Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Trêng ®¹i häc vinh
NguyÔn thóy h»ng
Mét sè biÖn ph¸p båi dìng häc sinh giái
m«n TiÕng ViÖt líp 5
Chuyªn ngµnh: Gi¸o dôc häc (CÊp tiÓu häc)
M· sè: 60 14 01
Tãm t¾t luËn v¨n th¹c sÜ gi¸o dôc häc
Vinh - 2007
0
Më ®Çu
1. Lý do chän ®Ò tµi
1.1 Trong qu¸ tr×nh ®Êu tranh dùng níc vµ gi÷ níc cña «ng cha ta, viÖc
coi träng hiÒn tµi lu«n ®îc coi lµ quèc s¸ch hµng ®Çu. VÒ vai trß, vÞ trÝ cña ngêi
hiÒn tµi, tæ tiªn ta ®· kh¾c trªn bia ®¸ ë V¨n miÕu Quèc Tö Gi¸m nh÷ng dßng
bÊt hñ: "... HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ cña quèc gia, nguyªn khÝ thÞnh th× thÕ n íc
m¹nh mµ hng thÞnh, nguyªn khÝ suy th× thÕ níc yÕu mµ thÊp hÌn. V× thÕ, th¸nh
®Õ minh v¬ng kh«ng ai kh«ng coi viÖc båi dìng nh©n tµi, kÐn chän kÎ sÜ, vun
trång nguyªn khÝ lµ c«ng viÖc hµng ®Çu..." (V¨n bia tiÕn sÜ khoa Nh©m TuÊt).
ChÝnh s¸ch ®ã ngµy nay cµng kh¼ng ®Þnh ®îc tÝnh ®óng ®¾n, u viÖt. Héi
nghÞ lÇn thø 4 BCH Trung ¬ng khãa VII (1/1993) ®· ra NghÞ quyÕt vÒ "TiÕp tôc
®æi míi sù nghiÖp gi¸o dôc vµ ®µo t¹o", nªu râ 4 quan ®iÓm chØ ®¹o cña §¶ng,
trong ®ã cã quan ®iÓm thø 2 trùc tiÕp ®Ò cËp ®Õn viÖc "n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o
nh©n lùc, båi dìng nh©n tµi".
Nh×n ra c¸c níc trªn thÕ giíi ta còng thÊy hä rÊt träng dông ngêi tµi, tµi
n¨ng. HiÖn nay, Trung Quèc lµ níc ®ang cã chÝnh s¸ch l«i cuèn nh©n tµi mét
c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. Níc Mü quan t©m tíi viÖc ph¸t hiÖn vµ båi dìng trÎ em cã
n¨ng khiÕu, ®µo t¹o tµi n¨ng còng rÊt sím. Cßn chÝnh phñ coi viÖc ®µo t¹o nh©n
tµi lµ mét chiÕn lîc quan träng.
1.2 ChiÕn lîc con ngêi, nh©n lùc, nh©n tµi cã liªn quan ®Õn chiÕn lîc gi¸o
dôc. Ngoµi viÖc n©ng cao chÊt lîng ®¹i trµ, ngµnh Gi¸o dôc chóng ta ®ang híng
nhiÒu vµo ®µo t¹o "mòi nhän".
TiÓu häc lµ bËc häc nÒn t¶ng, lµ mãng cña ng«i nhµ gi¸o dôc. V× thÕ, viÖc
®µo t¹o ngêi tµi còng ph¶i b¾t ®Çu tõ bËc häc ®Çu tiªn - bËc tiÓu häc.
1.3 TiÕng ViÖt lµ m«n häc ®ãng vai trß quan träng bëi TiÕng ViÖt lµ c«ng
cô ®Ó giao tiÕp, ®Ó t duy, lµ c¬ së ®Ó c¸c em häc tèt c¸c m«n häc kh¸c. BDHSG
TiÕng ViÖt ë tiÓu häc kh«ng nh÷ng cã vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc thùc
hiÖn chiÕn lîc "n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n lùc, båi dìng nh©n tµi" mµ cßn
t¹o nguån HSG V¨n cho c¸c bËc häc kÕ tiÕp. Tuy nhiªn, hiÖn nay gi¸o viªn cßn
gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc d¹y häc TiÕng ViÖt, mét mÆt do ch¬ng tr×nh SGK
cã nhiÒu ®æi míi, mÆt kh¸c TiÕng ViÖt lµ m«n häc cã nhiÒu ph©n m«n, kiÕn thøc
nhiÒu vµ réng. ViÖc d¹y häc ®¹i trµ ®· khã nªn c«ng viÖc båi dìng HSG l¹i cµng
khã kh¨n h¬n. §Æc biÖt víi ®èi tîng häc sinh cuèi cÊp, yªu cÇu kiÕn thøc võa ë
møc ®é tæng hîp, kü n¨ng sö dông TiÕng ViÖt l¹i ph¶i ®¹t møc thµnh th¹o.
HiÖn nay, sè lîng gi¸o viªn cã thÓ ®¶m nhËn c«ng t¸c båi dìng HSG
kh«ng nhiÒu, l¹i cha ®îc ®µo t¹o c¬ b¶n vµ chuyªn s©u vÒ kü n¨ng nµy. Cha cã
tµi liÖu híng dÉn cô thÓ c¸ch tiÕn hµnh còng nh quy tr×nh BDHSG dÉn ®Õn chÊt
lîng BDHSG thêng kh«ng ®ång ®Òu, qu¸ tr×nh BDHSG cßn mang tÝnh kinh
nghiÖm chñ nghÜa, kh«ng khái ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng båi dìng nãi chung.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn, chóng t«i lùa chän ®Ò tµi: “ Mét sè biÖn
ph¸p båi dìng häc sinh giái m«n TiÕng ViÖt líp 5”.
1
2. Môc ®Ých nghiªn cøu
Nghiªn cøu ®Ò tµi nµy, môc ®Ých cña chóng t«i nh»m:
- Gãp phÇn lµm s¸ng tá mét sè vÊn ®Ò lÝ luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc
BDHSG
- §Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p båi dìng HSG m«n TiÕng ViÖt líp 5 nh»m
n©ng cao chÊt lîng häc sinh giái m«n TiÕng ViÖt 5
3. Kh¸ch thÓ vµ ®èi tîng nghiªn cøu
3.1. Kh¸ch thÓ nghiªn cøu:
Quas tr×nh BDHSG TiÕng ViÖt líp 5.
3.2. §èi tîng nghiªn cøu:
C¸c biÖn ph¸p BDHSG m«n TiÕng ViÖt líp 5
4. NhiÖm vô nghiªn cøu
- T×m hiÓu c¬ së lÝ luËn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu
- T×m hiÓu c¬ së thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu
- §Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p BDHSG m«n TiÕng ViÖt líp 5
5. Gi¶ thuyÕt khoa häc
Cã thÓ n©ng cao chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ c«ng t¸c BDHSG m«n TiÕng ViÖt
líp 5 nÕu c«ng t¸c BDHSG ®îc tiÕn hµnh b»ng nh÷ng biÖn ph¸p khoa häc, hîp
lÝ, phï hîp víi ch¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ thùc tiÔn Gi¸o dôc tiÓu häc.
6. Giíi h¹n cña ®Ò tµi
TiÕng ViÖt 5 cã nhiÒu ph©n m«n nhng trong khu«n khæ cña ®Ò tµi chóng
t«i chØ ®i s©u t×m hiÓu vµ ®Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p BDHSG ë ph©n m«n LuyÖn
tõ vµ c©u.
7. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
7.1. Nhãm ph¬ng ph¸p nghiªn cøu lÝ luËn:
X©y dùng c¬ së lÝ luËn cña ®Ò tµi nh»m ph©n tÝch, tæng hîp lÝ thuyÕt, kh¸i
qu¸t hãa c¸c nhËn ®Þnh ®éc lËp, m« h×nh hãa.
7.2 Nhãm ph¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tiÔn:
Nh»m x©y dùng c¬ së thùc tiÔn cña ®Ò tµi, bao gåm c¸c ph¬ng ph¸p: ®iÒu
tra, tæng kÕt kinh nghiÖm, lÊy ý kiÕn chuyªn gia, thùc nghiÖm s ph¹m.
8. CÊu tróc luËn v¨n
Ngoµi phÇn më ®Çu, phÇn kÕt luËn, môc lôc, tµi liÖu tham kh¶o, néi dung
chÝnh cña luËn v¨n gåm:
Ch¬ng 1: C¬ së lÝ luËn vµ thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu
Ch¬ng 2: Mét sè biÖn ph¸p båi dìng häc sinh giái m«n TiÕng ViÖt líp 5
Ch¬ng 3: Thùc nghiÖm s ph¹m
2
Ch¬ng 1
C¬ së lÝ luËn vµ thùc tiÔn
1.1. C¬ së lÝ luËn
1.1.1. LÞch sö vÊn ®Ò nghiªn cøu
Chóng ta biÕt r»ng båi dìng häc sinh giái ë c¸c trêng phæ th«ng lµ nhiÖm
vô quan träng cña chiÕn lîc gi¸o dôc “n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n lùc vµ båi
dìng nh©n tµi”. V× thÕ, tõ tríc tíi nay vÊn ®Ò nµy, vÉn lu«n nhËn ®îc sù quan
t©m nghiªn cøu cña c¸c chuyªn gia, c¸c nhµ qu¶n lÝ vµ c¸c thÇy c« gi¸o.
HiÖn nay, cã nhiÒu lo¹i s¸ch tham kh¶o dµnh cho viÖc BDHSG m«n TiÕng
ViÖt nãi chung, TiÕng ViÖt 5 nãi riªng nh: Båi dìng häc sinh giái TiÕng ViÖt 5
cña TrÇn M¹nh Hëng, Lª H÷u TØnh [17], Bµi tËp n©ng cao Tõ & C©u líp 5 cña
Lª Ph¬ng Nga, Lª H÷u TØnh [26], Bµi tËp tr¾c nghiÖm vµ n©ng cao TiÕng ViÖt 5
cña NguyÔn ThÞ H¹nh [13]... lµ nh÷ng tµi liÖu thiÕt thùc liªn quan trùc tiÕp ®Õn
c«ng t¸c BDHSG m«n TiÕng ViÖt 5 mµ gi¸o viªn cã thÓ tham kh¶o ®Ó lµm
phong phó thªm néi dung bµi häc. Tuy nhiªn, nh÷ng tµi liÖu nªu trªn cã néi
dung chñ yÕu lµ c¸c bµi tËp më réng kiÕn thøc theo chñ ®Ò hoÆc c¸c ®Ò thi mµ
cha ®a ra ®îc c¸c d¹ng bµi cô thÓ cã tÝnh hÖ thèng gióp gi¸o viªn cã c¬ së ®Ó
thiÕt kÕ c¸c bµi tËp kh¸c phï hîp ®èi tîng häc sinh líp m×nh. H¬n n÷a, c¸c tµi
liÖu trªn còng cha ®Ò cËp ®Õn nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ nµo gióp gi¸o viªn cã
nh÷ng ®Þnh híng vµ bíc ®i cô thÓ trong viÖc BDHSG m«n TiÕng ViÖt 5.
C«ng tr×nh nghiªn cøu Ph¬ng ph¸p d¹y häc tiÕng ViÖt cña Lª Ph¬ng Nga,
NguyÔn TrÝ [ 27] cã ®Ò cËp ®Õn mét sè biÖn ph¸p cã thÓ ¸p dông vµo BDHSG:
båi dìng kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng sö dông tõ ng÷ cho häc sinh tiÓu häc: c¸c d¹ng
bµi tËp vµ nh÷ng ®iÒu cÇn lu ý; båi dìng kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng ng÷ ph¸p cho häc
sinh tiÓu häc: c¸c d¹ng bµi tËp vµ nh÷ng ®iÒu cÇn lu ý. Tuy nhiªn, do c«ng tr×nh
nµy viÕt theo ch¬ng tr×nh tiÓu häc cò nªn gi¸o viªn ph¶i chän lùa vµ bæ sung th×
míi cã thÓ øng dông vµo thùc tÕ BDHSG hiÖn nay.
Qua tæng quan c¸c ®Ò tµi, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cã liªn quan tríc ®©y
chóng t«i nhËn thÊy vÊn ®Ò BDHSG ë phæ th«ng rÊt ®îc quan t©m. HÇu hÕt c¸c
t¸c gi¶ ®Òu ®· ®Æt vÊn ®Ò vµ chó träng nghiªn cøu ®Õn viÖc BDHSG . Song c¸c
nghiªn cøu tríc ®©y còng cho thÊy c«ng t¸c BDHSG ë tiÓu häc nãi chung, m«n
TiÕng ViÖt 5 nãi riªng cßn nhiÒu vÊn ®Ò cô thÓ cha ®îc gi¶i quyÕt
1.1.2. Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n
1.1.2.1. Häc sinh giái
a. Giái
“Giái lµ thuËt ng÷ dïng ®Ó chØ møc ®é cao cña n¨ng lùc, chØ sù lµnh nghÒ,
sù thµnh th¹o mét ho¹t ®éng nµo ®ã víi nh÷ng kÜ x¶o tinh tÕ hoµn h¶o hay sù
uyªn th©m kinh nghiÖm ®Õn møc ®iªu luyÖn trong häat ®éng ®ã”[31;19]
b. Häc sinh giái
3
Dùa trªn kh¸i niÖm vÒ giái, trªn c¬ së tham kh¶o ý kiÕn mét sè chuyªn
gia, chóng t«i ®a ra kh¸i niÖm häc sinh giái nh sau:
Häc sinh giái lµ thuËt ng÷ dïng ®Ó chØ nh÷ng häc sinh cã n¨ng lùc cao, vît tréi trong mét lÜnh vùc nµo ®ã.
1.1.2.2. Häc sinh giái TiÕng ViÖt
ThÕ nµo lµ häc sinh giái TiÕng ViÖt? Häc sinh giái TiÕng ViÖt võa cã
nh÷ng phÈm chÊt cña häc sinh giái nãi chung, võa cã nh÷ng yªu cÇu phï hîp
víi ®Æc thï cña m«n TiÕng ViÖt - mét m«n nghÖ thuËt vµ khoa häc. Nh÷ng yªu
cÇu nµy cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau ®Õn møc nhiÒu khi sù t¸ch b¹ch chØ cã ý
nghÜa quy íc.
1.1.2.3. Båi dìng häc sinh giái TiÕng ViÖt
a. Kh¸i niÖm båi dìng
Theo “ Tõ ®iÓn H¸n ViÖt” cña Phan V¨n C¸c, “Båi dìng lµ lµm t¨ng n¨ng
lùc phÈm chÊt”.
b. Kh¸i niÖm båi dìng häc sinh giái TiÕng ViÖt
Trªn c¬ së kh¸i niÖm båi dìng vµ ®Æc ®iÓm häc sinh giái TiÕng ViÖt
chóng t«i ®a ra kh¸i niÖm båi dìng häc sinh giái TiÕng ViÖt nh sau:
Båi dìng häc sinh giái TiÕng ViÖt lµ kh¶ n¨ng vËn dông tri thøc chuyªn
m«n, nghiÖp vô cña gi¸o viªn ®Ó trang bÞ kiÕn thøc khoa häc, rÌn luyÖn kÜ n¨ng
vµ ph¸t triÓn trÝ tuÖ cho häc sinh cã n¨ng lùc cao vÒ tiÕng ViÖt.
1.1.2.4. BiÖn ph¸p båi dìng häc sinh giái TiÕng ViÖt
a. Kh¸i niÖm biÖn ph¸p
NghÜa chung nhÊt cña biÖn ph¸p lµ c¸ch lµm ®Ó thùc hiÖn mét c«ng viÖc
nµo ®ã nh»m ®¹t ®îc môc ®Ých ®Ò ra.
b. Kh¸i niÖm biÖn ph¸p BDHSG TiÕng ViÖt
Dùa trªn kh¸i niÖm chung vÒ biÖn ph¸p, chóng t«i ®a ra kh¸i niÖm biÖn
ph¸p BDHSG TiÕng ViÖt nh sau:
BiÖn ph¸p BDHSG TiÕng ViÖt lµ c¸ch thøc tæ chøc d¹y häc TiÕng ViÖt,
c¸ch t¸c ®éng cña ngêi gi¸o viªn ®Õn häc sinh nh»m lµm cho häc sinh tù gi¸c,
tÝch cùc, chñ ®éng vµ s¸ng t¹o trong häc tËp ®Ó chiÕm lÜnh tri thøc vµ rÌn luyÖn
c¸c kü n¨ng TiÕng ViÖt ë møc ®é cao theo yªu cÇu cña qu¸ tr×nh BDHSG.
1.1.3. Kh¸i qu¸t m«n TiÕng ViÖt líp 5
1.1.3.1 Môc tiªu cña m«n TiÕng ViÖt líp 5
a. Líp 5 lµ líp cuèi cÊp tiÓu häc, hoµn thµnh môc tiªu ®Æt ra cho m«n
TiÕng ViÖt:
- KiÕn thøc: Cung cÊp cho häc sinh nh÷ng hiÓu biÕt s¬ ®¼ng vÒ TiÕng ViÖt
vµ nh÷ng hiÓu biÕt s¬ gi¶n vÒ x· héi, tù nhiªn vµ con ngêi, vÒ v¨n hãa vµ v¨n
häc cña ViÖt Nam vµ níc ngoµi.
4
- Kü n¨ng: H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë häc sinh c¸c kü n¨ng sö dông TiÕng
ViÖt (nghe, nãi, ®äc, viÕt) ®Ó häc tËp vµ giao tiÕp trong c¸c m«i trêng ho¹t ®éng
cña løa tuæi.
Th«ng qua viÖc d¹y vµ häc TiÕng ViÖt gãp phÇn rÌn luyÖn c¸c thao t¸c cña
t duy.
- Th¸i ®é: Båi dìng t×nh yªu TiÕng ViÖt vµ h×nh thµnh thãi quen gi÷ g×n sù
trong s¸ng vµ giµu ®Ñp cña TiÕng ViÖt, gãp phÇn h×nh thµnh nh©n c¸ch con ngêi
ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa.
b. ë líp 5, môc tiªu trªn ®îc cô thÓ hãa thµnh nh÷ng yªu cÇu vÒ kiÕn thøc
vµ kü n¨ng ®èi víi häc sinh nh sau:
+ Nghe:
+ Nãi:
+ §äc:
+ ViÕt:
+ KiÕn thøc TiÕng ViÖt vµ v¨n häc:
1.1.3.2. Quan ®iÓm biªn so¹n s¸ch
a. Quan ®iÓm d¹y giao tiÕp
Quan ®iÓm giao tiÕp ®îc thÓ hiÖn trªn c¶ hai ph¬ng diÖn néi dung vµ ph¬ng ph¸p d¹y häc. VÒ néi dung, th«ng qua c¸c ph©n m«n tËp ®äc, kÓ chuyÖn,
luyÖn tõ vµ c©u, chÝnh t¶, tËp lµm v¨n, TiÕng ViÖt 5 t¹o ra nh÷ng môc ®Ých giao
tiÕp cã chän läc ®Ó häc sinh më réng vèn tõ theo ®Þnh híng, trang bÞ kiÕn thøc
nÒn vµ ph¸t triÓn kü n¨ng sö dông TiÕng ViÖt trong giao tiÕp. VÒ ph¬ng ph¸p
d¹y häc, c¸c kü n¨ng nãi trªn ®îc d¹y th«ng qua viÖc tæ chøc ho¹t ®éng giao
tiÕp cho häc sinh.
b. Quan ®iÓm tÝch hîp
HiÖn nay, s¸ch gi¸o khoa TiÕng ViÖt 5 thùc hiÖn tÝch hîp theo 2 híng: tÝch
hîp theo chiÒu ngang vµ tÝch hîp theo chiÒu däc.
TÝch hîp theo chiÒu ngang lµ tÝch hîp kiÕn thøc tiÕng ViÖt víi c¸c m¶ng
kiÕn thøc vÒ v¨n häc, thiªn nhiªn, con ngêi vµ x· héi theo nguyªn t¾c ®ång quy.
Híng tÝch hîp nµy ®îc s¸ch TiÕng ViÖt 5 thùc hiÖn th«ng qua hÖ thèng c¸c chñ
®iÓm häc tËp. Theo quan ®iÓm tÝch hîp, c¸c ph©n m«n (tËp ®äc, kÓ chuyÖn,
chÝnh t¶, luyÖn tõ vµ c©u, tËp lµm v¨n) tríc ®©y Ýt g¾n bã víi nhau, nay ®îc tËp
hîp l¹i xung quanh trôc chñ ®iÓm vµ c¸c bµi ®äc; c¸c nhiÖm vô cung cÊp kiÕn
thøc vµ rÌn luyÖn kü n¨ng còng g¾n bã chÆt chÏ víi nhau h¬n tríc.
TÝch hîp theo chiÒu däc, nghÜa lµ tÝch hîp ë mét ®¬n vÞ kiÕn thøc vµ kü
n¨ng víi nh÷ng kiÕn thøc vµ kü n¨ng ®· häc tríc ®ã theo nguyªn t¾c ®ång t©m,
cô thÓ lµ: KiÕn thøc vµ kü n¨ng cña líp häc trªn, bËc häc trªn bao hµm kiÕn thøc
vµ kü n¨ng cña líp díi, bËc häc díi, nhng cao h¬n, s©u h¬n kiÕn thøc vµ kü
n¨ng cña líp díi, bËc häc díi.
c. Quan ®iÓm tÝch cùc hãa ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh
5
Theo ph¬ng ph¸p tÝch cùc hãa ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh, SGK TiÕng
ViÖt 5 kh«ng tr×nh bµy kiÕn thøc nh lµ nh÷ng kÕt qu¶ cã s½n mµ x©y dùng hÖ
thèng c©u hái, bµi tËp, híng dÉn häc sinh thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng nh»m chiÕm
lÜnh tri thøc vµ kü n¨ng sö dông tiÕng ViÖt.
1.2 C¬ së thùc tiÔn
§Ó t×m hiÓu c¬ së thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu, chóng t«i x©y dùng
phiÕu ®iÒu tra vµ tiÕn hµnh kh¶o s¸t ho¹t ®éng d¹y häc, BDHSG cña 644 gi¸o
viªn tiÓu häc, trong ®ã cã 72 gi¸o viªn trùc tiÕp BDHSG líp 5 ë c¸c tØnh NghÖ
An vµ Hµ TÜnh. Bíc ®Çu thu ®îc kÕt qu¶ sau:
6
1.2.1. Thùc tr¹ng nhËn thøc cña gi¸o viªn tiÓu häc vÒ vÊn ®Ò BDHSG m«n
TiÕng ViÖt
1.2.1.1. Thùc tr¹ng nhËn thøc cña gi¸o viªn tiÓu häc vÒ kh¸i niÖm
BDHSG TiÕng ViÖt
B¶ng 1.1: NhËn thøc cña gi¸o viªn tiÓu häc vÒ kh¸i niÖm BDHSG TiÕng ViÖt
TT
Néi dung tr¶ lêi
Sè ý kiÕn
%
1
BDHSG TiÕng ViÖt lµ n¨ng lùc d¹y häc tiÕng ViÖt
cña gi¸o viªn dµnh cho ®èi tîng häc sinh chuyªn
biÖt.
BDHSG TiÕng ViÖt lµ kh¶ n¨ng vËn dông kiÕn thøc,
kinh nghiÖm ®· thu nhËn ®îc trong lÜnh vøc d¹y
häc cña gi¸o viªn vµo thùc tÕ gi¶ng d¹y TiÕng ViÖt
phï hîp víi tõng ®èi tîng häc sinh.
BDHSG TiÕng ViÖt lµ c¸c hµnh ®éng d¹y häc m«n
TiÕng ViÖt ®îc gi¸o viªn thùc hiÖn mét c¸ch thµnh
th¹o
BDHSG TiÕng ViÖt lµ kh¶ n¨ng vËn dông tri thøc
chuyªn m«n, nghiÖp vô cña gi¸o viªn ®Ó trang bÞ
kiÕn thøc khoa häc, rÌn luyÖn kÜ n¨ng vµ ph¸t triÓn
trÝ tuÖ cho häc sinh cã n¨ng lùc cao vÒ tiÕng ViÖt
133
20.65
289
44.88
121
18.79
101
15.68
2
3
4
1.2.1.2. Thùc tr¹ng nhËn thøc cña gi¸o viªn tiÓu häc vÒ tÝnh ®Æc thï
cña viÖc BDHSG m«n TiÕng ViÖt
§Ó t×m hiÓu tÝnh ®Æc thï cña viÖc BDHSG m«n TiÕng ViÖt, chóng t«i yªu
cÇu gi¸o viªn so s¸nh ®iÓm gièng nhau vµ kh¸c nhau gi÷a BDHSG m«n TiÕng
ViÖt víi BDHSG c¸c m«n häc kh¸c (VÝ dô: m«n To¸n). KÕt qu¶ ®iÒu tra thu ®îc
c¸c ý kiÕn sau:
* §iÓm gièng nhau:
- §a sè gi¸o viªn tiÓu häc ®Òu hiÓu ®îc sù gièng nhau gi÷a BDHSG m«n
TiÕng ViÖt víi BDHSG c¸c m«n häc kh¸c lµ më réng kiÕn thøc, n©ng cao kÜ
n¨ng, ph¸t triÓn trÝ tuÖ, ph¸t triÓn t duy s¸ng t¹o... cho häc sinh cã n¨ng lùc.
* §iÓm kh¸c nhau:
§a sè gi¸o viªn ®Òu hiÓu ®îc r»ng m«n TiÕng ViÖt vµ m«n To¸n thuéc hai
lÜnh vùc kh¸c nhau nªn viÖc BDHSG ë c¸c m«n nµy kh¸c nhau nhng cha chØ ra
cô thÓ chóng kh¸c nhau ë ®iÓm nµo?
NhiÒu ý kiÕn ph©n biÖt ®îc BDHSG TiÕng ViÖt lµ båi dìng vÒ kÜ n¨ng
®äc, nghe, nãi, viÕt cßn BDHSG To¸n lµ båi dìng vÒ thùc hµnh 4 phÐp tÝnh
7
céng, trõ, nh©n, chia. §©y lµ sù ph©n biÖt cô thÓ nhng cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu
c«ng t¸c BDHSG.
Cã mét sè gi¸o viªn ®Ò cËp ®Õn sù kh¸c nhau vÒ kiÕn thøc m«n häc, vÒ
ph¬ng ph¸p d¹y häc... Song, sù ph©n biÖt nµy còng cha ®i s©u vµo träng t©m cña
vÊn ®Ò.
Nh vËy, vÒ c¬ b¶n, gi¸o viªn còng nhËn thÊy sù kh¸c biÖt gi÷a BDHSG
m«n TiÕng ViÖt víi BDHSG c¸c m«n häc kh¸c nhng cha s©u s¸t thùc tÕ.
1.2.2. Thùc tr¹ng BDHSG m«n TiÕng ViÖt líp 5 cña gi¸o viªn tiÓu häc.
Chóng t«i ®· ®iÒu tra 72 gi¸o viªn trùc tiÕp BDHSG m«n TiÕng ViÖt líp 5
ë c¸c tØnh NghÖ An vµ Hµ TÜnh trong n¨m häc 2006-2007. KÕt qu¶ ®iÒu tra thÓ
hiÖn ë b¶ng 2.
B¶ng 1.2: Gi¸o viªn tù ®¸nh gi¸ vÒ møc ®é thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p BDHSG m«n
TiÕng ViÖt líp
Møc ®é thùc hiÖn
TT
Thêng
§«i khi
Ýt khi
xuyªn
1 BDHSG m«n TiÕng ViÖt 5 ph¶i dùa trªn
61
9
2
c¬ së kiÕn thøc, kÜ n¨ng c¬ b¶n.
(84.47%) (12.50%) (3.03%)
2 Båi dìng høng thó häc tËp m«n TiÕng
8
29
35
ViÖt cho häc sinh th«ng qua viÖc khai
(11.11%) (40.27%) (48.62%)
th¸c, ph¸t triÓn néi dung bµi häc.
3 ViÖc BDHSG m«n TiÕng ViÖt 5 cÇn ®îc
11
40
21
thùc hiÖn c¶ trong nh÷ng tiÕt häc ®¹i trµ
(15.27%) (55.55%) (29.18%)
b»ng nh÷ng biÖn ph¸p ph©n hãa néi t¹i.
4 TËp trung häc sinh giái líp 5 thµnh mét
35
30
7
nhãm vµ tæ chøc båi dìng theo chuyªn
(48.61%) (41.66%) (9.73%)
®Ò.
5 Gi¸o viªn tù thiÕt kÕ hÖ thèng bµi tËp ®Ó
13
19
40
n©ng cao kiÕn thøc, ph¸t triÓn kÜ n¨ng
(18.06%) (26.39%) (55.55%)
tiÕng ViÖt cho häc sinh giái líp 5
6 Gi¸o viªn lùa chän c¸c bµi tËp, c¸c ®Ò thi
45
20
7
tõ c¸c tµi liÖu tham kh¶o cho phï hîp
tr×nh ®é häc sinh giái líp m×nh phô tr¸ch. (62.50%) (27.77%) (9.73%)
7 Båi dìng n¨ng lùc tù häc ®îc tiÕn hµnh
3
16
53
theo mét ch¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch vµ cã
(4.17%) (22.22%) (73.61%)
kiÓm tra, ®¸nh gi¸
8 Cã ®Æt ra yªu cÇu tù häc nhng chñ yÕu
31
27
14
yªu cÇu häc sinh n¾m ®îc c¸ch gi¶i c¸c (43.05%) (37.50%) (19.45%)
d¹ng bµi tËp gi¸o viªn ra ®Ó cã thÓ lµm ®C¸c biÖn ph¸p BDHSG
m«n TiÕng ViÖt Líp 5
8
îc c¸c bµi tËp t¬ng tù.
1.2.3. Nguyªn nh©n thùc tr¹ng
Qua ®iÒu tra gi¸o viªn tiÓu häc chóng t«i nhËn thÊy, së dÜ viÖc BDHSG
m«n TiÕng ViÖt 5 cßn nhiÒu h¹n chÕ lµ do nh÷ng nguyªn nh©n sau:
1.2.3.1. Cha cã tµi liÖu híng dÉn cô thÓ c«ng t¸c BDHSG nãi chung
BDHSG m«n TiÕng ViÖt 5 nãi riªng
1.2.3.2. Néi dung båi dìng thêng xuyªn cho gi¸o viªn tiÓu häc míi chØ
quan t©m ®Õn viÖc bæ tóc thªm mét sè kiÕn thøc chuyªn m«n chø cha chó ý
rÌn kÜ n¨ng BDHSG .
1.2.3.3 Thêi gian dµnh cho gi¸o viªn tù häc, tù hoµn thiÖn tri thøc ®Ó tæ
chøc tèt ho¹t ®éng BDHSG cßn qu¸ Ýt.
1.2.3.4 Gi¸o viªn cha ®îc ®µo t¹o c¬ b¶n vµ chuyªn s©u vÒ kÜ n¨ng
BDHSG
TiÓu kÕt ch¬ng 1
BDHSG kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò hoµn toµn míi song vÊn ®Ò nµy lu«n nhËn ®îc sù quan t©m cña nhiÒu gi¸o viªn, c¸c chuyªn gia, c¸c nhµ qu¶n lÝ bëi ®©y lµ
vÊn ®Ò khã l¹i cã vai trß quan träng trong chiÕn lîc gi¸o dôc, liªn quan trùc tiÕp
tíi c«ng t¸c ®µo t¹o nh©n tµi cho ®Êt níc. Tuy nhiªn, xung quanh viÖc BDHSG
vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò ph¶i bµn. V× vËy, trong ch¬ng 1 chóng t«i tËp trung lµm râ
c¸c vÊn ®Ò sau:
1. Tríc hÕt, ®ã lµ c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n cã liªn quan ®Õn c«ng t¸c BDHSG
lµm c¬ së cho viÖc nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p BDHSG m«n TiÕng ViÖt
líp 5.
Chóng t«i sö dông kh¸i niÖm “Giái” lµm kh¸i niÖm c¬ b¶n ®Ó t×m hiÓu
kh¸i niÖm HSG nãi chung vµ chØ ra ®Æc ®iÓm riªng cña HSG m«n TiÕng ViÖt.
Trªn c¬ së kh¸i niÖm “Båi dìng” chóng t«i x©y dùng c¸c kh¸i niÖm:
BDHSG TiÕng ViÖt vµ BiÖn ph¸p BDHSG TiÕng ViÖt.
2. HiÖn nay, viÖc BDHSG TiÕng ViÖt nãi chung, TiÕng ViÖt 5 nãi riªng
®ang ®Æt ra mét sè vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt sau:
- §a sè gi¸o viªn tiÓu häc nhËn thøc cßn cha ®Çy ®ñ vµ ®óng ®¾n vÒ kh¸i
niÖm BDHSG TiÕng ViÖt.
- Cßn nhiÒu gi¸o viªn cha thÊy râ ®Æc thï cña viÖc BDHSG TiÕng ViÖt.
- HiÖu qu¶ cña c«ng t¸c BDHSG TiÕng ViÖt 5 trong nh÷ng n¨m qua cßn
nhiÒu h¹n chÕ bëi viÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p BDHSG cßn cha khoa häc, cha
phï hîp víi sù ®æi míi cña ch¬ng tr×nh, s¸ch gi¸o khoa.
Nh÷ng c¬ së lÝ luËn vµ thùc tiÔn trªn lµ tiÒn ®Ò ®Ó chóng t«i ®Ò xuÊt c¸c
biÖn ph¸p BDHSG m«n TiÕng ViÖt líp 5.
9
10
Ch¬ng 2
Mét sè biÖn ph¸p båi dìng häc sinh giái
m«n tiÕng viÖt líp 5
2.1. Mét sè yªu cÇu c¬ b¶n cña ViÖc ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p
2.1.1. C¸c biÖn ph¸p ®a ra ph¶i ®¶m b¶o môc tiªu d¹y häc, gi¸o dôc tiÕng ViÖt
Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái c¸c biÖn ph¸p ®a ra ph¶i híng vµo môc tiªu d¹y
häc vµ gi¸o dôc.
2.1.2. C¸c biÖn ph¸p ®a ra ph¶i cã tÝnh kh¶ thi
Nguyªn t¾c nµy ®åi hái c¸c biÖn ph¸p ®a raph¶i phï hîp néi dung, ch¬ng
tr×nh vµ ph¸t huy ®îc n¨ng lùc cña häc sinh.
2.1.3. C¸c biÖn ph¸p ®a ra ph¶i toµn diÖn, c©n ®èi t¸c ®éng ®Õn c¶ ba mÆt t¹o
nªn n¨ng lùc cña tõng häc sinh trong ®ã cã ph¸t triÓn tri thøc, kÜ n¨ng vµ
phÈm chÊt.
2.1.4. C¸c biÖn ph¸p ®a ra ph¶i cã tÝnh hiÖu qu¶
Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái c¸c biÖn ph¸p ®a ra ph¶i ®em l¹i hiÖu qu¶, c¶i
thiÖn chÊt lîng BDHSG.
2.2. Mét sè biÖn ph¸p BDHSG m«n TiÕng ViÖt líp 5
2.2.1. C¸c biÖn ph¸p båi dìng lµm s©u s¾c néi dung d¹y häc m«n TiÕng
ViÖt 5
2.2.1.1. Båi dìng høng thó häc tËp cña häc sinh ®èi víi m«n TiÕng ViÖt 5
a. Vai trß cña høng thó trong ho¹t ®éng häc tËp
Häc tËp còng nh lµm viÖc muèn cã hiÖu qu¶ th× ph¶i cã høng thó, say mª.
Høng thó häc tËp cã vai trß rÊt lín trong ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh,
lµm t¨ng hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh nhËn thøc.
§èi víi trÎ em, ®Æc biÖt lµ häc sinh tiÓu häc, høng thó lµ ®éng c¬ m·nh
liÖt thóc ®Èy sù ph¸t triÓn vÒ nhiÒu mÆt. Lµm g× kh«ng cã høng thó c¸c em
kh«ng thÓ tËp trung søc lùc vµ trÝ lùc, kh«ng thÓ ®¹t kÕt qu¶ mong muèn. Høng
thó cña trÎ xuÊt ph¸t tõ cuéc sèng vµ trong ho¹t ®éng.
Høng thó cã vai trß quan träng nh vËy nªn ®iÒu quan träng vµ quyÕt ®Þnh
tríc hÕt trong viÖc båi dìng häc sinh giái TiÕng ViÖt lµ kh¬i dËy vµ ph¸t triÓn
høng thó cña häc sinh ®èi víi m«n TiÕng ViÖt.
b. Båi dìng høng thó häc tËp m«n TiÕng ViÖt th«ng qua viÖc khai th¸c,
ph¸t triÓn néi dung bµi häc.
§Ó båi dìng lßng ham thÝch, say mª m«n TiÕng ViÖt cho häc sinh tiÓu häc
ph¶i cho c¸c em thÊy ®îc c¸i hay, c¸i ®Ñp cña ng«n ng÷ tiÕng ViÖt.
TiÕng mÑ ®Î cã vai trß cùc k× quan träng trong ®êi sèng céng ®ång vµ
trong ®êi sèng cña mçi ngêi. Ng«n ng÷ nãi chung, tiÕng ViÖt nãi riªng lµ mét
c«ng cô k× diÖu cã søc hÊp dÉn con ngêi tõ thuë Êu th¬.
11
HiÖn nay, ë c¸c trêng tiÓu häc häc sinh cha thËt sù t×m ®îc høng thó khi
häc m«n TiÕng ViÖt. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm gi¶m høng thó cña häc
sinh lµ trong nhiÒu bµi häc TiÕng viÖt chóng ta nÆng vÒ truyÒn thô nh÷ng quy t¾c
“kh« khan” bá qua nhiÒu ®iÒu bæ Ých thó vÞ. TiÕng ViÖt lµ thø ng«n ng÷ tinh tÕ
vµ phong phó mµ kinh nghiÖm sèng cña c¸c em cßn Ýt ái nªn cha thÓ sö dông nã
mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. V× thÕ, ngêi gi¸o viªn cÇn gióp c¸c em kh¸m ph¸ ra
nh÷ng ®iÒu k× diÖu cña tiÕng mÑ ®Î.
Ch¼ng h¹n, khi häc vÒ Tõ ®ång ©m vµ Dïng tõ ®ång ©m ®Ó ch¬i ch÷
c¸c em sÏ biÕt ®îc c¸ch ch¬i ch÷ ®éc ®¸o, hãm hØnh mµ ý tø s©u xa cña ngêi
ViÖt. V× thÕ, gi¸o viªn nªn ®a thªm nh÷ng c©u nãi, c©u ®è, chuyÖn vui... cã liªn
qua ®Õn c¸ch dïng tõ ®ång ©m ®Ó t¹o høng thó häc tËp cho häc sinh.
HoÆc gi¸o viªn kÓ cho c¸c em nghe c©u chuyÖn “Cß nhµ v¹c ®ång”:
Ngoµi ra, gi¸o viªn cã thÓ khai th¸c kinh nghiÖm sö dông tiÕng ViÖt cña
häc sinh b»ng c¸ch cho häc sinh nªu nh÷ng c©u nãi cã dïng hiÖn tîng ®ång ©m
®Ó ch¬i ch÷ mµ c¸c em tõng nghe, tõng ®äc.
Häc vÒ tõ mîn, häc sinh sÏ thÊy trong tiÕng ViÖt cã mét bé phËn kh¸ lín
tõ ng÷ ®îc tiÕp nhËn tõ c¸c ng«n ng÷ kh¸c, nhÊt lµ tõ gèc H¸n. §ång thêi cã thÓ
gi¸o dôc c¸c em lßng tù hµo d©n téc: ViÖt Nam bÞ níc ngoµi ®« hé hµng ngh×n
n¨m mµ d©n téc ViÖt Nam vÉn kh«ng bÞ ®ång ho¸, tiÕng ViÖt vÉn ®îc tån t¹i vµ
ph¸t triÓn, vÉn gi÷ ®îc b¶n s¾c vµ tinh hoa cña m×nh. HiÓu ®îc ý nghÜa c¸c yÕu
tè gèc H¸n vµ ph¬ng thøc cÊu t¹o tõ gèc H¸n ®Ó n©ng cao kiÕn thøc cho häc
sinh. Häc sinh sÏ thÊy ®îc kh«ng riªng g× tiÕng ViÖt mµ ngay c¶ yÕu tè H¸n
ViÖt còng cã hiÖn tîng ®ång ©m, ®ång nghÜa...
HoÆc v× sao ®· cã tõ thuÇn ViÖt råi cßn tiÕp nhËn c¸c tõ H¸n ViÖt t¬ng
øng vµo tiÕng ViÖt, nh vî vµ phu nh©n, lÖ vµ níc m¾t. khi nµo th× nªn dïng tõ
thuÇn ViÖt khi nµo dïng tõ H¸n ViÖt.
Trong qu¸ tr×nh d¹y häc gi¸o viªn cã thÓ kÓ cho häc sinh nh÷ng c©u
chuyÖn liªn quan thó vÞ vÒ tõ H¸n ViÖt nh T¹i sao trong ngµy cíi hoÆc ngµy tÕt
ngêi ta thêng treo ngîc ch÷ phóc.
Nãi ®Õn båi dìng høng thó cho häc sinh ®èi víi m«n TiÕng ViÖt mµ
kh«ng nãi ®Õn phong c¸ch häc th× qu¶ lµ mét thiÕu sãt rÊt lín. Bíc vµo lÜnh vùc
nµy häc sinh hiÓu ®îc c¸i hay, c¸i ®Ñp cña tiÕng ViÖt, n©ng cao thÈm mÜ ng«n
ng÷ lªn mét bíc, kh«ng nh÷ng c¶m thÊy hay vµ ®Ñp mµ cßn biÕt v× sao l¹i hay,
l¹i ®Ñp. Nh÷ng bµi häc ë c¸c líp trªn cña bËc phæ th«ng ®em l¹i nhiÒu bæ Ých vµ
høng thó cho häc sinh, nhng thiÕt nghÜ, kh«ng ph¶i ®Õn lóc Êy míi gi¶ng vÒ gi¸
trÞ tu tõ cña tõ ng÷. Tr¸i l¹i c«ng viÖc nµy nªn xuyªn suèt c¶ trong mét qu¸ tr×nh
nhiÒu n¨m tõ tiÓu häc lªn ®Õn phæ th«ng trung häc tïy theo tr×nh ®é tõ thÊp lªn
cao. Ngay c¶ dÊu chÊm c©u, c¶ c¸ch viÕt hoa còng cã mÆt tu tõ cña nã.
Gi¸ trÞ tu tõ häc còng rÊt phong phó trong lÜnh vùc tõ ph¸p vµ có ph¸p mµ
gi¸o viªn cã thÓ khai th¸c, chän läc ®Ó mang l¹i cho häc sinh nh÷ng giê häc vÒ
c¸c tõ lo¹i vµ vÒ c¸c lo¹i c©u thó vÞ... vÒ c¸c lo¹i ®¹i tõ nh©n xng tiÕng ViÖt.
12
VÒ ng«i, do sè lîng ®¹i tõ nh©n Ch¼ng h¹n, khi d¹y vÒ ®¹i tõ, s¸ch gi¸o
khoa TiÕng ViÖt 5, tËp 1 ®· ®Þnh nghÜa: “§¹i tõ lµ tõ dïng ®Ó xng h« hay thay
thÕ danh tõ, ®éng tõ, tÝnh tõ (hay côm danh tõ, côm ®éng tõ, côm tÝnh tõ) trong
c©u cho khái lÆp l¹i c¸c tõ ng÷ Êy”.
S¸ch gi¸o khoa còng ®Ò cËp ®Õn ®¹i tõ xng h«: “§¹i tõ xng h« lµ tõ ®îc
ngêi nãi dïng ®Ó tù chØ m×nh hay chØ ngêi kh¸c khi giao tiÕp: t«i, chóng t«i;
mµy, chóng mµy; nã, chóng nã...”. S¸ch gi¸o khoa còng lu ý thªm: “ Khi xng h«
cÇn chó ý chän tõ cho lÞch sù thÓ hiÖn ®óng mèi quan hÖ gi÷a m×nh víi ngêi
nghe vµ ngêi ®îc nh¾c tíi”.
Trªn ®©y lµ mét sè ®Þnh híng vÒ néi dung nh»m n©ng cao høng thó cña
häc sinh ®èi víi m«n TiÕng ViÖt. Trong qu¸ tr×nh d¹y häc TiÕng ViÖt gi¸o viªn
cÇn chó ý khai th¸c nh÷ng kiÕn thøc liªn quan ®Õn bµi häc ®Ó lµm phong phó
néi dung bµi häc ®ång thêi kh¬i dËy ë c¸c em lßng ham thÝch, say mª häc tËp
m«n TiÕng ViÖt.
2.2.1.2. X©y dùng hÖ thèng bµi tËp ®Ó n©ng cao kiÕn thøc vµ ph¸t triÓn
kÜ n¨ng sö dông TiÕng ViÖt cho häc sinh
a. Bµi tËp vÒ tõ
a1. Bµi tËp “Më réng vèn tõ”
HÖ thèng bµi tËp nµy gióp häc sinh s¾p xÕp vèn tõ trong trÝ nhí cña m×nh
thµnh mét trËt tù nhÊt ®Þnh ®Ó tÝch lòy nhanh vµ khi sö dông th× huy ®éng mét
c¸ch nhanh chãng, dÔ dµng.
D¹ng 1: T×m nh÷ng tõ ng÷ cïng chñ ®Ò
D¹ng 2: T×m c¸c tõ ®ång nghÜa, tr¸i nghÜa víi tõ cho s½n
D¹ng 3: T×m c¸c tõ cã cïng yÕu tè cÊu t¹o
Lo¹i1: T×m c¸c tõ cã cïng yÕu tè cÊu t¹o lµ tõ thuÇn ViÖt
Lo¹i 2: T×m c¸c tõ cã cïng yÕu tè cÊu t¹o lµ tõ H¸n ViÖt
D¹ng 4: Bµi tËp yªu cÇu ph©n lo¹i tõ ng÷ theo nhãm vµ ®Æt tªn cho nhãm.
D¹ng 5: Bµi tËp yªu cÇu t×m tõ l¹c trong nhãm
D¹ng 6: NhËn diÖn c¸c ®¹i tõ, x¸c ®Þnh ng«i cña chóng
a2. Bµi tËp gi¶i nghÜa tõ ng÷
D¹ng 1: Bµi tËp gi¶i nghÜa tõ b»ng ®Þnh nghÜa
Lo¹i1: Cho s½n tõ yªu cÇu häc sinh lËp néi dung ý nghÜa t¬ng øng
Lo¹i 2: Cho s½n ý nghÜa cña tõ, ng÷ yªu cÇu häc sinh t×m tõ, ng÷ mang
nghÜa Êy
Lo¹i 3: Bµi tËp nèi: võa cho tõ, ng÷ võa cho néi dung cña tõ ng÷ ®ã yªu
cÇu häc sinh x¸c lËp mèi quan hÖ.
D¹ng 2: So s¸nh ®èi chiÕu c¸c tõ ®ång nghÜa hoÆc c¸c tõ cã cïng yÕu
tè cÊu t¹o
D¹ng 3: Gi¶i nghÜa tõ b»ng ng÷ c¶nh.
a3. Bµi tËp sö dông tõ
D¹ng 1: Bµi tËp ®iÒn tõ
Lo¹i 1: Tõ cÇn ®iÒn ®îc cho s½n
Lo¹i 2: Häc sinh ph¶i tù t×m tõ phï hîp ®Ó ®iÒn
13
D¹ng 2: Bµi tËp yªu cÇu häc sinh thay thÕ tõ ng÷ ®· cho b»ng tõ ng÷
kh¸c phï hîp h¬n
D¹ng 3: Bµi tËp t¹o ng÷ tøc lµ n¾m kh¶ n¨ng kÕt hîp cña tõ
D¹ng 4: Bµi tËp t¹o c©u
D¹ng 5: Bµi tËp viÕt ®o¹n
D¹ng 6: Bµi tËp yªu cÇu häc sinh ch÷a lçi dïng tõ sai
b Bµi tËp vÒ c©u
b1. Bµi tËp vÒ cÊu t¹o c©u vµ liªn kÕt c©u
b1.1 Bµi tËp vÒ cÊu t¹o c©u
D¹ng 1: Bµi tËp «n luyÖn, kiÓm tra kh¶ n¨ng n¾m kiÕn thøc vÒ c¸c kiÓu
c©u, c¸c thµnh phÇn c©u vµ kh¶ n¨ng ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn c©u.
D¹ng 2: Bµi tËp x©y dùng cÊu tróc
Lo¹i 1: Hoµn thµnh c©u theo gîi ý
Lo¹i 2:Bµi tËp biÕn ®æi cÊu tróc
Lo¹i 3: Bµi tËp s¸ng t¹o
b1.2 Bµi tËp liªn kÕt c¸c vÕ c©u vµ liªn kÕt c©u
D¹ng 1: Bµi tËp nhËn diÖn c¸c phÐp liªn kÕt, c¸c ph¬ng tiÖn liªn kÕt
c©u vµ c«ng dông cña chóng
D¹ng 2: Bµi tËp vËn dông: ®iÒn tõ, thay thÕ phÐp liªn kÕt phï hîp
D¹ng 3: T¹o lËp c©u, v¨n b¶n cã sö dông c¸c ph¬ng tiÖn, c¸c phÐp liªn
kÕt c©u.
D¹ng 4: Söa lçi dïng tõ
b2. Bµi tËp vÒ dÊu c©u
Líp 5 chñ yÕu «n tËp l¹i c¸c dÊu c©u ®· ®îc häc v× thÕ néi dung c¸c bµi
tËp vÒ dÊu c©u còng cÇn ®îc x©y dùng ®Ó luyÖn tËp tæng hîp. Cã thÓ x©y dùng
c¸c bµi tËp tæng hîp vÒ dÊu c©u nh sau:
HÖ thèng bµi tËp luyÖn
tËp tæng hîp vÒ dÊu c©u
Ph©n
tÝch t¸c
dông
cña
dÊu
c©u
§iÒn
dÊu c©u
thÝch
hîp vµo
®o¹n lêi
Thay
thÕ dÊu
c©u
kh¸c
cho
®o¹n lêi
Söa
lçi sö
dông
dÊu
c©u
T×m c¸c
ph¬ng ¸n
®iÒn dÊu
c©u kh¸c
nhau cho
®o¹n lêi
Sö
dông
dÊu
c©u
theo
yªu
cÇu
X©y dùng hÖ thèng bµi tËp n©ng cao kiÕn thøc vµ ph¸t triÓn kÜ n¨ng sö
dông tiÕng ViÖt cho häc sinh giái lµ viÖc lµm cÇn thiÕt, phï hîp quan ®iÓm d¹y
14
häc t¨ng cêng thùc hµnh, gi¶m lÝ thuyÕt. Tuy nhiªn, kh«ng cã hÖ thèng bµi tËp
nµo cã thÓ ¸p dông cho mäi ®èi tîng häc sinh giái. V× thÕ, trong qu¸ tr×nh
BDHSG gi¸o viªn cÇn c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm riªng cña häc sinh líp m×nh ®Ó cã
thÓ t¨ng cêng c¸c bµi tËp d¹ng nµy, gi¶m c¸c bµi tËp d¹ng kh¸c ®Ó cã thÓ ph¸t
huy tèi ®a n¨ng lùc cña tõng häc sinh.
2.2.2. BiÖn ph¸p båi dìng ®æi míi néi dung vµ h×nh thøc tæ chøc d¹y häc: Tæ
chøc giê häc ph©n ho¸ m«n TiÕng ViÖt 5 theo nhÞp ®é lÜnh héi cña häc sinh
D¹y häc ph©n ho¸ lµ qu¸ tr×nh tæ chøc ho¹t ®éng d¹y häc cho phï hîp
nhÞp ®é, tr×nh ®é nhËn thøc cña tõng ®èi tîng häc sinh trong ®ã ®Æc biÖt chó ý
®Õn c¸c thao t¸c vµ kü thuËt d¹y häc nh»m ®¹t ®îc môc ®Ých d¹y häc chung.
a. Yªu cÇu cña giê cña giê häc ph©n hãa theo nhÞp ®é lÜnh héi cña häc sinh
a1. §¶m b¶o tÝnh toµn vÑn cña giê häc víi tõng häc sinh
a2. §¶m b¶o tÝnh mÒm dÎo
a3. §¶m b¶o tÝnh liªn tôc
b. ChuÈn bÞ giê häc ph©n ho¸ theo nhÞp ®é lÜnh héi cña häc sinh
b1. Nghiªn cøu vµ ph©n lo¹i ®èi tîng phï hîp tõng nhÞp lÜnh héi
b2. Nghiªn cøu néi dung d¹y häc
c. Thùc hiÖn giê häc ph©n hãa m«n TiÕng ViÖt theo nhÞp lÜnh héi
c1. Tæ chøc nh÷ng pha ph©n ho¸ trªn líp
§©y lµ biÖn ph¸p hiÖu qu¶ ®Ó båi dìng häc sinh giái khi d¹y häc ®ång
lo¹t mµ kh«ng lµm ¶nh hëng ®Õn nhÞp lÜnh héi cña c¸c ®èi tîng kh¸c.
ë nh÷ng pha nµy, gi¸o viªn giao cho häc sinh nh÷ng nhiÖm vô ph©n
ho¸ (thêng thÓ hiÖn thµnh nh÷ng bµi tËp ph©n ho¸) do gi¸o viªn thiÕt kÕ.
Cã thÓ x©y dùng hÖ thèng c©u hái, bµi tËp ph©n hãa theo mÉu sau:
Néi dung
Môc
§èi tH×nh thøc
Thêi
Lo¹i c©u
TT
c©u hái
®Ých
îng
c©u hái
gian
hái
1
2
c2. §èi xö c¸ biÖt trong nh÷ng pha d¹y häc ®ång lo¹t
c3. Ph©n hãa bµi tËp vÒ nhµ
Trªn ®©y lµ mét sè ®Þnh híng ban ®Çu ®Ó båi dìng häc sinh giái m«n
TiÕng ViÖt 5 th«ng qua viÖc tæ chøc d¹y häc ph©n hãa theo nhÞp lÜnh héi cña
häc sinh. Trong qu¸ tr×nh båi dìng häc sinh giái gi¸o viªn sÏ hoµn thiÖn dÇn
biÖn ph¸p nµy gióp cho viÖc båi dìng häc sinh giái kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò cÇn ®îc
®èi xö c¸ biÖt n÷a.
2.2.3. BiÖn ph¸p gióp häc sinh tù häc
a. Kh¸i niÖm tù häc?
15
ThÕ nµo lµ tù häc?
Tù häc lµ qu¸ tr×nh tù gi¸c, tÝch cùc ®éc lËp chiÕm lÜnh tri thøc vµ kinh
nghiÖm lÞch sö x· héi, h×nh thµnh kÜ n¨ng, kÜ x¶o hoµn thiÖn nh©n c¸ch vµ tù
huy ®éng c¸c chøc n¨ng t©m lÝ, trÝ tuÖ, tù tiÕn hµnh ho¹t ®éng nhËn thøc nh»m
®¹t ®îc môc ®Ých ®· ®Þnh. Tù häc chÝnh lµ qu¸ tr×nh kÕt hîp häc víi hµnh ë møc
®é cao, cã tæng hîp.
b. TÇm quan träng cña tù häc
Chóng ta ®ang sèng trong mét thêi ®¹i mµ tri thøc nh©n lo¹i t¨ng lªn rÊt
nhanh, x· héi loµi ngêi, v× vËy, ®ang cã nh÷ng sù biÕn ®æi cùc k× s©u s¾c, toµn
diÖn víi tèc ®é cao ®ßi hái mçi ngêi ph¶i thêng xuyªn n©ng cao tr×nh ®é, n¨ng
lùc thÝch øng víi nh÷ng biÕn ®æi Êy. Kh¶ n¨ng thÝch øng Êy cã ®îc hay kh«ng
phô thuéc vµo kh¶ n¨ng tù häc, tù båi dìng kÞp thêi cña mçi ngêi, bëi kiÕn thøc
thu ®îc trong nhµ trêng rÊt nhanh chãng bÞ l¹c hËu.
c. §iÒu kiÖn ®Ó tù häc hiÖu qu¶
c1. Gi¸o dôc häc sinh tinh thÇn dùa vµo søc m×nh lµ chÝnh, tù nguyÖn, tù
gi¸c trong häc tËp
c2. B¶o ®¶m cho c¸c em khi häc ë nhµ ph¶i nghiªm tóc, coi träng giê giÊc,
häc ®óng giê, ®ñ giê.
d. TiÕn tr×nh tæ chøc ho¹t ®éng tù häc m«n TiÕng ViÖt 5 cho ®èi tîng häc
sinh giái.
§èi víi häc sinh giái gi¸o viªn yªu cÇu mçi em ph¶i cã mét quyÓn sæ ®Ó
ghi chÐp nh÷ng ®iÒu tù häc. ViÖc ®äc c¸c s¸ch tham kh¶o lµ yªu cÇu cÇn thiÕt
®èi víi häc sinh giái nhng v× cã rÊt nhiÒu lo¹i s¸ch kh¸c nhau mµ ®«i khi néi
dung cã sù chång chÐo, trïng nhau nªn gi¸o viªn cã thÓ híng dÉn häc sinh t×m
c¸c s¸ch phï hîp nh Båi dìng häc sinh giái TiÕng ViÖt 5, Bµi tËp tr¾c nghiÖm
TiÕng ViÖt 5, Bµi tËp n©ng cao tõ vµ c©u líp 5…
d1. Tæ chøc ho¹t ®éng “gi¶i quyÕt vÊn ®Ò”
Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, ë møc ®é häc sinh tiÓu häc, lµ gi¶i c¸c bµi tËp cho s½n.
* Häc sinh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cã sù híng dÉn cña gi¸o viªn
B¬c 1: Lµm viÖc c¸ nh©n:
Bíc2: Hîp t¸c víi b¹n.
Bíc 3: Hîp t¸c víi thÇy, häc thÇy - Tù kiÓm tra, tù ®iÒu chØnh
* Häc sinh tù gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mét c¸ch ®éc lËp.
Bíc 1: Lµm viÖc c¸ nh©n:
Bíc 2: Lµm viÖc víi tµi liÖu tham kh¶o.
Bíc 3: Tù tæng hîp, chèt l¹i vÊn ®Ò.
d2. Tæ chøc ho¹t ®éng “tËp ph¸t hiÖn vÊn ®Ò vµ ®Ò xuÊt ph ¬ng híng gi¶i
quyÕt”.
§èi víi häc sinh giái ph¸t hiÖn vÊn ®Ò còng quan träng kh«ng kÐm gi¶i
quyÕt vÊn ®Ò. Lµ häc sinh giái cuèi bËc tiÓu häc, gi¸o viªn cÇn chó ý rÌn cho
häc sinh kÜ n¨ng tù ra lÊy mét sè ®Çu ®Ò bµi tËp. Tuy nhiªn, viÖc tù ra ®Ò (ph¸t
16
hiÖn vÊn ®Ò) lµ viÖc lµm khã nªn ph¶i rÌn luyÖn tõ tõ. Lóc ®Çu, häc sinh cã thÓ
dùa vµo c¸c bµi tËp ë c¸c tµi liÖu tham kh¶o ®Ó ra c¸c bµi tËp t¬ng tù cho m×nh.
Khi häc sinh ®· quen dÇn víi viÖc tù ra ®Ò vµ hiÓu ®îc c¸ch ra ®Ò c¸c em
cã thÓ tù ra cho m×nh c¸c bµi tËp khã h¬n. Muèn lµm ®îc nh vËy, gi¸o viªn cÇn
cã sù ®Þnh híng ngay trong qu¸ tr×nh båi dìng. Mçi lo¹i bµi häc cÇn cã mét hÖ
thèng bµi tËp cô thÓ.
Sau khi lµm xong c¸c bµi tËp, øng víi mçi lo¹i häc sinh cã thÓ tù ra c¸c
thªm nhiÒu bµi tËp kh¸c, tù gi¶i sau ®ã gi¸o viªn kiÓm tra vµ nhËn xÐt.
d3. Tæ chøc ho¹t ®éng thu thËp vµ xö lÝ th«ng tin lµm t liÖu häc tËp
Tù häc gióp ngêi häc hoµn thiÖn b¶n th©n m×nh mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ
v÷ng ch¾c nhÊt. V× thÕ, trong qu¸ tr×nh båi dìng häc sinh giái, gi¸o viªn cÇn chó
ý rÌn cho c¸c em ph¬ng ph¸p tù häc hiÖu qu¶ ®ång thêi lu«n theo s¸t c¸c em ®Ó
hç trî lóc cÇn thiÕt cã nh thÕ míi ph¸t huy ®îc n¨ng lùc cña cña mçi ngêi vµ
n©ng cao chÊt lîng häc sinh giái.
TiÓu kÕt ch¬ng 2
Trªn c¬ së lÝ luËn vµ thùc tiÔn ®· t×m hiÓu ë ch¬ng1, chóng t«i ®Ò xuÊt
mét sè biÖn ph¸p BDHSG m«n TiÕng ViÖt líp 5, bao gåm:
- C¸c biÖn ph¸p båi dìng lµm s©u s¾c néi dung d¹y häc: Båi dìng høng
thó häc tËp cña häc sinh ®èi víi m«n TiÕng ViÖt 5; x©y dùng hÖ thèng bµi tËp ®Ó
n¨ng cao kiÕn thøc vµ ph¸t triÓn kÜ n¨ng tiÕng ViÖt cho häc sinh;
- BiÖn ph¸p ®æi míi néi dung vµ h×nh thøc tæ chøc d¹y häc: tæ chøc giê
häc ph©n hãa m«n TiÕng ViÖt 5 theo nhÞp ®é lÜnh héi cña häc sinh.
- BiÖn ph¸p gióp häc sinh tù häc.
Trong mçi biÖn ph¸p chóng t«i lµm râ c¬ së cña viÖc ®Ò xuÊt biÖn ph¸p vµ
c¸ch thøc thùc hiÖn biÖn ph¸p ®ã. Trong qu¸ tr×nh BDHSG, ngêi gi¸o viªn cÇn
c¨n cø vµo t×nh h×nh thùc tÕ cña líp m×nh phô tr¸ch ®Ó sö dông c¸c biÖn ph¸p
trªn mét c¸ch linh ho¹t th× chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ c«ng t¸c BDHSG míi thùc sù
®îc n©ng cao.
17
Ch¬ng 3
Thùc nghiÖm s ph¹m
C¸c biÖn ph¸p mµ chóng t«i ®Ò xuÊt trong ch¬ng 2 cÇn ®îc tiÕn hµnh
trong suèt qu¸ tr×nh d¹y häc ®Ó cho kÕt qu¶ tèt nhÊt. Tuy nhiªn, trong khu«n
khæ ®Ò tµi chóng t«i kh«ng cã ®iÒu kiÖn thùc nghiÖm hÕt tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p
®ã. V× thÕ, chóng t«i chä biÖn ph¸p Tæ chøc giê häc ph©n ho¸ m«n TiÕng ViÖt 5
theo nhÞp ®é lÜnh héi cña häc sinh ®Ó tiÕn hµnh thùc nghiÖm. Chóng t«i sÏ tiÕn
hµnh thùc nghiÖm tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p mét c¸ch ®ång bé trong suèt n¨m häc vµ
®¸nh gi¸ kÕt qu¶ vµo cuèi n¨m.
3.1. Môc ®Ých thùc nghiÖm
- Nghiªn cøu hiÖu qu¶ cña viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p BDHSG ®· ®Ò xuÊt
vµo qu¸ tr×nh BDHSG m«n TiÕng ViÖt líp 5
- §èi chiÕu kÕt qu¶ BDHSG ë c¸c líp thùc nghiÖm víi kÕt qña BDHSG ë
c¸c líp ®èi chøng. Ph©n tÝch ®iÓm t¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt gi÷a c¸c kÕt qu¶ trªn
®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p BDHSG ®Ï ®Ò xuÊt vµo thùc tiÔn
BDHSG hiÖn nay vµ nh÷ng n¨m tiÕp theo.
KÕt qu¶ thùc nghiÖm sÏ gióp chóng t«i cã thªm c¬ së ®Ó kh¼ng ®Þnh tÝnh
kh¶ thi cña ®Ò tµi nghiªn cøu.
3.2. NhiÖm vô thùc nghiÖm
3.2.1. Ph©n lo¹i ®èi tîng
TiÕn hµnh ph©n lo¹i häc sinh líp thùc nghiÖm vµ líp ®èi chøng thµnh 3
nhãm ®èi tîng: kh¸-giái, trung b×nh, yÕu-kÐm.
3.2.2. Biªn so¹n tµi liÖu
- Biªn so¹n hÖ thèng bµi tËp dµnh riªng cho tõng lo¹i ®èi tîng.
- Biªn so¹n gi¸o ¸n cho c¸c bµi so¹n ®Ó gi¸o viªn cã c¬ së thùc hiÖn.
- Biªn so¹n nh÷ng ®Ò kiÓm tra ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng lÜnh héi cña häc sinh
tríc vµ sau khi tæ chøc dayh häc thùc nghiÖm.
3.2.3. Tæ chøc theo dâi viÖc d¹y häc thùc nghiÖm (DHTN)
3.2.4. TËp hîp, ph©n tÝch, xö lÝ kÕt qu¶ DHTN ®Ó rót ra nh÷ng kÕt luËn
vÒ hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông biÖn ph¸p Tæ chøc giê häc ph©n ho¸ m«n TiÕng
ViÖt 5 theo nhÞp ®é lÜnh héi cña häc sinh vµo qu¸ tr×nh BDHSG m«n TiÕng
ViÖt líp 5.
3.3. Néi dung thùc nghiÖm
Chóng t«i tiÕn hµnh d¹y häc thùc nghiÖm 3 bµi trong SGK TiÕng ViÖt 5 lµ
c¸c bµi sau:
- Tõ ®ång nghÜa (TiÕng ViÖt 5 - tËp 1)
- Tõ ®ång ©m (TiÕng ViÖt 5 - TËp 1)
- §¹i tõ xng h« (TiÕng ViÖt 5 - TËp 1)
18
§Ó thu ®îc nh÷ng sè liÖu ®¸ng tin cËy chóng t«i lùa chän häc sinh tiÓu
häc ë c¸c trêng thµnh phè, n«ng th«n vµ vïng nói lµm ®èi tîng thùc nghiÖm.
Tr×nh ®é ban ®Çu ë c¸c líp thùc nghiÖm vµ ®èi chøng nãi chung lµ nh nhau.
3.4. Quy tr×nh thùc nghiÖm vµ c¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶
thùc nghiÖm
3.4.1. Quy tr×nh thùc nghiÖm
§Ó ®¶m b¶o kÕt qu¶ thùc nghiÖm ®óng víi môc ®Ých, ®óng víi ph¬ng
ph¸p ®Ò ra, chóng t«i tiÕn hµnh thùc nghiÖm theo quy tr×nh sau:
- So¹n gi¸o ¸n.
- TriÓn khai DHTN theo gi¸o ¸n ®· biªn so¹n.
- Xö lÝ kÕt qu¶ kiÓm tra vÒ mÆt ®Þnh lîng vµ ®Þnh tÝnh nh»m so s¸nh kÕt
qu¶ cña hai ph¬ng ph¸p d¹y häc ë líp thùc nghiÖm vµ líp ®èi chøng. Tõ ®ã rót
ra kÕt luËn vÒ hiÖu qu¶ cña viÖc ¸p dông biÖn ph¸p Tæ chøc giê häc ph©n ho¸
m«n TiÕng ViÖt 5 theo nhÞp ®é lÜnh héi cña häc sinh vµo qu¸ tr×nh BDHSG m«n
TiÕng ViÖt líp 5.
3.4.2. C¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc nghiÖm
a. Tiªu chÝ ®¸nh gi¸ vÒ mÆt ®Þnh lîng
C¨n cø vµo néi dung DHTN chóng t«i ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ lÜnh héi tri thøc
cña tõng nhãm ®èi tîng häc sinh b»ng ®iÓm sè:
- §iÓm giái: 9-10 ®iÓm
- §iÓm kh¸: 8-9 ®iÓm
- §iÓm TB: 5-6 ®iÓm
- §iÓm kÐm: 0-4 ®iÓm
b. Tiªu chÝ ®¸nh gi¸ vÒ mÆt ®Þnh tÝnh
C¨n cø vµo møc ®é høng thó häc tËp cña häc sinh ë c¸c líp thùc nghiÖm
vµ ®èi chøng chóng t«i ®a ra bèn møc ®é ®¸nh gi¸: rÊt thÝch, thÝch, b×nh thêng,
kh«ng thÝch.
3.5. Thùc hiÖn viÖc DHTN
Chóng t«i tiÕn hµnh DHTN c¸c bµi ®· nªu trªn tÊt c¶ c¸c líp. Thêi gian
tiÕn hµnh thùc nghiÖm: häc k× 1 n¨m häc 2007-2008.
3.6. KÕt qu¶ DHTN vµ ph©n tÝch kÕt qu¶ DHTN
3.6.1. KÕt qu¶ lÜnh héi tri thøc cña häc sinh
3.6.2. Møc ®é høng thó häc tËp cña häc sinh
3.6.2. Møc ®é høng thó häc tËp cña häc sinh
3.7. Nh÷ng kÕt luËn rót ra tõ d¹y häc thùc nghiÖm
- KÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh c¸c líp TN nãi chung cao h¬n h¼n c¸c líp §C.
- Trong giê häc, häc sinh c¸c líp TN tÝch cùc, chñ ®éng ho¹t ®éng, häc
tËp s«i næi, høng thó h¬n c¸c líp §C.
19
- Xem thêm -