Tài liệu Một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh của công ty lương thực cấp lương yê

Môc lôc Lêi nãi ®Çu .......................................................................................................... 5 Ch-¬ng I .............................................................................................................. 7 N©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh lµ nhiÖm vô c¬ b¶n vµ l©u dµi cña c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. .................................................................... 7 I. HiÖu qu¶, vai trß vµ c¸c nh©n tè ¶nh h-ëng tíi hiÖu qu¶ kinh doanh th-¬ng m¹i. .................................................................................................... 7 1. Kh¸i niÖm hiÖu qña, vµ ph©n lo¹i hiÖu qu¶ kinh doanh. ......................... 7 1.1. Kh¸i niÖm ......................................................................................... 7 1.2 Ph©n lo¹i hiÖu qu¶ kinh doanh ( HiÖu qu¶ kinh tÕ) ........................ 10 2. C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng tíi hiÖu qu¶. ..................................................... 14 2.1 Nhãm nh©n tè bªn trong doanh nghiÖp. .......................................... 14 2.2. Nhãm nh©n tè ngoµi doanh nghiÖp. ............................................... 17 3. Vai trß n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr-êng. ....................................................................................... 20 II. Nh÷ng chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh. ................................... 22 1.Nhãm chØ tiªu hiÖu qu¶ tæng hîp. .......................................................... 22 2. Nhãm chØ tiªu hiÖu qu¶ vèn l-u ®éng. .................................................. 23 3. Nhãm chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu sö dông lao ®éng..................................... 24 III. Ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh. .................................... 25 1. C¸c quan ®iÓm c¬ b¶n trong ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh. ................ 25 1.1 §¶m b¶o tÝnh toµn diÖn vµ tÝnh bé phËn trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. ..................................................................................... 25 1.2. KÕt hîp hµi hoµ lîi Ých c¸ nh©n, lîi Ých tËp thÓ vµ lîi Ých cña toµn x· héi, lîi Ých tr-íc m¾t víi lîi Ých l©u dµi, lîi Ých trung -¬ng víi lîi Ých ®Þa ph-¬ng. ............................................................................................ 25 1.3. §¶m b¶o thèng nhÊt gi÷a nhiÖm vô chÝnh trÞ-x· héi, víi nhiÖm vô kinh doanh trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ th-¬ng m¹i. ......................... 26 1.4 §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh ph¶i c¨n cø c¶ vµo mÆt hiÖn vËt lÉn mÆt gi¸ trÞ hµng ho¸. .............................................................................. 26 2. Ph-¬ng ph¸p luËn ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh. ................................ 26 2.1. Ph-¬ng ph¸p so s¸nh tuyÕt ®èi. ...................................................... 27 2.2 Ph-¬ng ph¸p so s¸nh t-¬ng ®èi. ...................................................... 27 IV. Mét sè biÖn ph¸p c¬ b¶n nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh....... 28 1. T¨ng c-êng chiÕn l-îc qu¶n trÞ kinh doanh vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp. ................................................................................................................... 28 2. Nghiªn cøu kiÓm so¸t n¾m b¾t nhu cÇu cña thÞ tr-êng ®Ó ®Ò ra nh÷ng ph-¬ng ¸n kinh doanh cô thÓ. ................................................................... 29 -1- 3. Tæ chøc tèt qu¸ tr×nh tiªu thô hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng. ....................... 29 Ch-¬ng II........................................................................................................... 31 Ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh doanh ë c«ng ty l-¬ng thùc cÊp I L-¬ng Yªn ...................31 A. Giíi thiÖu chung vÒ C«ng ty. ....................................................................... 31 I.Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña C«ng ty................................... 31 II. C¬ cÊu tæ chøc cña c«ng ty l-¬ng thùc cÊp I L-¬ng Yªn ................... 34 1.1. Chøc n¨ng:...................................................................................... 36 1.2. NhiÖm vô: ....................................................................................... 36 2. Chøc n¨ng nhiÖm vô cña phßng kinh doanh. ........................................ 37 2.1. Chøc n¨ng:...................................................................................... 37 2.2. NhiÖm vô: ....................................................................................... 38 3. Chøc n¨ng nhiÖm vô cña trung t©m kho. ............................................... 39 3.1. Chøc n¨ng....................................................................................... 39 3.2. NhiÖm vô: ....................................................................................... 39 4. Chøc n¨ng nhiÖm vô cña phßng kü thuËt ®Çu t-. .................................. 40 4.1. Chøc n¨ng:...................................................................................... 40 4.2. NhiÖm vô: ....................................................................................... 40 5. Chøc n¨ng nhiÖm vô cña phßng tµi chÝnh kÕ to¸n. ............................... 42 5.1. Chøc n¨ng:...................................................................................... 42 5.2 NhiÖm vô: ........................................................................................ 42 6. Chøc n¨ng nhiÖm vô cña ph©n x-ëng s¶n xuÊt chÕ biÕn ...................... 43 6.1. chøc n¨ng ....................................................................................... 43 6.2. NhiÖm vô: ....................................................................................... 43 III. Mét sè ®Æc ®iÓm kinh tÕ kü thuËt chñ yÕu cña c«ng ty l-¬ng thùc cÊp I L-¬ng Yªn ¶nh h-ëng tíi viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh th-¬ng m¹i. .................................................................................................. 44 1. NhiÖm vô ho¹t ®éng kinh doanh. .......................................................... 44 2. §Æc ®iÓm mÆt hµng kinh doanh vµ nguån cung øng cña C«ng ty......... 45 2.1. §Æc ®iÓm mÆt hµng kinh doanh cña C«ng ty. ................................ 45 2.2. §Æc ®iÓm nguån cung øng hµng ho¸. ............................................. 46 3. §Æc ®iÓm kh¸ch hµng cña C«ng ty........................................................ 46 4. §èi thñ c¹nh tranh cña C«ng ty............................................................. 47 B. Ph©n tÝch thùc tr¹ng kinh doanh ë c«ng ty l-¬ng thùc cÊp I L-¬ng Yªn. .... 49 I.T×nh h×nh kinh doanh chung cña C«ng ty trong nh÷ng n¨m qua. ...... 49 1. T×nh h×nh kinh doanh chung cña C«ng ty. ............................................ 49 2. T×nh h×nh thùc hiÖn nghÜa vô cña C«ng ty ®èi víi Nhµ n-íc. ............... 53 -2- II. Ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn tõng hiÖu qu¶ kinh doanh th-¬ng m¹i nãi chung cña c«ng ty l-¬ng thùc cÊp I L-¬ng Yªn................................. 54 1. Lîi nhuËn rßng. ..................................................................................... 54 2. Doanh thu tiªu thô. ................................................................................ 57 III. ChØ tiªu hiÖu qu¶ sö dông c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh kinh doanh. ........................................................................................................... 59 1. ChØ tiªu sö dông vèn cè ®Þnh. ................................................................ 59 2. ChØ tiªu sö dông vèn l-u ®éng. ............................................................. 60 3. ChØ tiªu hiÖu qu¶ lao ®éng. ................................................................... 61 IV. §¸nh gi¸ chung vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty . ... 62 1. VÒ c«ng t¸c kinh doanh. ........................................................................ 62 2. VÒ ho¹t ®éng tµi chÝnh .......................................................................... 63 3. VÒ s¶n xuÊt vµ dÞch vô. ......................................................................... 64 4. C«ng t¸c ®Çu t- x©y dùng c¬ b¶n: ......................................................... 64 5. VÒ c«ng t¸c tæ chøc. .............................................................................. 65 6.Mét sè c«ng t¸c kh¸c. ............................................................................ 65 Ch-¬ng III ...................................................................................................... 67 Mét sè h-íng ho¹t ®éng vµ biÖn ph¸p c¬ b¶n nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña c«ng ty l-¬ng thùc cÊp I L-¬ng Yªn. .............................................. 67 I. Môc tiªu vµ ®Þnh h-íng ho¹t ®éng kinh doanh cña C«ng ty trong nh÷ng n¨m tíi. ............................................................................................. 67 1. Môc tiªu kinh tÕ chñ yÕu n¨m 2002. ..................................................... 67 2. Mét sè gi¶i ph¸p chÝnh .......................................................................... 68 2.1 Gi¶i ph¸p vÒ tæ chøc: ....................................................................... 68 2.2.Gi¶i ph¸p trong s¶n xuÊt kinh doanh. ............................................. 68 2.3. C«ng t¸c ®Çu t- n¨m 2002: ............................................................ 69 II. Mét sè biÖn ph¸p c¬ b¶n nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty l-¬ng thùc cÊp I L-¬ng Yªn. ...................................... 70 1. N©ng cao ch©t l-îng c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr-êng. ........................... 70 1.1. Thµnh lËp tæ chuyªn tr¸ch c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr-êng nh- lµ mét bé phËn trùc thuéc phßng kinh doanh. ........................................... 70 1.2. Thùc hiÖn tèt kÕ ho¹ch x©y dùng chiÕn l-îc thÞ tr-êng. ................ 71 1.3. T¨ng c-êng ®©u t- cho c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr-êng ................. 73 1.4. Hoµn thiÖn c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr-êng. ................................... 75 2. Khai th¸c mét c¸ch tèi ®a c¸c nh©n tè néi lùc cña c«ng ty ................... 76 3. X©y dùng con ng-êi mét c¸ch hîp lý ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng. .......................................................................................................... 78 -3- 4. ¸p dông thµnh tùu míi cña khoa häc- kü thuËt vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊtkinh doanh cña C«ng ty............................................................................. 81 5. TËn dông c¸c nguån vèn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn. ............... 82 5.1. TËn dông c¸c nguån vèn. ............................................................... 82 5.2. N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn. .................................................... 84 6. T¨ng c-êng tiÕt kiÖm chi phÝ. ................................................................ 85 KÕt luËn ............................................................................... 87Tµi liÖu tham kh¶o ........................................................................................................................... 88 -4- Lêi nãi ®Çu Trong chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi Nhµ n-íc ta nhÊn m¹nh: §Õn n¨m 2020 ®-a n-íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n-íc c«ng nghiÖp. §i lªn tõ mét n-íc n«ng nghiÖp l¹c hËu nªn §¶ng ta rÊt chó träng tíi ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, coi n«ng nghiÖp lµ mÆt trËn hµng ®Çu trong qu¸ tr×nh t¹o vèn vµ tÝch luü vèn ban ®Çu cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc Trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc, ph¸t triÓn kinh tÕ trong nh÷ng n¨m qua vµ trong thêi gian tíi Nhµ n-íc ta lu«n lu«n nhËn ®Þnh:" Doanh nghiÖp Nhµ n-íc cã vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ, lµ lùc l-îng vËt chÊt quan träng vµ lµ c«ng cô ®Ó Nhµ n-íc ®Þnh h-íng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« ®èi víi nÒn kinh tÕ. Doanh nghiÖp Nhµ n-íc gi÷ vÞ trÝ then chèt, ®i ®Çu øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ , nªu g-¬ng vÒ n¨ng suÊt, chÊt l-îng, hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi vµ chÊp hµnh luËt ph¸p. Tõ c¸c ®Æc ®iÓm trªn ®· cho thÊy, vai trß, vÞ trÝ vµ lîi thÕ cña c«ng ty l-¬ng thùc cÊp I L-¬ng Yªn- mét doanh nghiÖp Nhµ n-íc- trong thêi kú ®æi míi vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña ®Êt n-íc. §©y lµ mét doanh nghiÖp cã tuæi ®êi gÇn 45 n¨m, tr¶i qua nh÷ng n¨m chiÕn tranh ¸c liÖt lu«n hoµn thµnh xuÊt s¾c nhiÖm vô cung cÊp l-¬ng thùc thùc phÈm cho bé ®éi, c¸n bé c«ng nh©n viªn trªn ®Þa bµn Hµ néi còng nh- ®Êt n-íc cña §¶ng vµ Nhµ n-íc. ChuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr-êng, C«ng ty nµy ®· bÞ ch÷ng l¹i cã phÇn gi¶m sót hiÖu qu¶ trªn mét sè lÜnh vùc kinh doanh, thËm chÝ cã mét sè ®¬n vÞ cã nguy c¬ gi¶i thÕ hoÆc s¸p nhËp do kh«ng trô næi,... v× vËy mµ C«ng ty ®· ph¶i vËt lén ®Ó v-ît qua trô v÷ng vµ æn ®Þnh ®Ó ph¸t triÓn thµnh c«ng ty ®a chøc n¨ng Tuy nhiªn sù ph¸t triÓn ®ã ch-a thùc sù t-¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña mét C«ng ty cã bÒ dµy gÇn nöa thÕ kû ho¹t ®éng trªn lÜnh vùc l-¬ng thùc thùc phÈm, víi lîi thÕ cña mét thµnh phè lín ë phÝa B¾c vµ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó cã thÓ v-¬n lªn ph¸t triÓn thµnh mét doanh nghiÖp m¹nh. V× vËy viÖc nghiªn cøu vµ -5- t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ t×m h-íng ®i ®óng ®¾n, æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng cho C«ng ty lµ mét yªu cÇu tÊt yÕu vµ bøc thiÕt. Lµ mét sinh viªn kinh tÕ ®-îc thùc tËp t¹i c«ng ty l-¬ng thùc cÊp I L-¬ng Yªn - Mét doanh nghiÖp Nhµ n-íc, tr-íc t×nh h×nh kinh doanh vµ hiÖu qu¶ kinh doanh hiÖn t¹i cña C«ng ty, cïng víi nh÷ng kiÕn thøc ®· ®-îc häc t¹i tr-êng ®¹i häc Kinh tÕ quèc d©n vµ ®Æc biÖt lµ sù h-íng dÉn chØ b¶o tËn t×nh cña thÇy gi¸o h-íng dÉn: Phan Kim ChiÕn, em m¹nh d¹n nghiªn cøu ®Ò tµi: "Mét sè biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña c«ng ty l-¬ng thùc cÊp I L-¬ng Yªn." Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp gåm ba ch-¬ng: Ch-¬ng mét: N©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh lµ nhiÖm vô c¬ b¶n vµ l©u dµi cña doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr-êng. Ch-¬ng hai: Ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh doanh ë c«ng ty l-¬ng thùc cÊp I L-¬ng Yªn. Ch-¬ng ba: Mét sè ph-¬ng h-íng vµ biÖn ph¸p c¬ b¶n nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña c«ng ty l-¬ng thùc cÊp I L-¬ng Yªn. -6- Ch-¬ng I N©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh lµ nhiÖm vô c¬ b¶n vµ l©u dµi cña c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. I. HiÖu qu¶, vai trß vµ c¸c nh©n tè ¶nh h-ëng tíi hiÖu qu¶ kinh doanh th-¬ng m¹i. 1. Kh¸i niÖm hiÖu qña, vµ ph©n lo¹i hiÖu qu¶ kinh doanh. 1.1. Kh¸i niÖm Ngµy nay khi ®Ò cËp ®Õn hiÖu qu¶ ng-êi ta vÉn ch-a cã mét kh¸i niÖm thèng nhÊt. Bëi v×, ë mçi lÜnh vùc, mçi gi¸c ®é kh¸c nhau ng-êi ta cã nh÷ng c¸ch nh×n kh¸c nhau vÒ hiÖu qu¶. Vµ th«ng th-êng khi nãi ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh nµo ®ã th× ng-êi ta g¾n ngay tªn cña lÜnh vùc ®ã sau tªn cña hiÖu qu¶ vÝ dô nh- hiÖu qu¶ kinh doanh, hiÖu qu¶ th-¬ng m¹i, hiÖu qu¶ ®Çu t- tµi s¶n cè ®Þnh,.... §Ó hiÓu râ thªm vÒ vÊn ®Ò hiÖu qu¶ th× chóng ta ph¶i xem xÐt vÊn ®Ò hiÖu qu¶ ë hai gãc ®é: vÜ m« vµ vi m«. Nh×n ë gãc ®é vÜ m«, ng-êi ta ph©n thµnh 3 lÜnh vùc c¬ b¶n: Kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi. T-¬ng øng víi 3 lÜnh vùc nµy lµ 3 ph¹m trï hiÖu qña: HiÖu qu¶ kinh tÕ, hiÖu qña chÝnh trÞ, hiÖu qu¶ x· héi. HiÖu qña kinh tÕ. NÕu theo môc tiªu cuèi cïng th× hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ kÕt qu¶ gi÷a thu vÒ vµ chi phÝ bá ra ®Ó cã hiÖu qña ®ã . Trong kÕt qu¶ thu vÒ chØ lµ kÕt qu¶ ph¶n ¸nh môc tiªu tæng hîp nh-: doanh thu, lîi nhuËn... NÕu theo tõng yÕu tè riªng tõng yÕu tè riªng lÎ th× hiÖu qña kinh tÕ thÓ hiÖn tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng sö dông c¸c yÕu tè, nguån lùc kinh tÕ, nã lµ kÕt qu¶ kinh tÕ thÓ hiÖn tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng sö dông c¸c yÕu tè tham gia vµo nÒn kinh tÕ. Lóc nµy hiÖu qña kinh tÕ lµ mét chØ tiªu chÊt l-îng ph¶n ¸nh tr×nh ®é lîi dông c¸c yÕu tè, nguån lùc cña nÒn kinh tÕ. Tõ ®ã ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ th«ng qua hiÖu qu¶ kinh tÕ ®¹t ®-îc lµ cao hay thÊp. -7- HiÖu qu¶ x· héi vµ hiÖu qu¶ chÝnh trÞ. NÕu ®øng trªn ph¹m vi toµn x· héi vµ nÒn kinh tÕ quèc d©n th× hiÖu qu¶ x· héi vµ hiÖu qu¶ chÝnh trÞ lµ nh÷ng chØ tiªu ph¶n ¸nh ¶nh h-ëng cña ho¹t ®éng kinh doanh ®èi víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c yªu cÇu vµ môc tiªu chung cña nÒn kinh tÕ vµ x· héi. §©y lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ë c¸c mÆt: Tr×nh ®é tæ chøc s¶n xuÊt, tr×nh ®é qu¶n lý, møc sèng b×nh qu©n...Thùc tÕ ë c¸c n-íc t- b¶n cho thÊy do hiÖu qu¶ chÝnh trÞ vµ hiÖu qu¶ x· héi ®i kÌm dÉn ®Õn hËu qu¶ lµ thÊt nghiÖp, khñng ho¶ng cã tÝnh chÊt chu kú, kho¶ng c¸ch giµu nghÌo lµ qu¸ lín...Tuy nhiªn chóng ta kh«ng nªn chó träng tíi hiÖu qu¶ x· héi vµ hiÖu qu¶ chÝnh trÞ mét c¸ch qu¸ th¸i v× chóng ta cã bµi häc ®Ó l¹i tõ thêi bao cÊp. Chung quy l¹i ë gãc ®é vÜ m« cña nÒn kinh tÕ th× chØ tiªu hiÖu qu¶ ph¶n ¸nh ®ång thêi c¶ hai mÆt: §Þnh l-îng vµ ®Þnh tÝnh, hai mÆt nµy cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Trong nh÷ng biÓu hiÖn vÒ ®Þnh l-îng nh»m ®¹t ®-îc c¸c môc tiªu vÒ x· héi- chÝnh trÞ th× trong nh÷ng biÓu hiÖn cña ®Þnh tÝnh l¹i nh»m ®¹t ®-îc nh÷ng môc tiªu vÒ kinh tÕ. Nh×n ë gãc ®é vi m«, tõng doanh nghiÖp riªng lÎ th× hiÖu qu¶ kinh tÕ ®¹t ®-îc biÓu hiÖn qua ph¹m trï hiÖu qu¶ kinh doanh. HiÖu qu¶ kinh doanh lµ mét chØ tiªu ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ c¸c mÆt cña mét qu¸ tr×nh kinh doanh cña mét doanh nghiÖp. Cô thÓ lµ: HiÖu qu¶ kinh doanh lµ mét ph¹m trï kinh tÕ ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ nh÷ng lîi Ých ®¹t ®ù¬c tõ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, trªn c¬ së so s¸nh lîi Ých thu ®-îc víi chi phÝ bá ra trong suèt qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. D-íi gãc ®é nµy th× chóng ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc mét c¸c cô thÓ vµ tõ ®ã cã thÓ tÝnh to¸n so s¸nh ®-îc. Mét c¸ch hiÓu kh¸c d-íi gãc ®é nµy lµ ph¹m trï hiÖu qña kinh doanh lµ mét ph¹m trï cô thÓ, nã ®ång nhÊt vµ lµ biÓu hiÖn trùc tiÕp cña lîi nhuËn, doanh thu,... thu ®-îc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Ngoµi ra nã cßn biÓu hiÖn møc ®é ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp theo chiÒu s©u, ph¶n ¸nh tr×nh ®é khai th¸c nguån lùc trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt nh»m thùc hiÖn môc tiªu kinh doanh. §Õn lóc nµy ph¹m trï kinh doanh lµ mét ph¹m trï trõu t-îng. Nãi mét c¸ch kh¸c ta cã thÓ biÓu hiÖn hiÖu qu¶ kinh -8- doanh lµ mét chØ tiªu ph¶n ¸nh tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn khi xem xÐt b¶n chÊt cña hiÖu qu¶ kinh doanh ph¶i xem xÐt chóng trong mèi quan hÖ víi kÕt qu¶ kinh doanh. Dùa trªn kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng kinh doanh míi cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc hiÖu qu¶ kinh doanh. ViÖc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh lµ mét viÖc phøc t¹p v× b¶n th©n kÕt qu¶ kinh doanh vµ chi phÝ kinh doanh nhiÒu khi kh«ng ®-îc ph¶n ¸nh chÝnh x¸c. Nguyªn do lµ chi phÝ vµ kÕt qu¶ kh«ng ®-îc tÝnh to¸n mét c¸ch chÝnh x¸c do kh«ng ®-îc tÝnh to¸n b»ng c¸c ®¬n vÞ th«ng th-êng (nh- uy tÝn, chi phÝ v« h×nh, ...). Vµ mét ®Æc ®iÓm rÊt quan träng cña hiÖu qu¶ kinh doanh lµ kh¸i niÖm phøc t¹p vµ khã kh¨n v× ngay ë kh¸i niÖm ®· cho thÊy hiÖu qu¶ kinh doanh ®-îc x¸c ®Þnh bëi mèi t-¬ng quan gi÷a hai ®¹i l-îng lµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh vµ chi phÝ bá ra ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh ®ã. ThÕ mµ c¶ hai ®¹i l-îng kÕt qu¶ vµ chi phÝ ®Òu khã x¸c ®Þnh chÝnh x¸c. HiÖu qu¶ kinh doanh cã thÓ bao gåm hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ hiÖu qu¶ th-¬ng m¹i. ViÖc ®¸nh gi¸ vµ x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh doanh th-¬ng m¹i còng t-¬ng tù nh- viÖc x¸c ®Þnh vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh nh-ng nã chØ tÝnh to¸n nh÷ng chi phÝ vµ kÕt qu¶ liªn quan ®Õn ho¹t ®éng tiªu thô s¶n phÈm trªn thÞ tr-êng. VÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh: HÇu nh- rÊt Ýt khi gÆp doanh nghiÖp x¸c ®Þnh chÝnh x¸c hiÖu qu¶ kinh doanh mµ doanh nghiÖp ®¹t ®-îc ë bÊt kú thêi ®iÓm nµo. Nguyªn nh©n lµ do qu¸ tr×nh kinh doanh kh«ng trïng hîp nhau. ViÖc x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh ë mét thêi ®iÓm nµo ®ã lµ rÊt khã kh¨n, tèn kÐm. Hµng ho¸ cña doanh nghiÖp ®ang l-u th«ng trªn th-¬ng tr-êng nh- ®ang vËn chuyÓn trªn ®-êng, l-u kho hoÆc göi b¸n ë ®¬n vÞ b¹n,... Khã cã thÓ biÕt ®· diÔn ra ho¹t ®éng mua b¸n hay ch-a. Bªn c¹nh ®ã trong kinh doanh nhiÒu khi hµng ho¸ ®-îc mua cña ë chu kú kinh doanh nµy l¹i ®-îc b¸n ë chu kú kinh doanh kh¸c vµ ng-îc l¹i. §iÒu ®ã g©y khã kh¨n cho viÖc x¸c ®Þnh kÕt qu¶ mét c¸ch chÝnh x¸c. Bªn c¹nh ®ã viÖc ¶nh h-ëng cña th-íc ®o gi¸ trÞ ngµy cµng lµ nguyªn nh©n g©y ra khã kh¨n trong viÖc ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c hiÖu qu¶ kinh doanh.ViÖc -9- x¸c ®Þnh chi phÝ trong kinh doanh còng kh«ng dÔ dµng. VÒ nguyªn t¾c chi phÝ kinh doanh ®-îc x¸c ®Þnh tõ chi phÝ v« h×nh vµ chi phÝ h÷u h×nh. Nh-ng viÖc x¸c ®Þnh chi phÝ nhÊt lµ chi phÝ v« h×nh lµ rÊt khã kh¨n, nhiÒu khi chØ mang tÝnh -íc ®o¸n. RÊt khã x¸c ®Þnh ®-îc chi phÝ cña mét th-¬ng vô kinh doanh. Trong kinh doanh tµi s¶n v« h×nh nhiÒu khi rÊt quan träng, ch¼ng h¹n ®Þa h×nh thuËn lîi cña cöa hµng, m¹ng l-íi kho tµng n»m trong ®Þa bµn d©n c- cã nhu cÇu lín,...t¹o nªn lîi thÕ so s¸nh cña c¸c c«ng ty. Chi phÝ t¹o lËp uy tÝn cho doanh nghiÖp chiÕm tû lÖ lín trong chi phÝ kinh doanh cña doanh nghiÖp ë c¶ ng¾n h¹n vµ dµi h¹n. ChÝnh v× nh÷ng lý do trªn mµ viÖc x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh doanh nãi chung vµ chi phÝ kinh doanh nãi riªng ®ßi hái ph¶i tÝnh tíi c¶ chi phÝ v« h×nh, nh- vËy míi ®¶m b¶o ®-îc tÝnh chÝnh x¸c cña viÖc tÝnh to¸n kÕt qu¶ kinh doanh. Còng chÝnh viÖc x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh doanh vµ chi phÝ kinh doanh khã kh¨n nh- vËy nªn dÉn tíi mét ®Æc ®iÓm cña hiÖu qu¶ kinh doanh lµ hiÖu qu¶ ng¾n h¹n vµ hiÖu qña dµi h¹n ch-a ch¾c ®· phï hîp víi nhau, nhiÒu khi m©u thuÉn nhau. HiÖu qu¶ ng¾n h¹n tèt nh-ng hiÖu qu¶ dµi h¹n ch-a ch¾c ®· tèt vµ ng-îc l¹i. Ch¼ng h¹n doanh nghiÖp chó träng hiÖu qu¶ ng¾n h¹n ch¹y theo phi vô lµm ¨n mµ bá qua thÞ tr-êng, mÊt b¹n hµng, kh¸ch hµng nªn ®em l¹i hiÖu qu¶ xÊu cho doanh nghiÖp trong dµi h¹n. Nãi tãm l¹i ë tÇm vi m«, hiÖu qu¶ kinh doanh ph¶n ¸nh ®ång thêi c¸c mÆt cña qu¸ tr×nh kinh doanh: kÕt qu¶ kinh doanh, tr×nh ®é sö dông c¸c yÕu tè ®Çu vµo... hiÖu qu¶ kinh doanh lµ mét ph¹m trï kinh tÕ biÓu hiÖn c¸c møc ®é chiÒu s©u. Nã lµ th-íc ®o ngµy cµng trë nªn quan träng t¹o ®µ cho viÖc t¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ lµ chç dùa c¬ b¶n ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn môc tiªu doanh nghiÖp trong tõng thêi kú. 1.2 Ph©n lo¹i hiÖu qu¶ kinh doanh ( HiÖu qu¶ kinh tÕ) Trong qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh, ph¹m trï hiÖuqu¶ kinh tª ®-îc biÓu hiÖn ë nh÷ng d¹ng kh¸c nhau. ViÖc ph©n lo¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ kinh tÕ, ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tª. Cã ba c¸ch ph©n lo¹i sau. - 10 - * HiÖu qu¶ kinh tÕ c¸ biÖt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ quèc d©n. HiÖu qu¶ kinh tÕ c¸ biÖt. lµ hiÖu qu¶ thu ®-îc tõ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp kinh doanh. BiÓu hiÖn trùc tiÕp cña hiÖu qu¶ nµy lµ lîi nhuËn mµ mçi doanh nghiÖp thu ®-îc vµ chÊt l-îng thùc hiÖn c¸c yªu cÇu x· héi ®Æt ra cho nã. HiÖu qu¶ kinh tÕ quèc d©n ®-îc tÝnh cho toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. VÒ c¬ b¶n nã lµ l-îng s¶n phÈm thÆng d-, thu nhËp quèc d©n hoÆc tæng s¶n phÈm x· héi mµ ®Êt n-íc c¬ b¶n thu ®ù¬c trong tõng thêi kú víi l-îng s¶n xuÊt, lao ®éng x· héi vµ l-îng tµi nguyªn ®· hao phÝ. Gi÷a hiÖu qu¶ kinh tÕ c¸ biÖt vµ hiÖu qu¶ kinh tª quèc d©n cã mèi quan hÖ nh©n qu¶ vµ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau. Trong viÖc thùc hiÖn c¬ chÕ cña thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc, kh«ng nh÷ng cÇn tÝnh to¸n vµ ®¹t ®-îc hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp mµ cßn cÇn ph¶i ®¹t ®-îc hiÖu qu¶ cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. Møc hiÖu qu¶ kinh tÕ quèc d©n l¹i phô thuéc vµo hiÖu qu¶ c¸ biÖt, nghÜa lµ phô thuéc vµo sù cè g¾ng cña mçi mét doanh nghiÖp, mçi mét ng-êi lao ®éng. §ång thêi x· héi qua ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n-íc còng t¸c ®éng trùc tiÕp tíi hiÖu qu¶ c¸ biÖt. Mçi c¬ chÕ qu¶n lý®óng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ c¸ biÖt. Ng-îc l¹i, mét chÝnh s¸ch l¹c hËu, sai lÇm trë thµnh lùc c¶n k×m h·m viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ. 1.2.2. HiÖu qu¶ cña chi phÝ bé phËn vµ hiÖu qu¶ cña nh÷ng chi phÝ tæng hîp. HiÖu qu¶ chi phÝ tæng hîp thÓ hiÖn mçi quan hÖ t-¬ng quan gi÷a kÕt qu¶ ®¹t ®-îc víi chi phÝ bá ra ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh. HiÖu qu¶ chi phÝ bé phËn thÓ hiÖn mèi t-¬ng quan gi÷a kÕt qu¶ thu ®-îc víi chi phÝ cña tõng yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô (lao ®éng, thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu,...) ViÖc tÝnh to¸n hiÖu qu¶ chi phÝ tæng hîp cho thÊy hiÖu qu¶ ho¹t ®éng chung cña doanh nghiÖp, hay nÒn kinh tÕ quèc d©n. ViÖc tÝnh to¸n vµ ph©n tÝch hiÖu qu¶ chi phÝ bé phËn cho thÊy sù t¸c ®éng cña nh÷ng nh©n tè néi bé s¶n xuÊt kinh doanh ®Õn hiÖu qu¶ chung. VÒ nguyªn t¾c hiÖu qu¶ cña chi phÝ tæng - 11 - hîp phô thuéc vµo c¸c chi phÝ bé phËn. ViÖc gi¶m chi phÝ bé phËn sÏ gióp doanh nghiÖp gi¶m chi phÝ tæng hîp, t¨ng hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. V× vËy c¸c doanh nghiÖp ph¶i quan t©m, x¸c ®Þnh c¸c biÖn ph¸p ®ång bé ®Ó thu ®-îc hiÖu qu¶ tæng hîp trªn c¬ së c¸c bé phËn cÊu thµnh. 1.2.3. HiÖu qu¶ tuyÖt ®èi vµ hiÖu qu¶ t-¬ng ®èi. Trong c«ng t¸c qu¶n lý ho¹t ®éng kinh doanh, viÖc x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ nh»m hai môc ®Ých. Mét lµ, ph©n tÝch vµ ®¸ng gi¸ tr×nh ®é qu¶n lý vµ sö dông c¸c lo¹i chi phÝ trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Hai lµ, ph©n tÝch luËnchøng vÒ kinh tÕ- x· héi c¸c ph-¬ng ¸n kh¸c nhau, trong viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô cô thÕ nµo ®ã ®Ó chän lÊy mét ph-¬ng ¸n cã lîi nhÊt. HiÖu qu¶ tuyÖt ®èi lµ hiÖuqu¶ ®-îc tÝnh to¸n cho tõng ph-¬ng ¸n b»ng c¸ch x¸c ®Þnh møc lîi Ých thu ®-îc víi l-îng chi phÝ bá ra. Ch¼ng h¹n tÝnh to¸n l-îng lîi nhuËn thu ®-îc tõ mét ®ång chi phÝ hay mét ®ång vèn bá ra. VÒ mÆt l-îng hiÖu qu¶ nµy ®-îc biÓu hiÖn ë c¸c chØ tiªu kh¸c nhau, nh- n¨ng su©t lao ®éng, thêi h¹n hoµn vèn, tû suÊt vèn, lîi nhuËn.. HiÖu qu¶ t-¬ng ®èi ®-îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch so s¸nh c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ tuyÖt ®èi, hoÆc so s¸nh t-¬ng quan c¸c ®¹i l-îng thÓ hiÖn chi phÝ, hoÆc kÕt qu¶ c¸c ph-¬ng ¸n, ®Ó chän c¸c ph-¬ng ¸n cã lîi nhÊt vÒ kinh tÕ. Trªn thùc tÕ ®Ó thùc hiÖn mét nhiÖm vô nµo ®ã ng-êi ta kh«ng chØ t×m thÊymét ph-¬ng ¸n mµ cã thÓ ®-a ra nhiÒu ph-¬ng ¸n. Mçi ph-¬ng ¸n ®ßi hái l-îng chi phÝ kh¸c nhau. V× vËy muèn ®¹t hiÖu qu¶ cao, ng-êi lµm c«ng t¸c kinh doanh nãi chung vµ kinh doanh th-¬ng m¹i nãi riªng ph¶i biÕt c©n nh¾c gi÷a c¸c ph-¬ng ¸n, so s¸nh hiÖu qu¶ t-¬ng ®èi ®Ó t×m gi¶i ph¸p tèi -u. HiÖu qu¶ t-¬ng ®èi vµ hiÖu qu¶ tuyÕt ®èi trong kinh doanh cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, song chóng l¹i cã tÝnh ®éc lËp t-¬ng ®èi. Tr-íc hÕt x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ tuyÖt ®èi lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ t-¬ng ®èi. NghÜa lµ trªn c¬ së cña nh÷ng chØ tiªu tuyÖt ®èi cña tõng ph-¬ng ¸n ng-êi ta so s¸nh hiÖu qu¶ Êy cña tõng ph-¬ng ¸n víi nhau. Møc chªnh lÖch lµ hiÖu qu¶ t-¬ng ®èi. - 12 - Tuy vËy cã nh÷ng chØ tiªu t-¬ng ®èi ®-îc x¸c ®Þnh kh«ng phô thuéc vµo viÖc x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ t-¬ng ®èi. Ch¼ng h¹n, viÖc so s¸nh gi÷a c¸c møc chi phÝ cña c¸c ph-¬ng ¸n kh¸c nhau ®Ó chän ra ph-¬ng ¸n cã møc chi phÝ thÊp nhÊt. §©y chØ lµ sù so s¸nh gi÷a c¸c møc chi phÝ cña c¸c ph-¬ng ¸n kh¸c nhau chø kh«ng ph¶i lµ viÖc so s¸nh gi÷a c¸c møc hiÖu qu¶ tuyÖt ®èi cña tõng ph-¬ng ¸n. Nh- vËy, th«ng qua kh¸i niÖm, b¶n chÊt, ®Æc ®iÓm cña hiÖu qu¶ kinh doanh chóng ta cã thÓ thÊy r»ng: KÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh vÒ c¬ b¶n ®-îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c chØ tiªu, thÓ hiÖn môc tiªu kinh doanh cÇn ®¹t ®-îc nh- doanh sè b¸n ra, lîi nhuËn. hiÖu qu¶ kinh doanh th-¬ng m¹i ®-îc tÝnh b»ng c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ kh¸c nhau bao gåm c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ ®Æc thï. Cßn hiÖu qu¶ x· héi cña ho¹t ®éng kinh doanh th-¬ng m¹i ®-îc ®¸nh gi¸ th«ng qua viÖc thùc hiÖn c¸c chñ tr-¬ng, chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p x· héi cña Nhµ n-íc trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn viÖc ph©n ®Þnh ranh giíi hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®-îc xem xÐt mét c¸ch toµn diÖn vÒ tÊt c¶ c¸c mÆt kh«ng gian vµ thêi gian víi hiÖu qu¶ chung cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. VÒ mÆt thêi gian: hiÖu qu¶ mµ doanh nghiÖp ®¹t ®-îc trong tõng giai ®o¹n, tõng thêi kú kinh doanh kh«ng ®-îc gi¶m sót hiÖu qu¶ cña c¸c giai ®o¹n, c¸c thêi kú tiÕp theo. §iÒu ®ã ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp kh«ng v× lîi Ých tr-íc m¾t mµ quªn ®i lîi Ých l©u dµi. Kh«ng thÓ quan niÖm mét c¸ch cøng nh¾c lµ cø gi¶m chi t¨ng thu lµ lu«n ®¹t hiÖu qu¶ mµ ph¶i hiÓu gi¶m chi t¨ng thu mét c¸ch toµn diÖn. Tøc lµ tøc lµ thu vµ chi cã thÓ t¨ng ®ång thêi nh-ng tèc ®é t¨ng cña chi phÝ ph¶i nhá h¬n tèc ®é cña doanh thu. Cã nh- vËy míi ®em l¹i hiÖu qu¶ cao cho doanh nghiÖp. Nãi nh- vËy v× thùc tÕ lý thuyÕt qu¶n lý kinh doanh ®· chØ râ thu vµ chi cã quan hÖ t-¬ng hç víi nhau. ChØ cã chi míi cã thu, kinh doanh kh«ng thÓ kh«ng bá chi phÝ. Ph¶i ®¶m b¶o cã l·i, d¸m chi ®Ó cã thu nÕu xÐt thÊy tÝnh hiÖu qu¶ cña nã. VÒ mÆt kh«ng gian: HiÖu qu¶ kinh doanh chØ cã thÓ nãi ®¹t ®-îc mét c¸ch toµn diÖn khi toµn bé ho¹t ®éng cña c¸c bé phËn, c¸c tæ chøc, c¸c kh©u mang l¹i hiÖu qu¶ kh«ng lµm gi¶m hiÖu qu¶ chung. Mçi kÕt qu¶ tÝnh ®-îc tõ - 13 - mét sè gi¶i ph¸p kinh tÕ hay ho¹t ®éng kinh doanh nµo ®ã trong tõng ®¬n vÞ néi bé hay toµn bé ®¬n vÞ nÕu kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn hiÖu qu¶ chung th× ®-îc coi lµ hiÖu qu¶, míi trë thµnh môc tiªu phÊn ®Êu cña doanh nghiÖp. Nh- vËy ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh nh»m môc ®Ých nhËn thøc ®óng ®¾n hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp tõ ®ã t×m ra nh÷ng tån t¹i, nh÷ng ¶nh h-ëng kh«ng tèt ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh ®Ó tõ ®ã t×m ra nh÷ng gi¶ ph¸p, ph-¬ng h-íng kh¾c phôc, gãp phÇn n©ng cao h¬n n÷a hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ cho toµn x· héi. 2. C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng tíi hiÖu qu¶. 2.1 Nhãm nh©n tè bªn trong doanh nghiÖp. Nhãm nh©n tè bªn trong doanh nghiÖp lµ tËp hîp c¸c nh©n tè mµ doanh nghiÖp cã thÓ kiÓm so¸t ®-îc còng nh- cã thÓ ®iÒu chØnh ®-îc ¶nh h-ëng cña chóng. TËp hîp c¸c nh©n tè nµy bao gåm: lùc l-îng lao ®éng, tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ kü thuËt, m¹ng l-íi kinh doanh cña doanh nghiÖp, hÖ thèng trao ®æi xö lý th«ng tin.... Mçi mét nh©n tè cã ¶nh h-ëng nhÊt ®Þnh, tuú theo mçi doanh nghiÖp vµ lo¹i h×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp ®ã. 2.1.1. Nh©n tè lao ®éng. Lùc l-îng lao ®éng ®ãng vai trß then chèt trong kinh doanh. Tr×nh ®é, n¨ng lùc cña ng-êi lao ®éng lµ nh©n tè t¸c ®éng trùc tiÕp tíi kÕt qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã viÖc tæ chøc ph©n c«ng lao ®éng hiÖp t¸c hîp lý gi÷a c¸c bé phËn c¸ nh©n trong doanh nghiÖp, sö dông ®óng ng-êi ®óng viÖc ph¶i xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu míi t×m ng-êi. TËn dông mét c¸ch tèt nhÊt n¨ng lùc së tr-êng cña tõng lao ®éng lµ mét yªu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®-îc trong tæ chøc nh©n lùc cña c«ng ty. Cã thÓ coi con ng-êi phï hîp trong kinh doanh lµ ®iÒu kiÖn cÇn ®Ó kinh doanh ®¹t hiÖu qña. ViÖc bè trÝ nh©n lùc phô thuéc vµo chiÕn l-îc, ®Æc ®iÓm kinh doanh cña tõng c«ng ty. Tæ chøc nh©n lùc chÆt chÏ ( chuyªn m«n ho¸ cao) sÏ gi¶m tÝnh ®éc lËp, s¸ng t¹o cña ng-êi lao ®éng. Nh-ng tæ chøc láng lÎo qu¸ sÏ g©y lén xén, khã qu¶n lý, khã tËp trung søc m¹nh vµo môc tiªu chung. Tuy nhiªn tæ chøc nh©n lùc ph¶i ®¶m b¶o môc tiªu chung lµ ®óng ng-êi ®óng viÖc, quyÒn lîi tr¸ch nhiÖm râ rµng sao cho cã thÓ thùc hiÖn - 14 - nhanh nhÊt, ®ång bé mÖnh lÖnh cña cÊp trªn ®ång thêi khuyÕn kÝch ®-îc tÝnh ®éc lËp s¸ng t¹o cña c«ng nh©n viªn. Trong kinh doanh, xuÊt ph¸t tõ chøc n¨ng chÝnh lµ mua b¸n hµng ho¸ nªn viÖc tæ chøc nh©n lùc hîp lý, chÆt chÏ lµ yªu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®-îc, nã ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qña kinh doanh cña doanh nghiÖp. Do kinh doanh cã chu kú kinh doanh ng¾n, chÞu sù biÕn ®éng m¹nh mÏ cña thÞ tr-êng nªn ®ßi hái bé m¸y nh©n lùc ph¶i gän nhÑ, linh ho¹t. Cã nh- vËy míi ®¸p øng ®-îc yªu cÇu kinh doanh, mang l¹i hiÖu qu¶ cao. 2.1.2.C¬ së vËt chÊt kü thuËt. C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong kinh doanh lµ yÕu tè vËt chÊt h÷u h×nh quan träng phôc vô cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Cã thÓ nãi c¬ së vËt chÊt kü thuËt phôc vô cho ho¹t ®éng kinh doanh. C¬ s¬ vËt chÊt cña doanh nghiÖp sÏ ®em l¹i søc m¹nh kinh doanh cho doanh nghiÖp trªn c¬ së søc sinh lêi tµi s¶n. Nh©n tè nµy ®Æc biÖt quan träng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i. Lµ ®¬i vÞ kinh doanh trong lÜnh vùc l-u th«ng, c¬ së vËt chÊt cña doanh nghiÖp tuy kh«ng chiÕm tû lÖ lín trong tæng tµi s¶n nh-ng nã l¹i cã vai trß quan träng trong viÖc thóc ®Èy ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp (nhµ cöa, cöa hµng, kho tµng, bÕn b·i...). C¬ së vËt chÊt cña doanh nghiÖp cµng ®-îc bè trÝ hîp lý bao nhiªu th× cµng ®em l¹i hiÖu qu¶ cao bÊy nhiªu. §iÒu nµy cã thÓ thÊy kh¸ râ nÕu mét doanh nghiÖp cã hÖ thèng kho tµng, cöa hµng n»m trong khu vùc d©n c- cã nhu cÇu lín, thuËn tiÖn giao th«ng... sÏ ®em l¹i cho doanh nghiÖp tµi s¶n v« h×nh lín. §ã lµ lîi thÕ kinh doanh khã cã thÓ cã ®-îc tõ c¸c doanh nghiÖp kh¸c. HÖ thèng c¬ së vËt chÊt cña doanh nghiÖp bè trÝ thµnh m¹ng l-íi kinh doanh cña doanh nghiÖp. M¹ng l-íi kinh doanh cã vai trß rÊt lín gióp doanh nghiÖp chiÕm lÜnh thÞ tr-êng, më réng thÞ tr-êng t¨ng søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp gãp phÇn mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cho doanh nghiÖp, n©ng cao tÝnh æn ®Þnh trong kinh doanh. M¹ng l-íi kinh doanh cña doanh nghiÖp cÇn phï hîp víi mçi doanh nghiÖp, trªn mçi thÞ tr-êng. M¹ng l-íi kinh doanh ph¶i ®¶m b¶o tÝnh hîp lý, tiÕt kiÖm còng nh- kiÓm so¸t ®-îc gi÷a c¸c m¾t sÝch trong m¹ng - 15 - l-íi. Trong th-¬ng m¹i m¹ng l-íi kinh doanh ph¶i ®¶m b¶o b¸m s¸t thÞ tr-êng phôc vô kh¸ch hµng nhanh, kÞp thêi, tiÕt kiÖm chi phÝ. M¹ng l-íi ph¶i dÔ qu¶n lý nh-ng vÉn ®¶m b¶o tÝnh b¸o qu¸t thÞ tr-êng. 2.1.3. Nh©n tè tæ chøc s¶n xuÊt vµ tæ chøc qu¶n lý. Qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp ®ãng vai trß thµnh c«ng hay thÊt b¹i trong kinh doanh. ChÝnh v× vËy mµ nã ¶nh h-ëng tíi hiÖu qu¶ kinh doanh. Tr-íc hÕt ®Ó qu¶n trÞ doanh nghiÖp ph¶i nghiªn cøu kü l-ìng c¸c yÕu tè ngo¹i lai cã ¶nh h-ëng. Sù ph©n tÝch ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè tr¶ lêi cho chóng ta c©u hái: Doanh nghiÖp ®ang ë trong m«i tr-êng nµo? C¸c doanh nghiÖp suy cho cïng th-êng bÞ trãi buéc bëi sù h¹n hÑp vÒ kh¶ n¨ng tµi chÝnh. §iÒu ®ã tr¶ lêi c©u hái doanh nghiÖp ®ang ë trong hoµn c¶nh nµo? TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng qu¶n trÞ nÕu thiÕu ý t-ëng míi th× chØ lµ sù chÊp nhËn s¬ cøng mét qu¸ tr×nh cò. Mäi th½ng lîi chØ cã thÓ cã nÕu ho¹t ®éng chÝnh trÞ b¾t ®Çu tõ c¸c ý t-ëng míi. Mét doanh nghiÖp nÕu yÕu tè qu¶n trÞ non kÐm sÏ ¶nh h-ëng tiªu cùc rÊt lín tíi kÕt qu¶ còng nh- hiÖu qu¶ kinh doanh, lµ ®iÒu tÖ h¹i ®èi víi doanh nghiÖp trªn th-¬ng tr-êng. KÕt qña lµ doanh nghiÖp sÏ kinh doanh kh«ng hiÖu qu¶ ®-îc. Nh-ng b»ng c¸ch nµo cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc yÕu tè qu¶n trÞ lµ m¹nh hay yÕu? YÕu tè qu¶n trÞ nh- thÕ nµo lµ m¹nh? C¬ cÊu tæ chøc cña ban l·nh ®¹o nh- thÕ nµo lµ hîp lý? §iÒu nµy phô thuéc vµo mçi doanh nghiÖp, mçi lo¹i h×nh kinh doanh. Nh-ng mét yªu cÇu chung cña nh©n tè qu¶n trÞ lµ ph¶i ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c gän nhÑ, thèng nhÊt, linh ho¹t v× chØ cã nh- vËy míi h¹ thÊp chi phÝ hµnh chÝnh, tr¸nh chång chÐo tr¸ch nhiÖm t¹o nªn søc ú trong qu¶n trÞ. Ngoµi nh÷ng nh©n tè trªn, nhãm nh©n tè bªn trong doanh nghiÖp cßn cã c¸c nh©n tè nh-: Nh©n tè hÖ thèng trao ®æi vµ xö lý th«ng tin, nh©n tè to¸n kinh tÕ. C¸c nh©n tè nµy cã ¶nh h-ëng tíi hiÖu qu¶ kinh doanh víi c¸c møc ®é kh¸c nhau tuú thuéc vµo mçi doanh nghiÖp, mçi lo¹i h×nh kinh doanh. Nh÷ng nh©n tè nµy hîp lý vµ kÕt hîp chÆt chÏ víi nh©n tè trªn sÏ t¹o nªn søc m¹nh to lín cho doanh nghiÖp, t¹o ra néi lùc ®Ó doanh nghiÖp kinh doanh cã hiÖu qña. - 16 - 2.2. Nhãm nh©n tè ngoµi doanh nghiÖp. Nh©n tè ngoµi doanh nghiÖp lµ nhãm nh©n tè kh«ng n»m trong sù kiÓm so¸t cña doanh nghiÖp. Nhãm nh©n tè nµy bao gåm: M«i tr-êng kinh doanh, m«i tr-êng c¹nh tranh, m«i tr-êng ph¸p luËt- chÝnh trÞ, m«i tr-êng tù nhiªn, c¬ së h¹ tÇng, m«i tr-êng kinh tÕ, c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n-íc...C¸c nh©n tè nµy doanh nghiÖp kh«ng kiÓm so¸t ®-îc mµ ph¶i t×m biÖn ph¸p thÝch øng víi nã. 2.2.1. Nh©n tè m«i tr-êng kinh doanh. Nh©n tè m«i tr-êng kinh doanh bao gåm c¸c nh©n tè: ®èi thñ c¹nh tranh, thÞ tr-êng, c¬ cÊu ngµnh, tËp qu¸n vµ møc ®é thu nhËp b×nh qu©n cña d©n c-. * §èi thñ c¹nh tranh: NÕu doanh nghiÖp cã ®èi thñ c¹nh tranh m¹nh th× viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ th-¬ng m¹i lµ viÖc khã kh¨n h¬n rÊt nhiÒu. V× giê ®©y doanh nghiÖp chØ cã thÓ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh b»ng c¸ch n©ng cao chÊt l-îng ®Ó ®Èy m¹nh tiªu thô, gi¶m gi¸ thµnh, tæ chøc l¹i bé m¸y ho¹t ®éng kinh doanh phï hîp, hîp lý h¬n,tèi -u h¬n ®Ó bï l¹i nh÷ng mÊt m¸t cña doanh nghiÖp do c¹nh tranh vÒ gi¸, c¹nh tranh vÒ chÊt l-îng, mÉu m·...Nh- vËy ®æi thñ c¹nh tranh cã ¶nh h-ëng rÊt lín tíi viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ th-¬ng m¹i cña doanh nghiÖp. Nã võa lµ ®èi thñ mang l¹i trë ng¹i võa lµ ®éng lùc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh doanh cña doanh nghiÖp. Th«ng th-êng khi xuÊt hiÖn ®æi thñ c¹nh tranh th× viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ th-¬ng m¹i sÏ bÞ gi¶m ®i mét c¸ch t-¬ng ®èi. * ThÞ tr-êng: ë ®©y thÞ tr-êng bao gåm c¶ thÞ tr-êng ®Çu vµo vµ thÞ tr-êng ®Çu ra cña doanh nghiÖp. Bëi v× thÞ tr-êng ¶nh h-ëng rÊt lín tíi gi¸ thµnh s¶n phÈm, tÝnh liªn tôc vµ hiÖu qña cña s¶n xuÊt. ThÞ tr-êng ®Çu ra quyÕt ®Þnh tíi doanh thu cña doanh nghiÖp trªn c¬ së chÊp nhËn hµng ho¸, dÞch vô cña doanh nghiÖp ë møc ®é nµo ®ã th× doanh nghiÖp cã thÓ bè trÝ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. * TËp qu¸n d©n c- vµ møc thu nhËp b×nh qu©n cña d©n c-: §©y lµ mét nh©n tè quan träng trong n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh . Nã quyÕt ®Þnh møc ®é, chÊt l-îng, sè l-îng, chñng lo¹i, gam hµng... doanh nghiÖp cÇn ph¶i nghiªn cøu, n¾m b¾t ®Ó lµm sao phï hîp víi søc mua, thãi quen tiªu dïng ë møc gi¸ cã - 17 - thÓ chÊp nhËn ®-îc. Bëi v× yÕu tè nµy t¸c ®éng gi¸n tiÕp tíi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng nh- c«ng t¸c Marketing vµ cuèi cïng lµ hiÖu qña kinh doanh cña doanh nghiÖp. * Mèi quan hÖ vµ uy tÝn cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr-êng: §©y lµ gi¸ trÞ v« h×nh cña doanh nghiÖp, nã cã quyÕt ®Þnh tíi thµnh hay b¹i, chÝnh lµ nh©n tè t¸c ®éng trùc tiÕp tíi viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. Sù t¸c ®éng ®ã lµ phi l-îng ho¸ mµ chóng ta kh«ng thÓ tÝnh to¸n hay ®o ®¹c nã b»ng ph-¬ng ph¸p ®Þnh l-îng th«ng th-êng. Bëi v×, mèi quan hÖ réng sÏ t¹o ra c¬ héi lùa chän nh÷ng g× cã lîi nhÊt cho doanh nghiÖp. MÆt kh¸c quan hÖ vµ uy tÝn cña doanh nghiÖp sÏ t¹o cho doanh nghiÖp mét uy thÕ lín trong tiªu thô, vay vèn hay mua chÞu hµng ho¸... Ngoµi ra m«i tr-êng kinh doanh cßn cã c¸c nh©n tè kh¸c nh-: hµng ho¸ thay thÕ, hµng ho¸ phô thuéc víi hµng ho¸ cña doanh nghiÖp còng cã t¸c ®éng tíi viÖc n©ng cao hiÖu qña kinh doanh cña doanh nghiÖp coi nh- kh«ng ®¸ng kÕ nh-ng doanh nghiÖp còng cÇn ph¶i xem xÐt, quan t©m mét c¸ch thÝch ®¸ng ®Ó cã nh÷ng ÷ng xö víi thÞ tr-êng trong tõng giai ®o¹n, tõng thêi ®iÓm cô thÓ. 2.2.2.M«i tr-êng tù nhiªn. M«i tr-êng tù nhiªn bao gåm c¸c nh©n tè: * Nh©n tè thêi tiÕt, khÝ hËu mïa vô: Nh©n tè nµy ¶nh h-ëng rÊt lín tíi quy tr×nh, tiÕn ®é thùc hiÖn viÖc tiªu thô s¶n phÈm nhÊt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh c¸c lo¹i mÆt hµng n«ng, l©m, thuû s¶n... víi nh÷ng ®iÒu kiÖn thêi tiÕt, khÝ hËu hay mïa vô th× doanh nghiÖp ph¶i cã chÝnh s¸ch cô thÓ phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®ã. Nh- vËy khi c¸c nh©n tè nµy kh«ng æn ®Þnh sÏ lµm cho chÝnh s¸ch ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp kh«ng æn ®Þnh vµ chÝnh lµ nh©n tè ®Çu tiªn lµm mÊt æn ®Þnh ho¹t ®éng kinh doanh ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. * Nh©n tè tµi nguyªn thiªn nhiªn: Nh©n tè nµy chØ ¶nh h-ëng tíi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn. Mét khu vùc cã nhiÒu tµi nguyªn víi tr÷ l-îng lín vµ chÊt l-îng tèt sÏ ¶nh h-ëng vµ t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp khai th¸c. Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt n»m trong khu vùc nµy mµ cã nhu cÇu ®Õn lo¹i tµi - 18 - nguyªn, nguyªn vËt liÖu nµy mµ cã nhu cÇu ®Õn lo¹i tµi nguyªn, nguyªn vËt liÖu còng cã ¶nh h-ëng tíi viÖc kinh doanh cña doanh nghiÖp. * Nh©n tè vÞ trÝ ®Þa lý: §©y lµ nh©n tè kh«ng chØ t¸c ®éng ®Õn c«ng t¸c n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp mµ cßn t¸c ®éng tíi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp nh-: giao dÞch, vËn t¶i, s¶n xuÊt... c¸c mÆt hµng nµy còng t¸c ®éng ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh bëi sù t¸c ®éng lªn c¸c chi phÝ. 2.2.3. M«i tr-êng ph¸p luËt. LuËt ph¸p lµ nh÷ng quy t¾c cña trß kinh doanh mµ c¸c ®èi t-îng vi ph¹m sÏ bÞ xö lý. M«i tr-êng ph¸p luËt lµ c¬ së ®Ó doanh nghiÖp ®Ò ra c¸c chiÕn l-îc, kÕ ho¹ch kinh doanh. Doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh ph¶i dùa trªn c¬ së kinh doanh nh÷ng g× mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm. LuËt ph¸p cµng hoµn h¶o cµng ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng cho c¸c doanh nghiÖp tham gia. Tãm l¹i m«i tr-êng luËt ph¸p cã ¶nh h-ëng ®Õn rÊt nhiÒu ®Õn viÖc n©ng cao hiÖu qña kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, b»ng c¸ch t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp th«ng qua c¸c c«ng cô luËt ph¸p vµ c«ng cô vÜ m«... 2.2.4 M«i tr-êng c¹nh tranh. TÝnh c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng cã ¶nh h-ëng tíi ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, ¶nh h-ëng tíi lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. M«i tr-êng c¹nh tranh hoµn h¶o th× sù gia nhËp còng nh- rót khái thÞ tr-êng lµ tù do. C¸c doanh nghiÖp tham gia vµo thÞ tr-êng vµ chÊp nhËn gi¸ c¶ thÞ tr-êng kinh doanh kh«ng thu ®-îc siªu lîi nhuËn mµ chØ thu ®-îc lîi nhuËn th«ng th-êng t-¬ng øng víi chi phÝ c¬ héi cña vèn. ThÞ tr-êng cµng ®éc quyÒn th× c¸c doanh nghiÖp cµng cã søc m¹nh kiÓm so¸t gi¸ (n©ng gi¸ b¸n hoÆc h¹ gi¸ mua ®Ó thu siªu lîi nhuËn.), ë thÞ tr-êng nµy sù ra nhËp thÞ tr-êng lµ rÊt khã kh¨n. Kinh doanh trong thÞ tr-êng ®éc quyÒn hoÆc thiÓu sè ®éc quyÒn sÏ ®em l¹i lîi nhuËn cao, hiÖu qu¶ kinh doanh lín cho doanh nghiÖp (hiÖu qu¶ kinh doanh c¸ biÖt). Nh-ng thÞ tr-êng nµy sÏ g©y tæn thÊt cho kinh tÕ- x· héi. 2.2.5 M«i tr-êng kinh tÕ. M«i tr-êng kinh tÕ ¶nh h-ëng to lín ®Õn kh¶ n¨ng thanh to¸n cña kh¸ch hµng qua ®ã ¶nh h-ëng tíi nhu cÇu cña kh¸ch hµng. Do ®ã m«i tr-êng kinh tÕ - 19 - lµ c¨n cø ®Ó doanh nghiÖp lùa chän cã nªn tham gia kinh doanh hay kh«ng? Kinh doanh lo¹i mÆt hµng g×? Kinh doanh nh- thÕ nµo? Phôc vô nhãm kh¸ch hµng nµo? M«i tr-êng kinh tÕ lµ c¬ së t¹o ra lîi nhuËn cho doanh nghiÖp. 2.2.6. C¬ së h¹ tÇng cña nÒn kinh tÕ. Cã thÓ nãi c¬ së h¹ tÇng lµ tiªu ®Ò c¨n b¶n thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp ®Çu t- kinh doanh. Nh- ®· biÕt kinh doanh muèn thu ®-îc hiÖu qu¶ cao ph¶i gi¶m thiÓu chi phÝ kinh doanh cña doanh nghiÖp. NhÊt lµ ®èi víi doanh nghiÖp th-¬ng m¹i ho¹t ®éng trong lÜnh vùc l-u th«ng th× hÖ thèng ®-êng, hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c ¶nh h-ëng lín tíi chi phÝ vËn chuyÓn, b¶o qu¶n còng nh- kh¶ n¨ng n¾m b¾t nhu cÇu, gi¸ c¶ thÞ tr-êng. C¬ së h¹ tÇng tèt sÏ thóc ®Èy ®Çu t-, ¶nh h-ëng gi¸n tiÕp tíi nhu cÇu tiªu dïng kh¸ch hµng cña doanh nghiÖp. Ngoµi nh÷ng nh©n tè trªn, nhãm nh©n tè thuéc m«i tr-êng doanh nghiÖp cßn bao gåm c¸c nh©n tè kh¸c nh- nh©n tè thêi vô, nh©n tè v¨n ho¸ x· héi tuú thuéc vµo mçi doanh nghiÖp c¸c lo¹i h×nh kinh doanh mµ chóng ¶nh h-ëng Ýt nhiÒu tíi t×nh h×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp. 3. Vai trß n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr-êng. Kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh kh«ng chØ lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña bÊt cø x· héi nµo mµ cßn lµ mèi quan t©m cña bÊt kú ai, khi lµm bÊt cø viÖc g× nhÊt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr-êng. §ã lµ vÊn ®Ò bao trïm, xuyªn suèt thÓ hiÖn chÊt l-îng cña toµn bé c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ vµ ®Ó ®¶m b¶o t¹o ra kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ cao nhÊt cho mäi qu¸ tr×nh, mäi giai ®o¹n vµ mäi ho¹t ®éng kinh doanh. TÊt c¶ nh÷ng ®æi míi vµ c¶i tiÕn vÒ néi dung ph-¬ng ph¸p, biÖn ph¸p øng dông trong qu¶n lý chØ thùc sù mang l¹i ý nghÜa khi vµ chØ khi lµm t¨ng hiÖu qu¶ kinh doanh. Trong qu¸ tr×nh kinh doanh c¸c doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh cho m×nh mét c¬ chÕ ho¹t ®éng trªn c¶ hai thÞ tr-êng ®Çu ra vµ ®Çu vµo ®Ó ®¹t ®-îc mét kÕt qu¶ cao nhÊt vµ kÕt qu¶ nµy kh«ng ngõng ph¸t triÓn n©ng cao hiÖu qu¶ vÒ mÆt vËt chÊt còng nh- vÒ mÆt l-îng. Nh- vËy trong c¬ chÕ thÞ tr-êng viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ cã vai trß: Thø nhÊt, hiÖu qu¶ kinh doanh kh«ng nh÷ng lµ th-íc ®o chÊt l-îng ph¶n - 20 -