Tài liệu Một số biện pháp tiết kiệm chi phí và hạ giá thành sản phẩm xây dựng tại công ty tnhh xây dựng và thương mại hoàng an

lêi nãi ®Çu ViÖt Nam ®ang b-íc vµo thêi kú ph¸t triÓn míi, thêi kú ®Èy m¹nh CNH – H§H nh»m x©y dùng thµnh c«ng vµ b¶o vÖ v÷ng ch¾c tæ quèc ViÖt Nam XHCN. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam chuyÓn sang mét giai ®o¹n míi víi nhiÒu c¬ héi vµ th¸ch thøc. NÒn kinh tÕ thÞ tr-êng víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, ®a h×nh thøc së h÷u lµm cho t×nh h×nh c¹nh tranh diÔn ra ngµy cµng gay g¾t h¬n. C¸c doanh nghiÖp muèn th¾ng thÕ trong c¹nh tranh vµ ®¹t ®-îc môc tiªu cña m×nh th× ph¶i tiÕn hµnh nghiªn cøu thÞ tr-êng ®Ó s¶n phÈm s¶n xuÊt ra cã ®ñ chÊt l-îng víi gi¸ c¶ hîp lý. Trong xu thÕ c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t cïng víi sù khan hiÕm cña c¸c nguån lùc, viÖc gi¶m chi phÝ kinh doanh n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm lµ nhu cÇu bøc thiÕt cña bÊt cø ®¬n vÞ, tæ chøc c¸ nh©n s¶n xuÊt kinh doanh nµo. C¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc, t- nh©n, hé gia ®×nh kinh doanh, hîp t¸c x·, c¸c doanh nghiÖp n-íc ngoµi hay liªn doanh ®Òu coi ®ã lµ nhiÖm vô chiÕn l-îc ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn cho dï môc ®Ých cña mçi lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã kh¸c nhau ngoµi môc ®Ých chung trªn lµ lîi nhuËn . §èi víi doanh nghiÖp nhµ n-íc, tr-íc ®©y trong thêi kú bao cÊp , hoµn toµn s¶n xuÊt theo mÖnh lÖnh, kÕ ho¹ch nhµ n-íc rãt xuèng. Sau ®¹i héi VI cña ®¶ng (1986) vµ tiÕp tôc hoµn thiÖn, ph¸t triÓn ®-êng lèi ®æi míi trong c¸c ®¹i héi VII vµ VIII, doanh nghiÖp nhµ n-íc ngµy cµng ®-îc tù chñ h¬n. Do ®ã víi c¸c doanh nghiÖp nµy viÖc gi¶m chi phÝ kinh doanh kh«ng ngoµi môc ®Ých t¨ng lîi nhuËn ( víi doanh nghiÖp nhµ n-íc s¶n xuÊt kinh doanh), mang l¹i s¶n phÈm rÎ cã chÊt l-îng tèt cho mäi ng-êi (víi doanh nghiÖp nhµ n-íc c«ng Ých) vµ tiÕt kiÖm chèng l·ng phÝ vµ sö dông hiÖu qu¶ nguån lùc cu¶ quèc gia. Cßn víi lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c, qu¶n lý ®-îc tèt c¸c chi phÝ còng ®Òu lµ tiÒn ®Ò cña h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Nã t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp cho 1 doanh nghiÖp n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸. Doanh nghiÖp nµo cã møc gi¸ hîp lý sÏ b¸n ®-îc nhiÒu h¬n vµ tõ ®ã thu håi vèn nhanh vµ t¨ng lîi nhuËn. MÆt kh¸c nã gióp doanh nghiÖp kiÓm so¸t ®-îc c¸c nguån lùc cña m×nh ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ . Nh- vËy cã thÓ nãi, víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh lu«n ph¶i nghÜ ®Õn ph-¬ng tr×nh kinh tÕ c¬ b¶n nhÊt, ®¬n gi¶n nhÊt nh-ng còng kh«ng dÔ gi¶i. §ã lµ : Lîi nhuËn = Doanh thu – Chi phÝ. §Ó t¨ng lîi nhuËn th× hoÆc lµ t¨ng doanh thu hoÆc gi¶m chi phÝ hoÆc møc t¨ng doanh thu ph¶i lín h¬n møc t¨ng chi phÝ. Trong ®ã viÖc gi¶m chi phÝ vÉn ®-îc coi lµ linh hån, nh©n tè chÊt l-îng cña ph-¬ng tr×nh nµy. NhËn thøc ®-îc tÇm quan träng cña c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ ®èi víi C«ng ty TNHH x©y dùng vµ th-¬ng m¹i Hoµng An nãi riªng. Em ®· m¹nh d¹n chän ®Ò tµi: “Mét sè biÖn ph¸p tiÕt kiÖm chi phÝ vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y dùng t¹i C«ng ty TNHH X©y Dùng vµ Th-¬ng M¹i Hoµng An“. KÕt cÊu cña ®Ò tµi: Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, chuyªn ®Ò ®-îc tr×nh bµy trong 3 ch-¬ng: Ch-¬ng I : Lý luËn chung vÒ chi phÝ kinh doanh vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp. Ch-¬ng II : Thùc tr¹ng c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm ë C«ng ty TNHH x©y dùng vµ th-¬ng m¹i Hoµng An Ch-¬ng III : Mét sè biÖn ph¸p tiÕt kiÖm chi phÝ vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y dùng t¹i C«ng ty TNHH x©y dùng vµ th-¬ng m¹i Hoµng An 2 Ch-¬ng I Lý luËn chung vÒ Chi phÝ kinh doanh vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp 1.1. Chi phÝ kinh doanh vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp 1.1.1. Chi phÝ kinh doanh cña doanh nghiÖp 1.1.1.1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm chi phÝ kinh doanh cña doanh nghiÖp a. Kh¸i niÖm Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh chñ yÕu cña mét doanh nghiÖp lµ t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm nhÊt ®Þnh vµ tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm ®ã trªn thÞ tr-êng nh»m thu ®-îc lîi nhuËn. Nh-ng bÊt kú mét doanh nghiÖp nµo khi tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh th× còng ®Òu ph¶i bá ra nh÷ng kho¶n chi phÝ nhÊt ®Þnh. C¸c chi phÝ mµ doanh nghiÖp ph¶i bá ra tr-íc hÕt lµ c¸c chi phÝ cho viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm. Trong khi tiÕn hµnh s¶n xuÊt, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tiªu hao c¸c vËt t- nh-: Nguyªn vËt liÖu, hao mßn m¸y mãc, thiÕt bÞ, c¸c c«ng cô dông cô, c¸c kho¶n chi phÝ vÒ tiÒn l-¬ng hay tiÒn c«ng cho ng-êi lao ®éng. Nh- vËy, chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé hao phÝ vÒ vËt chÊt vµ lao ®éng mµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i bá ra ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. C¸c chi phÝ nµy ph¸t sinh cã tÝnh chÊt th-êng xuyªn vµ g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm nªn gäi lµ chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. 3 Doanh nghiÖp ngoµi viÖc s¶n xuÊt, chÕ biÕn cßn ph¶i tæ chøc tiªu thô s¶n phÈm. Trong qu¸ tr×nh nµy doanh nghiÖp còng ph¶i bá ra nh÷ng kho¶n chi phÝ nhÊt ®Þnh nh-: Chi phÝ vÒ bao gãi s¶n phÈm, chi phÝ vËn chuyÓn, b¶o qu¶n. Ngoµi ra ®Ó giíi thiÖu réng r·i s¶n phÈm cho ng-êi tiªu dïng, còng nh- ®Ó h-íng dÉn ng-êi tiªu dïng hoÆc th¨m dß kh¶o s¸t thÞ tr-êng nh»m ®Ò ra nh÷ng quyÕt ®Þnh cã tÝnh chÊt tèi -u ®èi víi viÖc s¶n xuÊt th× doanh nghiÖp còng ph¶i bá ra c¸c chi phÝ vÒ nghiªn cøu, tiÕp thÞ, qu¶ng c¸o, giíi thiÖu hay b¶o hµnh s¶n phÈm. Ngoµi nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt vµ chi phÝ sinh ho¹t, trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp cßn bá ra nh÷ng kho¶n chi phÝ phôc vô cho nh÷ng ho¹t ®éng cña bé m¸y qu¶n lý doanh nghiÖp cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh kinh doanh. Nh- vËy, nh×n tõ gãc ®é doanh nghiÖp, cã thÓ thÊy chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña mét doanh nghiÖp lµ toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt, chi phÝ tiªu thô s¶n phÈm, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c kho¶n thuÕ gi¸n thu mµ doanh nghiÖp ph¶i bá ra ®Ó thùc hiÖn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. §Ó ®¸nh gi¸ ®-îc kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh tèt ®ßi hái doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã doanh thu tõ ho¹t ®éng kinh doanh bï ®¾p, trang tr¶i ®-îc toµn bé chi phÝ kinh doanh vµ thu ®-îc lîi nhuËn cao. §iÒu nµy cho thÊy kh«ng ph¶i kho¶n môc chi phÝ nµo còng ®-îc ®-a vµo chi phÝ ho¹t ®éng mµ chóng ta ph¶i xÐt ®Õn tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm cña nã. Chi phÝ kinh doanh lµ mét chØ tiªu quan träng. Qua xem xÐt chØ tiªu nµy cã thÓ ®¸nh gi¸ ®-îc tr×nh ®é qu¶n lý kinh doanh, t×nh h×nh sö dông vèn, tiÕt kiÖm chi phÝ cña doanh nghiÖp. Chi phÝ kinh doanh ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn lîi nhuËn mµ lîi nhuËn lµ môc tiªu kinh doanh, môc ®Ých cuèi cïng cña mçi doanh nghiÖp. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp ph¶i lu«n quan t©m ®Õn vÊn ®Ò qu¶n lý chi phÝ, bëi lÏ mçi ®ång chi phÝ kh«ng hîp lý ®Òu lµm t¨ng gi¸ thµnh s¶n phÈm, gi¶m lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. Do ®ã h¹ thÊp chi phÝ kinh doanh lµ mét ®iÒu kiÖn ®Ó doanh nghiÖp ®¹t ®-îc môc tiªu cña m×nh vµ ®¶m b¶o cho sù tån t¹i vµ ®i lªn cña doanh nghiÖp. 4 b. §Æc ®iÓm chi phÝ kinh doanh cña doanh nghiÖp Mçi doanh nghiÖp kinh doanh kh¸c nhau th× ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ kh¸c nhau. §èi t-îng tËp hîp chi phÝ lµ ph¹m vi giíi h¹n mµ chi phÝ cÇn tËp hîp nh»m phôc vô cho viÖc th«ng tin kiÓm tra chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm . ViÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cÇn thiÕt cho c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt sao cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt, ®Æc ®iÓm quy tr×nh s¶n phÈm vµ ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý chi phÝ cña doanh nghiÖp. Tõ kh©u ghi chÐp ban ®Çu, tæng hîp sè liÖu, tæ chøc tµi kho¶n vµ më sæ chi tiÕt ®Òu ph¶i theo ®óng ®èi t-îng kÕ to¸n chi phÝ ®· x¸c ®Þnh. ViÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt trong ngµnh s¶n xuÊt nãi chung vµ trong kinh doanh x©y l¾p nãi riªng th-êng c¨n cø vµo: - §Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ cña viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm (viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm lµ gi¶n ®¬n hay phøc t¹p, liªn tôc hay song song) - Lo¹i h×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm ( s¶n xuÊt ®¬n chiÕc hay hµng lo¹t) - §Æc ®iÓm tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp . - §Æc ®iÓm tæ ch-c bé m¸y qu¶n lý (hay yªu cÇu qu¶n lý ). - §¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh trong doanh nghiÖp Tæ chøc s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt thi c«ng cña c¸c doanh nghiÖp XDCB cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng so víi nh÷ng ngµnh nghÒ kh¸c nªn ®èi t-îng kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt th-êng ®-îc x¸c ®Þnh lµ tõng c«ng tr×nh, bé phËn thi c«ng hay ®¬n ®Æt hµng. Trªn thùc tÕ, c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p hiÖn nay th-êng tËp hîp chi phÝ theo c«ng tr×nh hoÆc h¹ng môc c«ng tr×nh. ViÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ kh©u ®Çu tiªn cÇn thiÕt vµ quan träng cña c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. Cã x¸c ®Þnh ®óng ®èi t-îng h¹ch to¸n, tËp hîp chÝnh x¸c c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh phï hîp víi ®Æc ®iÓm tæ chøc vµ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp míi gióp cho tæ chøc tèt c«ng t¸c chi phÝ. 1.1.1.2. Ph©n lo¹i chi phÝ kinh doanh cña doanh nghiÖp 5 Chi phÝ ph¶i tr¶ trong n¨m tµi chÝnh bao gåm nhiÒu kho¶n chi phÝ. C¸c chi phÝ nµy kh¸c nhau vÒ néi dung kinh doanh, tÝnh chÊt cña chi phÝ, vai trß cña nã trong viÖc t¹o ra s¶n phÈm, dÞch vô. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n chi phÝ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm tõ ®ã tÝnh ®óng kÕt qu¶ tõng lo¹i ho¹t ®éng kinh doanh th× viÖc ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh theo c¸c tiªu thøc lµ rÊt cÇn thiÕt. §Ó ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt ng-êi ta cã rÊt nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau nh-ng vÒ mÆt c¬ b¶n ng-êi ta dïng ba tiªu thøc chñ yÕu: Mét lµ, ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh theo néi dung, tÝnh chÊt kinh tÕ. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy chi phÝ chia thµnh c¸c yÕu tè kh¸c nhau, mçi yÕu tè chi phÝ chØ bao gåm nh÷ng chi phÝ cïng mét néi dung kÝnh tÕ kh«ng ph©n biÖt chi phÝ ®ã ph¸t sinh tõ lÜnh vùc nµo. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®-îc chia thµnh 5 lo¹i:  Chi phÝ vËt t- mua ngoµi lµ toµn bé gi¸ trÞ vËt t- mua ngoµi dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp nh- chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, nhiªn liÖu, phô tïng thay thÕ…  Chi phÝ tiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng lµ toµn bé c¸c kho¶n tiÒn l-¬ng, tiÒn c«ng doanh nghiÖp ph¶i tr¶ cho nh÷ng ng-êi tham gia vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh; c¸c kho¶n chi phÝ trÝch nép theo l-¬ng nh- chi phÝ BHXH, BHYT, KPC§ mµ doanh nghiÖp ph¶i nép trong kú.  Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh lµ toµn bé sè tiÒn khÊu hao c¸c lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh trÝch trong kú.  Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi lµ toµn bé sè tiÒn doanh nghiÖp ph¶i tr¶ cho c¸c dÞch vô ®· sö dông vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong kú do c¸c ®¬n vÞ kh¸c ë bªn ngoµi cung cÊp nh-: dÞch vô ®iÖn, n-íc…  Chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn lµ c¸c kho¶n chi phÝ b»ng tiÒn ngoµi c¸c kho¶n ®· nªu trªn. 6 Ph©n lo¹i c¸c chi phÝ cña doanh nghiÖp thµnh c¸c yÕu tè chi phÝ nh- trªn cã ý nghÜa lín trong qu¶n lý chi phÝ. Nã cho biÕt kÕt cÊu, tû träng cña tõng lo¹i chi phÝ ®Ó ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt theo yÕu tè ë B¶ng thuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh, cung cÊp tµi liÖu tham kh¶o ®Ó lËp dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, lËp kÕ ho¹ch cung øng vËt t-, kÕ ho¹ch quü l-¬ng, tÝnh to¸n nhu cÇu vèn ®Çu t- cho kú sau. Hai lµ, ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo môc ®Ých c«ng dông cña chi phÝ. C¸ch ph©n lo¹i nµy dùa vµo môc ®Ých c«ng dông cña chi phÝ n¬i ph¸t sinh chi phÝ vµ n¬i g¸nh chÞu chi phÝ ®Ó ph©n chia chi phÝ s¶n xuÊt thµnh c¸c kho¶n môc kh¸c nhau. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt ®-îc chia thµnh:  Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp lµ c¸c chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu, dông cô s¶n xuÊt trùc tiÕp dïng vµo viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm hµng hãa dÞch vô.  Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp lµ toµn bé c¸c kho¶n tiÒn l-¬ng, tiÒn c«ng, c¸c kho¶n phô cÊp cã tÝnh chÊt l-¬ng, c¸c kho¶n chi BHXH, BHYT, KPC§ cña nh©n c«ng trùc tiÕp s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp.  Chi phÝ s¶n xuÊt chung lµ c¸c kho¶n chi phÝ ®-îc sö dông ë c¸c ph©n x-ëng, bé phËn kinh doanh nh-: TiÒn l-¬ng vµ phô cÊp l-¬ng cña qu¶n ®èc, nh©n viªn ph©n x-ëng, chi phÝ tµi s¶n cè ®Þnh thuéc ph¹m vi ph©n x-ëng, chi phÝ v©t liÖu, c«ng cô dông cô, chi phÝ dÞch vô mua ngoµi, chi phÝ b»ng tiÒn ph¸t sinh á ph¹m vi ph©n x-ëng, bé phËn s¶n xuÊt.  Chi phÝ b¸n hµng bao gåm c¸c chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n phÈm hµng hãa, dÞch vô nh-: Chi phÝ tiÒn l-¬ng, phô cÊp tr¶ l-¬ng cho c«ng nh©n b¸n hµng, tiÕp thÞ, vËn chuyÓn, b¶o qu¶n, c¸c chi phÝ khÊu hao ph-¬ng tiÖn vËn t¶i, chi phÝ vËt liÖu, bao b×, c¸c chi phÝ dÞch vô mua ngoµi, c¸c chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c (nh-: B¶o hµnh s¶n phÈm, qu¶ng c¸o). 7  Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp lµ c¸c chi phÝ cho bé m¸y qu¶n lý doanh nghiÖp, c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn ho¹t ®éng chung cña doanh nghiÖp nh-: KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh phôc vô cho bé m¸y qu¶n lý, chi phÝ c«ng cô dông cô, c¸c chi phÝ kh¸c ph¸t sinh trong ph¹m vi toµn doanh nghiÖp (nh-: TiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp l-¬ng tr¶ cho Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban gi¸m ®èc, nh©n viªn c¸c phßng ban qu¶n lý), chi phÝ vËt liÖu, ®å dïng v¨n phßng, c¸c kho¶n thuÕ, lÖ phÝ, b¶o hiÓm, chi phÝ dÞch vô mua ngoµi thuéc v¨n phßng doanh nghiÖp. C¸c kho¶n chi phÝ dù phßng gi¶m gÝa hµng tån kho, dù phßng nî ph¶i thu khã ®ßi, c«ng t¸c phÝ, c¸c chi phÝ giao dÞch, ®èi ngo¹i… C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp cho doanh nghiÖp cã thÓ tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gÝa thµnh cho tõng lo¹i s¶n phÈm, qu¶n lý chi phÝ t¹i ®Þa ®iÓm ph¸t sinh ®Ó khai th¸c kh¶ n¨ng h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. Ba lµ, ph©n lo¹i chi phÝ theo mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ víi quy m« s¶n xuÊt kinh doanh Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®-îc chia thµnh hai lo¹i: Chi phÝ cè ®Þnh vµ chi phÝ biÕn ®æi.  Chi phÝ cè ®Þnh: Lµ c¸c chi phÝ kh«ng thay ®æi (hoÆc thay ®æi kh«ng ®¸ng kÓ) theo sù thay ®æi quy m« s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, thuéc lo¹i chi phÝ nµy bao gåm: Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh (theo thêi gian); chi phÝ tiÒn l-¬ng tr¶ cho c¸n bé, nh©n viªn qu¶n lý, chuyªn gia, l·i tiÒn vay ph¶i tr¶, chi phÝ cho thuª tµi chÝnh, v¨n phßng.  Chi phÝ biÕn ®æi: Lµ c¸c chi phÝ thay ®æi trùc tiÕp theo sù thay ®æi cña quy m« s¶n xuÊt. Thuéc lo¹i chi phÝ nµy bao gåm: Chi phÝ nguyªn vËt liÖu, chi phÝ tiÒn l-¬ng c«ng nh©n trùc tiÕp, chi phÝ hoa hång b¸n hµng, chi phÝ dÞch vô ®-îc cung cÊp (nh-: TiÒn ®iÖn, tiÒn n-íc, tiÒn ®iÖn tho¹i…) Do ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i chi phÝ nªu trªn khi quy m« s¶n xuÊt kinh doanh cµng t¨ng th× chi phÝ cè ®Þnh tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô cµng gi¶m. Riªng ®èi víi chi phÝ biÕn ®æi, viÖc t¨ng hoÆc gi¶m hay kh«ng 8 thay ®æi khi tÝnh chi phÝ nµy cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm cßn phô thuéc vµo t-¬ng quan biÕn ®æi gi÷a quy m« s¶n xuÊt kinh doanh vµ tæng chi phÝ biÕn ®æi cña doanh nghiÖp. C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp cho doanh nghiÖp thÊy ®-îc xu h-íng biÕn ®æi cña tõng lo¹i chi phÝ theo quy m« kinh doanh, tõ ®ã doanh nghiÖp cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc s¶n l-îng hoµ vèn còng nh- quy m« kinh doanh hîp lý ®Ó ®¹t ®-îc hiÖu qu¶ cao nhÊt. 1.1.2.Gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp 1.1.2.1. Kh¸i niÖm vµ ý nghÜa cña gi¸ thµnh s¶n phÈm Trong s¶n xuÊt kinh doanh chÝ phÝ míi lµ mÆt thø nhÊt thÓ hiÖn sù hao phÝ ®· chi ra. §Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, chi phÝ ph¶i ®-îc xem xÐt trong mèi quan hÖ chÆt chÏ víi mÆt thø hai còng lµ mÆt c¬ b¶n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §ã lµ, kÕt qu¶ s¶n xuÊt thu ®-îc biÓu hiÖn d-íi h×nh th²i tiÒn tÖ, quan hÖ so s²nh ®ã ®± h×nh th¯nh nªn chØ tiªu “Gi² th¯nh s°n phÈm”. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toµn bé chi phÝ cña doanh nghiÖp ®· bá ra ®Ó hoµn thµnh viÖc s¶n xuÊt vµ tiªu thô mét ®¬n vÞ s¶n phÈm hay mét khèi l-îng s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. Cã nhiÒu lo¹i doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra cïng s¶n phÈm nh-ng do tr×nh ®é qu¶n lý kh¸c nhau, gi¸ thµnh s¶n phÈm ®ã sÏ kh¸c nhau. ChÝnh v× vËy mµ gi¸ thµnh s¶n phÈm mang tÝnh c¸ biÖt ®èi víi tõng doanh nghiÖp. Trong c«ng t¸c qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, gi¸ thµnh s¶n phÈm cã mét ý nghÜa hÕt søc quan träng thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt sau:  Gi¸ thµnh lµ th-íc ®o møc hao phÝ vÒ s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm, lµ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Muèn lùa chän s¶n xuÊt mét lo¹i s¶n phÈm nµo ®ã, doanh nghiÖp cÇn ph¶i n¾m b¾t ®-îc nhu cÇu thÞ tr-êng, gÝa c¶ thÞ tr-êng vµ møc hao phÝ s¶n xuÊt lo¹i s¶n phÈm ®ã. Trªn c¬ së nh- vËy míi x¸c ®Þnh ®-îc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt lo¹i s¶n phÈm ®ã ®Ó lùa chän vµ quyÕt ®Þnh khèi l-îng s¶n xuÊt tèi -u. 9  Gi¸ thµnh lµ mét c«ng cô quan träng cña doanh nghiÖp ®Ó kiÓm so¸t t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, xem xÐt hiÖu qu¶ c¸c biÖn ph¸p tæ chøc, kü thuËt. Th«ng qua t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh, doanh nghiÖp cã thÓ xem xÐt t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ chi phÝ bá vµo s¶n phÈm, ph¸t hiÖn vµ t×m ra c¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn ph¸t sinh chi phÝ kh«ng hîp lý ®Ó cã biÖn ph¸p lo¹i trõ.  Gi¸ thµnh cßn lµ mét c¨n cø quan träng ®Ó doanh nghiÖp x©y dùng chÝnh s¸ch gi¸ c¶ ®èi víi tõng lo¹i s¶n phÈm, t¹o cho doanh nghiÖp cã ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng. 1.1.2.2. C¸c lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm Trong ph¹m vi s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm cã thÓ ph©n biÖt gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ gi¸ thµnh toµn bé. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm vµ dÞch vô bao gåm:  Chi phÝ vËt t- trùc tiÕp  Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp  Chi phÝ s¶n xuÊt chung Gi¸ thµnh toµn bé s¶n phÈm ®· tiªu thô gåm toµn bé chi phÝ liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô mét khèi l-îng s¶n phÈm nhÊt ®Þnh gåm:  Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm  Chi phÝ b¸n hµng  Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp §øng trªn gãc ®é kÕ ho¹ch ho¸, gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp cßn ®-îc chia thµnh:  Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: ViÖc x¸c ®Þnh gÝa thµnh kÕ ho¹ch ®-îc x©y dùng tr-íc khi b-íc vµo chu kú s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm. Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®-îc tÝnh trªn c¬ së chi phÝ s¶n xuÊt kÕ ho¹ch vµ ®-îc xem lµ môc tiªu phÊn ®Êu cña doanh nghiÖp, lµ c¬ së ®Ó ph©n tÝch, ®¸nh gÝa t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh, kÕ ho¹ch h¹ gÝa thµnh cña doanh nghiÖp. 10  Gi¸ thµnh ®Þnh møc: §-îc thùc hiÖn tr-íc khi tiÕn hµnh s¶n xuÊt chÕ t¹o s¶n phÈm. Gi¸ thµnh ®Þnh møc ®-îc tÝnh trªn c¬ së c¸c chi phÝ hiÖn hµnh vµ chi phÝ ®¬n vÞ s¶n phÈm. Nã lµ c«ng cô qu¶n lý ®Þnh møc cña doanh nghiÖp, lµ th-íc ®o chÝnh x¸c ®Ó x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n, vËt t-, lao ®éng trong s¶n xuÊt gióp cho viÖc ®¸nh gÝa ®óng ®¾n c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ kü thuËt mµ doanh nghiÖp ®· thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh.  Gi¸ thµnh thùc tÕ: §-îc x¸c ®Þnh khi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm ®· hoµn thµnh vµ ®-îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së l-îng chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ ®· ph¸t sinh trong kú. Gi¸ thùc tÕ ph¶n ¸nh tæng hîp kÕt qu¶ phÊn ®Êu cña doanh nghiÖp trong viÖc tiÕt kiÖm chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Nã lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, lµ c¨n cø ®Ó x©y dùng gi¸ thµnh kÕ ho¹ch cho kú sau, ®¶m b¶o cho gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ngµy cµng s¸t thùc vµ hîp lý. 1.1.2.3. Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp. *Ph-¬ng ph¸p thø nhÊt: Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh gi¶n ®¬n : Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh gi¶n ®¬n cßn gäi lµ ph-¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp ph-¬ng ph¸p nµy ¸p dông thÝch hîp víi nh÷ng s¶n phÈm, c«ng viÖc cã quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt gi¶n ®¬n khÐp kÝn, tæ chøc s¶n xuÊt nhiÒu, chu kú s¶n xuÊt ng¾n vµ xen kÏ liªn tôc, ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh t-¬ng øng phï hîp víi ®èi t-îng kÕ to¸n tËp hîp CPSX, kú tÝnh gi¸ thµnh ®Þnh kú hµng th¸ng (quý) phï hîp víi kú b¸o c¸o . VÝ dô tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®iÖn, n-íc, b¸nh kÑo, than quÆng, kim lo¹i ... . Tr-êng hîp cuèi kú cã nhiÒu s¶n phÈm dë dang & kh«ng æn ®Þnh, cÇn tæ chøc ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang cuèi kú theo ph-¬ng ph¸p thÝch hîp. Trªn c¬ së sè liÖu CPSX ®· tËp hîp trong kú & chi phÝ cña s¶n phÈm dë dang ®· x¸c ®Þnh, tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh cho tõng kho¶n môc chi phÝ theo c«ng thøc: Z = C + D®k - Dck Z 11 Q Gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm tÝnh nh- sau: z= Trong ®ã: Z, z: Tæng gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm, lao vô s¶n xuÊt thùc tÕ. C: Tæng chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp trong kú theo tõng ®èi t-îng. D®k, Dck: Chi phÝ cña s¶n phÈm dë dang ®Çu kú & cuèi kú. Q: S¶n l-îng s¶n phÈm, lao vô ®· hoµn thµnh. Tr-êng hîp cuèi kú kh«ng cã s¶n phÈm dë dang hoÆc cã nh-ng Ýt & æn ®Þnh nªn kh«ng cÇn tÝnh chi phÝ cña s¶n phÈm dë th× tæng chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp trong kú còng ®ång thêi lµ tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh: Z = C. *Ph-¬ng ph¸p thø hai: Ph-¬ng ph¸p hÖ sè: Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo hÖ sè ¸p dông ®èi víi nh÷ng DN trong cïng mét quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, cïng sö dông mét lo¹i nguyªn liÖu, vËt liÖu, nh-ng kÕt qu¶ s¶n xuÊt thu ®-îc nhiÒu lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau nh- DN s¶n xuÊt ho¸ chÊt, c«ng nghiÖp ho¸ dÇu, c«ng nghiÖp nu«i ong. Khi ®ã ®èi t-îng tËp hîp CPSX lµ toµn bé quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, cßn ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ tõng lo¹i s¶n phÈm hoµn thµnh. Theo ph-¬ng ph¸p nµy muèn tÝnh ®-îc gi¸ thµnh cho tõng lo¹i s¶n phÈm ph¶i c¨n cø vµo tiªu chuÈn kü thuËt ®Ó x¸c ®Þnh cho mçi lo¹i s¶n phÈm mét hÖ sè tÝnh gi¸ thµnh, trong ®ã lÊy lo¹i s¶n phÈm cã hÖ sè b»ng 1 lµm s¶n phÈm tiªu chuÈn. C¨n cø vµo s¶n l-îng thùc tÕ hoµn thµnh cña tõng lo¹i s¶n phÈm & hÖ sè tÝnh gi¸ thµnh quy -íc cho tõng lo¹i s¶n phÈm ®Ó quy ®æi s¶n l-îng thùc tÕ ra s¶n l-îng tiªu chuÈn (s¶n phÈm cã hÖ sè b»ng1). Gäi Hi lµ hÖ sè tÝnh gi¸ thµnh quy -íc cña s¶n phÈm i Qi lµ s¶n l-îng s¶n xuÊt thùc tÕ cña s¶n phÈm i TÝnh quy ®æi s¶n l-îng thùc tÕ ra s¶n l-îng tiªu chuÈn Q = ∑Qi x Hi 12 Trong ®ã Q: Tæng s¶n l-îng thùc tÕ hoµn thµnh quy ®æi ra s¶n l-îng s¶n phÈm tiªu chuÈn. TÝnh tæng gi¸ thµnh & gi¸ thµnh ®¬n vÞ cña tõng lo¹i s¶n phÈm D®k + C - Dck x QiHi Zi = zi = Q Zi Qi *Ph-¬ng ph¸p thø ba: Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo tû lÖ. Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo tû lÖ ¸p dông thÝch hîp ®èi víi doanh nghiÖp mµ cïng mét quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, kÕt qu¶ s¶n xuÊt ®-îc nhãm s¶n phÈm cïng lo¹i, víi nhiÒu chñng lo¹i phÈm cÊt, quy c¸ch kh¸c nhau nh- s¶n xuÊt nhãm èng n-íc víi nhiÒu kÝch th-íc ®-êng kÝnh & ®é dµi kh¸c nhau, s¶n xuÊt quÇn ¸o dÖt kim víi nhiÒu cì sè kh¸c nhau, s¶n xuÊt chÌ h-¬ng víi nhiÒu phÈm cÊp kh¸c nhau. Trong tr-êng hîp nµy, ®èi t-îng tËp hîp CPSX lµ toµn bé quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña nhãm s¶n phÈm, cßn ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh sÏ lµ tõng quy c¸ch s¶n phÈm trong nhãm s¶n phÈm ®ã. §Ó tÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ cho tõng quy c¸ch cña s¶n phÈm cã thÓ ¸p dông ph-¬ng ph¸p tÝnh hÖ sè hoÆc ph-¬ng ph¸p tû lÖ. TÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo ph-¬ng ph¸p tû lÖ ph¶i c¨n cø vµo tiªu chuÈn ph©n bæ hîp lý vµ chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp ®Ó tÝnh ra tû lÖ tÝnh gi¸ thµnh. Tiªu chuÈn ph©n bæ th-êng lµ gi¸ thµnh kÕ ho¹ch hoÆc gi¸ thµnh ®Þnh møc. Sau ®ã tÝnh gi¸ thµnh cho tõng thø s¶n phÈm. C¸ch tÝnh nh- sau: Tû lÖ tÝnh gi¸ thµnh Gi¸ thµnh thùc tÕ c¶ nhãm s¶n phÈm (theo tõng kho¶n môc) = 13 tõng kho¶n môc Gi¸ thµnh thùc tÕ Tæng tiªu chuÈn ph©n bæ (theo tõng kho¶n môc) = Tiªu chuÈn ph©n bæ cña tõng tõng qui c¸ch (theo tõng kho¶n môc) x Tû lÖ tÝnh gi¸ thµnh kho¶n môc. S¶n phÈm chÝnh cßn thu ®-îc s¶n phÈm phô. VÝ dô nhµ m¸y ®-êng cung mét qui tr×nh c«ng nghÖ ngoµi s¶n phÈm chÝnh lµ ®-¬ng kÝnh, cßn thu ®-îc s¶n phÈm phô lµ rØ ®-êng; n«ng tr-êng ch¨n nu«i lîn thÞt th× ngoµi s¶n phÈm chÝnh lµ s¶n l-îng lîn thÞt, cßn cã s¶n phÈm phô lµ ph©n bãn. Trong qui tr×nh s¶n xuÊt, kªt qu¶ s¶n xuÊt thu ®-îc s¶n phÈm ®ñ tiªu chuÈn chÊt l-îng qui ®Þnh, cßn cã s¶n phÈm háng kh«ng söa ch÷a ®-îc, mµ c¸c kho¶n thiÖt h¹i nµy kh«ng ®-îc tÝnh cho s¶n phÈm hoµn thµnh. §èi víi c¸c ph©n x-ëng s¶n xuÊt phô cã cung cÊp s¶n phÈm hoÆc lao vô lÉn cho nhau, cÇn lo¹i trõ ra khái gi¸ thµnh cña s¶n phÈm, lao vô phôc vô cho s¶n xuÊt chÝnh hoÆc b¸n ra ngoµi. Trong c¸c tr-êng hîp nµy, ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ lµ toµn bé qui tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, cßn ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ s¶n phÈm chÝnh, s¶n phÈm hoµn thµnh vµ s¶n phÈm lao vô phôc vô cho c¸c bé phËn kh«ng ph¶i lµ s¶n xuÊt phô. Muèn tÝnh ®-îc gi¸ thµnh cña c¸c ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh, ph¶i lÊy tæng chi phÝ s¶n xuÊt ®· ®-îc tËp hîp lo¹i trõ chi phÝ cña s¶n phÈm phô, chi phÝ thiÖt h¹i s¶n phÈm háng kh«ng ®-îc tÝnh trong gi¸ thµnh s¶n phÈm, chi phÝ phôc vô lÉn nhau trong néi bé c¸c ph©n x-ëng s¶n xuÊt phô. C«ng thøc tÝnh gi¸ thµnh cña s¶n phÈm lµ: Z = C + D®k - Dck - Clt Trong ®ã: Z: Lµ tæng gi¸ thµnh cña ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh. C: Lµ tæng chi phÝ s¶n xuÊt ®· tæng hîp. D®k vµ Dck: Lµ chi phÝ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú vµ cuèi kú. Clt: Lµ chi phÝ cÇn lo¹i trõ ra khái tæng gi¸ thµnh cña c¸c ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh. §Ó ®¬n gi¶n tÝnh to¸n chi phÝ lo¹i trõ (Clt) th-êng ®-îc tÝnh nh- sau: 14 §èi víi s¶n phÈm phô cã thÓ tÝnh gi¸ thµnh theo gi¸ thµnh kÕ ho¹ch hoÆc cã thÓ lÊy gi¸ b¸n phô trõ lîi nhuËn ®Þnh møc. §èi víi s¶n phÈm háng tÝnh theo gi¸ thµnh thùc tÕ nh- ®èi víi s¶n phÈm hoµn thµnh hoÆc c¨n cø vµo quyÕt ®Þnh xö lý cña l·nh ®¹o. §èi víi s¶n phÈm hoÆc lao vô s¶n xuÊt phô cung cÊp lÉn nhau cã thÓ tÝnh theo gi¸ thµnh ®¬n vÞ kÕ ho¹ch, hoÆc tÝnh theo chi phÝ ban ®Çu. *Ph-¬ng ph¸p thø t-: Ph-¬ng ph¸p céng chi phÝ: Ph-¬ng ph¸p céng chi phÝ ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp cã qui tr×nh c«ng nghÖ phøc t¹p, qu¸ tr×nh chÕ biÕn s¶n phÈm qua nhiÒu bé phËn s¶n xuÊt (b-íc chÕ biÕn) cã s¶n phÈm dë dang nh-: Doanh khai th¸c, dÖt, nhuém, c¬ khÝ, chÕ t¹o, may m¨c. §èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ lµ qui tr×nh c«ng nghÖ cña tõng giai ®o¹n ( tõng b-íc chÕ biÕn). §èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ s¶n phÈm hoµn thµnh ë c¸c b-íc chÕ biÕn gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh ë b-íc cuèi cïng lµ tæng chi phÝ ®· ph¸t sinh ë c¸c b-íc chÕ biÕn vµ tÝnh nh- sau: NÕu gäi C1, C2.....Cn lµ chi phÝ tæng hîp ®-îc ë giai ®o¹n s¶n xuÊt. Z = D®k + C1 + C2 + ... + Cn - Dck z = z/Qtp *Ph-¬ng ph¸p thø n¨m: Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh liªn hîp: Lµ kÕt hîp nhiÒu ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh kh¸c nhau nh- kÕt hîp ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp, ph-¬ng ph¸p hÖ sè, ph-¬ng ph¸p tû lÖ, ph-¬ng ph¸p céng chi phÝ, ph-¬ng ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh liªn hîp ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt ho¸ chÊt, dÖt kim, ®ãng giÇy, may mÆc. *Ph-¬ng ph¸p thø s¸u: Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo ®Þnh møc: Ap dông: Doanh nghiÖp x©y dùng ®-îc ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt hoµn chØnh. 15 ztt= z®m  chªnh lÖch do thay ®æi ®Þnh møc  chªnh lÖch tho¸t ly ®Þnh møc. 1.2. Chi phÝ qu¶n lý kinh doanh vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm 1.2.1. Sù cÇn thiÕt ph¶i qu¶n lý chi phÝ kinh doanh vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp Trong c«ng t¸c qu¶n trÞ doanh nghiÖp, chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai chØ tiªu kinh tÕ quan träng lu«n ®-îc c¸c nhµ qu¶n lý quan t©m v× chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Th«ng qua nh÷ng th«ng tin vÒ chØ tiªu chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh do bé phËn kÕ to¸n cung cÊp, nh÷ng ng-êi qu¶n lý doanh nghiÖp n¾m ®-îc chi phÝ s¶n xuÊt cña tõng bé phËn, tõng kho¶n môc, tõng lo¹i s¶n phÈm, lao vô còng nhtoµn bé ho¹t ®éng kinh doanh cña toµn bé doanh nghiÖp. Qua ®ã ®Ó ®¸nh gi¸ ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc chi phÝ vµ dù to¸n chi phÝ, t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Ó cã quyÕt ®Þnh qu¶n lý phï hîp. Cßn vÒ chØ tiªu gi¸ thµnh, ®©y lµ th-íc ®o hao phÝ s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm, lµ c¨n cø x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh doanh. §Ó quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt mét lo¹i s¶n phÈm nµo ®ã, doanh nghiÖp cÇn n¾m ®-îc nhu cÇu thÞ tr-êng, gi¸ c¶ vµ møc hao phÝ s¶n xuÊt tiªu thô s¶n phÈm ®ã. Trªn c¬ së nh- vËy míi x¸c ®Þnh ®-îc hiÖu qu¶ cña s¶n phÈm ®ã vµ quyÕt ®Þnh khèi l-îng s¶n xuÊt ®Ó ®¹t ®-îc lîi nhuËn tèi ®a. Th«ng qua t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh, doanh nghiÖp cã thÓ xem xÐt t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ chi phÝ bá vµo s¶n xuÊt, t¸c ®éng ®Õn hiÖu qu¶ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p kü thuËt s¶n xuÊt. Ph¸t hiÖn vµ t×m ra c¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¸c chi phÝ ph¸t sinh kh«ng hîp lý ®Ó cã biÖn ph¸p lo¹i trõ. Gi¸ thµnh lµ c¨n cø quan träng ®Ó doanh nghiÖp x©y dùng vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch gi¸ c¶ ®èi víi tõng s¶n phÈm. 1.2.2. Néi dung c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ kinh doanh vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm 16 §Ó qu¶n lý tèt chi phÝ kinh doanh vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm th× c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n ph¶i ®-îc ®Æt lªn hµng ®Çu. H¹ch to¸n kÕ to¸n lµ mét bé phËn cÊu thµnh quan träng cña hÖ thèng c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ, tµi chÝnh cã vai trß tÝch cùc trong viÖc qu¶n lý ®iÒu hµnh vµ kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. §Ó ®¶m b¶o ph¸t huy t¸c dông cña c«ng cô kÕ to¸n ®èi víi doanh nghiÖp cÇn thiÕt ph¶i cã sù tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ chi phÝ s¶n xuÊt vµo gi¸ thµnh. §©y còng lµ ®iÒu kiÖn cho viÖc ph©n tÝch ®¸nh gi¸, tæ chøc qu¶n lý vµ s¶n xuÊt hîp lý n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n trÞ ®¶m b¶o cho sù tån t¹i l©u dµi cña doanh nghiÖp. Riªng ®èi víi ngµnh XDCB viÖc h¹ch to¸n ®óng chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh ®ñ gi¸ thµnh cµng trë nªn quan träng vµ cã tÝnh quyÕt ®Þnh bëi sù t¸c ®éng cña nh÷ng ®Æc ®iÓm nh- gi¸ c¶ biÕn ®éng trong nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau cña x©y dùng, nhu cÇu c«ng nh©n kh¸c nhau, nhu cÇu x©y dùng c¬ b¶n kh«ng nh- nhau. Th«ng qua chØ tiªu gi¸ thµnh ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, thóc ®Èy sù s¸ng t¹o, t×m tßi ph-¬ng ¸n gi¶i quyÕt c«ng viÖc cã hiÖu qu¶. §Ó ph¸t huy hÕt vai trß cña m×nh, viÖc tæ chøc h¹ch to¸n kinh tÕ chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶i ®¹t ®-îc nh÷ng yªu cÇu: - Ph¶n ¸nh kÞp thêi, chÝnh x¸c toµn bé chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt . TÝnh to¸n chÝnh x¸c, ph©n bæ kÞp thêi gi¸ thµnh x©y l¾p theo ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh . - Ph©n bæ hîp lý c¸c chi phÝ s¶n xuÊt theo tõng kho¶n môc vµo c¸c ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ, ¸p dông ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp. - KiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc vÒ chi phÝ vËt liÖu, lao ®éng sö dông m¸y, kiÓm tra dù to¸n chi phÝ gi¸n tiÕp, ph¸t hiÖn kÞp thêi c¸c kho¶n môc chi phÝ chªnh lÖch ngoµi ®Þnh møc, ngoµi kÕ ho¹ch, ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p ng¨n ngõa kÞp thêi. - KiÓm tra viÖc thùc hiÖn gi¸ thµnh theo tõng kho¶n môc chi phÝ, theo tõng h¹ng môc c«ng tr×nh, v¹ch ra c¸c kh¶ n¨ng tiÒm tµng vµ ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. 17 - Th«ng qua ghi chÐp, ph¶n ¸nh tÝnh to¸n ®Ó ®¸nh gi¸ cã hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp. KÞp thêi lËp b¸o c¸o kÕ to¸n vÒ chi phÝ vµ lËp gi¸ thµnh theo quy ®Þnh cña c¬ quan chñ qu¶n cÊp trªn. 1.2.3. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ t×nh h×nh chi phÝ kinh doanh vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm Víi c¸c yªu cÇu trªn, h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm bao gåm c¸c chØ tiªu sau: - X¸c ®Þnh ®óng ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt, lùa chän ph-¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt thÝch hîp - X¸c ®Þnh ®óng ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh vµ lùa chän ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp. - X©y dùng quy t¾c tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. Quy ®Þnh tr×nh tù c«ng viÖc, ph©n bæ chi phÝ cho tõng ®èi t-îng, tõng s¶n phÈm chi tiÕt. 1.3. TiÕt kiÖm chi phÝ vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm 1.3.1. ý nghÜa cña gi¶m chi phÝ kinh doanh vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr-êng C¬ chÕ thÞ tr-êng h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë ViÖt Nam ®· ®Èy c¸c doanh nghiÖp tõ chç ®-îc bao cÊp hoµn toµn sang viÖc h¹ch to¸n ®éc lËp lêi ¨n lç chÞu theo ®óng quy luËt cña thÞ tr-êng. Tõ chç chØ lo lµm kÕ ho¹ch kh«ng ph¶i lo ®Çu vµo, ®Çu ra còng kh«ng ph¶i tr¶ lêi c©u hái s¶n xuÊt kinh doanh c¸i g×? Nh- thÕ nµo? Cho ai? c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay ®· ph¶i tr¶ lêi c©u hái nµy vµ ph¶i xem xÐt, phËn tÝch ®¸nh gi¸ vÊn ®Ò nµy mét c¸ch kü l-ìng. Muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong c¬ chÕ thÞ tr-êng víi sù c¹nh tranh quyÕt liÖt th× doanh nghiÖp ph¶i tù kh¼ng ®Þnh m×nh. C¬ chÕ thÞ tr-êng khã b¸n h¬n mua th× sù c¹nh tranh quyÕt liÖt ®Ó b¸n ®-îc hµng lµ ®iÒu tÊt yÕu. §Ó cã søc m¹nh c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng doanh ngiÖp cÇn ®æi míi, c¶i tiÕn s¶n xuÊt kinh doanh, më réng n©ng cÊp trang thiÕt bÞ cò, tæ chøc l¹i bé m¸y qu¶n lý cò vµ ®iÒu quan träng h¬n lµ doanh nghiÖp cÇn cã h¹ch to¸n thu chi mét c¸ch chÝnh x¸c vµ cã c¸c quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n kÞp 18 thêi. §Ó ®¹t ®-îc c¸c ®iÒu kiÖn trªn doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã c¸c th«ng tin kinh tÕ cÇn thiÕt. Th«ng tin kinh tÕ nµy cã hai lo¹i: +Th«ng tin phôc vô bªn ngoµi + Th«ng tin phôc vô bªn trong C¸c th«ng tin phôc vô bªn ngoµi chñ yÕu phôc vô c¸c c¬ quan qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n-íc, c¬ quan chñ qu¶n do ®ã mang tÝnh b¾t buéc thèng nhÊt kiÓm tra ®-îc, Ngoµi ra c¸c th«ng tin kinh tÕ phuc vô cho nhiÒu ®èi t-îng kh¸c nhau: b¹n hµng , kh¸ch hµng…Tuy nhiªn c¸c doanh nghiÖp còng ph¶i hiÓu biÕt hÕt søc râ rµng vÒ b¶n th©n m×nh th× míi cã c¸c quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n. VÒ b¶n chÊt th× ho¹t ®éng qu¶n trÞ chi phÝ kinh doanh lµ qu¸ tr×nh chuÈn bÞ vµ ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ do vËy bé m¸y qu¶n trÞ cÇn n¾m râ c¸c th«ng tin hÕt søc quan träng ¶nh h-ëng trùc tiÕp tíi c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ Nh- vËy, cã thÓ nãi th«ng tin bªn trong ®Æc biÖt quan träng hay qu¶n trÞ chi phÝ kinh doanh lµ c«ng cô chñ yÕu cung cÊp th«ng tin kinh tÕ bªn trong bé m¸y qu¶n trÞ doanh nghiÖp lµm c¬ së cho viÖc ra quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ nªn nã trë thµnh mét c«ng cô chñ yÕu kh«ng thÓ thiÕu cña qu¶n trÞ doanh nghiÖp. Qu¶n trÞ lµ quan träng do vËy khi ra quyÕt ®Þnh mµ qu¶n trÞ ph¶i ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c vµ cã hiÖu qu¶ cña quyÕt ®Þnh ®Ò ra. Muèn lµm ®-îc ®iÒu ®ã cÇn ph¶i tÝnh ®Õn c¸c vÊn ®Ò chi phÝ kinh doanh mµ b¶n chÊt nã lµ m« t¶ c¸c qu¸ tr×nh cã ý nghÜa kinh tÕ diÔn ra trong kinh doanh. Trong ®iÒu kiÖn cã nhiÒu doanh nghiÖp cïng ho¹t ®éng trong mét lÜnh vùc th× doanh nghiÖp ngoµi viÖc c¹nh tranh víi nhau b»ng chÊt l-îng cßn c¹nh tranh c¶ vÒ gi¸ c¶ mµ ®Êu thÇu trong x©y dùng lµ mét ®iÓn h×nh. VÊn ®Ò ®Æt ra cho c¸c doanh nghiÖp lµ ph¶i gi¶m tèi ®a c¸c kho¶n chi phÝ ®Ó h¹ gi¸ thµnh mµ vÉn ®¶m b¶o ®-îc chÊt l-îng ®Ó cã thÓ c¹nh tranh, tån t¹i vµ ®øng v÷ng trªn thÞ tr-êng. Muèn chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh, mét vÊn ®Ò quan träng mµ bÊt cø doanh nghiÖp thuéc thµnh phÇn kinh tÕ nµo còng ph¶i quan t©m lµ gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt. H¹ thÊp chi phÝ kh«ng nh÷ng chøng tá hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp mµ cßn lµ nguån tÝch luü chñ yÕu cho nÒn kinh tÕ. Con ®-êng duy nhÊt ®Ó doanh nghiÖp ®øng v÷ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng lµ ph¶i th-êng xuyªn c¶i 19 tiÕn mÉu m· cho phï hîp víi thÞ hiÕu cña thÞ tr-êng, n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm vµ h¹ ®-îc gi¸ thµnh. §èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, h¹ gi¸ thµnh lµ con ®-êng c¬ b¶n ®Ó t¨ng doanh lîi, nã còng lµ tiÒn ®Ò ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr-êng kÓ c¶ trong vµ ngoµi n-íc, gãp phÇn c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt cho ng-êi lao ®éng. Ta cã thÓ thÊy ý nghÜa cô thÓ cña viÖc h¹ gi¸ thµnh lµ:  H¹ gi¸ thµnh sÏ trùc tiÕp lµm t¨ng lîi nhuËn, nÕu gi¸ thµnh s¶n phÈm thÊp so víi gi¸ b¸n trªn thÞ tr-êng th× doanh nghiÖp cã thÓ thu ®-îc lîi nhuËn trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm cµng cao. MÆt kh¸c, gÝa thµnh s¶n phÈm thÊp th× doanh nghiÖp cã thÓ h¹ ®-îc gi¸ b¸n nhê ®ã mµ t¨ng khèi l-îng tiªu thô, thu ®-îc nhiÒu lîi nhuËn.  H¹ gi¸ thµnh lµ c¬ së cho doanh nghiÖp gi¶m bít l-îng vèn l-u ®éng ®· sö dông vµo s¶n xuÊt, khi h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm tøc lµ doanh nghiÖp ®· tiÕt kiÖm ®-îc chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu, chi phÝ tiÒn l-¬ng, chi phÝ qu¶n lý. NghÜa lµ víi khèi l-îng s¶n xuÊt nh- cò doanh nghiÖp chØ cÇn mét l-îng v«n Ýt h¬n. Trong ®iÒu kiÖn ®ã doanh nghiÖp cã thÓ rót bít vèn l-u ®éng trong s¶n xuÊt hoÆc më réng t¨ng thªm khèi l-îng s¶n phÈm tiªu thô. ViÖc h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®-îc thùc hiÖn th«ng qua hai chØ tiªu: møc h¹ gÝa thµnh vµ tû lÖ h¹ gi¸ thµnh. Khi xem xÐt viÖc h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm cÇn kÕt hîp c¶ hai chØ tiªu nµy vµ chØ xem xÐt cho nh÷ng s¶n phÈm so s¸nh ®-îc. n Mz = ∑[(si x Zi ) – (Si x Zi )] 1 1 1 i =1 Tz = Mz n ∑(S i1 x Zio ) i =1 20 o