Tài liệu Một số biện pháp chủ yếu nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh tại công ty cổ phần bia ong xuân thuỷ

1 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG KHOA KINH TẾ ĐINH VĂN QUANG MỘT SỐ BIỆN PHÁP CHỦ YẾU NHẰM NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN BIA ONG XUÂN THỦY KHOÙA LUAÄN TOÁT NGHIEÄP Chuyên Ngành : KINH TẾ THƯƠNG MẠI Lớp : 45TM MSSV : 45DK170 GVHD : CÔ HOÀNG THU THỦY Nha Trang, tháng 11 năm 2007 2 MôC LôC Lêi c¶m ¬n. Môc lôc..................................................................................................... 1 PhÇn më ®Çu: §Æt vÊn ®Ò nghiªn cøu ........................................................... 5 1. Sù cÇn thiÕt chän kho¸ luËn nghiªn cøu............................................... 5 2. Môc tiªu nghiªn cøu .............................................................................. 6 3. C¸c c©u hái vµ gi¶ thuyÕt ®Æt ra ........................................................... 6 4. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu ......................................................... 8 5. Ph−¬ng ph¸p luËn vµ nguån sè liÖu nghiªn cøu nghiªn cøu................. 8 6. Tãm t¾t cÊu tróc cña khãa luËn............................................................. 9 Ch¬ng 1: Tæng quan lý thuyÕt vÒ c¹nh tranh vµ n¨ng lùc c¹nh tranh 1.1. Lý thuyÕt vÒ c¹nh tranh.................................................................... 10 1.1.1. Kh¸i niÖm c¹nh tranh................................................................ 10 1.1.2. Vai trß cña c¹nh tranh .............................................................. 11 1.1.2.1. T¸c ®éng tÝch cùc ............................................................... 11 1.1.2.2. T¸c ®éng tiªu cùc ............................................................... 12 1.1.3. Ph©n lo¹i c¹nh tranh ................................................................ 13 1.1.3.1. C¨n cø vµo h×nh th¸i c¹nh tranh ....................................... 13 1.1.3.2. C¨n cø vµo chñ thÓ tham gia c¹nh tranh .......................... 14 1.1.3.3. Theo ph¹m vi kinh tÕ.......................................................... 14 1.1.3.4. Theo tÝnh chÊt cña c¹nh tranh ........................................... 15 1.1.4. TÝnh tÊt yÕu cña c¹nh tranh ........................................................ 15 1.2. Lý thuyÕt vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh ..................................................... 16 1.2.1. Kh¸i niÖm vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh ............................................ 16 3 1.2.2. Sù cÇn thiÕt n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh trong doanh nghiÖp .....17 1.2.2.1. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp.........................................17 1.2.2.2. Sù cÇn thiÕt n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp...17 1.3. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh ...................................... 18 1.3.1. Nhãm c¸c yÕu tè ®Çu vµo.......................................................... 18 1.3.2. Nhãm c¸c yÕu tè ®Çu ra............................................................ 21 1.4. C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh ............................ 23 1.4.1. C¸c nh©n tè kh¸ch quan ........................................................... 23 1.4.2. Nh©n tè chñ quan...................................................................... 26 1.5. C¸c c«ng cô c¹nh tranh chñ yÕu...................................................... 26 1.5.1. C¹nh tranh b»ng sù kh¸c biÖt ho¸ vÒ ®Æc tÝnh cña s¶n phÈm .26 1.5.2. C¹nh tranh b»ng gi¸ b¸n s¶n phÈm.......................................... 27 1.5.3. C¹nh tranh b»ng nghÖ thuËt tiªu thô s¶n phÈm........................ 27 1.5.4. Mét sè c«ng cô c¹nh tranh kh¸c ............................................... 27 Ch¬ng 2: Giíi thiÖu vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña c«ng ty cæ phÇn bia ong Xu©n Thuû. 2.1. Giíi thiÖu vÒ c«ng ty........................................................................ 28 2.1.1. Qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn.............................................. 28 2.1.2. Chøc n¨ng vµ nhiÖm vô............................................................. 30 2.1.2.1. Chøc n¨ng .......................................................................... 30 2.1.2.2. NhiÖm vô ............................................................................ 30 2.1.3. C¬ cÊu tæ chøc bé m¸y qu¶n lý................................................ 31 2.1.3.1. Ban L·nh ®¹o ..................................................................... 31 2.1.3.2. C¸c phßng ban vµ chøc n¨ng nhiÖm vô ............................. 32 2.1.3.3. Ph©n x−ëng s¶n xuÊt bia vµ c¬ ®iÖn l¹nh ......................... 34 2.1.4. Quy tr×nh c«ng nghÖ.................................................................. 36 4 2.1.5. §¸nh gi¸ t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty cæ phÇn bia ong Xu©n Thuû qua c¸c n¨m 2005-2006 ......................................................... 37 2.1.6. VÊn ®Ò ph¸t triÓn nguån nh©n lùc............................................ 44 2.1.7. ChÊt l−îng s¶n phÈm vµ bao b× ................................................ 47 2.1.8. Gi¸ b¸n s¶n phÈm ..................................................................... 51 2.1.9. ThÞ tr−êng tiªu thô..................................................................... 52 2.1.10. Ho¹t ®éng Marketing .............................................................. 56 2.2. C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña c«ng ty......... 58 2.2.1. C¸c nh©n tè kh¸ch quan ........................................................... 58 2.2.1.1. M«i tr−êng kinh tÕ x· héi.................................................. .58 2.2.1.2. M«i tr−êng c¹nh tranh trong ngµnh .................................. 59 2.2.2. Nh©n tè chñ quan...................................................................... 59 2.3. §¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c«ng ty ..................................... 60 2.3.1. §¸nh gi¸ c¸c yÕu tè ®Çu vµo..................................................... 60 2.3.1.1.§¸nh gi¸ vÒ vèn .................................................................. 60 2.3.1.2. §¸nh gi¸ vÒ m¸y mãc thiÕt bÞ ............................................ 61 2.3.1.3. §¸nh gi¸ vÒ bÝ quyÕt c«ng nghÖ......................................... 62 2.3.1.4. §¸nh gi¸ vÒ lao ®éng ......................................................... 62 2.3.1.5. §¸nh gi¸ vÒ nguyªn vËt liÖu............................................... 63 2.3.2. §¸nh gi¸ c¸c yÕu tè ®Çu ra....................................................... 63 2.3.2.1.§¸nh gi¸ vÒ s¶n phÈm......................................................... 63 2.3.2.2. §¸nh gi¸ vÒ gi¸ b¸n ........................................................... 64 2.3.2.3. §¸nh gi¸ vÒ kªnh ph©n phèi .............................................. 65 2.3.2.4. §¸nh gi¸ vÒ thÞ phÇn.......................................................... 66 2.4. §iÓm m¹nh-®iÓm yÕu cña c«ng ty cæ phÇn bia ong Xu©n Thuû, c¸c ®èi thñ c¹nh tranh vµ ma trËn SWOT ............................................................. 67 5 2.4.1. §iÓm m¹nh-®iÓm yÕu cña c«ng ty............................................. 67 2.4.2. §èi thñ c¹nh tranh ................................................................... 68 2.4.3. C¬ héi vµ th¸ch thøc ................................................................. 71 2.4.4. Ma trËn SWOT .......................................................................... 71 Ch¬ng 3: Mét sè biÖn ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c«ng ty cæ phÇn bia ong Xu©n Thuû. 3.1. Ph−¬ng h−íng vµ môc tiªu cña c«ng ty trong thêi gian tíi.............. 73 3.2. Mét sè biÖn ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c«ng ty cæ phÇn bia ong xu©n Thuû................................................................. 74 BiÖn ph¸p 1: T¨ng c−êng c«ng t¸c thu håi vèn kÕt hîp víi viÖc lùa chän h×nh thøc huy ®éng vèn.............................................................................................. 5 BiÖn ph¸p 2: §¸nh gi¸ l¹i n¨ng lùc s¶n xuÊt dùa trªn c¬ së ®ã tiÕn hµnh ®Çu thªm trang thiÕt bÞ s¶n xuÊt............................................................................... 7 BiÖn ph¸p 3: N©ng cao chÊt l−îng vµ t¹o ®Æc tÝnh kh¸c biÖt cho s¶n phÈm.. 80 BiÖn ph¸p 4: H¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸........ 83 BiÖn ph¸p 5: T¨ng c−êng ho¹t ®éng Marketing vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph©n phèi s¶n phÈm ................................................................................................. 86 PhÇn KÕt luËn 1. kÕt luËn ............................................................................................... 91 2. KiÕn nghÞ víi Nhµ n−íc....................................................................... 92 Phô lôc 1: B¶ng c©u hái ®iÒu tra vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng ...... 93 Phô lôc 2: B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n n¨m 2005-2006 ........................................... 95 Phô lôc 3: Danh môc s¬ ®å, b¶ng biÓu ........................................................... 96 Phô lôc 4: Danh môc tµi liÖu tham kh¶o ....................................................... 97 6 PhÇn më ®Çu: §Æt vÊn ®Ò nghiªn cøu. 1. Sù cÇn thiÕt chän kho¸ luËn nghiªn cøu. − Trong giai ®o¹n héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ang diÔn ra ngµy cµng s©u vµ réng nh− hiÖn nay, ®Æc biÖt lµ khi ViÖt Nam ®· trë thµnh thµnh viªn thø 150 cña tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi WTO (7/11/2006) th× lµn sãng ®Çu t− tõ n−íc ngoµi vµo n−íc ta cµng m¹nh mÏ, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trë nªn s«i ®éng, rÊt nhiÒu c¬ héi còng nh− th¸ch thøc ®ang më ra tr−íc m¾t. C¸c doanh nghiÖp trong n−íc sÏ ph¶i ®èi mÆt víi sù x©m nhËp m¹nh mÏ cña s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô tõ n−íc ngoµi. C¹nh tranh diÔn ra kh«ng chØ gi÷a c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam víi nhau mµ cßn víi c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi cã tiÒm lùc kinh tÕ dåi dµo, c«ng nghÖ cao còng nh− tr×nh ®é qu¶n lý hiÖn ®¹i. V× vËy mµ yÕu tè ®−îc coi lµ kh¾c nghiÖt nhÊt hiÖn nay chÝnh lµ c¹nh tranh. §Ó ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn ®−îc trong mét m«i tr−êng c¹nh tranh khèc liÖt nh− vËy ®ßi hái c¸c c«ng ty ph¶i nhanh chãng t×m ra c¸c biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh. ViÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh mang mét ý nghÜa sèng cßn ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mçi c«ng ty. − §èi víi lÜnh vùc s¶n xuÊt n−íc gi¶i kh¸t còng vËy, trong ®ã cã bia h¬i còng ®ang diÔn ra sù c¹nh tranh quyÕt liÖt. Trªn thÞ tr−êng Nam §Þnh hiÖn nay ®ang cã rÊt nhiÒu s¶n phÈm bia h¬i cña c¸c c«ng ty ®ang ho¹t ®éng. Ngoµi c¸c c«ng ty ®ãng t¹i ®Þa bµn tØnh nh− Bia ong Xu©n Thuû, NaDa cßn cã c¸c c«ng ty ngoµi tØnh nh− ViÖt Hµ, Beyker, vµ mét sè c¸c c¬ së s¶n xuÊt bia t− nh©n nhá kh¸c ®· t¹o ra mét thÞ tr−êng cã sù c¹nh tranh kh¸ gay g¾t. Nh−ng ®©y lµ mét thÞ tr−êng ®Çy tiÒm n¨ng víi d©n sè ®«ng, møc sèng cña ng−êi d©n kh«ng ngõng ®−îc n©ng cao, nhu cÇu tiªu thô s¶n phÈm bia h¬i ngµy cµng lín. ChÝnh v× vËy mµ c¸c c«ng ty ®Òu ®¸nh gi¸ ®©y lµ thÞ tr−êng môc tiªu vµ ®ang tiÕn hµnh nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó chiÕm lÜnh thÞ tr−êng nµy. 7 − §Ó ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn trªn thÞ tr−êng cã tÝnh c¹nh tranh quyÕt liÖt nh− vËy ®ßi hái c¸c c«ng ty ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p phï hîp vµ kÞp thêi ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, giµnh lÊy −u thÕ trªn thÞ tr−êng. NhËn thÊy thùc tÕ yªu cÇu nµy vµ qua qu¸ tr×nh t×m hiÓu thùc tÕ t¹i c«ng ty cæ phÇn bia ong Xu©n Thuû. Em ®· x©y dùng kho¸ luËn: “Mét sè biÖn ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh t¹i c«ng ty cæ phÇn bia ong Xu©n Thuû” ®Ó gãp phÇn vµo viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c«ng ty h¬n n÷a trong thêi gian tíi vµ ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu ®· ®Ò ra. 2. Môc tiªu nghiªn cøu. Trªn c¬ së môc tiªu chÝnh cña kho¸ luËn lµ: “ Mét sè biÖn ph¸p nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh t¹i c«ng ty cæ phÇn bia ong Xu©n Thuû”. Môc tiªu nghiªn cøu nh»m t×m hiÓu mét sè néi dung c¬ b¶n sau: − Lý luËn vÒ c¹nh tranh, n¨ng lùc c¹nh tranh. − Th«ng qua c¸c sè liÖu vµ ho¹t ®éng thùc tÕ t¹i c«ng ty cæ phÇn bia ong Xu©n Thuû nh»m ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña c«ng ty. Tõ ®ã t×m ra ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu bªn trong c«ng ty vµ so s¸nh víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. − Dù b¸o nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c«ng ty trong thêi gian tíi vµ ®−a ra mét sè biÖn ph¸p chñ yÕu ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c«ng ty cæ phÇn bia ong Xu©n Thuû. 3. C¸c c©u hái vµ gi¶ thuyÕt ®Æt ra. Tõ néi dung cña kho¸ luËn, mét sè c©u hái vµ gi¶ thuyÕt ®Æt ra trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu nh− sau: 1) C©u hái 1: Møc ®é quan t©m cña c«ng ty cæ phÇn bia ong Xu©n Thuû ®Õn viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c«ng ty nh− thÕ nµo? 8 Gi¶ thuyÕt 1: C«ng ty ®· quan t©m vµ ®· cã nh÷ng biÖn ph¸p nµo nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh? Gi¶ thuyÕt 2: C«ng ty ®· quan t©m nh−ng ch−a cã chiÕn l−îc vµ c¸c biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh. 2) C©u hái 2: Thùc tr¹ng vÒ lîi thÕ so s¸nh, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c«ng ty nh− thÕ nµo? Gi¶ thuyÕt: C«ng ty cã lîi thÕ so s¸nh nh−ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh th«ng qua c¸c chØ tiªu ®o l−êng c¹nh tranh vµ møc ®é hiÖu qu¶ kÜ thuËt lµ ch−a cao. 3) C©u hái 3: C«ng ty cã ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ c¹nh kh¸c hay kh«ng? Gi¶ thuyÕt 1: C«ng ty hoµn toµn cã ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ nÕu biÕt khai th¸c tèt nh÷ng lîi thÕ so s¸nh. Gi¶ thuyÕt 2: Do h¹n chÕ vÒ tµi chÝnh vµ c«ng nghÖ nªn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c«ng ty cßn kÐm h¬n so víi c¸c ®èi thñ. 4) C©u hái 4: Nh÷ng nh©n tè nµo t¸c ®éng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña c«ng ty? Gi¶ thuyÕt 1: ChÝnh s¸ch thuÕ cña nhµ n−íc quy ®Þnh thuÕ suÊt tiªu thô ®Æc biÖt ®èi víi c¸c s¶n phÈm bia vÉn cßn cao. Gi¶ thuyÕt 2: Sù t¨ng gi¸ cña c¸c yÕu tè ®Çu vµo lµm gi¶m n¨ng lùc c¹nh tranh cña c«ng ty. Gi¶ thuyÕt 3: Nh÷ng yÕu tè néi lùc vÒ tr×nh ®é qu¶n lý, d©y truyÒn c«ng nghÖ, tµi chÝnh, tr×nh ®é lao ®éng, chiÕn l−îc ph¸t triÓn ... t¸c ®éng rÊt lín ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña c«ng ty. 5) C©u hái 5: Gi¶i ph¸p nµo ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c«ng ty cæ phÇn bia ong Xu©n Thuû? 9 Gi¶ thuyÕt 1: N¨ng lùc c¹nh tranh cña c«ng ty sÏ ®−îc n©ng cao h¬n n÷a nÕu c«ng ty t¨ng ®−îc n¨ng suÊt lao ®éng, c¾t gi¶m ®−îc chi phÝ, tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ tr×nh ®é nguån nh©n lùc ®−îc c¶i thiÖn. Gi¶ thuyÕt 2: C«ng ty sÏ t¨ng ®−îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh nÕu n©ng cao gi¸ trÞ gia t¨ng cho s¶n phÈm. Gi¶ thuyÕt 3: §a d¹ng ho¸ s¶n phÈm vµ thÞ tr−êng sÏ lµm t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña c«ng ty. 4. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu. - §èi t−îng nghiªn cøu: §¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c«ng ty cæ phÇn bia ong Xu©n Thuû trªn thÞ tr−êng bèn huyÖn Trùc Ninh, Xu©n Tr−êng, Giao Thuû vµ H¶i HËu. - Tæng quan nghiªn cøu: §Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh t¹i c«ng ty cæ phÇn bia ong Xu©n Thuû. 5. Ph−¬ng ph¸p luËn vµ nguån sè liÖu nghiªn cøu nghiªn cøu. − Ph−¬ng ph¸p luËn: Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®−îc sö dông chñ yÕu trong kho¸ luËn lµ ph−¬ng ph¸p thèng kª m« t¶. Th«ng qua ph−¬ng ph¸p nµy, viÖc ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c«ng ty sÏ ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c b¶ng sè liÖu, tõ ®ã ®em l¹i kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c. Ngoµi ra, trong kho¸ luËn cßn sö dông mét sè ph−¬ng ph¸p kh¸c nh− ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra, pháng vÊn vµ ph−¬ng ph¸p so s¸nh, ®èi chiÕu ®Ó lµm râ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c«ng ty so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh chñ yÕu. (MÉu phiÕu ®iÒu tra kh¸ch hµng ®−îc trÝch dÉn ë phô lôc 2). − Nguån sè liÖu: Trong kho¸ luËn sö dông c¸c nguån sè liÖu sau: + Nguån sè liÖu thø cÊp: 10 1) Sè liÖu vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh vµ kÕt qu¶ kinh doanh do phßng kÕ to¸n tµi vô c«ng ty cung cÊp. 2) Sè liÖu vÒ c¬ cÊu tæ chøc, lao ®éng vµ c¸c chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn ng−êi lao ®éng do phßng tæ chøc hµnh chÝnh cung cÊp. 3) Sè liÖu vÒ t×nh h×nh cung øng nguyªn vËt liÖu, t×nh h×nh tiªu thô vµ thÞ tr−êng do phßng kÕ ho¹ch cung tiªu cung cÊp. 4) Mét sè sè liÖu kh¸c cã liªn quan ®−îc thu thËp tõ bé phËn KCS, ph©n x−ëng vµ c¸c tæ s¶n xuÊt cña c«ng ty. + Nguån sè liÖu s¬ cÊp: Sè liÖu tõ ®iÒu tra, pháng vÊn c¸n bé c«ng nh©n viªn trong c«ng ty, c¸c ®¹i lý ph©n phèi vµ kh¸ch hµng cña c«ng ty. 6. Tãm t¾t cÊu tróc cña khãa luËn. CÊu tróc cña kho¸ luËn ®−îc tr×nh bµy hoµn chØnh nh− sau: PhÇn më ®Çu: §Æt vÊn ®Ò nghiªn cøu. Ch−¬ng 1: Tæng quan lý thuyÕt vÒ c¹nh tranh vµ n¨ng lùc c¹nh tranh. Ch−¬ng 2: Giíi thiÖu vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña c«ng ty cæ phÇn bia ong Xu©n Thuû. Ch−¬ng 3: Mét sè biÖn ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh t¹i c«ng ty cæ phÇn bia ong Xu©n Thuû. PhÇn kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ. 11 CH¦¥NG 1 tæng quan lý thuyÕt vÒ c¹nh tranh vµ n¨ng lùc c¹nh tranh. 1.1. Lý thuyÕt vÒ c¹nh tranh. 1.1.1. Kh¸i niÖm c¹nh tranh. − Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng hiÖn nay c¹nh tranh lµ mét ®iÒu kiÖn vµ yÕu tè kÝch thÝch s¶n xuÊt kinh doanh, lµ m«i tr−êng ®éng lùc thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. C¹nh tranh lµ ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng mµ ë ®ã c¸c chñ thÓ c¹nh tranh víi nhau ®Ó giµnh giËt c¸c lîi Ých vÒ m×nh. − C¹nh tranh lµ quy luËt kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸, lµ néi dung c¬ chÕ vËn hµnh cña thÞ tr−êng. S¶n xuÊt hµng ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn, hµng ho¸ b¸n ra ngµy cµng nhiÒu th× c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t. KÕt qu¶ nã lo¹i bá nh÷ng doanh nghiÖp kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh, cßn c¸c doanh nghiÖp ®¸p øng ®−îc nhu cÇu thÞ tr−êng th× tån t¹i vµ ph¸t triÓn. − ThuËt ng÷ “c¹nh tranh” cã nguån gèc tõ tiÕng La tinh víi nghÜa chñ yÕu lµ sù ®Êu tranh, ganh ®ua, thi ®ua gi÷a c¸c ®èi t−îng cïng phÈm chÊt, cïng lo¹i, ®ång gi¸ trÞ nh»m ®Æt ®−îc nh÷ng −u thÕ, lîi thÕ môc tiªu x¸c ®Þnh. Trong h×nh th¸i c¹nh tranh thÞ tr−êng, quan hÖ ganh ®ua x¶y ra gi÷a hai chñ thÓ cung (nhãm ng−êi b¸n) còng nh− chñ thÓ cÇu (nhãm ng−êi mua), c¶ hai nhãm nµy tiÕn tíi c¹nh tranh víi nhau v× ®−îc liªn kÕt víi nhau b»ng gi¸ c¶ thÞ tr−êng. Kh¸i niÖm c¹nh tranh ®−îc nhiÒu t¸c gi¶ tr×nh bµy d−íi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau trong c¸c giai ®o¹n ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ x· héi. Kh¸i niÖm chung nhÊt vÒ c¹nh tranh cã thÓ ®−îc ph¸t biÓu nh− sau: “C¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ sù ganh ®ua, ®Êu tranh quyÕt liÖt gi÷a c¸c 12 doanh nghiÖp cïng kinh doanh mét lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô cã kh¶ n¨ng thay thÕ nhau trªn cïng mét thÞ tr−êng, nh»m chiÕm lÜnh thÞ tr−êng t¨ng doanh sè vµ lîi nhuËn”. (Danh tõ Kinh tÕ thÞ tr−êng, Hå Träng ViÖn-NXB Thµnh phè Hå ChÝ Minh 2001). − §éng c¬ cña bÊt kú mét cuéc c¹nh tranh nµo còng lµ nh»m ®¹t ®−îc −u thÕ, lîi Ých h¬n vÒ lîi nhuËn, vÒ thÞ tr−êng môc tiªu Marketing, vÒ nguån cung øng, vÒ kü thuËt, vÒ kh¸ch hµng tiÒm n¨ng. ChÝnh v× ®éng c¬ nµy c¸c chñ thÓ kinh doanh c¨n cø vµo vÞ trÝ, thÕ lùc cña m×nh ®Ó lùa chän ph−¬ng c¸ch, chiÕn l−îc c¹nh tranh thÝch hîp. 1.1.2. Vai trß cña c¹nh tranh. 1.1.2.1. T¸c ®éng tÝch cùc. − §èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n: + C¹nh tranh ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng, nã t¹o ®µ cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. C¹nh tranh lµ ®éng lùc thóc ®Èy cho sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. + Nhê cã c¹nh tranh c¸c doanh nghiÖp kh«ng ngõng ®Çu t− nghiªn cøu ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt ®Ó vËn dông vµo s¶n xuÊt kinh doanh. Th«ng qua c¸c h×nh thøc c¹nh tranh c¸c doanh nghiÖp cÇn t×m c¸ch khai th¸c tèi ®a nh÷ng nguån lùc, −u thÕ s½n cã cña m×nh ®Ó s¶n xuÊt vµ kinh doanh cã hiÖu qu¶ h¬n. Bªn c¹nh ®ã, c¹nh tranh gãp phÇn gîi më nhu cÇu míi cña x· héi th«ng qua sù xuÊt hiÖn cña c¸c s¶n phÈm míi nh»m ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña x· héi ngµy mét tèt h¬n. − §èi víi doanh nghiÖp: + C¹nh tranh quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mçi doanh nghiÖp, ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i n¨ng ®éng trong s¶n xuÊt kinh doanh, kh«ng 13 ngõng ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt, ph¶i biÕt n¾m b¾t th«ng tin vµ xö lý chóng mét c¸ch kÞp thêi. + C¹nh tranh lµ ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp, thóc ®Èy mçi doanh nghiÖp ph¶i t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. C¹nh tranh quyÕt ®Þnh vÞ trÝ cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr−êng th«ng qua thÞ phÇn cña doanh nghiÖp so víi ®èi thñ c¹nh tranh. − §èi víi ng−êi tiªu dïng: + Nhê cã c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau mµ ng−êi tiªu dïng cã c¬ héi nhËn ®−îc nh÷ng s¶n phÈm ngµy cµng phong phó vµ ®a d¹ng víi chÊt l−îng cao vµ gi¸ thµnh phï hîp. + Ng−êi tiªu dïng ngµy cµng ®−îc sö dông nh÷ng s¶n phÈm, dÞch vô cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao h¬n. 1.1.2.2. T¸c ®éng tiªu cùc. Qua nh÷ng ¶nh h−ëng t¸c ®éng tÝch cùc cña c¹nh tranh ta thÊy c¹nh tranh ®ãng vai trß hÕt søc quan träng trong nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã c¹nh tranh còng cã nh÷ng ¶nh h−ëng tiªu cùc nh−: − §èi víi nÒn kinh tÕ: + C¹nh tranh cã thÓ lµm cho nÒn kinh tÕ mÊt c©n ®èi. Khi c¸c doanh nghiÖp thÊy ho¹t ®éng ë ngµnh hay lÜnh vùc nµo cã lîi h¬n th× sÏ ®æ x« vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt ë ngµnh, lÜnh vùc ®ã lµm cho c¹nh tranh trë nªn quyÕt liÖt h¬n vµ dÉn tíi nguy c¬ khñng ho¶ng do s¶n xuÊt thõa. + MÆt kh¸c, c¹nh tranh còng cã thÓ dÉn tíi lµm c¹n kiÖt tµi nguyªn. Thùc tÕ hiÖn nay cho thÊy, nhiÒu doanh nghiÖp n−íc ta ®· bÊt chÊp khai th¸c bõa b·i ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña m×nh trªn thÞ tr−êng. V× vËy lµm cho tµi nguyªn dÇn c¹n kiÖt. 14 − §èi víi x· héi: + C¹nh tranh dÉn tíi sù ph©n biÖt giµu nghÌo ngµy cµng t¨ng. C¹nh tranh quyÕt liÖt g©y nguy c¬ ph¸ s¶n cho nh÷ng doanh nghiÖp nhá, cßn c¸c doanh nghiÖp chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh sÏ ngµy cµng m¹nh cã thÓ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ®éc quyÒn. + C¹nh tranh cã nguy c¬ lµm suy tho¸i ®¹o ®øc, lèi sèng. Do c¹nh tranh cã nh÷ng kÎ v× môc ®Ých lîi nhuËn d¸m bÊt chÊp ph¸p luËt sö dông c¸c thñ ®o¹n, gian lËn th−¬ng m¹i ®Ó ®¸nh b¹i ®èi thñ c¹nh tranh cña m×nh, lµm cho thÞ tr−êng trë nªn thiÕu lµnh m¹nh, g©y nªn nh÷ng biÕn ®éng lín trong x· héi. − §èi víi m«i tr−êng: C¹nh tranh dÉn ®Õn lµm « nhiÔm m«i tr−êng, m«i tr−êng bÞ tµn ph¸ nÆng. Do c¹nh tranh nªn Ýt doanh nghiÖp quan t©m ®Õn vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr−êng, nh− kh«ng ®Çu t− l¾p ®Æt c¸c hÖ thèng thiÕt bÞ xö lý n−íc th¶i, khÝ th¶i... v× nÕu ®Çu t− th× doanh nghiÖp sÏ ph¶i t¨ng chi phÝ lµm tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm gi¶m ®i do gi¸ thµnh cao. 1.1.3. Ph©n lo¹i c¹nh tranh. 1.1.3.1. C¨n cø vµo h×nh th¸i c¹nh tranh. − C¹nh tranh hoµn h¶o: Lµ h×nh thøc c¹nh tranh mµ ë ®ã cã nhiÒu ng−êi b¸n vµ ng−êi mua, gi¸ c¶ vµ sè l−îng sÏ do quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr−êng quyÕt ®Þnh. Khi ho¹t ®éng trong thÞ tr−êng nµy, c¸c h·ng ph¶i b¸n s¶n phÈm cña m×nh theo gi¸ thÞ tr−êng. Trªn thùc tÕ Ýt tån t¹i h×nh thøc c¹nh tranh nµy. − C¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o: §©y lµ h×nh th¸i c¹nh tranh chiÕm −u thÕ trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh. ë ®ã, c¸c nhµ s¶n xuÊt ®ñ m¹nh ®Ó chi phèi gi¸ c¶ trªn thÞ tr−êng. Trong h×nh th¸i c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o l¹i ph©n lµm hai lo¹i lµ: §éc quyÒn nhãm vµ c¹nh tranh mang tÝnh chÊt ®éc quyÒn. 15 + §éc quyÒn nhãm: Lµ mét ngµnh chØ cã mét sè Ýt nhµ s¶n xuÊt vµ hä ®Òu nhËn thøc ®−îc gi¸ c¶ cña m×nh kh«ng chØ phô thuéc vµo s¶n l−îng cña m×nh mµ cßn phô thuéc vµo ho¹t ®éng c¹nh tranh cña nh÷ng ®èi thñ quan träng trong ngµnh ®ã. + C¹nh tranh mang tÝnh chÊt ®éc quyÒn: Lµ mét ngµnh cã nhiÒu ng−êi b¸n, s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm dÔ thay thÕ cho nhau. Mçi h·ng chØ cã thÓ ¶nh h−ëng tíi gi¸ c¶ s¶n phÈm ë møc ®é nhÊt ®Þnh. 1.1.3.2. C¨n cø vµo chñ thÓ tham gia c¹nh tranh. − C¹nh tranh gi÷a ng−êi b¸n víi ng−êi mua: C¹nh tranh diÔn ra theo quy luËt mua rÎ, b¸n ®¾t, ng−êi b¸n lu«n lu«n muèn b¸n s¶n phÈm cña m×nh víi gi¸ cao, cßn ng−êi mua l¹i muèn mua víi gi¸ thÊp. Sù c¹nh tranh ®−îc thÓ hiÖn trong qu¸ tr×nh th−¬ng l−îng, mÆc c¶ víi møc gi¸ mµ c¶ hai bªn ®Òu cho lµ m×nh cã lîi ®Ó ®i ®Õn quyÕt ®Þnh mua b¸n. − C¹nh tranh gi÷a nh÷ng ng−êi b¸n víi nhau: §©y lµ h×nh thøc c¹nh tranh rÊt gay go quyÕt liÖt gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong giai ®o¹n hiÖn nay, cã ý nghÜa sèng cßn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. Thùc chÊt cña cuéc c¹nh tranh lµ sù giµnh giËt c¸c lîi thÕ c¹nh tranh. − C¹nh tranh gi÷a nh÷ng ng−êi mua víi nhau: Th−êng th× ®©y lµ cuéc c¹nh tranh trong khai th¸c yÕu tè ®Çu vµo. Ng−êi mua thÓ hiÖn c¸c lîi thÕ cña m×nh nh− kh¶ n¨ng tµi chÝnh, uy tÝn vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c ®Ó ng−êi b¸n thÊy ®−îc nh÷ng lîi Ých mµ ng−êi mua nµo ®−a l¹i cho m×nh cao nhÊt th× sÏ chän ng−êi ®ã ®Ó b¸n. C¹nh tranh ë h×nh thøc nµy ®em l¹i nhiÒu lîi Ých cho ng−êi b¸n, nh÷ng ng−êi mua tù lµm thiÖt h¹i chÝnh m×nh. 1.1.3.3. Theo ph¹m vi kinh tÕ. C¹nh tranh trªn thÞ tr−êng cã nhiÒu cÊp ®é kh¸c nhau: c¹nh tranh quèc gia, c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh, c¹nh tranh trong néi bé ngµnh. 16 − C¹nh tranh quèc gia: §−îc hiÓu lµ sù ganh ®ua gi÷a c¸c quèc gia víi nhau vÒ n¨ng lùc s¶n xuÊt ®Ó cung cÊp s¶n phÈm nµo ®ã cho thÞ tr−êng. C¹nh tranh gi÷a c¸c quèc gia ®ßi hái c¸c quèc gia ph¶i ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña m×nh. − C¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh: Lµ cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c nhµ s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô trong c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c nhau nh»m thu lîi nhuËn cao nhÊt. Sù c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh dÉn ®Õn viÖc c¸c doanh nghiÖp lu«n t×m kiÕm nh÷ng ngµnh ®Çu t− cã lîi nhÊt nªn ®æi chuyÓn vèn tõ ngµnh ®Çu t− Ýt lîi nhuËn sang ngµnh ®Çu t− nhiÒu lîi nhuËn. − C¹nh tranh trong néi bé ngµnh: Lµ sù c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp cïng s¶n xuÊt, kinh doanh mét lo¹i hµng ho¸, dÞch vô. Trong mét ngµnh, nÕu c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh cã quy m« vµ søc m¹nh ngang nhau th× sù c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng sÏ trë nªn gay g¾t. HiÓu ®−îc m«i tr−êng kinh doanh cña ngµnh sÏ gióp cho doanh nghiÖp nhËn biÕt tèt vÒ ®èi thñ c¹nh tranh, vÒ b¹n hµng ®Æc biÖt lµ chÝnh m×nh ®Ó tõ ®ã cã thÓ ®−a ra c¸c môc tiªu vµ biÖn ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh phï hîp. 1.1.3.4. Theo tÝnh chÊt cña c¹nh tranh. − Trong c¹nh tranh, c¸c chñ thÓ kinh tÕ sÏ dïng tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p, c¶ nghÖ thuËt lÉn thñ ®o¹n ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu kinh tÕ cña m×nh. Cã nh÷ng biÖn ph¸p c¹nh tranh hîp ph¸p hay c¹nh tranh lµnh m¹nh. − Ng−îc l¹i, cã nh÷ng thñ ®o¹n phi ph¸p nh»m tiªu diÖt ®èi ph−¬ng chø kh«ng ph¶i b»ng nç lùc v−¬n lªn c¶u m×nh gäi lµ c¹nh tranh bÊt hîp ph¸p hay c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. 1.1.4. TÝnh tÊt yÕu cña c¹nh tranh. − Doanh nghiÖp lµ mét bé phËn cña nÒn kinh tÕ nªn chÞu sù chi phèi ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ chñ yÕu lµ quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu vµ 17 quy luËt c¹nh tranh. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, mäi ng−êi ®Òu tù do kinh doanh, ®©y chÝnh lµ nguån gèc c¹nh tranh. − C¹nh tranh lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, c¸c doanh nghiÖp khi tham gia vµo thÞ tr−êng th× ph¶i chÊp nhËn vµ tu©n thñ c¸c quy luËt cña c¹nh tranh. C¸c ®iÒu kiÖn vÒ c¹nh tranh ngµy cµng khã kh¨n h¬n, buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm ®ång thêi gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó gi¶m gi¸ thµnh, tæ chøc tèt hÖ thèng tiªu thô ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Trong thêi kú bao cÊp ë n−íc ta kh«ng cã c¹nh tranh nh−ng khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng th× c¹nh tranh còng xuÊt hiÖn nh− mét tÊt yÕu vµ kh«ng thÓ t¸ch rêi, buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i thÝch nghi víi c¬ chÕ míi. − Trong xu h−íng toµn cÇu ho¸ ®ang diÔn ra rÊt m¹nh mÏ nh− hiÖn nay, quèc tÕ ho¸ lµ tÊt yÕu, c¸c rµo c¶n th−¬ng m¹i ®−îc c¾t gi¶m vµ tiÕn tíi xo¸ bá. Nh− vËy, trong qu¸ tr×nh héi nhËp th× c¹nh tranh cµng trë nªn khèc liÖt h¬n. Cho nªn viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ mét vÊn ®Ò rÊt cÇn thiÕt ®èi víi mçi doanh nghiÖp. 1.2. Lý thuyÕt vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh. 1.2.1. Kh¸i niÖm vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh. − N¨ng lùc c¹nh tranh lµ kh¸i niÖm ®−îc dïng cho ph¹m vi doanh nghiÖp, ngµnh vµ quèc gia. Trong kho¸ luËn, n¨ng lùc c¹nh tranh ®−îc nghiªn cøu d−íi cÊp ®é doanh nghiÖp. Mét doanh nghiÖp ®−îc coi lµ cã n¨ng lùc c¹nh tranh khi c¸c s¶n phÈm ®−îc ®−a ra víi møc gi¸ thÊp h¬n c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i hoÆc cung cÊp c¸c s¶n phÈm t−¬ng tù víi c¸c ®Æc tÝnh vÒ chÊt l−îng vµ dÞch vô cao h¬n. − Kh¸i niÖm tæng qu¸t: “N¨ng lùc c¹nh tranh lµ kh¶ n¨ng giµnh ®−îc thÞ phÇn lín tr−íc c¸c ®èi thñ c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng, kÓ c¶ kh¶ n¨ng giµnh l¹i 18 mét phÇn hay toµn bé thÞ phÇn cña ®ång nghiÖp ”. (Tõ ®iÓn ThuËt ng÷ kinh tÕ, NXB Tõ ®iÓn B¸ch Khoa Hµ Néi 2001). 1.2.2. Sù cÇn thiÕt n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh trong doanh nghiÖp. 1.2.2.1. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. − Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ n¨ng lùc mµ doanh nghiÖp cã thÓ tù duy tr× vÞ trÝ cña nã mét c¸ch l©u dµi trªn thÞ tr−êng c¹nh tranh, ®¶m b¶o thùc hiÖn mét tû lÖ lîi nhuËn nhÊt ®Þnh. Do vËy, c¸c doanh nghiÖp tån t¹i trong thÞ tr−êng c¹nh tranh ®Òu cã mét vÞ trÝ nhÊt ®Þnh cña nã. V× thÕ, nÕu doanh nghiÖp tham gia vµo thÞ tr−êng mµ kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh hoÆc c¹nh tranh yÕu th× kh«ng tån t¹i ®−îc. − KÕt qu¶ tæng hîp c¸c tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ chÊt l−îng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ®−îc ph¶n ¸nh b»ng quy m« tiªu thô. V× vËy, phÇn thÞ tr−êng chiÕm lÜnh cña doanh nghiÖp ®−îc coi lµ chØ sè tæng hîp ®o l−êng tÝnh c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ®ã. 1.2.2.2. Sù cÇn thiÕt n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. − Tr−íc ®©y, trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, chóng ta kh«ng mét ai nãi ®Õn viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ cÇn thiÕt cho doanh nghiÖp. Ngµy nay, nÒn kinh tÕ Nhµ n−íc ta vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n−íc theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. Do vËy, nã ho¹t ®éng theo c¸c quy luËt kh¸ch quan nh− quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung-cÇu, quy luËt c¹nh tranh. − NÒn kinh tÕ n−íc ta lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn víi sù tham gia cña nhiÒu lo¹i h×nh doanh nghiÖp lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Thªm vµo ®ã víi chÝnh s¸ch më cöa cña nÒn kinh tÕ, ngµy cµng cã nhiÒu doanh nghiÖp n−íc ngoµi tham gia vµo lÜnh vùc kinh doanh trªn thÞ tr−êng ViÖt Nam th× t×nh h×nh c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp ngµy cµng quyÕt liÖt h¬n. 19 VËy, cã thÓ nãi n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt cña c¸c doanh nghiÖp trong giai ®o¹n hiÖn nay, ®Ó lµm thay ®æi mèi t−¬ng quan thÕ vµ lùc cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr−êng vÒ mäi mÆt cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. 1.3. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh. 1.3.1. Nhãm c¸c yÕu tè ®Çu vµo. 1.3.1.1. Vèn. − Vèn lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho bÊt kú mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nµo. Doanh nghiÖp dïng vèn ®Ó mua c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh− søc lao ®éng, ®èi t−îng lao ®éng vµ t− liÖu lao ®éng. − Doanh nghiÖp cã nguån vèn lín th× kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng còng ®−îc n©ng cao, phôc vô cho nh÷ng chiÕn l−îc ph¸t triÓn l©u dµi. Môc ®Ých cuèi cïng cña viÖc sö dông vèn trong doanh nghiÖp lµ b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn, nghÜa lµ sè tiÒn thu ®−îc tõ tiªu thô s¶n phÈm ph¶i ®¶m b¶o bï ®¾p ®−îc toµn bé chi phÝ bá ra vµ cã l·i. − ViÖc sö dông vèn ®¹t hiÖu qu¶ cao hay thÊp thÓ hiÖn ë tû suÊt sinh lêi, chØ tiªu th−êng ®−îc sö dông ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn lµ tû suÊt lîi nhuËn trªn tæng vèn kinh doanh: ChØ tiªu nµy cho biÕt doanh nghiÖp thu ®−îc bao nhiªu ®ång lîi nhuËn trªn mét ®ång vèn bá ra, ®−îc tÝnh b»ng tû lÖ gi÷a tæng lîi nhuËn chia cho tæng vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp trong kú. Tæng lîi nhuËn + C«ng thøc tÝnh: H = Tæng vèn kinh doanh + NÕu chØ tiªu nµy thÊp chøng tá møc ®é c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng lµ gay g¾t vµ doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n trong c¹nh tranh. Ng−îc l¹i, nÕu chØ tiªu 20 nµy cao h¬n so víi ®èi thñ c¹nh tranh cã nghÜa lµ doanh nghiÖp ®ang kinh doanh thuËn lîi vµ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng. 1.3.1.2. M¸y mãc thiÕt bÞ. − Møc ®é hiÖn ®¹i cña d©y chuyÒn m¸y mãc thiÕt bÞ còng lµ yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. V× mét d©y chuyÒn m¸y mãc hiÖn ®¹i sÏ gióp cho doanh nghiÖp ®¹t ®−îc c¸c môc tiÖu nh− n¨ng suÊt lao ®éng cao, gi¶m ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt, tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu, gi¶m chi phÝ vËn hµnh qua ®ã gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ n©ng cao kh¶ n¨ng chiÕn th¾ng tr−íc c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. − N¨ng lùc s¶n xuÊt cña m¸y mãc thiÕt bÞ lín sÏ cho phÐp doanh nghiÖp khai th¸c lîi Ých kinh tÕ nhê quy m«, nh− vËy sÏ h¹ ®−îc gi¸ thµnh tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ cho doanh nghiÖp, dÔ dµng thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn quy m« thÞ tr−êng cña doanh nghiÖp. − ChØ tiªu dïng ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông m¸y mãc thiÕt bÞ trong doanh nghiÖp lµ hÖ sè hiÖu qu¶ kü thuËt: ChØ tiªu nµy ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua tû lÖ gi÷a n¨ng suÊt thùc tÕ vµ n¨ng suÊt tiÒm n¨ng. Ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng khai th¸c, sö dông c«ng nghÖ m¸y mãc thiÕt bÞ cña doanh nghiÖp. S¶n l−îng thùc tÕ + C«ng thøc tÝnh: K = S¶n l−îng tiÒm n¨ng + NÕu doanh nghiÖp cã hÖ sè hiÖu qu¶ kü thuËt gÇn b»ng mét vµ cao h¬n ®èi thñ c¹nh tranh thÓ hiÖn doanh nghiÖp ®ã ho¹t ®éng hiÖu qu¶, khai th¸c tèi ®a c«ng suÊt cña m¸y mãc vµ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Ng−îc l¹i, nÕu doanh nghiÖp cã hÖ sè hiÖu qu¶ kü thuËt thÊp cã nghÜa lµ quy m« thÞ tr−êng còng nh− s¶n l−îng tiªu thô ch−a t−¬ng xøng víi c«ng suÊt thiÕt kÕ cña c«ng nghÖ.