Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
PhÇn më ®Çu
M-êi n¨m nç lùc phÊn ®Êu, nhÊt lµ 5 n¨m qua, nh©n d©n ta ®·
t¹o nªn nh÷ng ®æi míi kinh tÕ quan träng. Trong khi nhÞp ®é t¨ng
tr-ëng nhanh vµ v-ît møc kÕ ho¹ch th× c¬ cÊu kinh tÕ cã b-íc
chuyÓn dÞch theo h-íng tiÕn bé. Vµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n
®Ó t¹o nªn sù t¨ng tr-ëng kinh tÕ lµ n-íc ta b-íc ®Çu h×nh thµnh nÒn
kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng
cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc.
Ph¸t triÓn quan ®iÓm kinh tÕ cña §¹i héi VI, Héi nghÞ lÇn thø
VI Ban chÊp hµnh Trung -¬ng ®· kh¼ng ®Þnh ph¸t triÓn kinh tÕ hµng
ho¸ nhiÒu thµnh phÇn lµ mét chñ tr-¬ng chiÕn l-îc l©u dµi trong thêi
kú qu¸ ®é lªn CNXH. ViÖc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh
phÇn chÝnh lµ ®Ó gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, ®éng viªn tèi ®a mäi
nguån lùc bªn trong vµ bªn ngoµi ®Ó phôc vô cho sù nghiÖp c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi,
c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. Kh«ng thÓ cã c¸c thµnh tùu kinh tÕ nhvõa qua nÕu kh«ng thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn.
V× thÕ ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, më cöa thu hót ®Çu ttrùc tiÕp cña bªn ngoµi lµ chiÕn l-îc ®óng ®¾n.
ChÝnh v× tÝnh cÊp thiÕt vµ tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nµy ®·
th«i thóc em chän ®Ò tµi "Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¸c thµnh
phÇn kinh tÕ ë n-íc ta hiÖn nay". Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù
h-íng dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o ®· gióp em hiÓu s©u s¾c ®Ò tµi vµ
hoµn thµnh bµi viÕt nµy.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
PhÇn I
C¬ së kh¸ch quan vµ mèi quan hÖ cña c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ
I. Néi dung cña quy luËt m©u thuÉn phÐp biÖn
chøng
Quy luËt m©u thuÉn lµ mét trong ba quy luËt cña phÐp biÖn
chøngduy vËt vµ lµ h¹t nh©n cña phÐp biÖn chøng. Néi dung cña quy
luËt chØ ra cho chóng ta thÊy nguån gèc, ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn.
Quan ®iÓm siªu h×nh cho r»ng sù vËt lµ mét thÓ ®ång nhÊt tuyÖt
®èi, chóng kh«ng cã mÉu thuÉn bªn trong. Thùc chÊt cña quan ®iÓm
nµy lµ phñ nhËn m©u thuÉn lµ nguån gèc, ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn.
Cßn quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt cho r»ng sù vËt, hiÖn t-îng
lu«n lu«n cã m©u thuÉn bªn trong vµ m©u thuÉn lµ hiÖn t-îng kh¸ch
quan chñ yÕu bëi v× sù vËt hiÖn t-îng cña thÕ giíi kh¸ch quan ®Òu
®-îc t¹o thµnh tõ nhiÒu yÕu tè, nhiÒu bé phËn, nhiÒu qu¸ tr×nh kh¸c
nhau. Gi÷a chóng cã mèi liªn hÖ, t¸c ®éng lÉn nhau trong ®ã sÏ cã
nh÷ng liªn hÖ tr¸i ng-îc nhau, gäi lµ c¸c mÆt ®èi lËp t¹o thµnh m©u
thuÉn cña sù vËt. C¸c mÆt ®èi lËp th-êng xuyªn t¸c ®éng qua l¹i lÉn
nhau g©y nªn mét biÕn ®æi nhÊt ®Þnh, lµm cho sù vËt vËn ®éng ph¸t
triÓn.
C¸c mÆt ®èi lËp lµ nh÷ng mÆt cã xu h-íng ph¸t triÓn tr¸i ng-îc
nhau nh-ng chóng l¹i cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau trong méit chØnh
thÓ duy nhÊt lµ sù vËt. Quan hÖ ®ã thÓ hiÖn c¸c mÆt võa thèng nhÊt
võa tiªu diÖt nhau. Sù thèng nhÊt gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµ sù l-¬ng
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
tùa, rµng buéc, phô thuéc lÉn nhau lµm tiÒn ®Ò ®Ó tån t¹i vµ ph¸t
triÓn cho nhau, cã mÆt nµy míi cã mÆt kia. §Êu tranh gi÷a c¸c mÆt
®èi lËp lµ sù bµi trõ g¹n bá, phñ ®Þnh lÉn nhau gi÷a chóng. Hai mÆt
®èi lËp cïng tån t¹i trong mét thÓ thèng nhÊt, chóng th-êng xuyªn
muèn tiªu diÖt lÉn nhau. §ã lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan kh«ng t¸ch
rêi sù thèng nhÊt gi÷a chóng.
Quan hÖ gi÷a thèng nhÊt vµ ®Êu tranh lµ hai mÆt ®èi lËp tån t¹i
kh«ng t¸ch rêi nhau. Sù thèng nhÊt gi÷a c¸c mÆt chØ lµ diÔn ra trong
nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh víi mét thêi gian x¸c ®Þnh. BÊt cø sù
thèng nhÊt nµo còng diÔn ra sù ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµm
cho nã lu«n lu«n cã xu h-íng chuyÓn thµnh c¸i kh¸c. Cßn ®Êu tranh
diÔn ra tõ khi thÓ thèng nhÊt x¸c lËp cho ®Õn khi nã bÞ ph¸ vì ®Ó
chuyÓn thµnh míi. §Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp diÔn ra tr¶i qua
nhiÒu giai ®o¹n víi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, tõ kh¸c biÖt ®Õn ®èi
lËp, tõ ®èi lËp ®Õn xung ®ét, tõ xung ®ét ®Õn m©u thuÉn.
§Õn ®©y nÕu cã ®ñ ®iÒu kiÖn thÝch hîp th× nã diÔn ra sù chuyÓn
ho¸ cuèi cïng gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp. C¶ hai ®Òu cã sù thay ®æi vÒ
chÊt, cïng ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é cao h¬n. Tõ ®ã m©u thuÉn
®-îc gi¶i quyÕt sù vËt míi ra ®êi thay thÕ sù vËt cò vµ qu¸ tr×nh l¹i
tiÕp tôc.
V× thÕ ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµ nguån gèc, ®éng lùc
bªn trong cña sù ph¸t triÓn.
II. TÝnh tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh
phÇn
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Trong thêi kú qu¸ ®é cßn tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ do
lÞch sö ®Ó l¹i vµ cßn cã lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ CNXH: Kinh tÕ
t- b¶n t- nh©n, kinh tÕ c¸ thÓ.
Thùc tÕ ë ViÖt Nam, thµnh phÇn kinh tÕ t- nh©n ®· cã ®ãng
gãp ngµy cµng t¨ng vµo tæng s¶n phÈm trong n-íc (GDP) tõ ®Çu
thËp niªn ®Õn nay. NÕu tÝnh toµn bé khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc
doanh nãi chung, ®ãng gãp cña khu vùc nµy qua c¸c n¨m nh- sau
(theo gi¸ n¨m 1989):
1990
1991
1992
1993
1994
19.856
20.755
22.201
23.623
25.224
(Tû ®ång)
Cao h¬n so víi thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh lÇn l-ît lµ:
10.186 tû; 10.224 tû; 10.411 tû; 10.511 tû; 10.466 tû. Tû lÖ ®ãng
gãp vµo ng©n s¸ch qua thuÕ c«ng th-¬ng nghiÖp, dÞch vô cña kinh tÕ
ngoµi quèc doanh so víi GDP còng t¨ng liªn tôc tõ n¨m 1991 ®Õn
1994: 3,8%; 5,2%; 6,3%; vµ 5,5%. Thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ cã kh¶
n¨ng ®ãng gãp nhiÒu lîi Ých cho x· héi nh- tiÒn vèn, søc lao ®éng,
kinh nghiÖm, truyÒn thèng s¶n xuÊt. Nã cã ph¹m vi ho¹t ®éng réng
trong ph¹m vi c¶ n-íc, cã mÆt c¸c vïng kinh tÕ, s¶n xuÊt trong
nhiÒu lÜnh vùc. Trong qu¸ tr×nh c¶i t¹o XHCN nÒn kinh tÕ cò, n¶y
sinh nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ míi: Kinh tÕ t- b¶n nhµ n-íc, c¸c
lo¹i kinh tÕ HTX. Trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh
tÕ míi, vÉn cßn bÞ ¶nh h-ëng nh÷ng khuyÕt tËt cña c¬ chÕ cò, c¬ chÕ
tËp trung quan liªu bao cÊp ®· phñ ®Þnh nh÷ng m©u thuÉn vèn cã
cña nÒn kinh tÕ qu¸ ®é. Sù m©u thuÉn giai cÊp trong x· héi tuy
kh«ng gay g¾t nh-ng còng cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh ®èi víi sù
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ph¸t triÓn cña x· héi. M©u thuÉn giai cÊp lµ mét tÊt yÕu, kh¸ch quan
cña bÊt kú mét x· héi nµo vµ m©n thuÉn chÝnh lµ c¬ së cho sù ph¸t
triÓn cña x· héi ®ã. ë n-íc ta, bªn c¹nh m©u thuÉn giai cÊp cßn cã
m©u thuÉn chÕ ®é së h÷u. MÊy n¨m tr-íc ®©y ®· å ¹t xo¸ bá chÕ ®é
t- h÷u, x¸c lËp chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t- liÖu s¶n xuÊt víi hai h×nh thøc
së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ. §¹i héi lÇn thø VI cña §¶ng ®·
ph¸t hiÖn vµ kiªn quyÕt th«ng qua ®æi míi ®Ó kh¾c phôc sai lÇm ®ã,
b»ng c¸ch thõa nhËn vai trß cña sù tån t¹i cña h×nh thøc t- h÷u trong
tÝnh ®a d¹ng c¸c h×nh thøc së h÷u. CÇn g¾n víi së h÷u víi lîi Ých
kinh tÕ v× lîi Ých kinh tÕ lµ b¶n chÊt kinh tÕ cña x· héi. N-íc ta qu¸
®é lªn CNXH, bá qua chÕ ®é T- b¶n, tõ mét n-íc x· héi vèn lµ
thuéc ®Þa nöa phong kiÕn, lùc l-îng s¶n xuÊt rÊt thÊp. §Êt n-íc tr¶i
qua hµng chôc n¨m chiÕn tranh, hËu qu¶ ®Ó l¹i cßn nÆng nÒ, kinh tÕ
n«ng nghiÖp kÐm ph¸t triÓn. Bªn c¹nh nh÷ng n-íc XHCN ®· ®¹t
®-îc nh÷ng thµnh tùu to lín vÒ nhiÒu mÆt, ®· tõng lµ chç dùa cho
phong trµo hoµ b×nh vµ c¸ch m¹ng thÕ giíi, cho viÖc ®Èy lïi nguy c¬
chiÕn tranh h¹t nh©n, gãp phÇn quan träng vµo cuéc ®Êu tranh v× hoµ
b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ vµ tiÕn bé x· héi vÉn cßn lµ mét n-íc
XHCN l©m vµo khñng ho¶ng trÇm träng. V× thÕ m©u thuÉn gi÷a
CNXH vµ CNTB ®ang diÔn ra gay g¾t. Tr-íc m¾t CHTB cßn cã tiÒm
n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ nhê øng dông nh÷ng thµnh tùu ®æi míi khoa
häc c«ng nghÖ, c¶i tiÕn ph-¬ng ph¸p qu¶n lý. ChÝnh nhê nh÷ng thø
®ã mµ c¸c n-íc t- b¶n cã nÒn ®¹i chñ nghÜa t- b¶n ph¸t triÓn. C¸c
n-íc XHCN trong ®ã cã ViÖt Nam ph¶i tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh rÊt
khã kh¨n vµ phøc t¹p, chèng nghÌo nµn l¹c hËu, chèng chñ nghÜa
thùc d©n míi d-íi mäi h×nh thøc chèng sù can thiÖp vµ x©m l-îc
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
cña chñ nghÜa ®Õ quèc nh»m b¶o vÖ ®éc lËp vµ chñ quyÒn d©n téc.
ChÝnh sù vËn ®éng cña tÊt c¶ c¸c m©u thuÉn ®ã ®· dÉn tíi hËu qu¶
tÊt yÕu ph¶i ®æi míi nÒn kinh tÕ lµ b-íc ®Çu h×nh thµnh nÒn kinh tÕ
hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù
qu¶n lý cña nhµ n-íc. Sù tån t¹i nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn kh¾c
phôc ®-îc t×nh tr¹ng ®éc quyÒn, t¹o ra ®éng lùc c¹nh tranh gi÷a c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn. Ph¸t
triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn lµ ®Æc tr-ng c¬ b¶n cña kinh
tÕ qu¸ ®é, võa lµ tÊt yÕu, cÇn thiÕt, võa lµ ph-¬ng tiÖn ®Ó ®¹t ®-îc
môc tiªu cña nÒn s¶n xuÊt x· héi nã võa t¹o c¬ së lµm chñ vÒ kinh tÕ
võa ®¶m b¶o kÕt hîp hµi hoµ hÖ thèng lîi Ých kinh tÕ. §ã lµ ®éng lùc
cña sù ph¸t triÓn.
III. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ.
1. MÆt thèng nhÊt
HiÕn ph¸p nhµ n-íc 1992 x¸c nhËn sù tån t¹i l©u dµi cña nÒn
kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng
cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng XHCN. C¬ cÊu kinh tÕ
nhiÒu thµnh phÇn dùa trªn chÕ ®é së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ, së
h÷u t- nh©n. §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI vµ lÇn thø VIII ®·
®-îc x¸c ®Þnh nÒn kinh tÕ n-íc ta tån t¹i 6 thµnh phÇn kinh tÕ.
Thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh (kinh tÕ Nhµ n-íc), thµnh phÇn
kinh tÕ tËp thÓ (hîp t¸c), thµnh phÇn kinh tÕ t- b¶n t- nh©n, thµnh
phÇn kinh tÕ t- b¶n Nhµ n-íc, thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ.
HiÖn nay chóng ta c«ng nhËn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong thêi kú
qu¸ ®é tiÕn lªn CNXH, x¸c nhËn sù tån t¹i l©u dµi cña nã h¬n n÷a
l¹i tuyªn bè ph¸t triÓn tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®ã theo ®Þnh
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
h-íng XHCN. §©y kh«ng ph¶i lµ mét gi¸o ®iÒu s¸ch vë mµ lµ
nh÷ng kinh nghiÖm rót ra tõ thùc tÕ, nh÷ng thÓ hiÖn tõ nh÷ng thÊt
b¹i. Môc tiªu hµng ®Çu trong viÖc ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
®-îc tãm t¾t thµnh 3 ®iÓm: Gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu
qu¶ kinh tÕ x· héi, c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n. Môc tiªu còng
chÝnh ®· thÓ hiÖn nhÊt qu¸n tõ héi nghÞ Trung -¬ng lÇn thø VI khiÕn
§¶ng ta ph¶i ban hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch ®Ó khuyÕn khÝch s¶n xuÊt
"bung ra" vµ ®Õn nay, trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn 6 thµnh phÇn kinh
tÕ chóng ta vÉn thÊy cÇn thiÕt thùc sù l-u ý ®Õn c¸c thµnh phÇn mµ
tr-íc ®©y gäi lµ phi XHCN, lµ ®èi t-îng ph¶i c¶i t¹o ngay khi b-íc
vµo thêi kú x©y dùng CNXH. Ch¼ng h¹n nh- chÝnh s¸ch khuyÕn
khÝch kinh tÕ t- b¶n t- nh©n ®Çu t- vµo s¶n xuÊt, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn
lîi ®Ó c¸c nhµ kinh doanh t- nh©n yªn t©m ®Çu t- l©u dµi, mäi thµnh
phÇn kinh tÕ ®-îc b×nh ®¼ng, vay vèn s¶n xuÊt, b¶o vÖ quyÒn së h÷u
vµ hîp ph¸p cña c¸c nhµ t- b¶n, ¸p dông phæ biÕn vµ ph¸t triÓn ®a
d¹ng c¸c h×nh thøc kinh tÕ t- b¶n nhµ n-íc. ChÝnh nhê viÖc ph¸t
triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, c«ng cuéc ®æi míi cña chóng ta
®· ®¹t nh÷ng kÕt qu¶ quan träng. C¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ hµng
ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h-íng XHCN lµ c¬ chÕ thÞ tr-êng
cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc b»ng ph¸p luËt, kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch vµ
c¸c c«ng cô kh¸c. Trong c¬ chÕ ®ã c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cã quyÒn tù
chñ s¶n xuÊt kinh doanh, quan hÖ b×nh ®¼ng, c¹nh tranh hîp ph¸p,
hîp t¸c vµ liªn doanh tù nguyÖn, thÞ tr-êng cã vai trß trùc tiÕp h-íng
dÉn c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ lùa chän lÜnh vùc ho¹t ®éng vµ ph-¬ng ¸n s¶n
xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶. Nhµ n-íc qu¶n lý nÒn kinh tÕ nh»m
®Þnh h-íng, t¹o m«i tr-êng vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng s¶n
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
xuÊt kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng, kiÓm so¸t chÆt chÏ vµ sö lý
vi ph¹m ph¸p luËt trong ho¹t ®éng kinh tÕ, b¶o ®¶m sù hµi hoµ gi÷a
ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ph¸t triÓn x· héi. C«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ ë
ViÖt Nam ®· lµm nÒn kinh tÕ thay da ®æi thÞt ®-a tèc ®é ph¸t triÓn
kinh tÕ b×nh qu©n tõ 4,9 % trong thêi kú 1986 - 1990 lªn 7,7% trong
thêi kú 1990 - 1995 vµ gi¶m tèc ®é l¹m ph¸t tõ 7,75 % (n¨m 1986)
xuèng 12,7% (1995). Thµnh c«ng cña c¶i c¸ch kh«ng nh÷ng lµ nhê
c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ thÝch hîp vµ cßn v× viÖc më cöa cho
nÒn kinh tÕ khu vùc t- nh©n vµo ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi. Nhµ
n-íc thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch kinh tÕ thµnh phÇn, kh«ng ph©n
biÖt ®èi xö kh«ng t-íc ®o¹t tµi s¶n hîp ph¸p, kh«ng gß Ðp tËp thÓ tliÖu s¶n xuÊt, kh«ng ¸p ®Æt h×nh thøc kinh doanh khuyÕn khÝch c¸c
ho¹t ®éng cho quèc tÕ nh©n sinh. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ n-íc ta cã
mèi quan hÖ chÆt chÏ vµ thèng nhÊt. Chóng ®Òu lµ bé phËn cÊu
thµnh cña hÖ thèng nh©n c«ng lao ®éng x· héi thèng nhÊt vµ môc
tiªu duy nhÊt vµ chung nhÊt cña chóng ta lµ ®¸p øng nhu cÇu cña x·
héi vµ d©n c- trªn thÞ tr-êng ®Ó h-íng tíi mét môc ®Ých cuèi cïng
ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc, ®-a n-íc ta trë thµnh mét n-íc cã
nÒn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. NÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn n-íc ta
ph¸t triÓn theo ®Þnh h-íng XHCN nh-ng ®Òu chÞu sù ®iÒu tiÕt thèng
nhÊt cña c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan ®ang t¸c ®éng trong thêi
kú qu¸ ®é (N-íc ta trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH trong hoµn c¶nh
quèc tÕ cã nh÷ng biÕn ®æi to lín vµ s©u s¾c). §ã lµ "Kinh tÕ quèc
doanh gi÷ vai trß chñ ®¹o. Kinh tÕ tËp thÓ kh«ng ngõng ®-îc cñng
cè më réng. Kinh tÕ c¸ thÓ cßn cã ph¹m vi t-¬ng ®èi lín, tõng b-íc
®i vµo con ®-êg lµm ¨n hîp t¸c trªn nguyªn t¾c tù nguyÖn, d©n chñ
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
vµ cïng cã lîi. T- b¶n t- nh©n ®-îc kinh doanh trong nh÷ng ngµnh
cã lîi cho quèc kÕ d©n sinh do luËt ph¸p quy ®Þnh. Ph¸t triÓn kinh tÕ
t- b¶n nhµ n-íc d-íi nhiÒu h×nh thøc. Kinh tÕ gia ®×nh ®-îc khuyÕn
khÝch ph¸t triÓn m¹nh nh-ng kh«ng ph¶i lµ mét thµnh phÇn kinh tÕ
®éc lËp. C¸c h×nh thøc së h÷u hçn hîp vµ ®an kÕt víi nhau h×nh
thµnh c¸c tæ chøc kinh tÕ ®a d¹ng. C¸c tæ chøc kinh tÕ chñ vµ liªn
kÕt, hîp t¸c vµ c¹nh tranh trong s¶n xuÊt kinh doanh "MÆc dï thµnh
phÇn kinh tÕ ®Òu chÞu sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n-íc nh-ng mçi thµnh
phÇn ®· ®-îc nh©n d©n h-ëng øng réng r·i vµ ®i nhanh vµo cuéc
sèng chÝnh Êy ®· gãp phÇn ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n ®Ó
ph¸t triÓn s¶n xuÊt, dÞch vô t¹o thªm viÖc lµm s¶n xuÊt cho x· héi
thóc ®Èy sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸, t¹o ra sù
c¹nh tranh sèng ®éng trªn thÞ tr-êng. Sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh
phÇn kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn sù kÕt hîp vµ lîi Ých kinh tÕ x·
héi, tËp thÓ vµ ng-êi lao ®éng ngµy cµng cao h¬n.
2. MÆt m©u thuÉn:
Quy luËt kh«ng nh÷ng chØ ra quan hÖ gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp mµ
cßn chØ ra cho chóng ta thÊy, nguån gèc, ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn
chÝnh v× thÕ trong sù ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ n-íc ta hiÖn
nay bªn c¹nh mÆt thèng nhÊt cßn song song ph¸t triÓn theo ®Þnh
h-íng t- b¶n chñ nghÜa. MÆc dï vËy ®ã míi chØ lµ kh¶ n¨ng v× thùc
tr¹ng kinh tÕ - x· héi n-íc ta vµ t-¬ng quan lùc l-îng trong bèi c¶nh
quèc tÕ nh- hiÖn nay khi vËn mÖnh cña ®Êt n-íc ph¸t triÓn theo
h-íng XHCN "Ch-a ph¶i lµ mét c¸i g× kh«ng thÓ ®¶o ng-îc l¹i. Lµ
quyÕt t©m cao kiªn ®Þnh ch-a ®ñ mµ ph¶i cã ®-êng lèi s¸ng suèt
kh«ng ngoan cña mét chÝnh §¶ng c¸ch m¹ng tiªn tiÕn giµu trÝ tuÖ vµ
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®Æc biÖt ph¶i cã bé m¸y nhµ n-íc m¹nh". M©u thuÉn c¬ b¶n trªn
cßn thÓ hiÖn gi÷a mét bªn gåm nh÷ng lùc l-îng vµ khuynh h-íng
ph¸t triÓn theo ®Þnh h-íng XHCN trong tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh
tÕ, ®-îc sù cæ vò, khuyÕn khÝch h-íng dÉn, b¶o trî cña nh÷ng lùc
l-îng chÝnh trÞ - x· héi tiªn tiÕn víi mét bªn lµ khuynh h-íng tù
ph¸t vµ nh÷ng lùc l-îng vµ nh÷ng lùc l-îng g©y tæn h¹i cho quèc tÕ
nh©n sinh. M©u thuÉn c¬ b¶n nµy ®-îc quyÕt ®Þnh nh÷ng m©u thuÉn
kinh tÕ - x· héi kh¸c c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u, trong qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn kinh tÕ nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng XHCN. Do ®Æc ®iÓm
cña thêi kú qu¸ ®é tiÕn lªn XHCN ë n-íc ta lµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ
vµ nhanh chãng lùc l-îng s¶n xuÊt, kh¾c phôc nh÷ng kinh tÕ l¹c hËu
vµ lçi thêi b»ng c¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh
phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n cña nhµ n-íc ®Ó
®-a nÒn kinh tÕ n-íc ta ®i lªn CNXH. Do ®ã m©u thuÉn kinh tÕ c¬
b¶n Èn chøa bªn trong qu¸ tr×nh nµy lµ: m©u thuÉn gi÷a hai ®Þnh
h-íng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi: ®Þnh h-íng XHCN vµ ®Þnh h-íng
phi XHCN. §ã lµ m©u thuÉn bªn trong cña nÒn kinh tÕ n-íc ta hiÖn
nay. Hai ®Þnh h-íng ®ã song song vµ th-êng xuyªn t¸c ®éng lÉn
nhau t¹o thµnh m©u thuÉn kinh tÕ c¬ b¶n chi phèi qu¸ tr×nh ph¸t
triÓn nÒn kinh tÕ n-íc ta trong thêi kú qu¸ ®é tiÕn lªn CNXH. Do
vËy vËn ®éng nÒn kinh tÕ n-íc ta kh«ng thÓ t¸ch rêi sù vËn ®éng cña
thÕ giíi cña thêi ®¹i. Ngµy nay nh÷ng nh©n tè bªn trong vµ bªn
ngoµi cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam g¾n bã kh¨ng khÝt víi nhau h¬n bao
giê hÕt cho nªn cßn cã mét m©u thuÉn n÷a t¸c ®éng m¹nh mÏ vµo
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ n-íc ta hiÖn nay lµ m©u thuÉn
cña nh©n d©n ta d-íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng gi÷ v÷ng nÒn ®éc lËp d©n
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
téc vµ kiªn ®Þnh ®i theo con ®-êng XHCN víi c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng
trong vµ ngoµi n-íc. Cã mét ®iÒu cã vÎ nh- ng-îc ®êi trong c«ng
cuéc x©y dùng CNXH ë n-íc ta hiÖn nay lµ x©y dùng CNXH b»ng
c¸ch më réng ®-êng cho CNTB. Nh-ng CNTB ë ®©y lµ CNTB ho¹t
®éng d-íi sù qu¶n lý cña nhµ n-íc XHCN. Vµ kh«ng dÑp bá kinh tÕ
t- nh©n vµ TBCN nh- chóng ta ®· lµm tr-íc ®©y. Tr¸i l¹i ngµy nay
chóng ta b¶o hé vµ khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn.
§iÒu nµy kh«ng ph¶i lµ chóng ta thay ®æi con ®-êng ph¸t triÓn kinh
tÕ - x· héi, kh«ng ph¶i lµ tõ bá sù lùa chän XHCN. ViÖc xo¸ bá chÕ
®é t- h÷u kiÓu tr-íc ®©y lµ tr¸i víi quy luËt kh¸ch quan. V× thÕ sÏ
kh«ng thóc ®Èy mµ tr¸i l¹i lµm trë ng¹i cho sù ph¸t triÓn cña lùc
l-îng s¶n xuÊt, môc tiªu d©n giµu n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n
minh khã cã thÓ thùc hiÖn ®-îc. Do ®ã t×nh tr¹ng nghÌo nµn l¹c hËu
lµ "giÆc dèt" v.v… vÉn cßn tån t¹i trªn ®Êt n-íc ta. §©y lµ nh÷ng
nguy c¬ vµ hiÓm ho¹ ®èi víi sù tån vong cña c¬ chÕ míi mµ chóng
ta ®ang g¾ng søc x©y dùng. Sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ c¸ thÓ, tb¶n t- nh©n ë trong n-íc vµ viÖc më cöa cho CNTB n-íc ngoµi ®Çu
t- vµo n-íc ta d-íi nhiÒu h×nh thøc cña "chÕ ®é t« nh-îng", ®ang
diÔn ra ngµy cµng m¹nh mÏ sÏ thùc sù lµm cho nÒn kinh tÕ m¹nh
lªn, nh-ng còng thùc sù sÏ diÔn ra 2 cuéc ®Êu tranh gi÷a hai ®Þnh
h-íng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ
nhiÒu thµnh phÇn ®ßi hái cã sù khuyÕn khÝch kinh tÕ t- nh©n ph¸t
triÓn m¹nh mÏ v× hiÖn nay sù ph¸t triÓn ®ã cßn th©p, ch-a t-¬ng øng
víi tiÒm n¨ng hiÖn cã. Tuy nhiªn ®-êng lèi ®ã còng ®ßi hái thóc ®Èy
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn. ChØ cã nh- vËy míi lµm cho
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ngµy cµng m¹nh lªn, ph¸t huy tèt vai
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
trß chØ ®¹o vµ hîp thµnh nÒn t¶ng kinh tÕ quèc d©n. Trong nÒn kinh
tÕ n-íc ta hiÖn nay, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ b×nh ®¼ng tr-íc ph¸p
luËt, nh-ng kh«ng cã vai trß, vÞ trÝ nh- nhau trong qu¸ tr×nh h×nh
thµnh vµ x©y dùng chÕ ®é kinh tÕ -x· héi míi. Kinh tÕ mµ nßng cèt
lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. Trong qu¸ tr×nh tæ
chøc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, nhµ n-íc ta sö
dông mét phÇn vèn tµi s¶n thuéc së h÷u nhµ n-íc x©y dùng khu vùc
doanh nghiÖp nhµ n-íc ®ñ m¹nh, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ®Ó gi÷ vai
trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ, nhµ n-íc sö dông c¸c doanh nghiÖp
nhµ n-íc nh- mét "c«ng cô vËt chÊt ®Ó võa h-íng dÉn, ®iÒu chØnh
nh÷ng biÕn ®éng tù ph¸t triÓn cña thÞ tr-êng; võa "më ®-êng" lµm
"®Çu tÇu" thu hót, l«i kÐo c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn theo
®Þnh h-íng, chiÕn l-îc vµ kÕ ho¹ch cña nhµ n-íc, chiÕn l-îc æn
®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi ®Õn n¨m 2000 ®· nªu râ "khu vù
quèc doanh ®-îc s¾p xÕp l¹i, ®æi míi c«ng nghÖ vµ tæ chøc qu¶n lý,
kinh doanh cã hiÖu qu¶ liªn kÕt vµ hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
kh¸c, thùc hiÖn vai trß chØ ®¹o vµ chøc n¨ng cña c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ
m« cña nhµ n-íc". Nh- vËy bªn c¹nh quan hÖ thèng nhÊt cã liªn
quan mËt thiÕt ®Õn nhau cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cßn tån t¹i
nh÷ng m©u thuÉn gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Nh÷ng m©u thuÉn
nµy t¹o ®éng lùc vµ tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. N¨m
thµnh phÇn kinh tÕ n-íc ta ®Õn nµy, kh«ng chØ cã m©u thuÉn bªn
ngoµi gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ mµ cã m©u thuÉn bªn trong b¶n
th©n c¸c thµnh phÇn kinh tÕ mµ muèn hiÓu ®óng b¶n chÊt cña sù vËt
muèn x¸c ®Þnh ®-îc xu thÕ ph¸t triÓn cña nã ph¶i t×m cho ®-îc m©u
thuÉn bªn trong cña sù vËt. Bªn trong b¶n th©n c¸c thµnh phÇn kinh
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
tÕ cßn tån t¹i m©u thuÉn gi÷a lîi Ých c¸c ngµnh trong thµnh phÇn
kinh tÕ ®ã, nh÷ng ngµnh ®éc quyÒn nh- CN quèc phßng, Ng©n hµng
nhµ n-íc, B-u chÝnh viÔn th«ng, kh«ng ph¶i lµ kh«ng chÞu sù c¹nh
tranh khèc liÖt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Ngµnh nµo còng muèn
kinh doanh ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. Trong nÒn kinh tÕ hiÖn nay thùc
hiÖn ®iÒu ®ã kh«ng ph¶i lµ dÔ dµng. Nh-ng chÝnh sù c¹nh tranh ®ã
®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn cao h¬n víi chÊt
l-îng vµ sè l-îng s¶n phÈm ngµy cµng phong phó h¬n. ChuyÓn sang
dt thÞ tr-êng tÊt yÕu ph¶i hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Trong
thêi ®¹i ngµy nay, mäi nÒn kinh tÕ d©n téc ®Òu kh«ng h-íng tíi xuÊt
khÈu, kh«ng coi mòi nhän v-¬n lªn ra bªn ngoµi th× kh«ng thÓ ®-a
nÒn kinh tÕ trong n-íc t¨ng tr-ëng theo kÞp b-íc tiÕn ho¸ chung cña
nh©n lo¹i. NÒn ngo¹i th-¬ng ViÖt Nam nh÷ng n¨m 1981 - 1982 cßn
bÐ vµ mÊt c©n ®èi nghiªm träng. Tæng kim ng¹ch kh«ng v-ît qu¸
500 triÖu USD vµ tØ lÖ xuÊt nhËp lµ 1/4 (xuÊt 1 th× nhËp 4). Nh÷ng
n¨m ®Çu thay ®æi (1986 -1987) kim ng¹ch xuÊt khÈu kho¶ng 800
triÖu USD víi tØ lÖ xuÊt nhËp khÈu lµ 1/1,7. N¨m 1986 - 1989 kim
ng¹ch xuÊt khÈu ®· trªn 1 tû USD, n¨m 1991 gÇn 2 tû USD vµ n¨m
1992 trªn 2,4 tû víi c¸n c©n ngo¹i th-¬ng th¨ng b»ng. §ã lµ nh÷ng
b-íc tiÕn hÕt søc quan träng t¹i nh÷ng c¬ së, nh÷ng tÝn hiÖu ®¸ng
mõng cho nÒn kinh tÕ n-íc ta. §ã lµ do sù c¹nh tranh gay g¾t cña
c¸c ngµnh trong kinh tÕ quèc doanh, mµ ngµnh nµo còng cho m×nh
lµ then chèt. §Êu tranh vµ ph¸t triÓn lµ hai mÆt cña hiÖn t-îng, lµ
quan hÖ nh©n- qu¶ cña mét vÊn ®Ò. Cã ®Êu tranh míi cã ph¸t triÓn v×
vËy nh- bÊt kú mét gi¸ trÞ nµo, sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp tÊt
yÕu sÏ dÉn ®Õn sù chuyÓn ho¸ gi÷a chóng. Trong c¬ chÕ thÞ tr-êng
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
mÆc dï lµ sù c¹nh tranh rÊt khèc liÖt "Th-¬ng tr-êng lµ chiÕn
tr-êng" nh-ng nh÷ng g× cßn tån t¹i ®-îc vµ mÆt hµng nµo ®-îc
ng-êi tiªu dïng chÊp nhËn, ®ã chÝnh lµ do sù nç lùc ®æi míi cña b¶n
th©n ngµnh ®ã. ChÝnh v× vËy c¸c doanh nghiÖp kh«ng thÓ ngåi yªn
thô ®éng mµ ph¶i ®æi míi, c¶i tiÕn ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr-êng,
thóc ®Èy tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o vµ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh
nghiÖp. §ã lµ tÝnh -u viÖt cña m©u thuÉn nh-ng bªn c¹nh ®ã nh÷ng
m©u thuÉn nµy còng ®· n¶y sinh nhiÒu tÖ n¹n x· héi. §ã lµ sù coi
träng lîi Ých vµ ®ång tiÒn, v× tiÒn hä s½n sµng dïng mäi thñ ®o¹n ®Ó
®¹t ®-îc môc ®Ých cña m×nh. §iÒu nµy cã sù ¶nh h-ëng kh«ng nhá
®Õn sù ph¸t triÓn chung cña x· héi nhÊt lµ x· héi ViÖt Nam ta muèn
coi träng nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng vµ ®¹o ®øc con ng-êi.
TÝnh m©u thuÉn gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ lµ cßn ë chç do lîi Ých
l©u dµi gi÷ac¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, mçi thµnh phÇn kinh
tÕ cã lîi Ých riªng. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nÒn s¶n xuÊt x·
héi, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn søc s¶n xuÊt, c¶i tiÕn kü thuËt, c«ng nghÖ,
®æi míi tæ chøc qu¶n lý kinh tÕ, thùc hiÖn m¹nh mÏ sù ph©n c«ng
lao ®éng sÏ kh¾c phôc t×nh h×nh m©u thuÉn gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh
tÕ.
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
PhÇn II
Thùc tr¹ng - Gi¶i ph¸p cña c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ
I. Thùc tr¹ng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong
thêi gian qua
1. Kinh tÕ quèc doanh:
Dùa trªn së h÷u toµn d©n t- liÖu s¶n xuÊt, theo sè liÖu thèng kª
®Õn cuèi n¨m 1989 c¶ n-íccã 12.080 xÝ nghiÖp quèc doanh víi vèn
t-¬ng øng lµ 10tû USD. Trong ®ã c«ng nghiÖp chiÕm 49,3% tæng sè
vèn, x©y dùng chiÕm 9% tæng sè vèn. N«ng nghiÖp chiÕm 8,1%
tæng sè vèn, lÇm nghiÖp 1,2% tæng sè vèn. CTVT: 14,8%; Th-¬ng
nghiÖp 11,6%; C¸c ngµnh kh¸c 5,93% tæng sè vèn. Hµng n¨m
thµnh phÇn kinh tÕ nµy t¹o ra kho¶ng 35 - 40% GDP vµ tõ 22 - 30%
TNQD, ®ãng gãp vµo ng©n s¸ch tõ 60 - 80% sè thu cña ng©n s¸ch
nhµ n-íc. Thµnh phÇn kinh tÕ nµy n¾m gi÷ toµn bé c«ng nghiÖp
nÆng, hµng tiªu dïng chiÕm tØ träng phÇn lín, phÇn lín nh÷ng s¶n
phÈm chñ yÕu (100%) thuèc ch÷a bÖnh 100% hµng dÖt kim 85%
giÊy, 75% v¶i mÆc, 60% xµ phßng vµ 70% xe ®¹p… kh«ng ai cã thÓ
phñ nhËn vai trß vµ tÇm quan träng cña kinh tÕ quèc doanh ®èi víi
nÒn kinh tÕ n-íc ta vµ tuy ®· ®¹t mét sè thµnh tÝch song khu vùc
kinh tÕ quèc doanh ch-a ®¶m b¶o ®-îc t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, sù
t¨ng tr-ëng kinh tÕ thùc hiÖn theo m« h×nh chiÒu réng (t¨ng vèn,
t¨ng lao ®éng); sù ®ãng gãp cña khu vùc nµy so víi sè chi cña nhµ
n-íc trë l¹i cho nã 1:3.
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
* HiÖn nay sau ®æi míi c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¬ chÕ
qu¶n lý kinh tÕ, tuy cã t¹o nªn sù chuyÓn biÕn b-íc ®Çu, mét sè xÝ
nghiÖp ®· v-ît qua khã kh¨n t¹o nªn thÕ æn ®Þnh ®Ó ®i ra vµ ®i lªn.
Song nh÷ng nh©n tè ®ã ch-a nhiÒu vµ nh÷ng chuyÓn biÕn ®ã ch-a cã
c¬ së v÷ng ch¾c vµ l©u dµi. §Õn 31/12/1991 ®· cã 500 xÝ nghiÖp nhµ
n-íc ph¸ s¶n vµ ngõng ho¹t ®éng. ViÖc s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp
nhµ n-íc theo nghÞ ®Þnh 388 - H§BT chØ míi ®-îc ë 10 Bé, trong
®ã sè doanh nghiÖp hiÖn cã lµ 1566, sè ®ñ ®iÒu kiÖn tån t¹i lµ 1.096,
sè ph¶i chuyÓn thÓ lµ 470. VÒ ®Þa ph-¬ng ®· tiÕn hµnh ®-îc 10 tû.
Thµnh phÇn trong ®ã sè doanh nghiÖp hiÖn cã 2464, sè ®ñ ®iÒu kiÖn
582, sè ph¶i chuyÓn thÓ 882, viÖc triÓn khai thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸
theo quyÕt ®Þnh 202 - H§BT ch-a tiÕn hµnh ®-îc bao nhiªu, do
nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau lµm ¸ch t¾c vµ chËm ch¹p.
* Tõ thùc tr¹ng nãi trªn. Ta cã thÓ thÊy mét sè ®Æc tr-ng cña xÝ
nghiÖp quèc doanh hiÖn nay lµ:
- Sau mét sè khã kh¨n tÊt yÕu, ®· cã vµi doanh nghiÖp trô l¹i,
v-¬n lªn gãp phÇn ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt vµ ®êi sèng x· héi vµ
d©n c-, dËp t¾t nh÷ng c¬ sèt hµng ho¸, gãp phÇn b×nh æn gi¸ c¶. Tuy
vËy sè doanh nghiÖp nµy ch-a nhiÒu vµ ch-a v÷ng ch¾c.
- Sù tån t¹i thµnh phÇn kinh tÕ lµ cÇn thiÕt nh-ng cßn qu¸ nhiÒu
víi ng©n s¸ch, chÊt l-îng vµ hiÖu qu¶ thÊp.
- Sù t¨ng tr-ëng vµ tån t¹i hay håi sinh cña mét sè xÝ nghiÖp vÒ
mÆt thùc chÊt vÉn cßn lîi dông kÏ hë cña bao cÊp nhµ n-íc, nh÷ng
s¬ hë cña ph¸p luËt.
- Quen sèng trong c¬ chÕ bao cÊp nªn thiÕu ®é nh¹y c¶m víi
c¸c th«ng sè biÕn ®éng cña thÞ tr-êng.
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
NhiÒu doanh nghiÖp ®· trë thµnh n¬i ®Ó cho ng-êi lîi dông
quèc doanh ®Ó bu«n lËu, tham nhòng lµm thÊt tho¸t tµi s¶n vèn liÕng
cña nhµ n-íc.
2. Kinh tÕ tËp thÓ:
Kinh tÕ tËp thÓ dùa trªn së h÷u tËp thÓ vÒ TLSX ( trõ ruéng ®Êt
së h÷u toµn d©n). §©y lµ thµnh phÇn kinh tÕ tuy tr×nh ®é x· héi ho¸
t- liÖu s¶n xuÊt, tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt cßn thÊp h¬n kinh tÕ
quèc d©n nh-ng s¶n xuÊt víi l-îng hµng ho¸ cung øng cho s¶n xuÊt
vµ tiªu dïng ®êi sèng x· héi. Tr-íc biÕn ®éng cã tÝnh b-íc ngoÆt
cña nÒn kinh tÕ chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr-êng vµ sù sôp ®æ cña c¸c
n-íc Liªn x« vµ §«ng ¢u cò, kinh tÕ thÞ tr-êng n-íc ta nh×n chung
bÞ gi¶m sót vµ biÕn d¹ng. Trong c«ng nghiÖp sè HTX 32.034 (1988)
chØ cßn 9.660 (1991) møc s¶n xuÊt n¨m 1991 sã víi n¨m tr-íc gi¶m
47% nªn gi¸ trÞ s¶n l-îng ®ãng còng gi¶m dÇn tõ chç chiÕm 23,9%
(n¨m 1988) gi¶m xuèng cßn 6,8% (n¨m 1991). Trong th-¬ng nghiÖp
vµ dÞch vô tÝnh ®Õn n¨m 1989 toµn ngµnh cã 21.094 ®iÓm b¸n hµng
tËp thÓ, trong ®ã 14.992 HTX mua b¸n ë ph-êng x·. TÝnh ®Õn n¨m
1991 h¬n 75% sè HTX gi¶i thÓ. Sè cßn l¹i ho¹t ®éng cÇm chõng. Tõ
chç toµn ngµnh th-¬ng nghiÖp dÞch vô chiÕm 15% tæng møc b¸n lÎ
trªn thÞ tr-êng tr-íc n¨m 1986 ®Õn n¨m 1991 chØ cßn chiÕm 1,8%.
Trong n«ng nghiÖp sù xuÊt hiÖn kinh tÕ n«ng hé víi t- c¸ch lµ ®¬n
vÞ kinh tÕ c¬ së, thùc hiÖn réng r·i c¬ chÕ kho¸n, hé gia ®×nh x· viªn
lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ, ®-îc giao quyÒn sö dông ruéng ®Êt, b-íc
®Çu gi¶i phãng møc s¶n xuÊt khai th¸c tiÒm n¨ng lao ®éng vµ vèn
cña nh©n d©n. Nhµ n-íc tiÕp tôc ®æi míi vµ kiÖn toµn kinh tÕ tËp thÓ
theo nguyªn t¾c tù nguyÖn, d©n chñ, b×nh ®¼ng ph¸t huy vµ kÕt hîp
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
hµi hoµ søc m¹nh cña tËp thÓ vµ cña x· viªn. Ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc
hîp t¸c, ®a d¹ng vµ më réng c¸c h×nh thøc kinh tÕ tËp thÓ trong n«ng
nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, mua b¸n, tÝn dông (n«ng d©n) ë nh÷ng
n¬i cÇn thiÕt vµ cã ®iÒu kiÖn.
3. Kinh tÕ t- b¶n nhµ n-íc.
HiÖn nay viÖc nhËn thøc thµnh phÇn kinh tÕ cßn rÊt h¹n hÑp vµ
rÊt ®¬n gi¶n, mÆc dï nã cã vÞ trÝ rÊt quan träng trong c¬ cÊu kinh tÕ
nh÷ng thµnh phÇn ë n-íc ta. Thµnh phÇn kinh tÕ nµy rÊt ph¸t triÓn,
®a d¹ng. Nã bao gåm c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp thuéc h×nh thøc së
h÷u hçn hîp. Theo sè liÖu cña Tæng côc thèng kª, tÝnh ®Õn th¸ng 7
n¨m 1992 ®· cã 461 dù ¸n ®Çu t- ®· ®-îc cÊp giÊy phÐp víi tæng sè
vèn ®¨ng ký lµ 3.563 triÖu USD; trong ®ã h×nh thøc liªn doanh lµ
chñ yÕu, phæ biÕn chiÕm 342 dù ¸n vµ chiÕm 55% tæng sè vèn ®¨ng
ký. NÕu tÝnh theo ®Þa ph-¬ng vµ miÒn th× c¸c tØnh phÝa nam chiÕm
72,5% sè dù ¸n vµ 73,5% tæng sè vèn ®¨ng ký c¶ n-íc. Cßn sè dù
¸n ®Çu t- vµ ®ang cã chiÒu h-íng t¨ng lªn, tÝnh ®Õn th¸ng 6 n¨m
1994 ®· cã 800 dù ¸n víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 8,7 tû USD vµ dù
b¸o ®Õn n¨m 2000 cã thÓ ®¹t 20 tû USD. Kinh tÕ t- b¶n nhµ n-íc cã
vai trß quan träng trong viÖc vËn ®éng tiÒm n¨mg to lín vÒ vèn,
c«ng nghÖ kh¶ n¨ng qu¶n lý cña c¸c nhµ t- b¶n v× lîi Ých cña hä
còng nh- lîi Ých cña ®Êt n-íc. Nhµ n-íc cÇn ph¸t triÓn réng r·i c¸c
h×nh thøc liªn doanh, nhiÒu ph-¬ng thøc gãp vèn thÝch hîp gi÷a
kinh tÕ nhµ n-íc víi t- b¶n t- nh©n trong vµ ngoµi n-íc, ®Ó t¹o ®µ
cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¸t triÓn, b»ng kh¶ n¨ng hîp t¸c
vµ c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp n-íc ngoµi.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
4. Thµnh phÇn kinh tÕ t- nh©n:
Trªn thùc tÕ kinh tÕ t- nh©n ë n-íc ta bao gåm: c¸c xÝ nghiÖp
t- nh©n, hé t- nh©n vµ c¸ thÓ tuy nhiªn viÖc ph©n lo¹i nµy c¶ lý luËn
vµ thùc tiÔn cßn ®ang cã chç ch-a thèng nhÊt. Nh-ng mÆc dï khu
vùc kinh tÕ nµy ®æi míi ®-îc håi sinh, nh-ng tõ n¨m 1989 ®Õn nay
®· ph¸t triÓn nhanh vµ m¹nh. VÝ dô: ngµnh c«ng nghiÖp chiÕm
27,2% (1989) ®Õn nay gÇn 30% trong tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm c«ng
nghiÖp; tÝnh ®Õn n¨m 1991 trong th-¬ng nghiÖp thµnh phÇn kinh tÕ
t- nh©n cã 730 ngh×n hé víi 950 ngh×n ng-êi kinh doanh chuyªn
nghiÖp vµ 1,2 triÖu ng-êi bu«n b¸n nhá. Sè hé quy m« võa vµ nhá
chiÕm ®¹i bé phËn. TÝnh ®Õn gi÷a th¸ng 8 n¨m 1992 ®· 571 hé kinh
doanh lín ®-îc phÐp chuyÓn thµnh doanh nghiÖp t- nh©n víi sè vèn
lµ 114 tû ®ång ViÖt Nam; 412 hé chuyÓn thµnh c«ng ty tr¸ch nhiÖm
h÷u h¹n víi sè vèn 159 tû ®ång ViÖt Nam. Trªn thÞ tr-êng x· héi,
thµnh phÇn kinh tÕ nµy ®ua tranh víi th-¬ng nghiÖp quèc doanh vµ
tËp thÓ nªn ®· chiÕm lÜnh vÒ b¸n lÎ vµ dÞch vô tiªu dïng tõ 60,8%
(1989) lªn 73,1% (1991). Theo sù ph©n lo¹i, kinh tÕ n«ng hé còng
thuéc còng thuéc khu vùc kinh tÕ nµy. Cho ®Õn nay cã kho¶ng
10.402 hé trong ®ã hé s¶n xuÊt hµng ho¸ cã møc thu nhËp tõ 5 triÖu
®ång trë lªn chiÕm 22,4%; hé tù cÊp tù tóc chiÕm 62,8%; hé nghÌo
vµ qu¸ nghÌo chiÕm 14,8%. Khu vùc kinh tÕ t- nh©n lµ thµnh phÇn
kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh. Cuèi n¨m 1988 ®Õn nöa n¨m 1990 kinh tÕ
t- b¶n t- nh©n ph¸t triÓn kh¸ rÇm ré. C¶ n-íc lóc ®ã cã gÇn 500 xÝ
nghiÖp vµ c«ng ty t- doanh. Thµnh phè Hå ChÝ Minh cã 235 doanh
nghiÖp t- nh©n víi sè vèn ®Çu t- mçi ®¬n vÞ tõ 100 triÖu ®ång trë
lªn. §Õn th¸ng 7 n¨m 1992 sau h¬n 1 n¨m ban hµnh luËt doanh
20
.PDF 
27 
26838 
72 
