Đ ẠI HỌC Q U Ố C G IA HA NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
LÊ ANH TUẤN
M ỐI Q tlfiN
H Ệ G lữ f l T R Ọ N G T fil VẬ T Ò A Á N
T R O N G V IỆ C G lf il Q U Y Ế T T R f i N H C H í ỉ P K IN H T É
BẰ N G TR Ọ N G TÀI
Clntyên ngành: Luật Kinh lc.
Mã sô: 6 0 1 05
LUẬN VĂN TH ẠC SI KHOA HỌC LUẬT
f'- !..
.
TRUMGT.
ỹ
- ữ
/
M
S
NGƯỜI HƯỚNG DÂN K H Õ Ã H Ộ C
PGS.TS. N guyễn Niẻn
HÀ NỘI - 2 0 0 0
MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU
-----
ỉ
CHƯƠNG 1: GIẢJ QUYẾT TRANH CHẤP KINH TẾ BẰNG TRỌNG TÀI
THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM.
7
1.1. Ý nghĩa và su cần thiết của việc giải quyết tranh chấp kinh té
bằng Trọng tài
7
1.2. Các Trung tâm Trọng tài
9
9
1.2.1. Trung lâm Trọng lài kinh tế
a). Cơ cấu tổ chức
9
10
b). Thấm quyên
1.2.2. Trung lâm trọng tài Quốc tế
....
12
a). Thành lập và cơ cấn tổ chức
12
b). Thẩm quyên
13
1.3. Nội dung của trình tự, thủ tục giải quyết các tranh chấp kinh tê
báng Trọng tài
15
1.3.1. Tlioả t hu ậ n trọng tài
15
1.3.2. Trình tự tố tụng trọng tài
16
a). Đơn yêu cẩu cua ngnyên đơn
17
b). Lựa chọn và chỉ định trọriậ tài viên
18
c. Đ iêu tra trước khi tiến hành phiên họp giải quyết tranh chấp
21
d). Phiên họp giải quyết tranh chấp
22
e). Phán quyết tì ọn g tài ............................................... ....................
?6
g). Công b ố và gủ, phán quyết
07
h). H iệu lực của phán quyết
28
ì). Thương lượng trong tố tụng trọng tài
.......
29
CHƯƠNG 2. MOI QUAN HỆ GIỮA TRỌNG TÀI VÀ TOA ÁN
32
2.1. Cơ sở lý luận cua việc thiết lập mói quan hệ Trọng tài và Toà án
32
2.2. Mối quan hệ Trọng tài và Toà án trơng pháp luật hiện hành và
thực trạng hoạt động
36
2.2.1. Mối quan hệ Trọng tài và Toà án trong pháp luật hiện hành
36
2.2.2. Thực trạng hoạt động
39
a). Trung tâm Trọníị tài quốc tê
39
b).Truni> tâ m T rọ m ị tài kinh tế
41
2.3. Những vấn đề pháp lý náy sinh giữa Trọng tài và Tơà án trong quá
trình tô tụng trọng tài.
43
2.3.1 Thỏa thuận trọng tài
43
ú). Thực hiện thỏa thuận trọn^ tài
45
b). Hiệu lực thỏa thuận trọníị lài
48
2.3.2. Chỉ định trọng tài viên
..................................
52
2.3.3. Các biện pháp khẩn cấp tạm thời và bảo vệ chứng cứ
54
2.3.4. Công nhận và thi hành phán quyết trọng tài
58
2.3.5. Hủy phán quyết trọng lài
64
CHƯƠNG 3. NHẬN XÉT VÀ KIẾN NGHỊ
71
3.1. Nhận xét chung
71
*
3.2. Một sỏ kiến nghị
72
3.2.1. Về khái niệm tranh chấp kinh tế
72
3.2.2. Thi hành thỏa thuận trọng tài
74
3.2.3. Chỉ định, thay | h ế Irọng tài viên
74
3.2.4. Các biện pháp khẩn cấp lạm lỉiời và bảo vệ chứng cứ
74
3.2.5. Công nhận và thi hành phán quyết trọng tài
74
3.2.6. Kiểm tra, huỷ phán quyêi trọng lài
75
KẾT LUẬN
76
PHỤ LỤC
T KI LIỆU THAM KHẢO
iV /V iV ừ í\
LỜI NÓI ĐẦU
1. Tính cấp thiết củạ đế tài
Trên tliế giói, mối quan hệ giữa Trọng sài và Toa án là một trong các
chế định pháp lý có ý nghi* I'ấr quan trọng trong pháp luậl ve Irọng tai. Hiện
nay một trong các liêu chí đề Lrọng tai của một nước trở liên liap dẫn và dáng
Ún cậy đối với các nhà kinh doanh dó ]ti: “Pliáp luật í ảíi nước đó phái diều
chỉnh một cáí ìỉ hợp lý mối quàn hệ íỉiữa irọ/HỊ tài và toà án, cụ thê là vừa han
chê được sự can thiệp quá sâu của tòa án vào qitá trìnli trọng tài vi(a bdo dàni
sự h ỗ trự cán thiết của tuà án dối với irợrrg lài trong quá trinh íỊÍdi quyết tranh
chấp tũniị như khi thi hành phán Cịityết trụng tài' 140, 3|.
ở Việt Nam, với việc phát liicn nền kinh tế hàng bo á ribiéLi thành plian
theo cơ chế ihị lrường co sụ CỊLUII1 lý của Nhà nước đang dặt ra yêu cầu đối mới
một cách SÍIU sắc và toàn diện hệ thông cơ quan tài phán kinh tế cho phù hợp
với rinh chất và đặc điếm của quan hệ kinh tế trong điều kiện mói. Trong đó,
việc xây dưng lổ chức Irọng tài kinh tế với lư cách là mộl phương ihức giái
quyêì tranh chấp kinh lế cũng là một nội dung rất quan Irọng. Việc hình thành
các Trung tâm trọng tài trong thời gian qua đă tạo điểu kiện thiếr thực dảni
bảo cho các clũì thể kinh doanh không chí có quyền đưực tự (lo lựa chọn các
hình Lhức kinh doanh mà còn có quyén tự do lựa chọn hìnli llúrc và biện pháp
bảo vệ các quyển và lợi ích hợp pháp cún mình khi xay ra tranh chấp.
Tuy nhiên, do đặc truìig nền kinh lế ihị trường Việl Nam được xây dựng
trong bối cảnh của sự chuyển dổi cúa cơ chế kế hoạch hoá lập trung nơi mà
độc quyền nhà nước là mội liong các dạc lính căn ban của đòi sống kinh tế
trước đây và theo đó là quá trình cải cách kinh lê thường đi nhanh hon quá
trình xây dựng pháp luật kinh tế. Do vậy, mặc dù dã có những bước độl phá
lớn về một nhận thức: không chỉ coi Nhà nước u thiếl chế duy Ãliáí có quyền
1
tài phán mà đã thừa nhận một phương thức giải quyết tranli chấp khác có tính
chất
nhà nước” trang nền kinh tế -plnrơng thức ưọng lài. Nhưng pháp luật
trọng tài hiện nay cũng không tránh khỏi việc dẫm lên “bước chân ciT' của
những sai lầm, khiếm khuyết nhiều lliập niên trước đó. Nêu chúng ta phân tích
vào môi tnrờng pháp lý kinh doanh hiện nay thì điều dễ nhận thấy ]à vể “hình
thức” chúng ta có tương đối đày đủ các văn bản pháp luật điều chỉnh các lĩnh
vực chủ yếu trong kinh doanh. Nhưng về "nội du)ií>’\ “tính tương thích” thì
các văn bản LỈÓ còn c ó nhiều quy định híiít cập k h ô n g c ò a phu hợp vói lình
hình thực tế trong đó pháp b ậ t về trọng lài hiện nay là mộl minh chứng rõ rệt
Chính vì lẽ đó chưa tạo được niềm lin cho các nhà doanh nghiệp khi lụa chọn
phương thức này.
Nhận thức dược tầm quan trọng của vấn để này cũng như rhấy được việc
giải quyết tranh chấp bằng trọng lài sẽ là phương llìức giai cỊLiyết tranh chấp
phát triển trong tương lai, Quốc hội đã đưa việc soạn tháo Pháp lệnh trọng tài
vào Nghị quyết về chương trình xây dựng Luật và Pháp lệnh năm 2000 trong
đó một trong các lý do của việc pháp điên hóa lần này là việc Ẩầy dựng một
Pháp lệnh trọng tài hiện đại phù hợp với thực liễn cua Việl Nam, khắc phục
những nhược điểm cố hữu của phương thức này. Trong đó, niộf trong các yêu
cầu cần được quán triệt trong quá trình soạn thảo Pháp lệnh trọng tài là việc
“thiết k ể ' mối quan hệ giữa Trọng tài và Tòa án nhằm khắc phục được những
khiếm khuyết cố hữu của trọng tài Irong quá trình giải quyết iranh chấp mà
bản thân nó không tự khắc phục được nếu không có được sự hỗ trợ từ phía
Nhà nước mà cụ thể là Tòa án, qua đó làm tãng hiệu qua cua việc giải quyết
tranh chấp kinh tế bằng trọng tài.
Do vậy, việc làm sáng tỏ các vấn đề có tính lý luận và thực tiễn đối với
việc xác lập mối quan hệ này đang được đặt ra và đây cĩíng chính là lý do tôi
2
chọn đề tài ‘-‘M ố i quan hệ giữa Trọng tài va Tòa án trong việc giai quyêì
tranh chấp k in h tế bằng trọng tài” làm dề tài luận vtm Cao học cho mình.
2. Tình hỉnh nghiên cứu
Có thể thấy việc có được một nghiên cứu tóng thế có tính lý luận và
thực tiễn chuyên sâu về “Mới quan hệ giữa Trụng tài và Tòa án trong việc íỊÍai
quyết tranh chấp kinh tế bâng trọng tài” chưa được một luận văn tốt nghiệp,
công irìnli nghiên cứu khoa học nào dể cập đến mội cách loàn diện. Hiện nay,
mặc dù có nhiều bài nghiên cứu khoa học về pháp Luật trọng tài góp phàn vào
việc từng bước hoàn thiện pháp luậi trọng lài, nhưng các bài nghiên cứu này
chủ yếu tập trung vào lừng mặl, lừng khía cạnh của ván dề, Irực tiếp hoặc gián
tiếp để xuất và kiến ngliỊ đến môi quan hệ này, như: “Báu cáu chuyên dê vê
các lĩnh vực của khum] pháp ịuậl kinh tể tại Việt N am “(T ậ p 4-Dự án
VIE/94/003 “Tâng cường nâng lực pháp luật tại Việt Nam” 3/1998); "Hoàn
thiện khung pháp luật của Việt Nam chư phát triển kinh r é '“ (Chương trình
phát triển Liên Hợp quốc, 3/1999); “Giải quyết tranh cliấp lanh doanh và phá
sân doanh nạhiệp” (Trường Đại học khoa hoc xã hội và nhàn văn-Trung tâm
nghiên cứu hỗ irọ pháp tý, 3/2000); “M oi quan hệ qiữa Tòa án và TrụníỊ lài
trong việc bảo đàm hiệu quả Ọ'ái quyết tranh chấp kinh tể bằng trọnq tài”
(của PTS. Dương Thanh Mai, Tap chí Nhà nước và Pháp luật, 12/1997); “M ột
sô'đặc điểm của pháp luật về trọng tài phi Chính phủ ở Việt Nam hiện /ray”
(của PTS. Nguyễn Am Hiểu, Tạp chí Nhà nước va Pháp luậl, 5/19(-)7); “Niỉừtiiị
nguyên nlìân làm hạn c h ế tác tlụnỵ của trọng tài kinh tế và rthữữg qlái pháp
khăc phục” (của PTS. Dương Đăng Huệ, Tạp chí Nhà nirớc và Pháp luật,
7/1999)...
Để chuẩn bị cho việc viết luận văn tốt nghiệp, tác giả đã có những bước
chuẩn bị tích cực làm cơ sở để xác định hướng nghiên cứu và lựa chọn đề tài
tốt nghiệp sau này, như: viết tiểu luận về “H iệu lực cua phán quyết trọnq tài
3
trong việc ẹịải quvết các tranh chap kinh tế ở V iệ t N a m ” (1999); liếp đó đã bổ
sung và phát iriển thành bài; “M ột s ố vấn dề pháp lý về hiệu ìực của phán
quyết trọng tài trong việc giúi quyết các tranh chấp kinh te ử Việt N a m ” đãng
trên Thông báo khoa học-các khoa học xã hội, 2/2000; đã nghiên cứu Ihực tế
tại Trung tâm TTQTVN để hiểu thêm ihực trạng hoạt dộng trọng tài và lấy sô
liệu thực tế, Đây là những bước chuẩn bị tích cực của tác giả để hoàn thiện
luận văn tốt nghiệp Cao học luật có can cứ lý luận và cơ t ơ thực tiễn.
3. Phạm vi nghiên cứu
Trong phạm vi nghiên cứu của luận văn tốt nghiệp, tác giả chỉ trình bày
một cách khái quát các quy định cúa pháp luậi trọng lài hiện hành; phân tích,
bình luận những tổn lại và làm rõ về mặt lý luận những vân để pháp lý nẩy
sinh giữa Trọng tài Việt Nam và Tòa án Việl Nam trong hoạt động tố tụng
trọng tài.
Luận vãn không đề cập đến những tồn lại liên quan đến tiêu chuẩn
trọng tài viên, Ihẩm quyển Irọng lài...và những vấn đề pháp lý vể mối quan hệ
giữa Tòa án Viêt Nam với phán quyếí trọng tài nước ngoài.
4. M ục đích nghiên cứu.
Phân tích, làm rõ các quy định của pháp luật trọng lài hiện hành dể' qua
đó thấy được một cách lõ nét nhất vể cơ cấu lổ chức, thấm quyển và trình tự,
thủ tục lố tụng trọng lài Việt Nam hiện nay.
Tìm ra những tồn tại trong pháp luật trọng tài hiện hành thuộc phạm vi
nghiên cứu cùa luận văn; đưa ra cơ sở lý luận và thực tiễn của việc cần thiết
phải thiết lập mối quan hệ giữa Trọng tài và Toà án để đảm bảo cho hoạt động
trọng tài có hiệu quả, Làm rõ về mặt lý luận các vấn dề pháp lý nẩy sinh có
liên quan đến mối quan hệ này.
4
Trên cơ sở các vấn dề lý luận và thực tiền đã dược làm rõ, tác giả dưa ra
một số nhận xét và kiến nghị dể góp phồn hoàn thiện pliáp luật trọng tài Việt
Nam.
5. Phưung pháp nghiên cứa.
Để hoàn thành việc nghiên cứu, trong luân văn này chúng tôi dã sử
(lụng các phương pháp nghiên cứu khoa học sau: phương pháp duy vật biện
chứng, phương pháp thống kê, phương pháp lịcii sử, phương pháp phân tích
khoa học, phương pháp so sánh và plnrơng pháp khái quai. Trong dó lấy
phương pháp duy vật biện chứng lam nén tang. Phương pháp lliống kê, lịch sử
được sử dụng để hệ thống hon các quy định pháp luật vê trọng lài và ihực
trạng hoạt động trọng tài. Phương pháp phân lích khoa học và phương pháp so
sánh dùng để bình luận, so sánh phap luậĩ và cuối cùng là phương pháp khái
quát đượD sử dụng ưong việc đánh giá pháp luật và đưa ra các kiến nghị hoàn
thiện.
6. Những đóng góp của luận văn
- Luận văn đà phán tích, bình luận một cách rõ ràng, khoa học các quy
định của pháp luật trọng lài hiện hành, qua dó có được cái nhìn tổng thể về
pháp luật trọng tài của nước ta hiện nay.
- Luận văn là công trình khou học đầu tiên nghiên cứu có tính lý luận
chuyên sâu về “M ối quồn hệ giữa Trạng tài và Tòa án trung việc giải quyết
tranh chấp kinh t ế bằng trọng tài”. Ngoài việc nêu lên cơ sở lý luận của việc
cần phải xác lập mối quan hệ giữa Trọng lài và Toà án trong việc đảm bảo
hiệu quá của hoạt động trọng tài, lác giá còn làm rõ về mặt lý luận nhiều vấn
để pháp ]ý nẩy sinh có liên quan đến mối quan hệ này.
- Trên cơ sơ các vấn đề pháp lý nẩy sinh đã được làm rõ về mặt lý luân
cùng với việc so sánh pháp luật của một số mrớc dể qua đó thấy được kinh
nghiệm của một số nước trong vấn để này, tác giả đã đưa ra một số nhận xét
5
và kiến nghị cần thiết trong việc xác lập mối quan hệ giữa Trọng tài và Tòa án
trong việc giải quyết tranh chấp kinh tê bằng trọng tài, qua đó khắc phục được
những nhược điểm cố hữu của phương tlurc trọng tài mà bản thân trọng tài
không tự khắc phục dược, góp phần lừng bước hoàn thiện pháp fuật về giải
quyết tranh chấp nói chung và pháp luật trọng lài nói l iêng.
7. Kết cấu ỉuạn văn
Luận văn được kếl cáu gồm: Lời nói đầu, ba chương nội đung, phán kếl
luận, các phụ lục và danh 111ỊIC lài liệu Lham kháo. Nội đung chính của cac
chương cụ thể như sau:
Chương 1. Giải quyết tranh chấp kinh tế bằng Trọng tài theơ pháp
luật Việt Nam.
Chương 2 . Mối quan hệ giũa Trọng tài và Toà án
Chương 3 . Nhận xéí và kiến nghị.
6
CHƯƠNG 1
GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP KINH TẾ BẰNG TRỌNG I À ỉ
THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM.
Trong chương này chúng lôi trình bày ý nghía và sự cần thiết CLÌa việc
giải quyếl tranh chấp kinh tế băng Irọng lài và các quy dịnli hiện lianh vê pháp
luật trọng tài để qua đó có Ihể thấy dược tầm quan trọng cua nó và hình (.lung
được một bức tranh tổng thể về pháp luật trọng tài Việt Nam hiện nay.
1.1. Ý nghĩa và sụ cần thiết của việc giải quyết tranh chấp kinh tẻ bằng
trọng tài.
Khẳng định rằng ở đâu có hoạt động kinh doanh rhì ở đó có nẩy sinh
tranh chấp. Về mặt hình thức tranh chấp chính là những mâu lliuẫn, những
xung đột về quyên và nghĩa vụ giữa các bên. Còn về mạt ban cliât đây chính là
sự phản ánh những xung độl về lợi ích của các bên Iranh chấp. Đã có mâu
ihuẫn xung đột thì tất yếu phải được giải quyẽl trên cơ sớ công bằng và hiệu
qua. Vì vậy, việc giải quyếl tranh chấp là một nhu cầu lấl yếu khách quan.
Trong một nền kinh lê có các quan hệ kinh tê càng phong phú, da dạng
thì càng có nhiều hình thức khác nhau để giải quyết lianh chấp. Việc giải
quyết các tranh chấp trong hoạt dộng sán XLiấl kinh cloanh trong mọi Trường
hợp đểu tác động mạnh mẽ đến các quyển tư do và lợi ích của các bên tranh
chấp* ngoài ra còn ảnh hưởng đến Lợi ích chung của xã hội. Các khả năng,
hình thức và biện pháp giải quyết tranh chấp được quy định Irong pháp luật
của mỗi quốc gia thích ứng với chính sách công cũng như diều kiện kinh tế xã
hội của quốc gia đó. Tuy nhiên, dù ihế nào di chăng nữa lliì đều nhằm giái
quyết một cách có hiệu qua nhất, quyền và lợi ích của các bẽn được bảo đảm.
7
Chính vì thế mà việc giải quyếl Iranh chấp kinh lê pluu đám báo dược
các điều kiện: nhanh chóng, hạn chế mức lối da sự gián đoạn của quá trình sản
xuất kinh doanh; đám bao được bí mậl kinh doanh, uy rín của các bên trên
thương Irường; đạt được hiệu quả 1hi hanh cao, rộng rãi. Tiọng tài vó'i lơ cách
là một phương thức giải quyết iranh châp kinh íế có kha năng đáp ứng đưực
các yêu cầu đó. Nó là định chế giái qityếl nanh chấp mang linh xã hội - nghề
nghiệp do chính các bên tự nguyện thỏa lluiận lập ra, xuái pliat cừ nhu cầu của
chính các bên. Trong quá trình giái quyếl tmnli chấp, ý chí của các bén luôn
được tôn trọng. Các bên có quyền lựa chọn trọng tài viên, lựa chọn xác định
thủ lục Irọng tài điều này có ý nghĩa ríú quan trọng dể giiip các bên có được sự
công bằng rrong việc báo vệ quyền lợi cho họ [42, 14].
Ngày nay, bên cạnh các ưu iliê truyền thống như trung lập, khách quan,
lính không công khai trong tô rụng, kha năng chuyên môn hoá cao cua các
trọng tài viên, sự lự lựa chọiì tiọng lai viên của các bên, một nguyên nhân lất
quan trọng và cĩíng là mộl trong những ưu ihế lo lớn của Irọng tai là việc thi
hành phán quyết. Giải thích cho điéu này là việc hiện nay da phần các nước dã
iham gia Công ước NevvYoik 1958 vé công nhận và thi hành phán quyếl của
Irọng tài nước ngoài 1 Irong khi dó ở hầu hếl các nước các bán án của Tòa án
chỉ được thi hành ở nước ngoài khi giữa hai luróc dó dã có ký kếl hiệp định
lương trợ tir pháp mà việc này thì không phải là phổ biến, Xu Inrớng này cũng
giải Thích cho việc phán quyết của trọng tài tiên thế giới hiện nay điưig có
phần chiếm ưu thế hơn các bản án cỉia Tòa án trong việc Un hành chúng ở
nước ngoài và trọng tài đang ngày càng trố thành một định chê giải quyết
tranh chấp được các nhà kinh doanh ưa chuộng trên thế giới.
1 X c m phụ lục 6
8
1.2. Các Trung tám trọng tài.
1.2.1. T ntng tâm trọng tài kinh tế.
a) C ơ cấu tổ chức.
Cơ sở phốp lý cho tổ chức và hoạt động của Trung lâm TTKT là Nghị
định 116/CP ngày 5/9/1994 quy định vể tổ chức hoại động cua Trọng tài kinh
lế (sau đày gọi là Nghị định ] 16/CP) và Tliong tư sô 02/PLDS-KT của Bọ Tư
pháp ngày 03/01/1995 hướng dẫn ihi lìành một sô điểu của Nghị định này( sau
dây gọi là Thông lư 02/PLDS'KT). Theo dó, các Trung tâm 'ÍTKT là lổ cluĩc
phi Chính phủ được thành lập ở các tỉnh, thành phố irực Thuộc trung ưưng, là
các tổ chức xã hội-nghề nghiệp, có Ihám quyền giái qnyếi các lianh chấp kinh
tế bao gồm cả tranh chấp kinh tế trong và ngoài nước. Điều hành Trung lâm
có Chu lịch va Phó Chủ tịch do các trọng lài viên của Trung tâm bâu ra.
Nhiệm kỳ của Chủ tịch và Phó Chủ lịch được quy định íiong Diều lệ của mỗi
Trung lâm nhưng khổng t|Liá 3 năm, Chứ tịch Trung tâm chí cImìIì mội Ihư ký
cho Trung tâm, mỗi Trung tâm có danh sách trọng tai viên ghi rõ họ tên trọng
lài viên và các lĩnh vực mà họ đảm nhiệm.
Chủ tịch Trung tâm có CỊíiyên.
- Quản lý, điều hành Trung lâm và đại diện cho liLing lâm nong mọi
giao dịch vói các cơ quan khác.
- Chỉ định trọng tài viên khi dược yêu cầu.
- Xem xét, quyết định yêu cầu Ihay đổi trọng tài viên.
- Quyết định việc kết nạp và bãi miễn Bọng tài viên trên cơ sở có sự
nhất trí của lì nhất 2/3 số trọng lài viên của Trung tâm.
Các Phó Chủ lịch Trung làm có nhiệm vụ giúp Chủ tịch trong việc ihi hành
quyền và nghĩa vụ của mình.
Thư kỷ giúp C h' tịch trong việc:
9
- Nhộn đơn
- Cung cấp thông tin về Trung tâm và các Irọng lài viên khi có yêu cẩu
của khách hàng.
- Chuẩn bị hồ sơ, lài liệu, các điền kiện kỹ thuật nhầm bao dám cho quá
trình trọng tài.
- Thu phí trọng lài.
- Ghi biên bản trọng tài ( Điều 3,4 ,5 ,6 phần V Thông tư số 02/PLDSKT).
b) Thẩm quyền.
Điểu 1- Nghị định 1 16/CPquy dịnh Trọng tài kinh lé là lổ chức xã hội nghề nghiệp có thẩm quyển giải quyêl tất cả các loại tranh chấp kinh t ế 2 thuộc
thẩm quyển của Tòa án kinh tế, Irừ việc yêu câu tuyên bố phá sán doanh
nghiệp. “ Trọnq tài kinh t ể có thẩm quyền ỳ ả i quyết các (ranh chấp hợp dồng
kinh tế; các tranh chấp giữa công tv với các thành viên (ông ty; íìiữa các
thành viên của công ty với nhan liên quan đến việc thành lập, hoạt động, giải
th ẻcô n ẹ ty; các tranh chóp liên quan đến việc mitũ bán cồ phiếu, trái p h iêu ”.
Như vậy có thể dễ dàng nhận thấy là: vể mặt thẩm quyền VỊI việc thi
Chẩm quyền của T i KT gần giống với thẩm quyển cua TAKT ngoại trừ việc
tuyên bố phá sán doanh nghiệp (Điều 4 Luậl phá sán doanh nghiệp). Tuy
nhiên, không giống như Tòa án, thám quyền của Trọng Nài không dược xác lập
theo lãnh thổ bởi vậy các bên có quyền lựa chọn bất kỳ Trung tâm TTKT nào
đ ể giải quyết tranh ch ấp k h ô n g phụ thuộc vào nơi đặt n II sơ h oặc nơi cư trú
của cấc bên.
2 Tranh chấp kinh l ể dược hiểu theo Điều 12-Pháp lệnh Ihủ lục giải C|i;yết các vụ án kinli lế 16/3/1994' Điểu I
Nghị dịnh 116/CP ngày 5/9/1994; Điểu 2 và 3- Điều lộ cúa Trung tam Irọng lài lỊtiõc lế Việt Nam ban hành
kòm llico Quyết dinh sô' 204 T T g ngày 28/04/1993; Điểu 1-Quyếi dinh I 14/TTg ngày 16/02/1996.
10
Ngoài ra, tuy Nghị định 116/CP không Cịiiy định lõ là các Trung tâm
TTKT có thẩm quyển giải quyết các Iranli chấp kinh tê quốc lê hay không,
nhưng Thông tư 02/PLDS-KT khảng định là Trọng lài kinh tê có tliẩm c|Liyển
giải quyết các tranh chấp nêu liên ngay cá khi các Lnnti chap đó có yếu lô
mrớc ngoài hoặc Điều lệ của các Trung tâm 'ITKT hoạt dộng theo Nghị địnli
! 16/CP có Cịuy định là Trung lâm có ihấm quyển giái quyếl CdC Iỉ anh t h ấ p
kinh lé trong nước và tranh cliâp kinh l ế c ó yếu lô nước ngoài.
Các Trung tâm uọng tài tM xác định lĩnh vực hoại động của mình plùi
họp với khả năng chuyên môn của Irọng tài viên; lình vực hoạt dộng chuyên
môn của Tiung tâm phái được ghi lõ Irong Điều lệ CLKI n u n g tâm. Trong khi
hoạt động các Trung tâm T Í K T có thể tlui hẹp hay 111ứ lộng lĩnh vực hoạt
động khi được sự đồng ý của Chủ lịch UBND cấp tỉnh và phải dược bổ sung
vào Điều lệ của Trung tâm.
V í dụ như: Điểu 2-Điểu [ệ và Điểu 3-Quy tác tố tụng của Trung tâm
TTKT Hà Nội có quy định: “T rung tâm T ÍK T ilà N ội cổ thẩm quyển iỊữíi
quyết tranh chấp kinh t ế phái shìh từ hoạt dộng kỉnh doanh tron ẹ nước và
quốc tế:
CI. Các tranh chấp vè H ợịi dơniỊ kinh tê giữa pháp nhân với pháp nhân,
giữa pháp nhân với Doanh nghiệp iư nhân, giữa (loanì> ỉìíịhiệp tư nhàn với
doanh nghiệp tư nhân và pháp nhân, doanh nghiệp tư nhân và cá nhân kinh
doanh, k ể cả hợp đồng mua bán ngoai thương, ddn tư, dư lịch, vận tải, bào
hiểm quốc tế, hợp dồng chuyến giao công nỵlìệ, hợp dổnịị tin dụng và thanh
toán quốc tế...khi m ột hay các hên đương sự là (b ển h â n hoặc pháp nhân nước
ngoài.
b. Các tranh chấp giữa công ty với các thành viên công ty, giữa các
thành viên của công ty vói nhau liên qucin đến thành lập, hoạt độnẹ, giải th ể
11
côỉĩí> ty như: tranh chấp đòi rút vôn khỏi côrtíỊ tv, phân í lua lô lãt, nhập tách,
(ỊÌắi th ể cônẹ ty, tranh chấp về lỊnyên và nghĩa \>ụ của ikành viên cõng ty kẻ c à
cônỊỊ ty liên docuih và CỎIIÍ' ty 100% vỏn niíỏì' /líỊOũi thanh lập và hưụt dộiìịị
theo luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam.
c Cái tranh chấp liêti quan lứt tlụ trường chừiiiị khoản, mua bán cổ
phiếu, trái phiếu".
1.2.2. Trung tâm trọng tài quốc tế.
a) Thành lập VÀ cư cấu tổ chức.
Cơ sở pháp lý cho việc thành lập và tổ chức CIU1 Trung tâm TTQTVN là
Quyết định số 204/TTg ngày 28/03/1993 cúa Thủ tướng c hình phú quy định
về tổ chức Trung tâm TTQTVN đổng thời phê chuẩn Điểu lệ lổ chức và hoạt
dộng CLia Trung tâm ( sau đay gọi tà Quyếl định 204/TTg) và Quyếl định sô
] 14/TTg ngày 16/02/1996 của TI ÚI tuóng Chính phú vể mở rộng thấm quyên
giải quyết tranh chấp của Trung tâm TTQTVN ( sau dây gọi là Quyết đinh
1 14/TTg). Theo dó, Trung tâm TTQTVN la mội tổ clúíc Liọng lài quy chế và
là tổ chức phi Chính phủ bên cạnh Phòng Thưong mai vá Công nghiệp Việt
Nam.
v ề m ăt nhân sự: hiện nay Trung lâm TTQTVN có 29 Trọng tài viên 3 là
những người có kiến thức và kinh nghiệm Irong các lĩnh vực pháp luật, ngoại
thương, đầu tư, tài chính, ngân hàng, báo hiểm do Tnm g lâm 1 TQTVN lựa
chọn với nhiệm kỳ 4 năm và có ihể được chọn rhêm 1 nhiệm kỳ nữa. Trọng lài
viên nước ngoài cũng có thể dược mòi làm trọng tài viên của Trung tâm
TTQTVN.
’ X e m phụ lục 3
12
Trung tâm TTQTVN có 1 Cliủ tịch và 2 Phó Chủ Lịch do các trọng tài
viên bầu ra với nhiệm kỳ 4 năm. Chủ í ịch Trung lâm chỉ định 1 thư ký. Các
trọng tài viên phải thực hiện nhiệm vụ của mình một cácli độc lập, vô tư khách
quan trong toàn bộ quá trình giải quyếl tranh chấp.
b) Thâm quyền.
Với tư cách là mội tổ chức phi Chinh phủ bên cạnh Phòng Thương mại
và Công nghiệp Việt Nam, Trung lâm ITỌTVN có tham quyền giải quyết các
tranh chấp phát sinli từ các quan hệ kinh tế quốc tế như: hợp đồng mua bán
ngoại thương, các hợ;} đổng dí u tư, đu lịch, vận lái, bào hiếm quốc tê, hợp
đổng chuyển giao công nghệ, tín dụng và (hanh toán quốc lế. Trên cơ sở kế
thừa các quy định trước đây của HĐTTNT và 11ĐTTHH, Điều 3-Điểu lệ của
Trung tâm TTQTVN quy dinh Trung tâm có thẩm quyền giai quyết các Iranli
chấp khi:
+ M ột hoặc các bên dương sự là [hẻ nhân hay pháp nhân mcớc /lí’oài.
+ Trước hoặc sau khi xảy rci tranh chấp,
CÚC
bên dươrnị sư thỏa thuận
đưa vụ việc ra trước Trung tâm TTQ TV N giải quyết hoặc nen có m ôỉ điều ước
quốc t ế ràng buộc các bên phải dưa vụ tranh chấp ra n ước Trunẹ tâm
TTQTVN.
So sánh với thắm quyền tnrớc đây của HĐTTNT và HĐTTHH thì Trung
tâm TTQTVN có thẩm quyền rộng hơn, Việc thành lập Trung tâm TTQTVN
không chỉ nhằm giải quyết các tranh chấp vể hợp clổng ngoại thương và hàng
hái mà còn các tranh chấp phát sinh lừ giao dịch thương mai quốc tê bao gồm
các hợp đổng về đầu tư, du lịch, vận tải quôc tế, bảo hiểm, chuyển giao công
nghệ, tín đụng và thanh toán quốc tế.
Kể từ khi Trung tâm TTQTVN đi vào hoạt động cho dến khi Nghị định
116/CP được ban hành thì Trung tầm TTQTVN là tổ chức trọng tài có thẩm
quyền giải quyết các tranh chấp kinh tế phát sinh từ hoạt động kinh tế quốc tế.
13
Sau khí Nghị định 116/CP được littii hành, mặc dù không quy định rõ nhưng
Thông tư 02/PLDS-KT và các Điểu lệ của các Trung lâm TTKT và thực liễn
giải quyết tranh chấp cho ihấy các Trung tâm TTKT Iheo Nghị định ] 16/CP
cũng có thẩm quyển giải quyết các tranh chấp kinh lế có yếu lố nước ngoài.
Nhằm đáp ứng nguyện vọng của giới doanh nhan ngày 16/02/1996 Thủ
tưóng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 114/TTg cho phép Trung tâm
TTQTVN mở rộng thẩm quyền xét xử các tranh chấp phát sinh ar các quan hệ
kinh lế trong nước. Tiên cơ sơ Quyết định này, tại Kỳ họ|> thứ VII ngày 2526/03/1996 Hội đổng quản trị Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam
đă thỗng qua Quy tắc tô lụng trọng lài Irong nước cổ hiện lực vào ngày
15/04/1996. Điều 2, 3 Quy tắc này có quy định: T n m q tâm ĨT Q T V N có thấm
quyỂlí ẹiải quyết các tranlì chấp plìát sinh từ các quan hệ kinh doanh trang
nước, Trung tâm tiến hành ỆÌải quyết tranh chấp trên cư sớ thỏa ìhitận Trạnẹ
tài của các đươri (ị sự đưa tranh chiip ra trước Trung tâm TT Q T V N đ ể giải
quyết.
Như vậy, dến dây chííng ta có thể thây rằng, nếu nhu' Thông tư
02/PLDS-KT, các Điểu lệ, Quy tắc tỏ' tụng của Trung tám TTKT khíing định
Trung tâm TTK ’ có íhẩm quyên giải quyết các Iranh chấp kinh ế phái sinh
trong LỊuan hệ kinh tê quốc tế như là một “sự lấn sâỉi” sang Ihẩm quyển của
Trung tâm TTQTVN, thì với việc bíin hành Quyết định 1 14/TTg và Quy tắc tố
tụng trọng tài trong nước của Trung Tâm TTQTVN ihì sự lấn sân này không
còn nữa mà thay vào đó ]à sự “đồng n h ấ t” về mặt thẩm quyền của các Trung
tâm trọng tài trong việc giải quyêì các tranh chấp kinh tế. Như vậy, sùhg một
loại quan hệ x ã hội có tính chất chung như nhau nhưng pháp luật đ ã tạo ra
hai mặt bằng pháp lý cho sự tồn tại, hoạt động của các Trung tâm trọng tài
[33, 5]. Đây cũng chính là một trong những bất cập trong pháp luật về trọng
tài phi Chính phủ ở nước ta hiện nay.
14
1.3. Nội dung của trình tự, thủ tục giái quyết các tranh cliâp kinh tế bàng
trọng tài.
Trình tự thủ tục giải quyết Ininh chấp kinh tế bằng Irọng tài là một quá
trình từ khi các bên xác lập thỏa lluiân trọng tài cho đến khi phán quyết Trọng
tài có hiệu lực thi hành, v ề ban chất pháp lý llii trình ụr lliủ lục giải quyết các
tranh chấp kinh tế bằng trọng tài là lôn trọng ý chí tối cao của đương sự. Bản
chất này đã được thể hiện trong toàn bộ nội dung của trình tợ, rtủi tục giái
quyết tranh chấp. Hiện nay vấn (iề này dược quy định trong Ngtụ định 1 16/CP
và Bản quy tãc tố tụng của Trung lâm TTQTVN ngày 28/04/1993. Sau dây
chúng ta sẽ xem xét những nội dung cơ ban của nó.
1.3.1. Thỏa thuận trụng tài.
Thỏa thuận trọng lài là mội hình thức pháp lý trong dó các bên thể hiện
sự thống nhất ý chí vể việc sẽ đưa các tranh clúip dã hoặc sẽ phát sinh lừ các
quan hệ kinh tế mà các bên là chú tlìế tiến một trọng tài xác (iiiih đế giải
quyếl. Thỏa thuận trọng tài tlược xem Iilur diều kiện “đủ ’ đế xác định ihẩni
quyển Trọng lài. Bởi vì, thẩm quyển cua Irọng tài là thẩm quyền th u dóng do
vạy dù dirực ghi nhận rõ ràng (Điểu 1-Ngliị I 16/CP, Điển 2-Điều lệ tổ clìức
Trung tâm TTQTVN ban hành kèm theo Quyết dinh 204/TTg, 28/04/1993.)
nhưng đây mới chỉ là diều kiện "can” dể xác định lĩnh vực hoạt dộng của
trọng tài. Muốn thẩm quyển lìày của irọng tài dược thực hiện trên thực tế thì
không thể thiếu được một thỏa đìu ân trọng tài dược các bên dương sự thống
nhất lập ra nhất trí sẽ đưa tranh chấp của họ ra giải qtiyêí bằng trọng tài. Nếu
thỏa thuận này không đạt được thì dù vụ việc đó có thuộc thẩm quyền giải
quyết của trọng tài theo pháp luật thì tiọng tài cũng không thể đứng ra giải
quyết được.
Thỏa tlniận Trọng tài có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong trình tự, thủ
tục giải quyết tranh chấp kinh tế bằng Irọng tài. Nó là bước khởi đầu hay nói
một cách khác là nội dung đầu tiên không thể thiếu được trong trình tự, thủ
15
tục trọng tài. Nếu không có một thỏa thuận irọng tài thì cũng không thể có
được những nội dung kế tiếp của trình tự, thủ lục trọng tài. Điều này có nghía
rằng tố tụng trọng tài chỉ được hình thành trên cơ sở có một' thỏa Ihuận trọng
lài ciìa các bên tranh chấp. Khi các bên đi đến một thỏa Uiuận trọng tài là các
b ê n đã đăt n ề n m ó n g , lao c ơ s ỏ c h o sự phát sin h m ộ t CỊLia trình trọn g tài.
Tại Khoản 2, Điều 3-Nghị định 1 16/CP cũng đã quy định rõ: “Trung
tâm TTKT chỉ nhận đơn yêu câu giải CỊiiyết các tran/ì chítp kinh tế,.., nếu trước
hoặc sau khi xảy ra tranh chấp các bên đ ã có thỏa thuận bằng văn bản vẻ
việc đưa vụ tranh chấp ra giâi quyết tại chính Trung râm 7 TK T đó".
Như vậy, việc giải quyết các Iranh chấp kinh lê bang Trung lâm r i K
theo Nghị định 116/CP phải được bắt nguồn từ thỏa thuận tiọng tài và Irong
nội dung của bản thỏa lliuận dó các bên phải lựa chọn được Ịĩiột Trung tâm
trọng tài xác dinh. Nếu không thỏa mãn cả điểm này thì Trung lâm trọng tài
cũng không có thẩm quyền giải quyết.
Còn đối vói Trung tâm TTQTVN, theo Quy tac tố tụng thì liiẩm quyền
giải quyết các tranh chấp của trọng lài cũng được xác định “khi m ột hay các
bên đươnq sự là th ể nhân hay pháp nhãn nước Qgoài. Nếu trước hay sau khi
xảy ra tranh chấp, các bên dương su thỏa thuận dưa vụ tranh chấp ra trước
Truniì tâm, hoặc nếu có m ột một điều ước quốc tê rànq buọc các bên phải đưa
vụ tranh chấp ra trước Trung tôm “(Điều 3).
7.3.2. Trình tự tô tụng trọng tài.
Như đã trình bày ở trên, CƯ sở “cần “ để vụ tranh chấp được giải quyết
bằng phương thức trọng tài chính là thỏa thuận trọng tài. Tuy vậy, Ihổa thuận
trọng tài cũng mới chỉ là yếu tô cần. Để làm phát sinh một thủ tục tố tụng trên
thực tế thì phái cần cả yếu tố "đủ”. Vậy yếu tố đủ ở đây là gì (?). Yếu tố đủ
chính là khả năng sử dụng thú tục tố tụng trọng tài của các bên khi nẩy sinh
tranh chấp. Thủ tục tố tụng trọng tài được bắt đầu bằng một sự kiện pháp lý là
16
- Xem thêm -