Miếng Da Lừa
Miếng Da Lừa
Tác giả: Honoré de Balzac
Thể loại: Tiểu Thuyết
Website: http://motsach.info
Date: 11-October-2012
(mobile version)
Trang 1/677
http://motsach.info
Miếng Da Lừa
Sơ Lược Về Tác Giả
Honoré de Balzac (1799-1850) là nhà văn
hiện thực Pháp lớn nhất nửa đầu thế kỷ 19,
bậc thầy của tiểu thuyết văn học hiện thực.
Ông là tác giả của bộ tiểu thuyết đồ sộ Tấn trò
đời (La Comédie humaine).
Cuộc đời
Honoré de Balzac sinh ngày 20 tháng 5 năm
1799 ở Tours. Ông là con trai của BernardFrançois Balssa và Anne-Charlotte-Laure
Sallambier, họ Balzac được lấy của một gia
đình quý tộc cổ Balzac d'Entraigues. Cuộc đời
ông là sự thất bại toàn diện trong sáng tác và
kinh doanh - đó là tổng kết chung về thời
thanh niên của Balzac từ khi vào đời cho đến
năm (1828): Hai lần ứng cử vào Hàn lâm viện
Pháp đều thất bại. Ông chỉ thật sự được văn
đàn Pháp công nhận sau khi mất. Người ủng
Trang 2/677
http://motsach.info
Miếng Da Lừa
hộ ông nhiều nhất khi còn sống là Victor
Hugo. Ông có một sức sáng tạo phi thường,
khả năng làm việc cao. Thường chỉ ngủ một
ngày khoảng 2 đến 3 tiếng, thời gian còn lại
làm việc trên một gác xép.
Sự nghiệp
Giai đoạn 1829-1841
Sau tiểu thuyết lịch sử Les Chouans (Những
người Chouans, 1829), Balzac cho ra đời liên
tiếp nhiều tác phẩm nổi tiếng, trong nhiều
cảm hứng và chủ đề khác nhau: La Peau de
chagrin (Miếng da lừa, 1831), Le Médecin de
campagne (Người thầy thuốc nông thôn,
1833), La Recherche de l'absolu (Đi tìm tuyệt
đối, 1833), Eugénie Grandet (1833), Le Père
Goriot (Lão Goriot, 1834).
Trong sự nghiệp sáng tác Balzac đã viết về
nhiều đề tài và mỗi vấn đề đều có một số tác
phẩm, tạo nên sự đa dạng trong tư tưởng cũng
Trang 3/677
http://motsach.info
Miếng Da Lừa
như trong nghệ thuật của ông. Balzac đã lần
lượt đi qua nhiều phong cách trữ tình, châm
biếm, triết lý và dần dần thiết lập một hệ thống
cho các sáng tác của mình, bao gồm các chủ
đề: nghiên cứu triết học (như các tác phẩm
Miếng da lừa, Đi tìm tuyệt đối, Kiệt tác vô
danh...), cảm hứng thần bí (như: Louis
Lambert, Séraphita), nghiên cứu phong tục
(trong đó ông thiết lập một hệ thống các đề tài
mà ông gọi là các "cảnh đời" vì cuộc đời được
ông ví như một tấn hài kịch lớn).
Giai đoạn 1841-1850
Balzac đã bắt đầu công việc tập hợp lại các tác
phẩm theo chủ đề và thống kê sắp đặt lại
trong một hệ thống có tên chung là Tấn trò
đời.
Tư tưởng và tài năng nghệ thuật
Balzac là nhà văn sớm có ý thức về sự tái hiện
cuộc đời một cách hoàn chỉnh ở đủ mọi góc
Trang 4/677
http://motsach.info
Miếng Da Lừa
cạnh của nó và được đặt trong hệ thống mà
ông ví như một "công trình kiến trúc của vũ
trụ" với tính chất vừa hệ thống vừa hoành
tráng từ các tác phẩm của ông. Vũ trụ ấy là
cuộc đời nhìn qua nhãn quang của ông tạo nên
một "thế giới kiểu Balzac" in rõ dấu ấn của
"cảm hứng vĩ mô".[1] Vì vậy, vũ trụ trong tiểu
thuyết Balzac là một "vũ trụ được sáng tạo hơn
là được mô phỏng".
Phê phán hay chất phủ định cao là khía cạnh
được chú ý khi nói về tiểu thuyết Balzac: qua
sự nghiệp sáng tác của Balzac cả một xã hội và
con người dưới thể chế tư sản bị phơi bày với
tất cả xấu xa tiêu cực, cũng từ đây những nỗi
khổ đau, những tấn bi kịch xảy ra cho nhiều
người, ở nhiều hoàn cảnh trong một xã hội mà
đồng tiền là chân lý.
Vì sở trường của Balzac là việc miêu tả cái xấu,
cái ác trong xã hội tư sản một cách thấu đáo và
sắc sảo qua hệ thống ngôn từ và phong cách
thích hợp, và đây cũng chính là nguyên nhân
Trang 5/677
http://motsach.info
Miếng Da Lừa
gây ra mối ác cảm của giới phê bình đương
thời đối với Balzac.
Nên những nhân vật gây ấn tượng mạnh nhất
và thành công nhất của Balzac là những nhân
vật phản diện, thường được tác giả cho xuất
hiện nhiều lần trong nhiều tác phẩm để người
đọc theo dõi chặng đường phát triển tính cách,
số phận, những bước thăng trầm trong cuộc
chen chân trong thế giới đồng tiền, âm mưu và
tội ác (Rastignac xuất hiện trong ba quyển: Lão
Goriot, Bước thăng trầm của kỹ nữ, Miếng da
lừa, hay Lucien Chardon xuất hiện trong Vỡ
mộng, Bước thăng trầm của kỹ nữ, và Vautrin
trong Lão Goriot.
Ngược lại, khía cạnh khẳng định cái đẹp trong
các tác phẩm của Balzac bị cho là yếu: "Những
nhân vật đức hạnh trong tiểu thuyết Balzac khá
mờ nhạt..."[2]. hoặc: "Những nhân vật trong
tiểu thuyết Balzac đều có cử chỉ tình cảm và
phong cách thông tục. Khi muốn diễn tả sự
thanh lịch quý phái, hào hiệp thì Balzac thường
Trang 6/677
http://motsach.info
Miếng Da Lừa
khoa trương một cách cầu kỳ: người phụ nữ
đức hạnh và các cô thiếu nữ được khắc họa
một cách ngượng nghịu..."[3]. Vd: Trong tác
phẩm "Những quý bà cầu kỳ rởm", thì một số
nhân vật đã bảo gia nhân mang ra "một thứ
chất lỏng cần thiết cho cuộc sống" (nước) để
mời khách.
Tiểu thuyết của Balzac phản ánh hiện thực xã
hội không mấy tốt đẹp, nhưng chính Balzac lại
từng khẳng định:" Xã hội đã tự tách ra hoặc
xích lại gần hơn với những quy tắc vĩnh cửu,
với cái chân thực, cái đẹp, tiểu thuyết phải là
một thế giới tốt lành hơn..." (Lời tựa Tấn trò
đời)
Như vậy, thế giới nghệ thuật của Tấn trò đời
không đơn thuần là phản ánh cái thiện, cái ác
trong xã hội, mà điều Balzac mong mỏi chính
là cải tạo xã hội ngày càng tốt đẹp hơn.
Nghệ thuật của Balzac cũng là vấn đề đã từng
gây tranh cãi, khi vẫn có ý kiến cho rằng "ông
Trang 7/677
http://motsach.info
Miếng Da Lừa
có một bút pháp thiếu thoải mái, thiếu sự
thuần chất, nhưng vững vàng cụ thể đầy cá
tính thể hiện một khí chất mạnh mẽ", "lối văn
tối tăm hỗn độn" (confus), "sự thông tục"
(vulgaire)... Đứng trước những biểu hiện đó
nhiều nhà phê bình thời trước như: nhà lý luận
lãng mạn Sainte Beuve không thích lối thể
hiện (văn phong) của Balzac, nhà hiện thực duy
mỹ - nhà văn Gustave Flaubert đã "cau mày"
nhận xét "giá như Balzac biết viết văn". Và đến
thế kỷ XX nhà văn André Gide cho rằng
Balzac đã làm cho tác phẩm của ông trở nên
cồng kềnh bằng "những yếu tố hỗn tạp, hoàn
toàn không thể đồng hóa được bằng tiểu
thuyết". Còn Marcel Proust lưỡng lự trước câu
hỏi "nghệ thuật của Balzac có hay không?".
Đồng thời André Gide và Marcel Proust cũng
thừa nhận rằng "có những nhược điểm không
thể tách rời khỏi những tác phẩm của ông".
Chú thích
Trang 8/677
http://motsach.info
Miếng Da Lừa
[1] Cảm hứng vĩ mô: Được hiểu là những tác phẩm
văn chương phản ánh hiện thực thời đại của xã hội và
số phận của con người xã hội như sự tha hóa của con
người trong xã hội mà đồng tiền chi phối tất cả giá trị
đạo đức và các mối quan hệ xã hội. Như những nhân
vật trong Lão Goriot (Le père Goriot) sẵn sàng chạy
theo đồng tiền và quyền lực chà đạp lên những giá trị
đạo và tình cảm thiêng liêng nhất.
Cảm hứng vi mô: Được hiểu là những tác phẩm văn
chương đi sâu vào thế giới nội tâm của con người khi
con người đứng trước những khó khăn thách thức của
cuộc sống. Cuộc đấu tranh đó là cuộc tranh đấu thầm
lặng và gay gắt giữa cái thiện và cái ác, giữa cái cao
cả và cái thấp hèn diễn ra trong nội tâm của con
người. Như nhân vật ông già trong Ông già và biển cả
của Ernest Hemingway hay nhân vật Hộ trong "Đời
thừa" của Nam Cao.
[2] Hônêrê đơ Banzac (Honoré de Balzac) -Trọng Đức
biên soạn -Nhà xuất bản Giáo dục.
Trang 9/677
http://motsach.info
Miếng Da Lừa
[3] Như trên.
Trang 10/677
http://motsach.info
Miếng Da Lừa
Lời Giới Thiệu
Tiểu thuyết Miếng da lừa (1831) là một trong
những tác phẩm xuất sắc đầu tiên của Honoré
de Balzac, tiếp sau cuốn tiểu thuyết lịch sử
Những người Suăng (1829), chấm dứt giai
đoạn những tiểu thuyết ly kỳ, kỳ quặc mà sau
này tác giả tự mình gọi là thứ "Văn chương con
lợn", và mở đầu bước phát triển mới trong sự
nghiệp sáng tác của nhà văn sau mười năm tìm
tòi, mò mẫm, gian khổ, lâu dài. Từ nay Balzac
đi hẳn vào con đường lớn của chủ nghĩa hiện
thực mà Miếng da lừa là một trong những mốc
đầu tiên.
Khi viết Miếng da lừa, Balzac chưa nghĩ tới
việc xây dựng cả pho Tấn trò đời vĩ đại của
ông, nhưng ông đã có ý kiến phải đi sát hiện
thực xã hội đương thời, mô tả toàn diện xã hội
và tính quy luật trong sự phát triển của nó,
nâng sáng tác của ông lên trình độ khái quát
Trang 11/677
http://motsach.info
Miếng Da Lừa
hóa rộng rãi. Cũng vì vậy, Miếng da lừa
nghiễm nhiên trở thành một bước mở đầu, mà
đã già dặn, cho cả công trình lớn lao sáng tạo
pho Tấn trò đời tương lai. Tiểu thuyết Miếng
da lừa mà Balzac sẽ xếp vào phần Khảo cứu
triết học của Tấn trò đời, đã đặt ra cả một loạt
vấn đề triết lý và xã hội, nêu lên cả một loạt
chủ đề mà sau này nhà văn sẽ đề cập tới cụ
thể và đầy đủ hơn trong nhiều tác phẩm khác
của Tấn trò đời.
oOo
Tóm tắt nội dung tiểu thuyết Miếng da lừa như
sau:
Raphaël de Valentin là một thanh niên quý tộc
phá sản, có tài năng và chí hướng. Ban đầu
anh cam chịu sống cảnh nghèo nàn trong một
gian gác xép để cần cù học tập nghiên cứu và
viết sách. Nhưng anh lại khao khát tình yêu và
mơ ước một cảnh yêu đương trong nhung lụa,
cho nên anh không quan tâm đến mối tình của
Trang 12/677
http://motsach.info
Miếng Da Lừa
Pauline, con gái bà chủ nhà nơi anh trọ, mặc
dầu họ ân cần chăm sóc anh rất chu đáo.
Rồi một bữa, không kiên trì được, anh nghe
theo bạn là de Rastignac từ bỏ cuộc đời lao
động nghèo khổ để chạy theo cuộc sống
phóng đãng, phù hoa của xã hội thượng lưu.
Anh yêu say mê nữ bá tước Foedora, người
đàn bà thời thượng có sắc đẹp và tiền của
nhưng lại vô tình, thiếu thốn trái tim để hưởng
ứng mối tình chân thành và nồng nhiệt của
Raphaël. Cuối cùng anh bị Foedora cự tuyệt và
anh lăn mình vào những cuộc hành lạc cho tới
khi hết nhẵn tiền, anh định ra sông tự tử.
Nhưng vừa lúc đó, Raphaël được một lão già
bán đồ cổ cho một miếng da lừa có phép màu
làm thỏa mãn mọi ước nguyện của anh, nhưng
mỗi lần được toại nguyện thì miếng da lừa co
lại và tuổi đời anh lại giảm đi. Nhờ tấm bùa
thiêng, Raphaël trở nên triệu phú và khi gặp
lại Pauline cũng trở nên giàu có, anh định kết
hôn với nàng. Song, được toại nguyện thì
Trang 13/677
http://motsach.info
Miếng Da Lừa
miếng da lừa cứ co lại mãi mà bản thân anh thì
mang bệnh nặng. Lo sợ trước cái chết và
không làm sao phá được phép thiêng của tấm
bùa, anh định hoàn toàn lánh xa xã hội, sống
một cuộc đời như cây cỏ, không ước vọng,
nhưng uổng công. Cuối cùng, bệnh càng ngày
càng trầm trọng, trong một cơn điên, anh ước
mơ ân ái với Pauline và chết trong tay nàng.
oOo
Balzac bắt đầu viết Miếng da lừa vào mùa thu
năm 1830, nghĩa là khi cuộc Cách mạng tháng
Bảy vừa nổ ra, đánh gục hẳn giai cấp quý tộc
ngóc đầu dậy dưới thời Trùng hưng (1815 1830), và đưa tầng lớp tư sản tài chính, ngân
hàng Pháp lên nắm chính quyền. Nền Quân
chủ tháng Bảy được thiết lập (1830 - 1848)
thực chất là "triều đại của bọn chủ nhà băng"
với khẩu hiệu nổi tiếng mà một viên thủ tướng
đương thời là Ghozau đã vạch ra: "Hãy làm
giàu". Làm giàu, chạy theo đồng tiền, tôn thờ
con Bê vàng, đó là lý tưởng duy nhất ngự trị xã
Trang 14/677
http://motsach.info
Miếng Da Lừa
hội đương thời, nó chà đạp lên tất cả mọi thứ,
từ danh dự, đạo đức cho đến tư tưởng, tình
cảm... và cả đời sống con người nói chung.
Xuất hiện trong hoàn cảnh xã hội đó, tiểu
thuyết của Balzac, cả pho Tấn trò đời của ông
nói lên cái số phận bi thảm của con người
trong xã hội đương thời, xã hội tư sản ở đó
đồng tiền thống trị, ở đó diễn tiến "cuộc đấu
tranh khốc liệt của tất thảy chống lại tất thảy",
ở đó con người bị biến chất, con người trở
thành thù địch với con người. Tiểu thuyết
Miếng da lừa chính là tác phẩm đầu tiên trong
đó, Honoré de Balzac bày tỏ thái độ phủ nhận
của ông, đối với cái thực tại tư sản đó, đối với
giai cấp tư sản, cụ thể là bọn tư sản tài chính,
ngân hàng vừa nhảy lên nắm chính quyền.
Nhân vật trung tâm số một của Miếng da lừa là
Raphaël de Valentin. Anh xuất thân từ một gia
đình quý tộc bị phá sản, và là một thanh niên
có tài năng, có thiện ý và mang một lý tưởng
cao cả. Anh say mê khoa học, nghệ thuật và
Trang 15/677
http://motsach.info
Miếng Da Lừa
có hoài bão sáng tạo những tác phẩm phục vụ
nhân loại. Để thực hiện ý đồ đó, Raphaël sẵn
sàng cam chịu một cuộc đời nghèo khổ, thiếu
thốn, hy sinh cả những thứ tối thiểu cẩn thiết.
Và náu mình trong một gian gác xép trơ trụi,
anh mê mải viết tác phẩm Luận về ý chí, trong
đó, với tuổi trẻ nồng nhiệt, anh tỏ lòng tin
tưởng ở con người. Ở quyền năng của lý chí và
ý chí. Nhưng rồi, chẳng bao lâu, Raphaël cay
đắng nhận thấy sự lãnh đạm ghê gớm, tàn
nhẫn của xã hội đối với công việc của anh
cũng như đối với bản thân anh. Anh mau
chóng nhận thức được rằng trong xã hội quý
tộc - tư sản, trí tuệ, nghị lực tài năng chẳng
đáng giá là bao, những thứ đó dường như
chẳng cần thiết vì không lợi ích cho ai, chẳng
ai trục lợi được tác phẩm của anh cho nên
chẳng ai quan tâm đến anh. Sống giữa kinh
thành Paris náo nhiệt mà anh cảm thấy trơ trọi
như sống giữa bãi sa mạc kinh khủng nhất,
nghĩa là giữa sự lạnh nhạt của mọi người!
Raphaël chỉ gặp một ít người tốt có thiện cảm
Trang 16/677
http://motsach.info
Miếng Da Lừa
với anh trong đám những người nghèo như
anh, nhưng họ lại chẳng giúp đỡ anh nhiều.
Và, thế là bao nhiêu hy vọng và mơ tưởng tan
vỡ ở người thanh niên ban đầu có thiện chí đó.
Số phận của Raphaël cũng như của bao nhiêu
thanh niên khác như anh, quả thật là bi đát: họ
hoàn toàn không có khả năng thi thố tài năng
trong cái xã hội đầy những tham lam, ích kỷ,
tính toán quyền lợi, tiền bạc. Quả thật trong
cái xã hội đó, con đường nghiên cứu khoa học,
nghệ thuật không vụ lợi vì một mục đích cao
cả, là một con đường đầy gian nan, trở ngại.
Thế mà, chàng thanh niên Raphaël lại không
có đầy đủ nghị lực và quyết tâm để theo đuổi
đến cùng chí hướng của mình. Chẳng bao lâu,
anh chán ngán với cuộc sống nghèo nàn, trơ
trọi trên gác xép của anh, anh muốn tìm một
con đường thành công dễ dàng và một cuộc
sống đầy đủ hưởng lạc trong xã hội thượng lưu.
Và một bữa, gặp tay bạn cũ là de Rastignac rủ
rê lôi kéo, anh từ bỏ mọi ước vọng cao cả để
lăn mình vào cuộc sống ăn chơi phóng đãng;
Trang 17/677
http://motsach.info
Miếng Da Lừa
anh tìm cách len lỏi vào xã hội thượng lưu hào
nhoáng; chạy theo những thú vui trụy lạc: anh
say mê cô gái Foedora kiều diễm nhưng phù
phiếm, đỏm dáng mà vị kỷ, không tâm hồn,
thiếu một trái tim.
Nếu giữa Raphaël de Valentin và xã hội đương
thời có mâu thuẫn tạo nên tấn bi kịch về số
phận của người thanh niên thì trái lại, những
nhân vật như de Rastignac, Foedora hay như
gã tư sản Taillefer... lại chính là hiện thân của
cái xã hội đó...
Thật ra, de Rastignac cũng là một thanh niên
quý tộc nghèo như Raphaël, và trước kia, khi
còn là sinh viên mới ở tỉnh nhỏ lên Paris trọ
học, anh ta cũng từng mang trong đầu một lý
tưởng cao cả và có một tâm hồn trong trắng
thanh cao[1]. Nhưng rồi, do ảnh hưởng của xã
hội quý tộc tư sản Paris, hắn đã trở thành một
công tử Paris ăn chơi sành sỏi mất hết tư cách
đạo đức với "chủ nghĩa phóng đãng" mà hắn
muốn truyền thụ cho Raphaël. Rastignac thật
Trang 18/677
http://motsach.info
Miếng Da Lừa
sự là con đẻ của xã hội tư sản, là "nhân vật anh
hùng" của nó. Hắn trắng trợn, tính toán, mưu
thành công và địa vị trong xã hội bằng cái giá
khá đắt là sự sa đọa hoàn toàn về đạo đức và
tâm hồn. Ở một cuốn tiểu thuyết khác về sau
của Balzac[2], hắn đã leo lên tới ghế thượng
thư trong chính quyền tư sản và qua cả pho
Tấn trò đời mà hắn là một nhân vật trung tâm
và xuất hiện nhiều lần, trong hình tượng de
Rastignac, Balzac đã khái quát rõ ràng và đầy
đủ cái chủ nghĩa vị kỷ và hãnh tiến tư sản.
Đi đôi với Rastignac là nữ bá tước Foedora,
người đàn bà thời thượng của xã hội thượng
lưu quý tộc - tư sản Paris. Nàng có sắc đẹp và
có tiền của, nhưng lại không có một trái tim. Ở
con người kiều diễm mà vô tình đó không thể
có những xúc động hồn nhiên, cao thượng khả
dĩ đáp lại mối tình nồng thắm chân thành của
Raphaël. Nàng phối hợp trong mình nàng cái
lịch sự phù hoa của kẻ phong lưu quý tộc và
cái tính toán vị kỷ của tay doanh thương tư
Trang 19/677
http://motsach.info
Miếng Da Lừa
sản, cho nên Balzac nói rất đúng: "Foedora,
chính là cái xã hội này".
Đến như lão tư sản Taillefer, tay chủ nhà băng
giàu sụ, thì rõ ràng hắn là hiện thân số một
của trật tự đương thời. Tất cả mọi quyền hành,
thế lực trong xã hội đó đều tập trung trong tay
bọn chủ nhà băng, bọn người có vàng như
Taillefer. Xưa kia bọn chúng làm giàu bằng tội
ác và ngày nay bọn chúng là chủ nhân thật sự
của xã hội, bọn chúng đứng trên cả pháp luật
và quyền lực quốc gia. Hãy nghe Taillefer
trắng trợn tuyên bố trong một bữa tiệc đế
vương mà hẳn là chủ nhân: "Thưa các ngài, xin
nâng cốc chúc cho quyền lực của vàng. Ông de
Valentin trở thành sáu lần triệu phú là nắm
được quyền hành. Từ nay, đối với ông lời ghi
trên đầu Pháp điển: "Mọi người Pháp đều bình
đẳng trước pháp luật" là một lời nói láo. Ông
ấy sẽ không tuân theo pháp luật, pháp luật sẽ
tuân theo ông ấy. Đối với bậc triệu phú thì
không có đoạn đầu đài không có đao phủ".
Trang 20/677
http://motsach.info
- Xem thêm -