Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lêi më ®Çu
Sau h¬n m-êi n¨m ®æi míi, n-íc ta ®· tr¶i qua mét qu¸ tr×nh biÕn ®æi m¹nh
mÏ ®Çy Ên t-îng trong lÞch sö kinh tÕ. NÒn kinh tÕ vÜ m« t¨ng tr-ëng, tèc ®é t¨ng
GDP 8% -10%/ n¨m.Trong ®ã, lÜnh vùc dÞch vô th-¬ng m¹i cã møc t¨ng b×nh qu©n
cao nhÊt 12%. XuÊt khÈu t¨ng nhanh, ®êi sèng nh©n d©n ngµy mét t¨ng cao. Trong
qu¸ tr×nh ®ã, c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch
cùc, kh«ng ngõng hoµn thiÖn ®Ó v-¬n lªn vµ tù kh¼ng ®Þnh trªn th-¬ng tr-êng.
Song ho¹t ®éng kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ tr-êng ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp
ph¶i c¹nh tranh quyÕt liÖt. C¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc kh«ng cßn ®-îc
bao cÊp nh- tr-íc nªn ph¶i dùa vµo kh¶ n¨ng cña chÝnh m×nh, ph¶i n¨ng ®éng s¸ng
t¹o trong viÖc lùa chän kinh doanh, trong t¹o dùng c¸c mèi quan hÖ lµm ¨n. V× vËy
kh«ng Ýt doanh nghiÖp ®· r¬i vµo t×nh tr¹ng kinh doanh khã kh¨n, lóng tóng vµ bÞ
®éng, ch-a t×m ®-îc nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó ®Èy m¹nh vµ ph¸t triÓn kinh
doanh hiÖu qu¶. ViÖc nghiªn cøu, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ ®-a ra c¸c gi¶i ph¸p n©ng
cao hiÖu qu¶ kinh doanh cßn ch-a ®-îc xem xÐt ®óng møc, v× thÕ c¸c gi¶i ph¸p ®Èy
m¹nh vµ ph¸t triÓn kinh doanh cßn thiÕu tÝnh kh¶ thi.
Trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ ViÖt Nam vµ kinh tÕ khu vùc ngµy cµng më
réng, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vÉn cßn lóng tóng tr-íc hµng lo¹t vÊn ®Ò. Doanh
nghÖp ph¶i lµm g× trªn lé tr×nh ViÖt Nam tham gia AFTA vµ hiÖp ®Þnh -u ®·i thuÕ
quan cã hiÖu lùc chung (CEPT)? Doanh nghiÖp ph¶i lµm g× trong viÖc hîp t¸c vµ
ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ g÷a c¸c thµnh viªn ASEAN? Doanh nghiÖp ph¶i lµm g×
®Ó kh«ng cßn ph¶i chÊp nhËn gia c«ng mµ tù mua nguyªn liÖu b¸n thµnh phÈm trªn
thÞ tr-êng quèc tÕ? Doanh nghiÖp ph¶i lµm g× ®Ó gi¶m phô thuéc vµo c¸c thÞ tr-êng
trung gian chen ch©n vµo c¸c thÞ tr-êng cuèi cïng? Râ rµng, c¸c doanh nghiÖp ®ang
rÊt cÇn phÝa Nhµ n-íc, mµ cô thÓ trong lÜnh vùc thu¬ng m¹i lµ c¸c doanh nghiÖp
th-¬ng m¹i nhµ n-íc më ®-êng, h-íng dÉn vµ hç trî ®Ó hä thÝch nghi dÇn víi trµo
l-u tù do ho¸ th-¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi.
VÒ ph-¬ng diÖn lý luËn, vÊn ®Ò kinh doanh th-¬ng m¹i nãi chung vµ c¸c
ph-¬ng h-íng gi¶i ph¸p më réng vµ ph¸t triÓn kinh doanh ë c¸c doanh nghiÖp
th-¬ng m¹i nhµ n-íc nãi riªng cßn nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vµ thiÕu sù thèng nhÊt
trong ®¸nh gi¸.
V× tÊt c¶ nh÷ng lý do trªn, viÖc nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p më réng vµ ph¸t
triÓn kinh doanh ë c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc ë n-íc ta hiÖn nay lµ hÕt
søc cÇn thiÕt, cã ý nghÜa c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn.
NhËn thøc ®-îc ý nghÜa, tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nµy, t«i ®· lùa chän ®Ò
tµi:"Nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p më réng vµ ph¸t triÓn kinh doanh ë c¸c doanh nghiÖp
th-¬ng m¹i nhµ n-íc".
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Néi dung ®Ò tµi gåm c¸c phÇn:
- Lêi më ®Çu.
-Ch-¬ng I: C¬ së lý luËn chung vÒ kinh doanh cña doanh nghiÖp th-¬ng
m¹i.
-Ch-¬ng II: Thùc tr¹ng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ
n-íc trong giai ®o¹n hiÖn nay.
-Ch-¬ng III: Mét sè biÖn ph¸p nh»m më réng vµ ph¸t triÓn kinh doanh ë c¸c
doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc.
-KÕt luËn.
VÊn ®Ò më réng vµ ph¸t triÓn kinh doanh ë c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ
n-íc lµ mét vÊn ®Ò lín vµ phøc t¹p ®ßi hái kh«ng chØ kiÕn thøc mµ cßn ph¶i cã kinh
nghiÖm thùc tÕ phong phó míi cã thÓ gi¶i quyÕt ®Çy ®ñ. V× vËy ®Ò ¸n kh«ng thÓ
tr¸nh khái cã nh÷ng thiÕu sãt. Sù chØ b¶o, gãp ý cña c¸c thÇy c« vµ c¸c b¹n sinh
viªn trong khoa sÏ lµ rÊt quÝ b¸u gióp t«i trau dåi thªm kiÕn thøc.
Qua ®©y, t«i xin phÐp ®-îc göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh vµ s©u s¾c nhÊt ®Õn
PGS -TS §Æng §×nh §µo gi¶ng viªn khoa th-¬ng m¹i tr-êng ®¹i häc Kinh tÕ quèc
d©n Hµ néi ®· gióp t«i hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng I: C¬ së lý luËn chung vÒ kinh doanh cña
doanh nghiÖp th-¬ng m¹i
I. b¶n chÊt cña kinh doanh th-¬ng m¹i:
1.B¶n chÊt kinh doanh th-¬ng m¹i:
Ngµy nay, xu thÕ toµn cÇu ho¸, quèc tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh cïng víi
sù ph¸t triÓn ®a d¹ng cña hµng ho¸ trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. Hoµ nhËn víi xu thÕ
Êy, ViÖt Nam ®· vµ ®ang x©y dùng nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµh
theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc, ë ®ã cho t¨ng c¶ vÒ chÊt vµ
l-îng, nhiÒu lo¹i hµng ho¸ tho¶ m·n nhu cÇu v« cïng ®a d¹ng vµ phong phó cña con
ng-êi.
§Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn con ng-êi cÇn nhiÒu nhu cÇu kh¸c nhau: ¨n, ë, mÆc ®i
l¹i, häc tËp, gi¶i trÝ... Muèn thoat m·n nh÷ng nhu cÇu Êy, con ng-êi ph¶i th«ng qua
nh÷ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ trao ®æi c¸c s¶n phÈm víi nhau hay lµ th«ng qua ho¹t
®éng kinh doanh.
Kinh doanh lµ viÖc tiÕn hµnh mét, mét sè hoÆc tÊ c¶ c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh
®Çu t- tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n phÈm hoÆc thùc hiÖn dÞch vô trªn thÞ tr-êng
nh»m môc ®Ých sinh lîi.
Víi sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt ngµy cµng
ph¸t triÓn tÊt yÕu dÉn ®Õn nhu cÇu ®Ó trao ®æi s¶n phÈm gi÷a nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt
chuyªn m«n ho¸ víi nhau. Nh- vËy ph©n c«ng lao ®éng chuyªn ho¸ s¶n xuÊt vµ tÝnh
chÊt së h÷u kh¸c nhau vÒ t- liÖu s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm lµm ra lµ nguån gèc ph¸t
triÓn th-¬ng m¹i.
Th-¬ng m¹i lµ qu¸ tr×nh mua b¸n hµng ho¸, dÞch vô trªn thÞ tr-êng. Ho¹t
®éng th-îng m¹i g¾n liÒn víi lÜnh vùc l-u th«ng hµng ho¸ vµ lÊy hµng ho¸ lµ ®èi
t-îng mua b¸n.
Nh- thÕ kinh doanh th-¬ng m¹i lµ mét d¹ng cña lÜnh vùc ®Çu t- ®Ó thùc hiÖn
viÖc mua b¸n l-u th«ng hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng nh»m môc ®Ých sinh lîi.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Kinh doanh th-¬ng m¹i thùc sù trë thµnh mét lÜnh vùc ho¹t ®éng kh«ng thÓ
thiÕu trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vµ nhÊt lµ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ xu thÕ
khu vùc ho¸, toµn cÇu ho¸ ngµy nay.
2.Néi dung cña kinh doanh th-¬ng m¹i.
2.1.Môc tiªu:
Lîi nhuËn lu«n ®-îc nhµ kinh doanh ®Ò cËp nh- lµ mét môc tiªu tr-íc m¾t,
l©u dµi vµ th-êng xuyªn cña ho¹t ®éng kinh doanh. Mét doanh nghiÖp lu«n ph¶i cè
g¾ng nç lùc ®Ó thu ®-îc doanh thu bï ®¾p ®-îc chi phÝ vµ kinh doanh cã l·i. Song
lîi nhuËn vÉn chØ lµ mét trong nhiÒu môc tiªu cña qu¸ tr×nh kinh doanh cña b¶n th©n
doanh nghiÖp. Trong kinh doanh th-¬ng m¹i, nhµ kinh doanh ph¶i quan t©m tíi
nh-òng môc tiªu c¬ b¶n ®ã lµ: kh¸ch hµng, ®æi míi, chÊt l-îng, c¹nh tranh, lîi
nhuËn mµ tuú theo tõng giai ®o¹n, chu kú kinh doanh ®Ó x©y dùng th¸p hÖ thèng c¸c
môc tiªu thÝch hîp cho doanh nghiÖp.
Kh¸ch hµng víi nhu cÇu cña hä lµ ®iÓm xuÊt ph¸t cho mäi ho¹t ®éng kinh
doanh cña doanh nghiÖp. Kh¸ch hµng theo quan ®iÓm hiÖn ®¹i lµ ng-êi tr¶ l-¬ng
cho ng-êi lao ®éng trong doanh nghiÖp vµ nu«i sèng doanh nghiÖp. V× vËy, doanh
nghiÖp ph¶i gi÷ cho ®-îc kh¸ch hµng truyÒn thèng, thu hót kh¸ch míi, vµ h-íng
®Õn kh¸ch hµng tiÒm n¨ng.
§æi míi s¶n phÈm kinh doanh còng nh- ®æi míi c¸c dÞch vô phôc vô kh¸ch
hµng lµ môc tiªu c¬ b¶n cu¶ doanh nghiÖp ®Ó h-íng tíi cung cÊp tèt h¬n nh÷ng nhu
cÇu ngµy cµng t¨ng vÒ s¶n phÈm ®ång bé ®a d¹ng.
ChÊt l-îng s¶n phÈm vµ dÞch vô cña doanh nghiÖp ph¶i ngµy cµng ®-îc n©ng
cao. Môc tiªu nµy xuÊt ph¸t tõ qui luËt "Ai cã s¶n phÈm chÊt l-îng cao, gi¸ c¶ ph¶i
ch¨ng th× ng-êi ®ã chÝnh lµ ng-êi chiÕm lÜnh thÞ tr-êng".
C¹nh tranh lµ môc tiªu mµ doanh nghiÖp ph¶i theo ®uæi. Trong ®iÒu kiÖn nÒn
kinh tÕ thÞ tr-êng, doanh nghiÖp ph¶i n©ng cao søc c¹nh tranh cho s¶n phÈm dÞch vô
còng nh- n©ng cao vÞ thÕ cña doanh nghiÖp th× míi cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn kinh
doanh.
Lîi nhuËn lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh
nghiÖp sau mét thêi kú kinh doanh, ®ång thêi lµ nguån thu nhËp vµ ph©n phèi cho
c¸c qòy doanh nghiÖp ®Ó thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt kinh doanh, më réng vµ ph¸t triÓn
kinh doanh.
2.2.Néi dung ho¹t ®éng kinh doanh th-¬ng m¹i:
§èi víi c¸c dong nghiÖp th-¬ng m¹i, khi tiÕn hµnh c«ng viÖc kinh donh nh»m
thu lîi nhuËn, doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn c¸c néi dung chñ yÕu sau:
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
1.Nghiªn cøu vµ x¸c ®Þnh nhu cÇu thÞ tr-êng vÒ lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch
vô ®Ó lµm c¬ së cho ho¹t ®égn kinh doanh.
2.Tæ chøc c«ng t¸c t¹o nguån hµng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr-êng.
3.Tæ chøc c¸c mèi quan hÖ giao dÞch th-¬ng m¹i.
4.Lùa chän kªnh ph©n phèi vµ tæ chøc chuyÓn giao hµng ho¸.
5.Qu¶n lý hµng ho¸, thùc hiÖn c¸c dÞch vô vµ ph©n tÝch ®¸nh gi¸ kÕt
qu¶ kinh doanh.
2.2.1.Nghiªn cøu vµ x¸c ®Þnh nhu cÇu thÞ tr-êng vÒ lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô
®Ó lµm c¬ së cho ho¹t ®éng kinh doanh:
Doanh nghiÖp th-¬ng m¹i lµ mét t¸c nh©n trªn thÞ tr-êng nªn ph¶i nghiªn cøu
thÞ tri-êng ®Ó ph¸t triÓn kinh doanh thÝch øng víi thÞ tr-êng. Nghiªn cøu thÞ tr-êng
lµ xuÊt ph¸t ®iÓm ®Ó ®Ò ra c¸c chiÕn l-îc kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, tõ c¸c
chiÕn l-îc ®· x¸c ®Þnh tiÕn hµnh thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch trung gian, chÝnh s¸ch thÞ
tr-êng. BÊt kú doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nµo còng ph¶i nghiªn cøu thÞ tr-êng khi
b¾t ®Çu kinh doanh, ®ang kinh doanh hay muèn më réng ph¸t triÓn kinh doanh.
§èi t-îng kinh doanh th-¬ng m¹i lµ hµng ho¸ vµ dÞch vô. Mçi doanh nghiÖp
cã thÓ kinh doanh mét lo¹i hµng ho¸ hoÆc mét nhãm hµng ho¸. Doanh nghiÖp ph¶i
nghiªn cøu x¸c ®Þnh ®-îc nhu cÇu cña kh¸ch hµng, sù ®¸p øng cho c¸c nhu cÇu ®ã
hiÖn cã vµ kh¶ n¨ng nguån cung øng (s¶n xuÊt hoÆc nhËp khÈu) lo¹i hµng ®ã. Còng
cã thÓ doanh nghiÖp kinh doanh nh÷ng lo¹i hµng ho¸ míi vµ c¸c c¬ së vËt chÊt phï
hîp víi mÆt hµng ®· lùa chän ®Ó ®i vµo kinh doanh. §Êy lµ c«ng viÖc mµ doanh
nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh th-êng xuyªn ®Ó cã ph-¬ng ¸n s¶n phÈm dÞch vô kinh doanh
tèt nhÊt.
Qua c¸c b-íc thu thËp th«ng tin, sö lý th«ng tin, ra quyÕt ®Þnh cña qóa tr×nh
nghiªn cøu thÞ tr-êng, doanh nghiÖp ph¶i gi¶i ®¸p ®-îc c¸c vÊn ®Ò:
- §©u lµ thÞ tr-êng cã triÓn väng nhÊt ®èi víi c¸c s¶n phÈm cña doanh
nghiÖp, hay lÜnh vùc nµo phï hîp nhÊt ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp.
- Kh¶ n¨ng b¸n cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr-êng lµ bao nhiªu .
- CÇn cã biÖn ph¸p nh- thÕ nµo ®Ó chÊt l-îng mÉu m· hµng ho¸ dÞch vô
tèt h¬n.
- CÇn cã chiÕn l-îc, chÝnh s¸ch nh- thÕ nµo ®Ó t¨ng c-êng kh¶ n¨ng
trªn thÞ tr-êng.
Tõ viÖc x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng b¸n vµ l-îng dù tr÷ kÕ ho¹ch, doanh nghiÖp x¸c
®Þnh ®-îc nhu cÇu ®Æt hµng sau khi ®· trõ ®i hµng tån kho, hµng tiÕt kiÖm, h×nh
thµnh quÜ mua b¸n hµng ho¸ cña doanh nghiÖp.
2.2.2.Tæ chøc c«ng t¸c t¹o nguån hµng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr-êng:
§Ó thùc hiÖn nhiÖm vô ®¶m b¶o cung øng cho s¶n xuÊt, tiªu dïng nh÷ng lo¹i
hµng ho¸ ®ñ vÒ sè l-îng, tèt vÒ chÊt l-îng, kÞp thêi gian yªu cÇu, thuËn lîi cho
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
kh¸ch hµng, c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i ph¶i tæ chøc tèt c«ng t¸c t¹o nguån cho
doanh nghiÖp. Muèn vËy doanh nghiÖp ph¶i huy ®éng tèi ®a c¸c nguån lùc ®Ó phôc
vô cho c«ng t¸c t¹o nguån. C¸c nguån lùc cña doanh nghiÖp mµ doanh nghiÖp cã
thÓ huy ®éng ®-îc gåm: vèn h÷u h×nh nh- tiÒn, nhµ cöa, kho tµg, quÇy hµng... vµ
vèn v« h×nh nh-: sù næi tiÕng cña c¸c nh·n hiÖu hµng ho¸ kinh doanh, tÝn nhiÖm cña
kh¸ch hµng ®èi víi doanh nghiÖp, ... vµ con ng-êi víi tµi n¨ng kinh nghiÖm, nghÒ
nghiÖp ®-îc ®µo t¹o, ®-îc huy ®éng vµo kinh doanh c¸c nguån lùc th× cã h¹n, v×
vËy trong qu¸ tr×nh t¹o nguån hµng còng nh- trong tæ chøc c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô
tiÕp theo sau lµ b¸n, dù tr÷, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn, khuyÕn m¹i vµ thùc hiÖn dÞch vô
phôc vô kh¸ch hµng, doanh nghiÖp ph¶i huy ®éng theo h-íng tiÕt kiÖm, sö dông
triÖt ®Ó ®Ó tiÕn hµnh kinh doanh mét c¸ch nhanh chãng, thuËn lîi, rót ng¾n ®-îc
thêi gian chuÈn bÞ, ph¸t triÓn kinh doanh cña doanh nghiÖp c¶ vÒ bÒ réng lÉn bÒ s©u.
C«ng t¸c t¹o nguån hµng lµ toµn bé nh÷ng ho¹t ®éng nghiÖp vô nh»m t¹o ra
nguån hµng ho¸ ®¶m b¶o cung øng ®Çy ®ñ, kÞp thêi, ®ång bé, ®óng qui c¸ch, cì
lo¹i, mÉu m·... cho c¸c nhu cÇu kh¸ch hµng.
§èi víi c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i trong c¬ chÕ thÞ tr-êng cÇn x¸c ®Þnh
®-îc c¸c nguån hµng chñ yÕu sau:
-Nguån hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n-íc.
-Nguån hµng nhËp khÈu.
-Nguån hµng tån kho ®Çu kú.
-Nguån hµng tù s¶n xuÊt, tù khai th¸c.
-Nguån hµng liªn doanh, liªn kÕt.
-Nguån ®Æt hµng vµ thu mua.
-Nguån hµng cña ®¬n vÞ cÊp trªn, nhËn ®¹i lý hoÆc ký göi.
C¸c nguån hµng trªn cã thÓ lµ nguån hµng tËp trung ®Ó phôc vô cho nh÷ng
nhu cÇu ®Æt hµng lín theo ®¬n ®Æt hµng vµ hîp ®ång ký kÕt tr-íc hoÆc do nguån phi
tËp trung do doanh nghiÖp tù khai th¸c tr«i næi trªn thÞ tr-êng.
§Ó tæ chøc tèt c«ng t¸c t¹o nguån hµng, c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i sö
dông c¸c biÖn ph¸p sau:
-Tæ chøc m¹ng l-íi thu mua.
- ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ trong ho¹t ®éng khai th¸c t¹o nguån hµng.
-§Çu t-, liªn doanh, liªn kÕt gióp dì c¸c ®¬n vÞ nguån hµng.
-Tæ chøc tèt hÖ thèng th«ng tin tõ c¸c nguån hµng vÒ doanh nghiÖp.
-Tæ chøc qu¶n lý dù tr÷, b¶o qu¶n hµng ho¸ ë doanh nghiÖp th-¬ng
m¹i.
2.2.3.Tæ chøc c¸c mèi quan hÖ giao dÞch th-¬ng m¹i :
Nh»m ghÐp mèi trong giao dÞch mua b¸n ®èi víi c¸c ®¬n vÞ, doanh nghiÖp
ph¶i thùc thi trªn c¸c nguyªn t¾c:
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
-Sè l-îng, chñng lo¹i hµng ho¸ ph¶i ®¸p øng yªu cÇu thÞ tr-êng mµ
donh nghiÖp cã kh¶ n¨ng cung øng.
-Tæng qu·ng ®-êng vËn chuyÓn hµng trong kinh doanh lµ nhá nhÊt.
-§¬n gi¶n ho¸ c¸c mèi quan hÖ mua b¸n.
-Trong quan hÖ mua b¸n hai bªn ®Òu ph¶i cã lîi.
ViÖc giao dÞch th-¬ng m¹i chñ yÕu th«ng qua:
-Mèi quan hÖ giao dÞch th-¬ng m¹i trùc tiÕp.
-Quan hÖ giao dÞch th-¬ng m¹i gi¸n tiÕp.
Trong c¸c mãi quan hÖ giao dÞch thu¬ng m¹i, doanh nghiÖp ph¶i gi¶i quyÕt
c¸c vÊn ®Ò:
-Tho¶ thuËn vÒ gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸.
-Tæ chøc vËn chuyÓn, tiÕp nhËn, thanh to¸n...
-Ký kÕt hîp ®ån víi c¸c bªn ®èi t¸c.
Tæ chøc tèt c¸c mèi quan hÖ giao dÞch th-¬ng m¹i lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò ®Ó ®¶m
b¶o cho qóa tr×nh b¸n hµng gÆp thuËn l¬Þ vµ cã kÕt qu¶.
2.2.4.Lùa chän kªnh ph©n phèi vµ tæ chøc chuyÓn giao hµng ho¸:
Tæ chøc ho¹t ®éng ph©n phèi, b¸n hµng lµ nghiÖp vô kinh doanh quan träng
bËc nhÊt cña doanh nghiÖp th-¬ng m¹i. ChØ cã b¸n ®-îc hµng doanh nghiÖp míi thu
håi ®-îc vèn, trang tr¶i ®-îc chi phÝ l-u th«ng vµ cã lîi nhuËn. KÕt qu¶ b¸n hµng
ph¶n ¸nh sù ®óng ®¾n cña môc tiªu, chiÕn l-îc kinh doanh cña doanh nghiÖp ®ång
thêi thÓ hiÖn tr×nh ®é tæ chøc, n¨ng lùc ®iÒu hµnh, tá râ thÕ lùc cña doanh nghiÖp
trªn th-¬ng tr-êng. B¸n hµng lµ kÕt qu¶ tæng hîp cña nhiÒu ho¹t ®éng, nã bao gåm
c¸c néi dung chÝnh sau:
-X¸c ®Þnh ®óng cung cÇu hµng ho¸, dÞch vô trªn thÞ tr-êng cña
doanh nghiÖp.
-Lùa chän c¸c kªnh ph©n phèi, b¸n hµng thÝch hîp.
-ChÝnh s¸ch ph©n phèi hµng ho¸ phï hîp víi yªu cÇu thÞ tr-êng.
-Thùc hiÖn xóc tiÕn b¸n hµng.
-Tæ chøc nghiÖp vô b¸n hµng.
§Ó thùc hiªn tèt c«ng t¸c b¸n hµng, doanh nghiÖp ph¶i lùa chän x¸c ®Þnh c¸c
kªnh ph©n phèi, ph-¬ng thøc, h×nh thøc b¸n hµng sao cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm,
tÝnh chÊt ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp vµ lo¹i hµng ho¸ dÞch vô mµ doanh nghiÖp
cung øng. Doanh nghiÖp cã thÓ lùa chon kªnh ph©n phèi dµi hoÆc ng¾n, ¸p dông cho
tõng khu vùc thÞ tr-êng cô thÓ.
Kªnh ph©n phèi ng¾n lµ kªnh ph©n phèi hµng ho¸ tõ doanh nghiÖp th-¬ng
m¹i trùc tiÕp ®Õn ng-êi tiªu dïng cuèi cïng hoÆc nÕu cã chØ th«ng qua m¹ng l-íi
b¸n lÎ trung gian. Lo¹i kªnh nµy ®¶m b¶o ®Èy nhanh tèc ®é l-u chuyÓn hµng ho¸,
chi phÝ l-u th«ng cã thÓ thÊp, quan hÖ giao dÞch mua b¸n ®¬n gi¶n, thuËn tiÖn. Tuy
nhiªn tæ chøc ph¸t triÓn phøc t¹p, quan hÖ thÞ tr-êng hÑp nªn chØ phï hîp víi hµng
ho¸ cã tÝnh chÊt th-¬ng phÈm.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Kªnh ph©n phèi dµi lµ kªnh mµ hµng ho¸ ®i tõ doanh nghiÖp th-¬ng m¹i qua
c¸c nhµ b¸n lÎ, b¸n bu«n, nhµ m«i giíi trung gian míi ®Õn tay ng-êi tiªu thô cuèi
cïng. ë kªnh nµy quan hÖ mua b¸n theo tõng kh©u chÆt chÏ, l-u th«ng cã khèi
l-îng hµng ho¸ lín, vßng quay vèn nhanh h¬n, cã ®iÒu kiÖn ®Ó doanh nghiÖp më
réng thÞ tr-êng, ph¸t triÓn kinh doanh. Kªnh nµy tuy thêi gian l-u chuyÓn vµ chi phÝ
l-u th«ng lín nh-ng thÝch hîp khi kinh doanh nhiÒu lo¹i hµng ho¸ phï hîp víi quan
hÖ mua b¸n cña nhiÒu doanh nghiÖp.
Tuú theo nhu cÇu chuyÓn giao lín tËp trung æn ®Þnh hay nhu cÇu nhá lÎ
kh«ng æn ®Þnh mµ cã thÓ sö dông kªnh dµi hay kªnh ng¾n dÓ chuyÓn giao hµng ho¸.
Ngoµi sù lùa chän kªnh ph©n phèi, doanh nghiÖp cÇn thùc hiÖn chÝnh s¸ch
ph©n phèi hµng ho¸ hîp lý trªn c¬ së c¸c nguyªn t¾c:
- Nguyªn t¾c hiÖu qu¶ kinh tÕ.
- Nguyªn t¾c ®ång bé liªn tôc.
- Nguyªn t¾c -u tiªn.
Doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh c¸c ph-¬ng thøc, h×nh thøc b¸n hµng hîp lý, cã
hiÖu qu¶. Tuú theo yªu cÇu x¸c ®Þnh kh¸c nhau mµ cã c¸c h×nh thøc b¸n hµng sau:
- Theo møc chiÕt khÊu th-¬ng m¹i cã h×nh thøc b¸n bu«n, b¸n lÎ.
- Theo ®Þa ®iÓm giao nhËn hµng ho¸ cã h×nh thøc b¸n t¹i kho ng-êi
cung cÊp, kho ng-êi tiªu thô, hoÆc t¹i h, cöa hµng, quÇy hµng cña doanh nghiÖp
th-¬ng m¹i.
Trong ho¹t ®éng b¸n hµng cÇn chó träng ®Õn nh÷ng néi dung sau:
- Khèi l-îng, chÊt l-îng hµng ho¸ dÞch vô ®¸p øng ®-îc tèi ®a nhu cÇu
cña kh¸ch hµng.
- Tæ chøc tèt c¸c ho¹t ®éng trong qu¸ tr×nh b¸n hµng (tr-íc, trong, sau
khi b¸n)
- ¸p dông c¸c ph-¬ng ph¸p b¸n hµng vµ quy tr×nh b¸n hµng, hoµn thiÖn
nh»m n©ng cao kh«ng ngõng n¨ng suÊt lao ®éng cña ng-êi b¸n hµng ho¸ dÞch vô vµ
chÊt l-îng dÞch vô phôc vô kh¸ch hµng.
- Kh«ng ngõng c¶i tiÕn thiÕt kÕ cöa hµng, quÇy hµng vµ c¸c lo¹i h×nh c¬
së vËt chÊt kinh doanh. §æi míi c¸c lo¹i thiÕt bÞ dông cô b¶o qu¶n, tr-ng bµy vµ
b¸n, ®¶m b¶o cho kh¸ch hµng bao giê còng ®-îc phôc vô b»ng nh÷ng ph-¬ng tiÖn
hiÖn ®¹i nhÊt.
- Lµm tèt c«ng t¸c qu¶ng c¸o kÕt hîp víi b¸n hµng, lµm c«ng cô thóc
®Èy b¸n hµng vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp.
- Tæ chøc tèt lao ®éng b¸n hµng, ®¶m b¶o cho thêi gian lao ®éng cña
nh©n viªn b¸n hµng ®-îc sö dông cã hiÖu qu¶ nhÊt.
- Nghiªm chØnh thi hµnh luËt ph¸p trong kinh doanh.
- X©y dùng mét th¸i ®é b¸n hµng v¨n minh, lÞch sù, tÊt c¶ v× kh¸ch hµng.
2.2.5. Qu¶n lý hµng hãa, thùc hiÖn c¸c dÞch vô vµ ph©n tÝch ®¸nh gi¸ kÕt qu¶
kinh doanh:
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ViÖc qu¶n lý hµng hãa ®-îc tiÕn hµnh tõ kh©u chuÈn bÞ ®Ó tiÕp nhËn hµng hãa
cho tíi khi chuyÓn giao hµng hãa cho ng-êi tiªu thô. §Æc biÖt quan träng trong c«ng
t¸c qu¶n lý hµng hãa lµ c«ng t¸c dù tr÷ hµng hãa, bëi ®©y lµ yÕu tè ®¶m b¶o cho b¸n
hµng diÔn ra liªn tôc vµ ®¸p øng yªu cÇu më réng l-u th«ng kh«ng ngõng. §©y còng
lµ ph-¬ng tiÖn quan träng ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ t×m kiÕm lîi nhuËn trªn
th-¬ng tr-êng. Doanh nghiÖp th-ong m¹i thùc hiÖn c¸c dÞch vô b¶o qu¶n, dù tr÷, còng
nh- c¸c dÞch vô trong qu¸ tr×nh b¸n hµng vµ thu ®-îc thu nhËp tõ c¸c ho¹t ®éng ®ã.
Sau mçi chu kú kinh doanh, doanh nghiÖp th-¬ng m¹i ph¶i tiÕn hµnh tÝnh
to¸n tæng thu nhËp, chi phÝ còng nh- c¸c chØ tiªu kinh doanh ®Ó xem xÐt ®¸nh gi¸
hiÖu qu¶ kinh doanh ®· ®¹t ®-îc. Tõ nh÷ng ®¸nh gi¸ vÒ mÆt tÝch cùc còng nhnh÷ng ®iÓm h¹n chÕ cña kú kinh doanh tr-íc, doanh nghiÖp tiÕp tôc x©y dùng c¸c
kÕ ho¹ch cho kú kinh doanh míi.
II. Doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc vµ vai trß, chøc n¨ng
cña doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc :
1. Kh¸i niÖm vµ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc
1.1 Kh¸i niÖm:
Theo ph¸p luËt cña nhµ n-íc ta, doanh nghiÖp lµ mét ®¬n vÞ kinh doanh ®-îc
thµnh lËp hîp ph¸p, nh»m môc ®Ých thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh vµ lÊy ho¹t ®éng
kinh doanh lµm nghÒ nghiÖp chÝnh. Cã doanh nghiÖp nhµ n-íc, cã doanh nghiÖp t- nh©n,
doanh nghiÖp cæ phÇn, doanh nghiÖp hîp t¸c x·, doanh nghiÖp liªn doanh...
§Æc ®iÓm nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ n-íc ta ®· ®-îc kh¼ng
®Þnh. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ Êy kh«ng chØ cã trong s¶n xuÊt mµ tån t¹i trong mäi
giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi. Trong kinh doanh th-¬ng m¹i còng cã sù
gãp mÆt cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ. Doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc lµ mét
phÇn tö cña hÖ thèng kinh doanh th-¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ quèc d©n chuyªn
kinh doanh mua b¸n hµng hãa dÞch vô.
Doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc lµ mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp thµnh lËp
vµ ho¹t ®éng theo LuËt doanh nghiÖp nhµ n-íc ®-îc Quèc héi th«ng qua ngµy 20 /
4 / 95. Nhµ n-íc ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp, ®Çu t- tõ 51% vèn chë lªn vµ qu¶n lý víi
t- c¸ch chñ së h÷u phÇn vèn ®Çu t-.
Trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung quan liªu bao cÊp, doanh nghiÖp th-¬ng
m¹i nhµ n-íc kinh doanh s¶n phÈm g×, qui c¸ch, chÊt l-îng, gi¸ b¸n ra sao, ®Þa chñ
tiªu thô... ®Òu do nhµ n-íc quyÕt ®Þnh tõ trªn xuèng. Doanh nghiÖp chØ lµ mét ®¬n
vÞ kinh doanh thô ®éng, kh«ng cÇn quan t©m ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Thùc hiÖn ®-êng lèi ®æi míi cña §¶ng vÒ gi¶i phãng vµ huy ®éng mäi nguån
lùc, n¨ng lùc s¶n xuÊt nh»m ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn vËn
hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc, doanh nghiÖp th-¬ng m¹i
nhµ n-íc cã quyÒn chñ ®éng trong s¶n xuÊt kinh doanh theo qui ®Þnh cña nhµ n-íc,
ho¹t ®éng linh ho¹t ®éng h¬n vµ kinh doanh cã hiÖu qu¶ h¬n.
1.2 C¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc :
- C¨n cø vµo tÝnh chÊt c¸c mÆt hµng kinh doanh cã thÓ chia thµnh :
+ Doanh nghiÖp kinh doanh chuyªn m«n hãa : §ã lµ c¸c doanh nghiÖp
chuyªn kinh doanh mét hoÆc mét sè mÆt hµng cã cïng c«ng dông, tr¹ng th¸i hoÆc
tÝnh chÊt nhÊt ®Þnh (VÝ dô : Tæng C«ng ty X¨ng dÇu, Tæng C«ng ty Muèi...).
+ Doanh nghiÖp kinh doanh tæng hîp : Lµ c¸c doanh nghiÖp kinh
doanh nhiÒu mÆt hµng cã c«ng dông, tr¹ng th¸i hoÆc tÝnh chÊt kh¸c nhau (VÝ dô :
Tæng C«ng ty B¸ch hãa, C«ng ty XuÊt nhËp khÈu thiÕt bÞ...).
+ Doanh nghiÖp kinh doanh ®a d¹ng hãa : Lµ c¸c doanh nghiÖp kinh
doanh nhiÒu mÆt hµng võa kinh doanh, võa s¶n xuÊt hµng hãa vµ thùc hiÖn c¸c ho¹t
®éng dÞch vô.
- C¨n cø vµo qui m« cña doanh nghiÖp :
+ Doanh nghiÖp cã qui m« nhá : Lµ doanh nghiÖp cã sè lao ®éng d-íi
50 ng-êi vµ møc vèn d-íi 1 tû ®ång.
+ Doanh nghiÖp cã qui m« võa : Lµ doanh nghiÖp cã sè lao ®éng d-íi
200 ng-êi vµ møc vèn d-íi 5 tû ®ång.
+ Doanh nghiÖp cã qui m« lín : Lµ doanh nghiÖp cã sè lao ®éng tõ 200
ng-êi trë lªn vµ møc vèn tõ 5 tû ®ång trë lªn.
- Ph©n lo¹i theo cÊp qu¶n lý :
+ C¸c doanh nghiÖp do Bé, Ngµnh cña Trung -¬ng qu¶n lý.
+ C¸c doanh nghiÖp do ®Þa ph-¬ng qu¶n lý (TØnh, Thµnh phè, QuËn,
huyÖn...).
- Ph©n lo¹i theo vïng sinh th¸i, ®Þa ph-¬ng:
ViÖc ph©n chia vïng, ®Þa ph-¬ng trong c¶ n-íc cã thÓ thuËn tiÖn trong qu¶n
lý vµ ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng vïng, tõng vïng, tõng ®Þa
ph-¬ng (nh- : Vïng nói trung du phÝa B¾c, ®ång b»ng s«ng Hång, B¾c trung bé,
Duyªn h¶i miÒn Trung, T©y nguyªn, §«ng nam bé, §ång b»ng s«ng Cöu long, vïng
biªn giíi phÝa b¾c, phÝa t©y nam...).
- Ngoµi ra tuú thuéc vµo môc ®Ých nghiªn cøu, ng-êi ta cßn cã thÓ ph©n lo¹i
doanh nghiÖp c¨n cø vµo møc l-u chuyÓn hµng hãa tõng n¨m, ph¹m vi kinh doanh...
2. Vai trß cña doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ :
2.1 Vai trß cña kinh doanh th-¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng :
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lµ c¸c doanh nghiÖp chuyªn ho¹t ®éng trong lÜnh vùc th-¬ng m¹i, c¸c doanh
nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt hµng hãa ph¸t triÓn, t¹o ra
®éng lùc kÝch thÝch ®èi víi ng-êi s¶n xuÊt, thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng x· héi, tæ
chøc l¹i s¶n xuÊt, h×nh thµnh nªn c¸c vïng chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt lín. Ph¸t triÓn
kinh doanh th-¬ng m¹i còng cã nghÜa lµ ph¸t triÓn c¸c quan hÖ hµng hãa tiÒn tÖ. §ã
lµ con ®-êng lín nhÊt ®Ó chuyÓn tõ s¶n xuÊt tù nhiªn thµnh s¶n xuÊt hµng hãa.
B¶n th©n nhµ s¶n xuÊt kh«ng ph¶i lóc nµo còng cã thÓ tiÕn hµnh tæ chøc hËu
cÇn ®Çu vµo vµ ®Çu ra vµ nÕu cã th× hiÖu qu¶ th-êng thÊp. Víi sù hç trî cña c¸c nhµ
kinh doanh th-¬ng m¹i, viÖc s¶n xuÊt cña nhµ s¶n xuÊt ®-îc tiÕn hµnh thuËn lîi, s¶n
phÈm cña nhµ s¶n xuÊt ®-îc tiªu thô, ph©n phèi tíi mäi n¬i cã nhu cÇu, t¨ng nhanh
khèi l-îng vµ tèc ®é l-u chuyÓn hµng hãa, b¸o hiÖu vµ kÝch thÝch nhµ s¶n xuÊt.
V× môc tiªu lîi nhuËn, nhµ s¶n xuÊt sÏ t×m mäi c¸ch c¶i tiÕn c«ng t¸c, ¸p
dông khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ míi, h¹ chi phÝ. §ång thêi c¹nh tranh trong
th-¬ng m¹i buéc ng-êi s¶n xuÊt ph¶i n¨ng ®éng, kh«ng ngõng n©ng cao tay nghÒ,
n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, tiÕt kiÖm c¸c nguån lùc vµ tÝnh to¸n thùc chÊt ho¹t
®éng kinh doanh. Cïng víi c¸c c«ng ty n-íc ngoµi, c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i tæ
chøc héi chî triÓn l·m giíi thiÖu s¶n phÈm míi vµ kü thuËt tiªn tiÕn cho c¸c nhµ s¶n
xuÊt trong n-íc. c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i lµm cÇu nèi gi÷a c¸c doanh nghiÖp
trong n-íc víi c«ng ty n-íc ngoµi trong hîp t¸c s¶n xuÊt kinh doanh vµ chuyÓn giao
c«ng nghÖ mét c¸ch cã hiÖu qu¶, hay cã thÓ hîp t¸c kinh doanh vµ gãp vèn ®Çu tvíi c¸c doanh nghiÖp trong n-íc ®Ó nhËp khÈu thiÕt bÞ m¸y mãc ph¸t triÓn s¶n xuÊt.
§ã lµ nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng lµm cho lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn.
Kinh doanh th-¬ng m¹i kÝch thÝch nhu cÇu vµ lu«n t¹o ra nhu cÇu míi. Ng-êi
tiªu dïng thùc hiÖn hµnh vi mua kh«ng xuÊt ph¸t tõ t×nh c¶m mµ tõ lý trÝ cña hä. Vµ
lîi Ých cña s¶n phÈm hay møc ®é tho¶ m·n nhu cÇu cña nã sÏ t¹o ra kh¶ n¨ng t¸i t¹o
nhu cÇu. Mét mÆt kinh doanh th-¬ng m¹i lµm cho cÇu trªn thÞ tr-êng trung thùc víi
nhu cÇu, th-¬ng m¹i buéc c¸c nhµ s¶n xuÊt ph¶i ®a d¹ng vÒ kiÓu d¸ng, mÉu m·, chÊt l-îng
s¶n phÈm. §iÒu nµy cã t¸c ®éng ng-îc trë l¹i ng-êi tiªu dïng, kh¬i dËy c¸c nhu cÇu tiÒm
n¨ng, t¨ng tr-ëng nhu cÇu vµ lµ gèc rÔ cho sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh.
Doanh nghiÖp th-¬ng m¹i t¹o ra c¸c dÞch vô ®Ó hoµn thiÖn s¶n phÈm.Kinh
doanh th-¬ng m¹i gãp phÇn më réng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, lµm cho quan hÖ
th-¬ng m¹i n-íc ta víi c¸c n-íc kh«ng ngõng ph¸t triÓn, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t huy lîi
thÕ so s¸nh vµ tõng b-íc ®-a thÞ tr-êng n-íc ta héi nhËp víi thÞ tr-êng thÕ giíi,
biÕn n-íc ta thµnh mét bé phËn cña ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ.
2.2.Vai trß cña doanh nghiÖp th-¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ quèc d©n:
Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr-êng ®a
thµnh phÇn ®ang ®Æt ra nh÷ng néi dung míi vÒ nhËn thøc vµ h-íng ph¸t triÓn cña
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ . Trong lÜnh vùc th-¬ng m¹i, nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã sù
chuyÓn ®æi rÊt lín vÒ c¬ cÊu c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia ho¹t ®éng kinh doanh
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
trªn thÞ tr-êng. Doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc trong c¬ chÕ míi kh«ng cßn
ho¹t ®éng ®éc quyÒn nh- trong thêi kú bao cÊp mµ kinh doanh song song víi c¸c
doanh nghiÖp th-¬ng m¹i kh¸c trªn thÞ tr-êng. C¬ chÕ kinh tÕ ®· thay ®æi, song
doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc cã mét vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng vµ cÇn cã nhËn
thøc ®óng ®¾n ®Ó gi÷ ®-îc vai trß vèn cã cña nã.
C¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc thµnh lËp vµ lµm chñ së h÷u, võa lµ
c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ vi m«, võa lµ lùc l-îng kinh tÕ vÜ m« trong tay nhµ n-íc. Lµ c¸c
chñ thÓ kinh tÕ vi m«, c¸c doanh nghiÖp do nhµ n-íc lËp ra ph¶i b¶o ®¶m vµ gia t¨ng
nguån lùc kinh tÕ cña nhµ n-íc ®· ®Çu t- vµo c¸c doanh nghiÖp nµy, ph¶i ®ãng gãp
®¸ng kÓ trong GDP vµ tû lÖ nép ng©n s¸ch nhµ n-íc. Lµ lùc l-îng kinh tÕ vÜ m«, c¸c
doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc ph¶i gãp phÇn t¹o ra m«i tr-êng hay tiÒn ®Ò, thuËn lîi
cho s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c vµ ph¶i cung cÊp, ®¶m b¶o
c¸c mÆt hµng thiÕt yÕu chiÕn l-îc cho nh©n d©n, æn ®Þnh ®êi sèng x· héi.
Ngµy nay, nhµ n-íc ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn, bÊt chÊp sù xuÊt xø ®a d¹ng
cña nhµ n-íc vÉn cã nh÷ng quan ®iÓm chung kh¼ng ®Þnh vai trß vµ t¸c dông cña
doanh nghiÖp nhµ n-íc nãi chung vµ doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc nãi riªng.
ë c¸c n-íc t- b¶n chñ nghÜa, dï r»ng khu vùc kinh tÕ nhµ n-íc ho¹t ®éng thiÕu
n¨ng ®éng vµ kÐm hiÖu qu¶ h¬n khu vùc kinh tÕ t- nh©n nh÷ng kh«ng ph¶i v× thÕ
mµ chÝnh phñ xo¸ bá hoµn toµn kinh tÕ nhµ n-íc. ë c¸c n-íc ®ã, doanh nghiÖp nhµ
n-íc ho¹t ®éng trong nhiÒu lÜnh vùc, duy tr× trong mét ph¹m vi, quy m« phï hîp víi
tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ sù qu¶n lý cña chÝnh phñ. V× vËy chÝnh
phñ ë c¸c n-íc dã chñ tr-¬ng kh«ng cÇn kinh tÕ nhµ n-íc ë nh÷ng ngµnh lÜnh vùc
kinh doanh mµ nhµ n-íc kh«ng cÇn duy tr× kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ t- nh©n cã
thÓ lµm tèt h¬n. Trong nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc cÇn thiÕt cho x· héi, do d©n c- nh-ng
kinh tÕ t- nh©n kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Çu t- th× dï cã nhiÒu rñi ro, chÝnh phñ còng
ph¶i duy tr× doanh nghiÖp nhµ n-íc ë møc ®é cÇn thiÕt.
Xu thÕ chung cña doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc lµ tån t¹i, ph¸t triÓn nhlµ mét bé phËn h-u c¬ n»m trong hÖ thèng doanh nghiÖp nhµ n-íc vµ g¾n chÆt víi
c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt nhµ n-íc. S¶n xuÊt vµ th-¬ng m¹i liªn kÕt víi nhau trong
nh÷ng chñ thÓ kinh tÕ lín vµ bï ®¾p cho nhau trong kinh doanh.
ë n-íc ta, vai trß cña doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc ph¶i ®-îc xÐt trªn
quan ®iÓm lÞch sö vµ thùc tiÔn. Víi quan ®iÓm lÞch sö cho thÊy, khi x©y dùng nÒn
kinh tÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-ìng x· héi chñ nghÜa tõ m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸
th× sè l-îng doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc chiÕm tû träng lín, th-¬ng nghiÖp
t- nh©n nhá bÐ vµ bÞ h¹n chÕ, vai trß quyÕt ®Þnh trªn thÞ tr-êng thuéc vÒ doanh
nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ kh¸ch quan, nÒn kinh tÕ n-íc ta
cßn l¹c hËu th-¬ng nghiÖp t- nh©n míi ®-îc ph¸t triÓn, sè l-îng th-¬ng nghiÖp tnh©n t¨ng nhanh nh-ng chØ tËp trung ph©n bè ë c¸c lÜnh vùc ngµnh hµng ®em l¹i lîi
nhuËn cao, khu vùc ®«ng d©n c-, quy m« nhá lÎ lµ chñ yÕu, ch-a ®ñ søc ®¸p øng
nhu cÇu tiªu dïng, nªn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc vÉn cÇn
thiÕt ph¶i cã. Thùc tÕ hiÖn nay, doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc vÉn lµ nh÷ng
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
doanh nghiÖp chñ ®¹o trong kinh doanh mét sè ngµnh hµng nhÊt lµ trong ho¹t ®éng
xuÊt nhËp khÈu - n¬i mµ doanh nghiÖp t- nh©n vÉn ch-a thùc sù c¸ng ®¸ng ®-îc, tû
träng xuÊt nhËp khÈu c¸c mÆt hµng chñ ®¹o vÉn thuéc vÒ c¸c doanh nghiÖp th-¬ng
m¹i nhµ n-íc.
MÆt kh¸c, doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc ph¶i thùc hiÖn mét sè nhiÖm vô
x· héi mµ kh«ng thÓ giao cho c¸c thµh phÇn kinh tÕ kh¸c. Doanh nghiÖp th-¬ng m¹i
nhµ n-íc vÉn lµ nh÷ng chñ thÓ mua b¸n lín, cã t¸c dông trùc tiÕp tiªu thô n«ng l©m
h¶i s¶n vµ hµng c«ng nghiÖp.
Trong c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc, doanh nghiÖp th-¬ng m¹i
nhµ n-íc còng nh- c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc kh¸c tån t¹i kh«ng v× b¶n th©n nã
mµ v× lîi Ých céng ®ång. Khi doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc ®-îc tæ chøc l¹i,
më réng vµ ph¸t triÓn theo h-íng trë thµnh nhµ bu«n lín th× th-¬ng nghiÖp t¸c ®éng
®Õn ®êi sèng riªng lÎ kh«ng lµm ®-îc. Dï xo¸ bá vai trß ®éc quyÒn cña kinh tÕ nhµ
n-íc trong th-¬ng m¹i song doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc vÉn lµ phÇn quan
träng ®Æc biÖt trong c¬ cÊu tæ chøc th-¬ng nghiÖp nhiÒu thµnh phÇn, sù ph¸t triÓn
cña nã trong bèi c¶nh míi ph¶i võa c¹nh tranh võa hîp t¸c ®Ó cïng ph¸t triÓn.
3. Chøc n¨ng cña doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc :
Lµ mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp thuéc hÖ thèng kinh doanh th-¬ng m¹i, doanh
nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc còng nh- nhiÒu lo¹i h×nh doanh nghiÖp th-¬ng m¹i
kh¸c ph¶i thùc hiÖn chøc n¨ng chung ®èi víi mét doanh nghiÖp th-¬ng m¹i. Nh÷ng
chøc n¨ng ®ã g¾n liÒn víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i
vµ lµ tiªu thøc ®Ó ph©n biÖt doanh nghiÖp th-¬ng m¹i víi doanh nghiÖp cña c¸c
ngµnh kinh tÕ kh¸c trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. C¸c chøc n¨ng cña doanh nghiÖp
th-¬ng m¹i bao gåm:
3.1.Ph¸t hiÖn nhu cÇu vÒ hµng ho¸, dÞch vô trªn thÞ tr-êng vµ t×m mäi c¸ch ®Ó
tho¶ m·n nhu cÇu ®ã:
Ra ®êi tõ sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi, doanh
nghiÖp th-¬ng m¹i ®· trë thµnh bé ph©n trung gian ®éc lËp gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu
dïng, thùc hiÖn chøc n¨ng phôc vô nhu cÇu cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng b»ng c¸c lo¹i
hµng ho¸, dÞch vô ®a d¹ng. NÕu kh«ng phôc vô mét c¸ch h÷u Ých cho s¶n xuÊt vµ
tiªu dïng, c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i kh«ng cßn lµ trung gian cÇn thiÕt vµ kh«ng
cßn lý do tån t¹i trong nÒn kinh tÕ. Muèn phôc vô s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cã hiÖu qu¶,
c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i cÇn ph¶i th-êng xuyªn nghiªn cøu nhu cÇu thÞ tr-êng
®Ó ph¸t hiÖn t×m ra nh÷ng hµng ho¸, dÞch vô tho¶ m·n nhu cÇu vµ b»ng mäi c¸ch
cung cÊp hµng ho¸, dÞch vô ®ã ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu thÞ tr-êng. Cã nh- vËy doanh
nghiÖp míi t×m kiÕm ®-îc lîi nhuËn vµ ph¸t triÓn kinh doanh.
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
3.2.Ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é tho¶ m·n nhu cÇu cña kh¸ch hµng ®Ó
n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh :
Trong m«i tr-¬ng kinh doanh cã sù c¹nh tranh gay g¾t - gi÷a c¸c doanh
nghiÖp trong cïng ngµnh; gi÷a trong ngµnh vµ ngoµi ngµnh; trong n-íc vµ quèc tÕ,
®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn, c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i tr-íc hÕt ph¶i lµ ng-êi "hËu
cÇn tèt"cho s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, ®em dÕn cho kh¸ch hµng nh÷ng hµng ho¸ ®ñ vÒ
chÊt l-îng vµ tèt vÒ chÊt l-îng, ®ång bé vÒ c¬ cÊu, hîp lý vÒ thêi gian vµ gi¸ c¶.
H¬n n÷a, doanh nghiÖp th-¬ng m¹i cßn t¸c ®éng vµo ng-êi s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra
hµng ho¸ theo nhu cÇu. §ång thêi tiÕp tôc s¶n xuÊt trong kh©u l-u th«ng, t¹o mäi
®iÒu kiÖn thuËn lîi cho s¶n phÈm s½n sµng b-íc vµo tiªu dïng. §©y lµ mét chøc
n¨ng quan träng trong kinh doanh th-¬ng m¹i.
§Ó n©ng cao tr×nh ®é tho¶ m·n nhu cÇu cña kh¸ch hµng, còng nh- lµ ®Ó t×m
kiÕm lîi nhuËn, c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i ph¶i nghiªn cøu thùc hiÖn ho¹t ®éng
dÞch vô kh¸ch hµng.
Doanh nghiÖp th-¬ng m¹i ph¶i ®Þnh h-íng kh¸ch hµng trong mäi ho¹t ®éng
kinh doanh, ®Æt kh¸ch hµng vµo vÞ trÝ trung t©m trong ho¹t ®éng cña m×nh, kh«ng
ngõng n©ng cao tr×nh ®é tho¶ m·n nhu cÇu ngµy cµng cao cña kh¸ch hµng.
3.3.Gi¶i quyÕt tèt c¸c mèi quan hÖ trong néi bé doanh nghiÖp vµ quan hÖ gi÷a
doanh nghiÖp víi bªn ngoµi:
Doanh nghiÖp th-¬ng m¹i tån t¹i trong m«i tr-êng kinh doanh mét mÆt bÞ t¸c
®éng bëi c¸c yÕu tè cña m«i tr-êng kinh doanh mÆt kh¸c l¹i t¸c ®éng trë l¹i m«i
tr-êng kinh doanh.ChØ khi c¸c doanh nghiÖp phèi hîp tèt nhÊt c¸c yÕu tè bªn trong
vµ bªn ngoµi th× míi cã thÓ thµnh c«ng. Gi¶i quyÕt tèt c¸c mèi quan hÖ bªn trong vµ
bªn ngoµi lµ viÖc cÇn thiÕt ®Ó doanh nghiÖp t¹o ra sù phèi hîp nhÞp nhµng ®ã. Trong
®ã gi¶i quyÕt tèt c¸c mèi quan hÖ bªn trong lµ c¬ së nÒn t¶ng ®Ó gi¶i quyÕt tèt mèi
quan hÖ bªn ngoµi. C¸c mèi quan hÖ bªn ngoµi bao gåm b¹n hµng, c¸c quan hÖ víi
kh¸ch hµng, ng-êi cung øng.
§ã lµ c¸c chøc n¨ng chung cña c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i.Bªn c¹nh ®ã
doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc cßn cã nh÷ng chøc n¨ng riªng , ®ã lµ:
- Gãp phÇn ®iÒu hoµ cung cÇu, t¹o tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn nhanh vµ
bÒn v÷ng, c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶ cña toµn bé nÒn kinh tÕ trong ®ã phaØ ®¶m b¶o l-u
th«ng nh÷ng mÆt hµng chñ yÕu, thùc hiÖn chÝnh s¸ch x· héi, b×nh æn gi¸ c¶... vµ gãp
phÇn t¹o thªm viÖc lµm míi, ngµnh nghÒ míi.
- N¾m ch¾c b¸n bu«n vµ ®ãng vai trß nßng cèt trong liªn kÕt kinh tÕ,
h-íng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn theo quü ®¹o ®Þnh h-íng.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- H-íng dÉn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn kinh doanh v× môc ®Ých
quèc tÕ d©n sinh.
Doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc ph¶i thùc hiÖn tèt vµ toµn diÖn c¸c chøc
n¨ng nªu trªn kÓ c¶ c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc ho¹t ®éng v× môc tiªu
lîi nhuËn vµ c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc ho¹t ®éng v× môc tiªu c«ng Ých.
III.ý nghÜa vµ sù cÇn thiÕt cña viÖc më réng vµ ph¸t triÓn
kinh doanh ë c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc :
Më réng vµ ph¸t triÓn lµ ®iÒu kiÖn b¾t buéc ®èi víi mäi chñ thÓ tham gia vµo
kinh tÕ thÞ tr-êng. NÕu kh«ng më réng, ph¸t triÓn ®-îc th× chñ thÓ ®ã sÔ dÇn dÇn bÞ
thôt lïi vµ g¹t ra khái quü ®¹o ph¸t triÓn chung. §èi víi c¸c doanh nghiÖp th-¬ng
m¹i nhµ n-íc, yªu cÇu më réng vµ ph¸t triÓn xuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt cña kinh doanh
th-¬ng m¹i còng nh- vai trß cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy trong nÒn kinh tÕ hay do vai
trß kinh tÕ vi m« còng nh- vi m« cña nã.
NÕu më réng kinh doanh lµ sù biÕn ®æi, t¨ng lªn vÒ mÆt l-îng th× ph¸t triÓn
kinh doanh lµ sù t¨ng lªn vÒ mÆt chÊt cña ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Më réng kinh doanh cã thÓ lµ sù më réng danh môc mÆt hµng kinh doanh , më réng
ngµnh hµng kinh doanh , kinh doanh tæng hîp, ®a d¹ng ho¸, liªn kÕt më réng c¸c
mèi quan hÖ trong kinh doanh, më réng thÞ tr-êng, më réng c¸c h×nh thøc mua b¸n
ë ph¹m vi trong vµ ngoµi n-íc. Ph¸t triÓn ph¶i g¾n liÒn víi më réng, biÓu hiÖn b»ng
sù t¨ng lªn vÒ thu nhËp, n©ng cao møc ®é hoµn thµnh kÕ ho¹ch, doanh nghiÖp t¨ng
®-îc c¶ tµi s¶n h÷u h×nh vµ tµi s¶n v« h×nh, n©ng cao thu nhËp cho ng-êi lao ®éng.
Cô thÓ, doanh nghiÖp cã thÓ t¨ng kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm trªn thÞ tr-êng
®· chiÕm lÜnh ®-îc hay ph¸t triÓn ra thÞ tr-êng míi. Doanh nghiÖp ®-a ra thÞ tr-êng
c¸c hµng ho¸ míi, hµng ho¸ c¶i tiÕn víi nhiÒu ®iÒu kiÖn hÊp dÉn vÒ gi¸ c¶, chÊt
l-îng, chñng lo¹i, dÞch vô, thêi gian, ®Þa ®iÓm, ph-¬ng thøc thanh to¸n...Doanh
nghiÖp cã thÓ ph¸t triÓn theo h-íng ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm (kinh doanh nh÷ng mÆt
hµng míi trªn thÞ tr-êng míi, thuéc nh÷ng lÜnh vùc ngµnh hµng kinh doanh truyÒn
thèng cña doanh nghiÖp), hay ®a d¹ng ho¸ kinh doanh (lµ kinh doanh hµng ho¸ míi
trªn nh÷ng thÞ tr-êng míi thuéc lÜnh vùc ngµnh nghÒ doanh nghiÖp ch-a tõng kinh
doanh). Nh÷ng h×nh thøc ph¸t triÓn nµy ng-îc l¹i ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i cã mét
tiÒm lùc kh¸ t-¬ng xøng vµ v÷ng ch¾c vÒ nhiÒu mÆt.
KÕt qu¶ cuèi cïng cña qu¶ tr×nh nµy chÝnh lµ n©ng cao ®-îc hiÖu qu¶ kinh
doanh vµ thùc hiÖn ®-îc c¸c môc tiªu lîi nhuËn, vÞ thÕ vµ sù an toµn mµ doanh
nghiÖp ®· ®Æt ra.
Thùc tÕ trong h¬n 10 n¨m ®æi míi, hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i
nhµ n-íc cã nhiÒu biÕn ®æi, c¸c chØ tiªu kinh tÕ quan trong cña doanh nghiÖp th-¬ng m¹i
nhµ n-íc trong thêi kú 1991-1995 ®¹t møc cao nh-ng gÇn ®©y l¹i cã dÊu hiÖu ch÷ng l¹i.
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Cã thÓ gi¶i thÝch r»ng, thµnh tùu cao cña doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc
trong giai ®o¹n 1991-1995 lµ kÕt qu¶ cña sù chuyÓn ®æi c¬ chÕ, nh-ng nguyªn nh©n
s©u xa lµ do d- ®Þa thµnh c«ng ®èi víi doanh nghiÖp lín h¬n. Bëi v× nhu cÇu thÞ
tr-êng ®èi víi tÊt c¶ hµng ho¸ cßn lín. Do nhiÒu n¨m bao cÊp quan hÖ cung cÇu
lu«n lu«n r¬i vµo tr¹ng th¸i "®ãi hµng", khi c¬ chÕ thay ®æi doanh nghiÖp th-¬ng
m¹i nhµ n-íc ®-îc tù do ph¸t triÓn h¬n, ®ång thêi cÇu thÞ tr-êng cßn lín. V× vËy
doanh nghiÖp kh«ng gÆp trë ng¹i ®¸ng kÓ trong kinh doanh hµng ho¸.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, cung cã chiÒu h-íng v-ît cÇu vÒ mÆt sè l-îng do
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c tham gia vµo kinh doanh s¶n xuÊt hµng ho¸ ngµy cµng
nhiÒu. Nhu cÇu thÞ tr-êng ®Æc biÖt ë c¸c thµnh phè cã xu h-íng chuyÓn lªn cÊp cao
h¬n, nhu cÇu thÞ tr-êng n«ng th«n ph¸t triÓn chËm, kh¶ n¨ng khai th¸c thÞ tr-êng
cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ
n-íc nãi riªng cßn yÕu.
Tr-íc bèi c¶nh ®ã, hiÖn t-îng ph¸t triÓn ch÷ng l¹i cña c¸c doanh nghiÖp
th-¬ng m¹i nhµ n-íc chøng tá sù ®æi míi cña chóng ch-a thùc sù ®ñ søc ®Ó khai
th¸c vµ më réng thÞ tr-êng khi cã nhu cÇu biÕn ®æi. §iÒu ®ã còng chøng tá r»ng,
chñ thÓ kinh tÕ vi m« cña doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ
tr-êng cßn yÕu. Con ®-êng ®æi míi doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc chñ yÕu ®·
thùc hiÖn lµ th«ng qua gi¶i thÓ vµ s¸t nhËp. Nh-ng c¶ hai con ®-êng nµy ®Òu ch-a
®-a ®Õn sù biÕn ®æi vÒ chÊt trong c«ng cuéc ®æi míi. Bëi mét lµ sè doanh nghiÖp
®-îc gi¶i thÓ còng kh«ng ®-a l¹i nguån lùc ®¸ng kÓ cho nh÷ng doanh nghiÖp cßn
l¹i, hai lµ nh÷ng doanh nghiÖp ®-îc s¸t nhËp võa quy m« nhá, l¹i võa diÔn ra chñ
yÕu th«ng qua con ®-êngtËp trung b»ng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh, trong ®iÒu kiÖn quy
chÕ ho¹t ®éng gi÷a c¸c doanh nghiÖp s¸t nhËp víi nhau ch-a râ rµng, kh«ng Ýt
tr-êng hîp ®· lµm cho doanh nghiÖp míi yÕu ®i. Sù h×nh thµnh míi vµ mét sè s¸t
nhËp nhanh cho¸ng c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc víi c¸c d¬n vÞ s¶n xuÊt
®Ó h×nh thµnh c¸c tæng c«ng ty lµ mét minh chøng cho hiÖn t-îng nµy. Con ®-êng
cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc tá ra cã nhiÒu -u ®iÓm h¬n cho sù
ph¸t triÓn cña b¶n th©n doanh nghiÖp nh-ng cßn diÏen ra hÕt søc chËm ch¹p. Nh×n
chung, qu¸ tr×nh ®æi míi hÖ thãng doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc vÉn ch-a t¹o
®-îc mét thùc lùc vÒ tµi chÝnh, qu¶n lý vµ vÒ con ng-êi ®Ó ®ñ søc ®ãn thêi c¬ míi
cña m«i tr-êng kinh doanh ®ang thay ®æi, ®Ó ®Þnh h-íng chiÕn l-îc kinh doanh
®óng ®¾n vµ dµnh th¾ng lîi trong c¹nh tranh nh»m t¹o cho doanh nghiÖp ph¸t triÓn
mét c¸ch æn ®Þnh vµ v÷ng ch¾c khi kh«ng cßn sù bao cÊp cña Nhµ n-íc.
Më réng vµ ph¸t triÓn kinh doanh ë c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc
cÇn ®-îc ®Èy m¹nh (theo mét tÇm cao) h¬n n÷a b»ng kh«ng chØ c¸c chÝnh s¸ch kinh
tÕ cña nhµ n-íc mµ quan träng h¬n lµ phaØ b»ng chÝnh néi lùc vµ ý chÝ cña c¸c
doanh nghiÖp. Trong thêi gian tíi, doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc vÉn ph¶i tiÕp
tôc më réng vµ ph¸t triÓn kinh doanh theo h-íng t¹o m«i tr-êng kinh doanh thuËn
lîi cho c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c nh»m ®éng viªn mäi nguån lùc thóc ®Èy
t¨ng tr-ëng kinh tÕ ®ång thêi ph¶i lÊy tiªu chuÈn hiÖu qu¶ lµm th-íc ®o cho sù tån
t¹i vµ ph¸t triÓn cña m×nh.
16
Chú thích [T1]:
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng II:thùc tr¹ng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp
th-¬ng m¹i nhµ n-íc trong giai ®o¹n hiÖn nay.
I.Thùc tr¹ng ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp
th-¬ng m¹i nhµ n-íc :
1.Tæng quan vÒ ho¹t ®éng th-¬ng m¹i n-íc ta hiÖn nay:
C«ng t¸c ®æi míi toµn diÖn kinh tÕ - x· héi n-íc ta më ®Çu tõ §¹i héi VI tr¶i
qua gÇn 10 n¨m. Tõ ®ã ®Õn nay, n-íc ta ®· cã nh÷ng thay ®æi to lín vµ s¾c trªn mäi
lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi.
§Ó chuyÓn nÒn kinh tÕ theo h-íng míi, §¶ng ®· ®Ò ra h-íng chuyÓn: Tõ mét
thµnh phÇn kinh tÕ , ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ víi 5 thµnh phÇn kinh tÕ , xo¸ bá ph©n
phèi hiÖn vËt sang kinh tÕ hµng ho¸, tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp
chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr-êng, b¶o ®¶m quyÒn ®éc lËp tù chñ, tù trang tr¶i cña c¸c
®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh vµ tõ nÒn kinh tÕ ®ãng chuyÓn sang nÒn kinh tÕ më cöa,
kªu gäi c¸c n-íc ®Çu t- vµo n-íc ta.
Nh×n chung, chóng ta ®· h×nh thµnh ®-îc thÞ tr-êng th«ng suèt. Côc diÖn
chung cña th-¬ng m¹i tõ sau ®æi míi ®Õn nay ho¹t ®éng kh¸ nhén nhÞp. Tæng møc
l-u chuyÓn hµng ho¸ b¸n lÎ x· héi t¨ng nhanhhµng n¨m tõ 10-12%, n¨m 1997 ®¹t
kho¶ng 160 ngµn tû ®ång, n¨m 1998®¹t 179 tû ®ång t¨ng 9,3% so n¨m 1997. N¨m
1998, tæng møc b¸n lÎ hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng x· héi ë hÇu hÕt c¸c ®Þa ph-¬ng c¶
n-íc ®Òu cã sù t¨ng tr-ëng h¬n n¨m 1997. Thµnh phè Hå ChÝ Minh ®¹t: 48177 tû
®ån chiÕm 27% tæng møc c¶ n-íc, thµnh phè Hµ néi ®¹t 17041 tû ®ång chiÕm gÇn
10% c¶ n-íc, An giang 7447 tû ®ång, NghÖ An 4611 tû ®ång, TiÒn Giang 3995 tû
®ång... Tuy nhiªn 8 th¸ng ®Çu n¨m 1999, tæng l-u chuyÓn hµng ho¸ b¸n lÎ míi ®¹t
15535 tû ®ång. Hµng ho¸ l-u th«ng trªn thÞ tr-êng phong phó ®a d¹ng. C¸c mÆt
hµng chiÕn l-îc liªn quan tíi nÒn kinh tÕ quèc d©n nh-: x¨ng dÇu, xi m¨ng, s¾t thÐp,
ph©n bãn ho¸ häc, ®-êng... ®-îc b¶o ®¶m, kh«ng cßn x¶y ra nh÷ng c¬n sèt gi¸ c¶,
kÓ c¶ sèt côc bé nh- nh÷ng n¨m tr-íc (1992,1993,1994). Nh÷ng mÆt hµng chÝnh
s¸ch cung øng cho vïng s©u, vïng xa ®-îc ®¶m b¶o ®Çy ®ñ. VÒ ngo¹i th-¬ng, ViÖt
Nam ®· nhanh chãng thÝch nghi víi t×nh h×nh míi theo chñ tr-¬ng ®a d¹ng ho¸ quan
hÖ vµ ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc trao ®æi mua b¸n. Nhê ®ã tæng møc l-u chuyÓn hµng
ho¸ ngo¹i th-¬ng t¨ng nhanh qua c¸c n¨m. N¨m 1992 t¨ng 15,7%, n¨m 1993 t¨ng
34,9%, n¨m 1994 t¨ng 17,2%, n¨m 1995 t¨ng 37,7%, n¨m 1996 t¨ng 35,2%, n¨m
1997 t¨ng 12,8%. N¨m 1998 vµ 8 th¸ng ®Çu n¨m 1999, tuy bÞ ¶nh h-ëng cña khñng
ho¶ng kinh tÕ tµi chÝnh khu vùc vµ thêi tiÕt kh«ng thuËn lîi song tæng kim ng¹ch
xuÊt nhËp khÈu n¨m 1998 ®¹t 20,75 tû USD víi kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 9,35 tû
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
USD, t¨ng 0,9% so víi n¨m 1997, kim ng¹ch nhËp khÈu ®¹t 1,39 tû USD gi¶m 3%
so víi n¨m 1997. Trong 8 th¸ng ®Çu n¨m 1999, tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ®¹t
7.302 triÖu USD b»ng 72% kÕ ho¹ch n¨m vµ t¨ng 15% so víi cïng kú n¨m 1998, rót
ng¾n tû lÖ nhËp siªu xuèng cßn 0,013% kim ng¹ch xuÊt khÈu (nhËp khÈu 8 th¸ng
nµy lµ 7295 triÖu USD). Chóng ta ®· cã nhiÒu mÆt hµng chñ lùc, ph¸t huy ®-îc lîi
thÕ so s¸nh cña ®Êt n-íc, ®ã lµ g¹o, thuû s¶n, cao su, dÇu th«, s¶n phÈm may mÆc...
®· b-íc ®Çu h×nh thµnh mét thÞ tr-êng víi bªn ngoµi.
HiÖn nay, ViÖt Nam ®· cã quan hÖ mua b¸n víi h¬n 130 n-íc trªn thÕ giíi,
®ång thêi ®· gia nhËp c¸c tæ chøc th-¬ng m¹i quèc tÕ khu vùc vµ toµn cÇu nh-:
AFTA, APEC, chuÈn bÞ gia nhËp WTO... §©y chÝnh lµ c¬ héi thuËn lîi ®Ó ho¹t ®éng
ngo¹i th-¬ng ViÖt Nam cã b-íc ph¸t triÓn míi, lµ c¬ héi thuËn tiÖn ®Ó cã vÞ trÝ ®¸ng
kÓ trªn thÞ tr-êng quèc tÕ.
2.Thùc tr¹ng ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc:
§ãng gãp vµo thµnh tùu chung cña ho¹t ®éng th-¬ng m¹i c¶ n-íc, c¸c doanh
nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc ®ang tiÕp tôc cñng cè vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh
doanh, thÓ hiÖn lµ mét hîp phÇn quan träng, tÊt yÕu ®èi víi nÒn kinh tÕ.
§¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VII kh¼ng ®ÞnhtiÕp tôc ®æi míi ®-êng lèi
kinh tÕ. Trong ®ã, cñng cè ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nhµ n-íc ®Ó kinh tÕ nhµ
n-íc thùc sù ®ãng vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cã ®Þnh h-íng XHCN
cã ý nghÜa v« cïng quan träng. ChÝnh phñ ®· ®Ò ra nhiÒu NghÞ ®Þnh, chñ tr-¬ng,
biÖn ph¸p nh»m tæ chøc, s¾p xÕp l¹i, ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ doanh nghiÖp
nhµ n-íc nh-: NghÞ ®Þnh 388/H§BT, QuyÕt ®Þnh 90/TTg, QuyÕt ®Þnh 91/TTg, ChØ
thÞ 500/TTg, NghÞ ®Þnh 44/CP lµ nh÷ng v¨n b¶n mang tÝnh ph¸p luËt quy ®ÞnhviÖc
thµnh lËp, gØai thÓ vµ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n-íc . LuËt doanh nghiÖp nhµ
n-íc n¨m 1995 ®-îc Quèc héi kho¸ IX th«ng qua lµ sù kh¼ng ®Þnh tån t¹i kh¸ch
quan vµ sù cÇn thiÕt cña doanh nghiÖp nhµ n-íc trong c¬ chÕ thÞ tr-êng.
§èi víi ngµnh th-¬ng m¹i, NghÞ quyÕt sè 12 cña BCT kho¸ VII ngµy
3/1/1996 vÒ "tiÕp tôc ®æi mëi tæ chøc vµ ho¹t ®éng th-¬ng nghiÖp , ph¸t triÓn thÞ
tr-êng theo ®Þnh h-íng XHCN ", LuËt th-¬ng m¹i ®-îc Quèc héi kho¸ IX th«ng
qua lµ nh÷ng v¨n b¶n lín ®Ó kh¼ng ®Þnh sù ®ãng gãp tÝch cùc cña ngµnh th-¬ng m¹i
vµ ph-¬ng h-íng còng nh- gi¶i ph¸p cña ngµnh, cña doanh nghiÖp trong sù ph¸t
triÓn s¶n xuÊt, t¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ më réng quan hÖ kinh tÕ víi n-íc ngoµi.
Nh÷ng chñ tr-¬ng biÖn ph¸p cña §¶ng, ChÝnh phñ trong ®æi míi doanh nghiÖp nhµ
n-íc nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc th-¬ng m¹i nãi riªng ®· ®-îc triÓn
khai vµ ®¹t ®-îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, ®ång thêi còng ®ang gÆp nhiÒu vÊn ®Ò
cÇn gi¶i quyÕt.
§Ó ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh, ®Ò ra c¸c biÖn
ph¸p më réng vµ ph¸t triÓn kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
tr-íc hÕt chóng ta ph¶i nghiªn cøu thùc tr¹ng doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc
trong thêi gian qua.
2.1.VÒ sè l-îng doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc :
Trong thêi gian qua, sè l-îng c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i bao gåm doanh
nghiÖp nhµ n-íc ë trung -¬ng vµ ®Þa ph-¬ng, doanh nghiÖp tËp thÓ, doanh nghiÖp tnh©n, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty TNHH vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi.
Mµ ng-îc l¹i víi sù t¨ng tæng sè doanh nghiÖp th-¬ng m¹i, sè l-îng vµ tû träng cña
doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc cã xu h-íng gi¶m ®i qua c¸c n¨m.
B¶ng 1: sè l-îng doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc
ph©n theo lo¹i h×nh tæ chøc
ph©n lo¹i
1993
1994
1995
1996
1997
tæng sè DNTM
5444
8028
10806
14872
14625
*D.N cã vèn ®Çu t- trong n-íc
5444
7953
10689
14741
14505
1.D.N nhµ n-íc
1799
1922
1805
1778
1566
- D.N nhµ n-íc trung -¬ng
461
463
456
468
429
- D.N nhµ n-íc ®Þa ph-¬ng
1368
1459
1340
1310
1137
2.D.N tËp thÓ
211
197
248
268
186
3.D.N t- nh©n
1835
3894
6298
8123
9135
19
33
23
40
48
1580
1907
2315
4532
3570
*D.N cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi
76
Nguån:Vô th-¬ng m¹i vµ gi¸ c¶ Tæng côc thèng kª.
117
130
120
4. C«ng ty cæ phÇn
5. C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n
Xu h-íng gi¶m vÒ sè l-îng cña doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc lµ tÊt yÕu
bëi trong mét sè lÜnh vùc ngµnh hµng, c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc thùc
hiÖn kh«ng tèt h¬n so víi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c vµ
ph¶i bÞ thay thÕ trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh.
MÆc dï, sè l-îng doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc gi¶m nh-ng vÉn chiÕm
mét tû ®¸ng kÓ trong sè doanh nghiÖp th-¬ng m¹i. N¨m 1994 chiÕm 23,94%, n¨m
1995 chiÕm 16,70%, n¨m 1996 chiÕm 11,96%, n¨m 1997 chiÕm 11,72% trong tæng
sè doanh nghiÖp th-¬ng m¹i. Tû träng tæng møc b¸n lÎ hµng ho¸ x· héi thuéc khu
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
vùc kinh tÕ nhµ n-íc gi¶m qua c¸c n¨m song tû träng vÒ tæng møc l-u chuyÓn hµng
ho¸ x· héi thuéc khu vùc nµy kh¸ cao.
chØ tiªu
1995
1996
1997
1998
tæng møc b¸n lÎ hµng ho¸ x· héi khu
vùc kinh tÕ nhµ n-íc
3730
3965
4219
4598
tû träng tæng sè(%)
29,4
27
27,1
26,9
tû träng tæng møc LCHH x· héi khu vùc
kinh tÕ nhµ n-íc trong tæng sè(%)
47,53
49,65
50,25
49,96
Thùc tÕ cho thÊy doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc tuy cã gi¶m vÒ sè doanh
nghiÖp, vÒ tæng møc b¸n lÎ, xong qui m« kinh doanh ®-îc thu håi, thay ®æi theo
h-íng lµ ®Çu mèi b¸n bu«n vµ gi÷ ®-îc vai trß chñ ®¹o trong b¸n bu« sè ngµnh
hµng träng yÕu nh- xi m¨ng, x¨ng dÇu, s¾t thÐp...
Trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu, c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc cã
®ãng gãp ®¸ng kÓ: n¨m 1997 tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu ®¹t 5911990 USD, trong ®ã xuÊt
khÈu trùc tiÕp lµ: 3806248 USD; 6th¸ng ®Çu n¨m 1998 ®¹t tæng trÞ gi¸ xuÊt khÈu lµ
3133045 USD, trong ®ã xuÊt khÈu trùc tiÕp lµ: 1809918 USD. N¨m 1997, tæng gi¸
trÞ nhËp khÈu lµ: 4784474 USD, trong ®ã nhËp khÈu trùc tiÕp lµ: 2296854 USD,
trong ®ã nhËp khÈu trùc tiÕp lµ: 1851287 USD.
N¨m 1995, sè doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc tham gia xuÊt nhËp khÈu
358 doanh nghiÖp chiÕm 25% sè doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc , n¨m 1997 sè
doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc tham gia xuÊt nhËp khÈu t¨ng lªn lµ 548 doanh
nghiÖp chiÕm 35% tæng sè doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc. Nh- vËy, c¸c doanh
nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc ®· tÝch cùc tham gia vµo ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng, ®a d¹ng
ho¸ c¸c ho¹t ®éng th-¬ng m¹i dÞch vô vµ më réng thÞ tr-êng ®a d¹ng ho¸ quèc tÕ, dÉn tíi
më ®-êng cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ho¹t ®éng trong lÜnh vùc ngo¹i th-¬ng.
VÒ m¹ng l-íi kinh doanh , n¨m 1998 thÞ tr-êng c¶ n-íc ®· cã gÇn 1,1 triÖu
®iÓm ho¹t ®éng kinh doanh trong ®ã 21727 ®iÓm thuéc doanh nghiÖp th-¬ng m¹i
nhµ n-íc, trong ®ã cã 7562 ®iÓm ë n«ng th«n chØ chiÕm 35% (víi d©n sè chiÕm
kho¶ng 80% d©n sè c¶ nø¬c) vµ 1705 diÓm biªn giíi h¶i ®¶o chiÕm 8%. Nh- vËy, sù
ph©n bè ®iÓm ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc míi chØ
tËp trung ë c¸c thµnh phè lín nh- Tp Hå ChÝ Minh, Hµ néi.
Trong 21727 ®iÓm kinh doanh cña doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc n¨m
1998 cã 18187 ®iÓm kinh doanh th-¬ng nghiÖp chiÕm tû träng chñ yÕu (83,7%) cßn
l¹i lµ 798 ®iÓm kinh doanh nhµ hµng, 651 ®iÓm kinh doanh kh¸ch s¹n, 167 ®iÓm
kinh doanh dÞch vô . TÝnh b×nh qu©n mçi tØnh thµnh phè cã 27 doanh nghiÖp , kh¸ch
s¹n, nhµ hµng du lÞch, dÞch vô. Víi hÖ thèng c¸c ®iÓm kinh doanh , kh¸ch s¹n nhµ
20
.PDF 
56 
17776 
44 
