gh con gh
1
www.hobieuchanh.com
gh , con gh
Bi u Chánh
Quy n I:
PH N TH
NH T: CHÍ L P THÂN
CH
NG I
(1)
m nào c ng v y, h qua tháng 6 thì tr i m a d m d , m a cho ru ng n i n c ng
nhà nông ón t mà c y lúa mùa, b i vì m gieo hôm m ng 5 tháng 5 ã g n úng l a.
C theo l y, nên b a này là 19 tháng 6, h i tr a m a x i x m t ám th t l n, r i c r
rã ti p hoài, m a cho n n a chi u mà c ng con lâm râm, ch a ch u d t h t.
D c theo l Càng Long i Trà Vinh, l i ngã ba
ng M Huê t vô Su i C n, chi u nay
quang c nh trông ra có v
c bi t, không gi ng m y ch khác. Trên gi ng thi âu ó th y
u im lìm, mà nh gi t m a mát m cây c i xanh t i, l i nhà nào c ng ang n u c m chi u,
khói b c lên mà b m a không bay tan ra
c, b i v y m y nóc nhà b p khói v n v m t mù
nh mây bao ph
trên. Còn ngoài ru ng thì ch này ng i ta b a, ch kia ng i ta nh m
ch n ng i ta
ng cây, nông phu xúm xít t khóm trong ng, k hát ng i hò cho vui
ng quên nh c nh n, quên l nh l o.
K du hí b tr i m a t t h không ngh u ngh n ngoài
ng
c, thì h lúng túng,
nên bu n b c. Mà ng i làm n g p m a gió thu n hòa nh v y thì h vui m ng, vui vì b p
u kh i khô, m ng vì ru ng
n c c y.
M t chi c xe h i ò, s n màu
lòm, phía Trà Vinh ch y lên, qua c u m m, bóp kèn
te te, r i b t máy ng ng ngay ngã ba
ng Su i C n, tr c u máy khói lên nghi ngút.
M t c u trai tr c ch ng 15, 16 tu i, m t mày sáng s a b t ng m nh m , u i nón n
en, mình m c áo tr ng qu n tr ng trên xe leo xu ng, tay ôm m t gói , ngoài bao b ng
ch n t m s c xanh s c . Vì tr i m a lâm râm, c u s
t mình, nên ch y ri t vô quán c a i
Ba Th i bên
ng mà t, còn chi c xe ò thì r x ng và sang s rút ch y th ng ra ch Càng
Long.
C u trai này tên Quí, n m nay 16 tu i, con c a ông i-bái T n trong làng M Huê ây,
nhà
a bên l , cách ngã ba Su i C n không y hai tr m th c. M y b a rày, c u xu ng
Trà Vinh d thi b ng S h c,
u nhà th y Sang h i tr c có d y tr ng Càng Long. H i
tr a này h i kh o khi ch m bài xong m i kêu tên các trò thi u. Quí nghe kêu tên h mình.
Quí m ng lung l m, m ng vì tr ng Càng Long m i b t u n m nay cho 5 trò cho i thi s
c, 4 trò u r t, duy mình
c u, mình làm r ràng cho th y, làm vui lòng cha và ch ,
mà có l ch ng khai tr ng s
c lên Sài Gòn ho c qua C n Th mà h c thêm ng l y
ng Thành chung r i làm th y giáo hay làm th y ký, th y thông.
V i trí ý th a mãn hân hoan c a trò m i thi u. Quí ch y vô c a quán, m t mày t i rói,
mi ng chúm chím c i.
Cô H ng, con gái c a dì Ba Th i là ch quan ã tu i 15, nhan s c xinh p, mà tánh n t
vui v th t thà nh tr 11, 12 tu i. V a th y Quí b c vô c a thì H ng h i:
- Anh thi u ph i hôn anh Quí?
, u.
ó! Em nói trúng hay không h .
- Gi i à!
- Ch M hay r i ch a?
gh con gh
2
www.hobieuchanh.com
- Ch a. Qua m i v t i ây.
- Ch M v i c u B i hay ch c m ng l m.
Quí li c m t ngó v r ng tre xanh t c a mình thì trong lòng khoan khoái, nên nh m nhía
mu n d m m a mà v nhà.
ng b c ra h i:
- Sao h i nãy anh không bi u xe ghé ngay c a ngõ ng vô nhà cho kh i m c m a, anh
i bi u ghé ây?
- Qua bi u h qua kh i ngã ba m t chút thì ng ng, s p-ph không hi u, nên ghé ngay
ngã ba.
y t ng anh ghé ng cho má em hay tr c ch .
- Dì Ba Th i lo n u c m ph i sau, dìi nghe nói chuy n thì l t t i ra. Dì v i má Quí
i tr c là ch em b n thi t th ng yêu nhau làm. Má Quí m t h i Qui m i 3 tu i. Dì
ba Th i, v tính ch em, nên thu này th ng yêu Quí nh con, th ng vì Qui mô coi
s m quá, nh t là th ng vì Quí có m gh , mà l i m gh không hi n. Dì b c ra
th y Quí thì h i:
- À! Con m i v h ? Thi u r i con há?
, th a u.
- May quá. Dì m ng l m. Cha ch , n u má con còn thì má con vui bi t ch ng nào.
Quí ng m nghía mu n i v , nên c ôm gói ng ngoài c a, không vô nhà.
Dì Ba Th i nói ti p:
- Vô ng i ch i con. Tr i m a i t mình h t.
con v cho cha con hay ang cha con mùng.
- Có nhà âu mà cho hay. nh i danh t s c trong gi ng, i h i n c m s m mai. N u
nh v thì nh i ngang y ch i âu. Ch a th y v . Mà tr i m a này v gì
c.
- Quí nghe nói nh v y thì châu máy d d , r i nói:
con v cho ch Hai con hay.
ng ti p nói:
u anh muôn v thì l y cây dù c a em ây che
mà v , r i sáng mai g i vô cho
em.
- Thôi tr i m a nh
qua i i.
t mình h t ch .
- Không sao âu.
Quí t giã m con dì Ba Th i r i ôm gói b c ra lo ch y lúp-xúp mà v nhà.
Nhà c a Quí cách quán dì Ba Th i ch có b n kho ng dây thép.
t tòa nhà ngói n n úc, trong mi ng t gi ng r ng h n m t m u, n m d a quan l , có
n tre bao quanh kín mít. ó là cu c c a ông B i-bái T n. Ông B i-bái còn làm ch 50
u ru ng h ng nh t trong kinh Su i C n. Vì trong làng M -huê không ai giàu l n, nên v i
gia t nh v y mà nh n dân vùng này u cho ông B i là nhà giàu.
m v y ông B i m i 50 tu i. Khi m i l n lên ông c i Th Tánh con nhà có n, d i
Làng Th . Nh Th Tánh siêng n ng c n ki m, bi t lo bi t tính, nên m c d u ông lo mê t s c
mê á gà, Th Tánh c chuyên chú làm n, n u không y m i n m thì ã gây
cc
nghi p. Th Tánh ch t ã 13 n m r i,
l i cho ông hai a con, a l n là con gái, tên M ,
bây gi
c 18 tu i và a con nh là Quí i thi v ó. Th Tánh m t
c 3 n m, thì ông
i ch p n i v i m t gái nh , tên Th Mùi, n m nay m i 35 tu i. Th Mùi sanh thêm cho ông
t a con trai n a tên Sen, bây gi ã 8 tu i.
Quí ph i d m m a ch y v nhà, là c ý mu n báo tin mình thi u cho ch hay ng ch
ng. Ch ng dè vô t i sân, nghe ti ng m gh trong nhà la hét ôm sòm, làm cho Quí kh ng
i, r i th ng th ng b c lên th m, ch không b n b n a, m c d u m a v n r r r i h t
hoài. Khi vô c a thì Quí nghe m gh nói: " Th con gái h , ch ng này mà ch a n u c m,
còn i ch ng nào n a h ? nhà c ng hoài, không làm gì h t. Tao nói tr c cho mà bi t,
gh con gh
3
www.hobieuchanh.com
gái làm bi ng nh m y ó, ch ng có ch ng,
kh i m ch ng tròng n i trên u cho mà coi.
h ! Ð thúi!"
Quí rón rén ôm gói áo qu n i th ng l i bu ng phía chái trên mà thay . Th Mùi ngó
th y, song không thêm nói t i, l i xâm xâm b c l i c a xu ng nhà d i ng mà h i:
i sao m y không ch u n u c m v y M ? M y i tao v tao n u cho m y n ph i
không?
- Cha v i dì i kh i h t. Tôi s n u c m ngu i l nh nên tôi i v r i s n u ch .
ng t u ki m chuy n ch a mình. Cha ch ! M y con tr treo v i tao n a h ? Tao
bi t mà, bây gi m y khôn l n r i, m y có coi tao ra gì n a âu. M y bán dê bán díu,
y nói tao là m gh
c ác.
cha m y v ây r i m y coi.
- Tôi có nói chi âu…
ng ch i. M y nói v i ng i ta ngoài ch , h m i h c v i tao ây.
- Tôi có nói v i ai âu?
- Nín! M y không
c phép c i v i tao. M y mu n c i thì i cha m y v r i m y s
cái v i ông.
kh n n n tr lên nhà trên ng i.
Th ng Sen trong buôn i ra, hai tay c m hai trái chu i. Th Mùi nói m t mình: "Ác l m!
Th ng nh ói b ng mà không có c m cho nó n. Nó n chu i ây r i nó au b ng cho mà
coi".
Quí thay qu n áo khô r i ra ng tr c hàng ba ch ng tay lên làng c n, m t bu n hiu. Bây
gi m a ã d t h n, nh ng b u tr i v n còn tô màu xám tro, r t hi p v i tâm trí b t mãn c a
Quí lúc này, mà có l c ng thích h p v i n i ni m thê l ng c a M
ng ch m l a n u
m d i nhà b p.
Quang c nh ã bu n, l i thêm trong m y
ng m ng dài theo b tre, ãnh ng ti p
nhau kêu uênh oang, r i ch d i mé r ch c ng b t ch c kêu u ch o c. Quí chán n n ch u
không n i, bèn b i ra l ngóng v phía trong gi ng coi có th y ang cha v hay không, thì
ch th y công c y công m kéo nhau t t p trong ng i lên gi ng, v i nh ng ti ng nhái
u kêu l ch c ch xa, d ng nh ca hát mà a nông phu v ngh .
Quí ng ngó m t h i r i châu m y, nh trí, x ng xóm tr v nhà, quy t nói li n cho ch
hay mình ã thi u.
n này Th Mùi th y Quí thì h i: " Thi u hay không mà v ?"
Quí ch m b c mà áp: " Th a u", r i i luôn xu ng nhà b p.
lum khum ch t n c c m c a sau. Nghe ng t, M day l i th y Quí thì ch ng
ng! M v t h i: " Em v h i nào v y? u hôn em?".
Quí cu i mà áp: " u r i ch Hai à. Em m ng l m. Em v nãy gi mà bi t ch không
vui, nên em không mu n cho ch th y".
y l i c a Quí ch ng khác nào n c cam l r i vào th ng tâm c a M , b i v y nghe
em nói thì M hân hoan, m t mày t i nh hoa c i, c p m t sáng nh sao chói. M b ng n i
m b l i trên b p và d t l a g t than. Lo n i c m xong r i, M day l i, m t nhìn Quí trân
trân mà nói: " Ch m ng l m. Ph i má còn thì vui bi t ch ng nào".
Ch em ng nhìn nhau, không nói ch n a h t, mà cái nhìn y ch a chan tình c m, y r y
ni m riêng, b i v y ngó nhau r i, ch c ng nh em, có hai gi t l y l n xu ng hai gò má nóng
i.
Quí th ng th ng nói: "
cha v em xin cha cho em lên Sài Gòn h c n a, h c ch ng nào
u
c b ng thành chung r i s thôi".
g t u mà c i, t ý ng tình v i em v s y.
Tuy ã quên nh ng l i ng cay c a m gh h i nãy, nh ng không th quên ph n s
c,
m i lo gi m l a khác ng hâm cá hâm th t.
Quí b c l i c a sau ng i ch m h m ngó ra v n. Chú Ti n là ng i làm v n, ang l i th i
p vòng ng tr ng khoai lang, u i nón lá, tr n l ng en tr i. ám a gang g n tàn,
còn sót l i m y trái ã chín, nên ph i v vàng khè, mà ch a ai ch u hái. Con chó m c
âu
trên nhà trên ch y xu ng ng ngó Quí mà ngo c uôi, r i n m m t bên, lim dim c p m t nh
gh con gh
4
www.hobieuchanh.com
bu n ng . Con gà mai xám d t b y con i vô chu ng, m túc túc kêu con, con chét chét nh
tr l i v i m .
hâm cá hâm th t xong r i, th m n i c m c ng ã chín, nên b c lên nhà trên h i m
gh coi ph i d n c m hay là ph i i cha. Th Mùi ong óng: " H c m chín thì d n n. Tháng
Sen nó ói b ng t h i chi u t i gi . Bi t ch ng nào ng v mà i ng".
Tr i ã s m t i. Quí lo t èn, M lo d n c m trên ván nhà d i. Th Mùi d t th ng
Sen xu ng n c m. Quí c ng lên ng i n, duy có M c lui cui trong b p không ch u n v i
và hai em.
a c m này theo l là b a c m vui v m ng cho Quí thi u. Vì gia o c a ông B i bái
n lôi thôi, mà b a c m này tr nên l nh lùng bu n bã vô cùng. Th Mùi ch lo g p cá l y
th t cho tháng Sen, không thèm nói t i Quí. Tháng Sen quen thói kiêu hãnh, coi anh nó nh
tôi t c a nó, nên h i chi u th y anh v , nó không m ng, mà bây gi ng i n v i anh, nó c ng
không
ý. Quí thu này không
c m yêu th ng, không
c em cung k nh, thì nó ã
p tánh s t sè i v i m , l nh m i v i em, b i v y ng i n thì nó ch m lo n cho no
ng có i, s nói chuy n không vui cho nó, nên nó không dám nói ch h t.
Th Mùi nói th ng Sen ói b ng, nên r y rà té ra n có m t chén c m r i buông a mà i.
ó Th Mùi c ng r i b a, nên i n a, b Quí ng i n m t mình. M b ng m t chén c m
ch y l i ng i n v i Quí, hai ch em s c m t vui t i d ng nh h
c hi p nhau thì không
n ai th ng yêu, mà c ng không màng l i gay g t.
gh con gh
5
CH
www.hobieuchanh.com
NG II
(2)
Trong ch n thôn quê, h t i m t lát thì ng i ta ng h t, ng s m ang khuya có d y s m
mà i làm. Th Mùi ch i ánh bài ch không có làm vi c chi, nh ng ngày nay ng i sòng m t
i, nên n c m r i ch ta vô mùng n m im lim. Quí x n b n tr c hàng ba trông cha, còn
thì coi d n d p d i b p. Tháng Sen bu n, nó em èn l i mà cho cá lia thia á bóng,
ng coi ch i m t h i r i nó i ng .
Bây gi b u tr i ã trong, sao gi ng t phía, l i bên h ng ông m t tr ng g n m c, nên
ng sáng chân tr i.
M coi cho chú Ti n d n d p d i nhà b p, xong h t nên c ng i ng . Trong nhà duy con
Quí ch a m t cánh c a, r i c th th n tr c hàng ba, mà trông cha.
Thi t qu tr ng v a hé m c, r i ánh sáng trên ng n tre thì ông B i T n p xe máy v .
Ông
ng d t xe lên th m thì Quí ón mà m ng: “ Cha, con thi u r i cha à!”.
Ông B i vui v
ng l i h i:
u h ! Tr ng Càng Long u m y trò, con?
- Có m t mình con.
- Chà chà! V y thì Quí l m. Con v h i nào?
i chi u.
- Con có cho th y con hay r i ch a?
- Th y con còn d i Trà Vinh.
Hai cha con n i gót nhau mà vô nhà. Ông B i th y trong nhà im lìm thì h i:
- Nhà ng h t r i sao?
- Th a ng h t.
Th Mùi d mùng chun ra h i ch ng:
n c m r i ch a mà t i ch ng này m i v ?
n r i.
- Tôi t ng
ánh luôn êm ch .
- Sáng mai tôi m c i D a
, ánh n a tôi m t, sáng mai i sao n i. Tôi mu n xên i
chi u kia ch , b chú C T chú thua, chú c nài ánh ráng cho chú g , nên cù nh y
i 8 gi ói b ng quá m i xên
c.
ánh bao nhiêu v y
m c c.
- Ông n hay thua?
n m t tr m ngoài. H i x tôi n g n n m tr m. Cu i qua b th ng m t bàn quan, r i
bài xu ng n c làm tôi thua l i.
ánh v i ai v y?
- Thì c ng m y tay c , ông H ong qu n, chú C T , cô N m v i tôi, ch có ai l âu.
- Ch c cô N m n. Tháng này c hên l m, nghe nói c n luôn luôn.
a nay c
v n, Ông H ng qu n n ít ch c. Có m t mìnhn chú C T thua. Còn
mình khá không.
- Thua. B a nay bài x u quá ánh không
c. Toi ghét tôi xên s m. Ông nói sáng mai
ông i D a , i có vi c chi v y?
- Nghe nói H ng b Hên có con gà cú hay l m. Tôi tính xu ng coi nh thi t t t thì b t
nuôi.
i tháng n y mà lo gà!
- Ph i ki m l n i ch . Trên th y Phó, d i th y Ba, h sai ng i i ki m gà cùng h t.
Mình không lo tr c r i t i mùa âu có mà ch i v i h .
Ông B i m y n m nay không lo tr ng t a chi h t, ông b ph m u t tr ng chung quanh
nhà cho chú Ti n làm sao thì làm. Còn s ru ng trong Su i C n thì ông cho ng i ta m n,
gh con gh
6
www.hobieuchanh.com
ông kh i lo c y g t. Mùa t ông c th i ánh t s c, r i n mùa khô thì ông á gà, v n v
trong trí nh ng t ng s t ng, xe pháo ng a ho c nh ng gà xám, gà di u gà ô, ông ch ng h
có ngh
n vi c gì khác. Trong nh ng d p i n ám gi hay là ng i lu n àm v i anh em,
u có ai nói n t ng lai c a ch ng t c, thì ông tr môi, cho vi c y không ph i ph n s c a
ông. N u có ai khuyên ông làm vi c ích chung, thì ông ng nh m t làm ng , ngh ó là lý
ng c a phong trào x o trá. C ng nh nhi u b n ng th i chung quanh ông, tuy không nói
ra, song ông v n r t t hào v i thái
c x c a ông. Ông tin ch c ông
c h ng thú
phong l u hoàn toàn, t i nghi p ông không dè thú phong l u y m i ngày tràn ra m t chút,
tràn cách êm m, l n l n làm cho s nghi p ông suy b i. Làm cho gia ình ông toan hoang,
mà còn làm cho danh d ông th p hèn, làm cho tinh th n ông gi m b t.
Nghe ông nói chuy n v i v nãy gi thì
th y trí ý c a ông. S lo hi n th i là lo ánh
bài, còn ch ngh t ng lai là ch ngh mua gà hay mà nuôi ng n mùa khô có gà á v i
, ch không ph i lo làm cho l n s nghi p hay là giáo hóa con cái trong nhà. Tình c ông i
i èn t thu c, ông th y Quí ng x r g n ó t nhiên ông h i con, h i mà không chú ý
m:
- Té ra tr ng Càng Long có m t mình con u?
có m t mình con.
- Thôi con kho r i, h t lo n a…
Quí r t rè do d , r i nh nh nói: “ Con mu n xin cha cho con lên Sài Gòn h c”.
Ông B i còn suy ngh ch a k p tr l i v i con thì Th Mùi h t mà nói: “ Tr i i! i h c
trên Sài Gòn t n hao lung quá, khéo bày chuy n ng i xài ti n. Làm bi n làm ph t cho
xong, có l ng n. L i kh i th t công i h c”.
Ông B i nói: “Con nít mà làm bi n n i gì”
Quí rón rén th a: “ Con mu n h c ng l y b ng Thành chung”.
Th Mùi ch n mà áp: “ S Thành yêu thành qu ch Thành chung n i gì. Nè tôi nói ông
bi t, tôi c c nh c mà nuôi hai a con ông 10 n m nay, tôi ngh thi t u ng công tôi l m. Nuôi
chúng lên vai lên vóc, r i con M nó b t u nói hành nói t i v i tôi ó. . R i ây th ng Quí
ng v y, ch không khá gì. Thi t mang cái ch c m gh ã không
c n, l i còn m c
oán”.
Ông B i nghiêm nét m t an i v :
- Con cái trong nhà nó có d i l m l i u gì, thì mình r y la nó ch gi n h n làm chi.
- Thôi thôi, tôi không dám la r y ai h t. R t i tôi không dám nói ng n nó, mà còn
mang ti ng oán, n u tôi la r y r i s ra làm sao n a.
- Con M làm sao mà mình gi n nó?
- Nó nói v i thiên h ngoài ch r ng tôi là ng i không ra gì. m nó h i tr c làm
hôi xót con m t, m i có c a mà l i. Tôi x n x vô h ng c a m nó, mà l i còn
t h i ch em nó.
thi t thà l m! Có l nào nó nói nói nhi u chuy n nh v y.
! Nó mà thi t thà! Nó còn nói nhi u chuy n khác n a, song h s tôi gi n, nên h
không dám thu t l i cho nghe. Ông kêu nó d y mà h i coi nó nói gi ng gì thì bi t.
- Con mà i nói x u cho m thì có l i nhi u. N u th t qu có nh v y thì tôi tr ng tr
nó. Mà nó nói v i ai nh v y ó?
- Nó nói v i m i ng i ngoài ch .
i ng i là ai? âu mình k tên vài ng i cho tôi bi t ng tôi h i l i cho có ch ng
rõ ràng mà làm t i nó ch .
- Tôi có bi t nó nói v i ai mà ch .
y thì chuy n m h , có c n c gí âu mà gi n nó. Không ch ng ng i ta mu n cho
xào xáo trong nhà mình, nên ng i ta bày chuy n mà nói.
- Ông m t phe v i con, nên ông binh nó hoài.
gh con gh
-
7
www.hobieuchanh.com
Không ph i binh. D u vi c gì c ng v y, ph i l y công tâm mà oán ch . Tôi làm cha,
tôi bi t tr con, nh ng n u con thi t có l i thì mình m i tr , ch nó vô t i. Mình ánh
nó thì oan cho nó ch .
- Thôi, tôi bi t r i. Tôi s
nhà cho con ông . Có tôi
ây, cha con ông không vui.
i ông mu n c i tôi, thì ã ái ng i v ch m gh con gh . Tôi s mà r i không
ph i mang ti ng ác.
- Mình ng nói v y. H gi n thì òi i. i âu?
- Tôi vô trong gi ng ki m t c t chòi m con tôi .
- Có l nào làm nh v y.
- Ch
ây, con ông c nói x u cho tôi, thì tôi làm sao
c.
- Mà ai nói v i mình r ng con M nói x u mình kìa?
- Thím th Hai.
- Ch c con M nó nói v i thím h ?
mai tôi d t con M ra dáp m t1 thím mà h i cho
2
t ch t .
- Không ph i con M nói ngay v i thím th Hai. Nó nói v i ng i ta. Ng i ta nói
chuy n v i thím, r i thím h c l i v i tôi.
- Ng i ta là ai? Tôi mu n bi t rõ ch ó.
- Tôi có bi t âu.
- Ôi! Chuy n àn bà ng i lê ôi mách3, h i âu mà nghe h . Mà th nào ngày mai tôi
ng h i thím Hai cho bi t ai mu n khu y r i gia o c a tôi ây. Mình an tâm. Vi c
này tôi không b qua âu.
trong bu ng b c ra và khóc và nói:
- Con xin cha h i l i chuy n này cho minh b ch, k o oan c con l m. M i s m mai con
i ch mua n, lo mua ri t ng v n u c m, con có ngày gi âu mà nói chuy n v i
ng i này ng i n . Con bi t thím th Hai nh ng thu nay không có d p nào nói
chuy n v i thím, t i sao thím dám t
u cho con. Con mu n xin v i dì con sáng
mai i v i con ra nhà thím ng con h i thím.
Th Mùi nói: “
c, sáng mai i”. Ông B i c n: “ thôi, ôi ch i mà t t gì,
tôi tra h i
cho. M con ra ngoài ch , r i cãi l y v i ng i ta coi sao
c”.
Ông B i c i áp: “ không ph i tôi binh con, mà tôi mu n cho gia ình m m, m
th ng con, con kính m ch . Thôi, M vô ng i con. Chuy n ó cha h i cho”.
lau n c m t tr vô bu ng, Th Mùi không làm cho M b òn
c thì nàng gi n nên
i ng .
Quí nãy gi ng i núp bóng cây c t phía chái trên, lóng nghe công vi c c a ch , ch ng th y
cha ã x êm, thì th m t h i dài, r i l i óng c a. Vì s xin i h c ch a
c l i cha phán
oán, nên Quí có ý trông cha nói l i chuy n y, té ra ông B i rót n c trà mà ng i u ng r i
ông c ng i ng , d ng nh không chú ý n vi c t ng lai c a con.
Quí v n èn lu l , r i tr v phòng riêng c a mình chái trên, nhè nh m cánh c a s
ng gió ra v n sáng lòa. M c d u nh ng ngoài m ng v n uênh oang, nhái b u trong
ru ng v n kêu lét chét, Quí không còn bu n nh h i chi u n a, có l nh
c nghe nh ng
i công chánh c a cha phân x t i ch , nên Quí r t hài lòng. Quí vui r i nh bài h c luân lý
h nh c a M n T Khiên h i x a c ng có m gh nh mình, mà l i có hai a em khác m ,
ch không ph i nh mình có m t em Sen. Ngày n cha M n T Khiên tình c
c bi t bà v
ch ch m nom hai a con ru t c a bà no m, còn b con gh là M n T Khiên rách r i, l nh
o thì ông gi n; ông hài t i bà r i làm t xu t. Không ch u làm b n v i ng i ác ph y n a.
Khiên quì l y cha mà can gián, xin cha tha l i cho m gh , nói r ng m gh trong nhà thì
ch có m t mình rách r i l nh l o mà thôi, ch n u m gh ra kh i nhà thì s thêm hai em
1
pm t
úng h n, không sai
3
ng i ây mai ó nói chuy n t m phào
2
gh con gh
8
www.hobieuchanh.com
rách r i l nh l o n a! Nghe m y l i hi n c y, cha ng lòng mà tha t i cho m gh , mà
gh c m xúc nên t y th ng yêu T Khiên nh con ru t.
Quí nh bài h c y r i c m ng h i th m trong trí:
i v i em mình là Sen, mình có
th ng nh T Khiên h i x a th ng và lo cho 2 em ngài hay không? – Không. – i v i m
gh , mình có ái kính nh n n i nh T Khiên h i x a hay không?- Không.
Quí v n áp trong trí nh v y r i h th n, và h i h n, nh t nh s
i trí ý, t rày s
th ng yêu em Sen, không l t l o nh x a n a, s kính m gh , h không ghen ghét nh
tr c n a.
Xét h nh ki m i v i cha m và em trong nhà r i, Quí suy ngh qua vi c h c. Th nào
ng xin cha lên Sài Gòn mà h c n a. Nh cha s h c Sài Gòn t n hao ti n, thì mình vào
tr ng trung ng C n Th ho c M Tho. Ph i có h c th c r ng m i l p thân
c, ch m i
4
có b ng s h c r i nhà, thì cu c s ng c a mình s lùn- ùn , không th v t lên cao n i.
Quí quy t nh nh v y r i óng c a s i ng , lòng mát m nh cây g p m a h i chi u, trí
sáng loà nh tr ng r i sáng ng i tr c ngõ.
4
th p hèn
gh con gh
9
CH
www.hobieuchanh.com
NG III
(3)
Sáng b a sau, n c m r i ông B i p xe máy i D a
. Th Mùi c ng s a so n ra ch
ánh bài.
Theo l th ng, nàng kêu th ng Sen tính d t i. Mà Quí l i khác h n l th ng, b a nay
Quí n m tay em l i và nh nh th a v i dì gh : “ Th a dì, có tôi nhà, xin dì
em Sen
nhà ch i v i tôi”.
Th Mùi châu mày suy ngh .
Quí cúi xu ng nói v i em: “ Em nhà, qua làm ná r i hai anh em mình ki m chim b n
ch i”.
Sen t i c i và g t u áp: “
c. Má i i. Tôi nhà b n chim v i anh ba”.
Th Mùi nói: th ng Sen nhà, thì Quí ph i coi ch ng nghe không. Tao giao nó cho mày
gi a.
Quí li n l y dao phay ki m cây ch t hai cái n ng và c t dây thun làm hai cái ná, r i anh
em d t nhau ra l ki m chim b n ch i.
a nay tr i ui ui, ch không n ng g t. Ít có d p i ch i v i Quí, mà l i i ch i vui v nh
y. Sen c chí nh y nhót, nói c i, kêu bi u: “ Anh ba, có chim anh ph i
cho tôi b n
tr c a”
i l n th nh t, Quí nhìn em r i c m ng tình th ng yêu thu nay trút h t vào ch ,
bây gi ã b t u sang s t nhi u ít cho em. T i góc v n, Quí th y m t con cu t u trên
ng n tre. Quí kêu mà ch . Sen ch n v n nhìn b n. Qúi l a m t c c á nh
a cho em, Sen
gi ng ná nh m b n, nh ng vì s c y u nên b n không t i âu h t. Qúi c i r i ti p, vì cu u
cao, ph i ráng h t s c mà b n cho m nh, kéo ná n t c dây thun mà b n c ng không t i.
Con cu v n u ó hoài không thèm bay, d ng nh khinh th anh em Quí không làmn sao r
lông nó
c. Quí gi n nên kêu bi u a ná nh cho mình m n mà b n n a. Sen không
cho, d u cái nà sau l ng ki m l m m t c c á r i nh m b n. M i kéo ch ch a b n, thì m t
i dây ch ng ã s t nên b n không
c. Sen th t chí, x m t, trao cái ná cho anh mà m n
bu c l i. Quí bi u tr vô nhà s a ná l i cho ch c l i m i
c, r i anh em d t nhau i v , c
hai u b c t c nên h t vui.
Anh em Quí ng i tr c hàng ba mà s a ná. Quí ch m chú làm vi c, còn Sen nha nh m
t bên mà i ch , h i chuy n này ch a r i, thì b t qua chuy n khác, ti ng l ng líu ti p hoài
không d t.
sau v n i vô, m t tay ôm trái d a gan n t n , m t tay c m ba trái i da vàng t i.
Nghe nói chuy n ngoài hàng ba, cô i th ng ra ó, th y hai ông em thì nh ch mép c i và
i: “ i b n
c con chim nào không?”
Sen day l i và vui v áp: “ Có con cu u ngoài hàng tre, chi hai à.
anh ba s a ná l i
i tôi b n ng làm th t n ch i”.
c i: “ t ng d à? Thôi, b n d a, b n i ây cho xong!”
Sen d tay l y m t trái c n n li n.
h i: “ Quí mu n n i hay là n d a, em? Nh n d a thì ch l y
ng
cho mà n”
Quí l lãng áp:
em c t ná r i s n. Ch có dây gai ch c không ch Hai?
âu mà có.
c quá, ph i có dây ch c, c t ná cho c ng, m i b n t i con cu ó.
tr vô nhà l y d a trái d a v i hai trái i. Quí c t ná r i, nh ng b n th thì dây t n a,
y làm phi n lòng, nên b i vô nhà. Sen l ng x ng ch y theo. Quí l y m t trái i và nói: “
còn m t trái ó, ch n i ch Hai”
Sen nói: “ Cho tôi”.
gh con gh
10
www.hobieuchanh.com
Quí áp: “ Em n m t trái r i,
trái ó cho chi Hai ch ”. M l y trái i a cho Sen mà
nói: “ Thôi, cho em nó n”
Quí ng n i m t ngó Sen mà h i:
- Ch coi Sen gi ng em không ch Hai?
- Gi ng l m, ch sao l i không gi ng.
Quí suy ngh m t chút r i nói ti p: “ V y thì ch em mình ph i th ng nó”. M chúm
chím c i mà nói: “ B nào nó c ng là con c a cha. M t máu m t th ch ph i
âu mà ra
hay sao?” Sen b ng không hi u ý anh ch mu n nói gì, nó c i ng n ngo n, r i thúc Quí c t
nà ng có b n cung.
Quí i ki m dây c t ná n a, r i d t em tr ra l . Con cu t ã bay m t t h i nào, làm
cho anh Quí th t v ng, th ngh u ngh n theo hàng tre mà ki m chim khác.
M t chi c xe ò Trà Vinh ch y lên. Quí n m cánh tay Sen ng trên l
ng mà coi xe
ch y. Ch ng xe ch y t i, Quí th y có th y nó ng i trên xe thì l t t cúi chào.
ng ngó
theo xe, nó nghiêm nét m t suy ngh r i nói v i Sen: “ Thôi em vô nhà ch i v i ch Hai,
qua ra ch
ng th m th y m t chút”. Sen l c u nói: “ Không ch u âu. Tôi c ng i ch
a, i ki m má”.
Không mu n làm em bu n Quí m i d t em ra ch . i ngang qua nhà H ng Th , Quí th y
gh ang ng i ánh t s c, m i bi u Sen
ó ch i, r i Quí th ng lên th m th y nh t
ngang tr ng h c.
Cách m t h i Quí tr l i nhà H ng Th kêu Sen mà r v . Th Mùi nói: “ Thôi,
nó
ây nó ch i v i s p nh c a Th H ng r i chi u nó v v i tao”.
Quí i v m t mình, s c m t hân hoan, v a i v a hút gió. Quí hân hoan không ph i vì r i
c em. Không, không ph i v y, Quí hân hoan là vì m i g p th y và
c nghe th y nói s
giúp ch
ng cho mình i h c n a. Lòng th a thích, m t t i c i, Quí i ri t v nhà. V a
th y ch Quí li n nói:
- Em i th m th y nh t c a em r i, ch Hai à.
- Th y em v h i nào mà i th m? Sao h i hôm em nói còn Trà Vinh?
i v xe ò h i nãy.
- Còn Sen âu?
- Nó l i ch i v i dì ngoài ch .
y há? Em n d a không?
- Không, em không mu n n, ch n i.
- Thôi dành Sen v nó n.
- Ch Hai, có l em còn ph i i thi n a.
, thi gì mà thi hoài v y?
- Th y em nói nh cha ch u óng ti n cho em h c m y tr ng t trên Sài Gòn thì t t.
Còn nh cha không mu n ch u t n hao thì th y em làm n giùm cho em g i xin thi
“bu c” vào tr ng trung h c C n Th mà h c c ng
c. H c C n Th 4 n m r i
ng thi b ng thành chung.
c h ?. . . Ráng nghe không em, ng
thành yêu thành qu nh l i dì nói h i
hôm.
- Ch
ng nghi ng i.
em h c cho ch coi. Em quy t làm ông này ông kia ch không
ph i làm bi n làng nh bi n thi, bi n h i v y âu.
Không bi t em s làm ông gì, nh ng th y trí em t n th , nghe l i kiên quy t, thì M r t
vui lòng, cô ng i ngó em v i c p m t ch a chan yêu th ng, tràn tr hy v ng.
Ng i ta nói h ng trai tr , h trong lòng hân hoan thì không th ng i yên
c. Có l nh
y cho nên h i nãy Quí m i i ri t v nhà, mà t s m ng cho ch bi t c ng ch a th a mãn,
n ph i nói v i nhi u ng i khác n a, b t lu n là ai. Không k ph n ch nhà bu n, không e
ng i ta cho mình là kheo khoang, Quí c m cái ná i ra l . Lúc ban tr a nông phu u ngh
t, l i tr i v n v chuy n m a, nên
ng v ng hoe không có ng i qua l i, duy ch có con
gh con gh
11
www.hobieuchanh.com
heo nái c a cai tu n Tám d t b y con i trên l
ng, i c lên ki m b y trùng
n, v i con
chó cò c a ai ch y l ng x ng trên b m u.
Quí ng ngó mông m t h i r i th ng th ng i vô ngã ba su i c n, m c d u tr i m
mu n m a. T i quán dì Ba Th i, Quí ng ngoài l ngó vô. Trong quán v ng teo. Dì Ba Th i
m trên b ván, day u ra c a tóc xoã xu ng t. H ng ng i trên cái thùng ang v ch tóc
a m ki m chí mà b t. Con két ng trong cung bán nguy t, treo tòn ten tr c hàng ba, cú
n cây mà l n mèo.
Thình lình H ng ngó ra l , th y Quí thì c i mà nói v i m : “ anh Quí vô kìa má”.
Dì Ba Th i xay u mà dòm r i nói: “ vô ây con. Mình trông nó t s m t i gi , nó vô r i
ng ngoài l . Ng gi hôn!”.
Dì ba l m c m ng i d y b i u, không cho con b t chí n a. Dì ã 45 tu i, nh ng n c
da tr ng, mi ng có duyên, goá ch ng ã sáu b y n m nay, bán quán
nuôi s ng c hai m
con, nên m c dù ai g m ghé dì v n
h t c nh ng l i ve vãn ngoài tai, quy t th ti t v i
ch ng cho tr n ni m, ngh h h v i con an i n i lòng mà vui v cùng thiên h .
Quí b c vô ng ngoài hàng ba ch c con két, a ngón tay nh con két táp mà gi t.
ng nói: “ nè, nó c n trúng au l m a anh Quí. H nó táp
c thì nó ng m c ng,
không ch u nh . ”
Quí vô nhà. Dì Ba Th i h i:
- Làm gì mà m i gi không vô ch i v y con?
- Con nhà… Con m c i ra ch th m th y con.
- Anh B i i âu mà h i n a bu i th y nh c i xe máy qua c u ây?
- Cha con i coi gà d i D a .
- Anh ó c lo gà, v t, nh mê l m.
ây ai c ng v y, ch nào ph i m t mình cha con.
- Gà á nhau
máu
m , th y t i nghi p h t s c. T i sao h l i ành lòng ch i nh
y không bi t. M y ng i ó ch ng ch t d i âm ph s m c t i l n.
gì t i ph c. Mà á gà ng n ti n ch có ph i ch i âu. Có nhi u
n thua n
m ba ngàn.
- Còn thêm cái t i
bác n a. Má con tr c ghét l m, th ng than phi n v i dì v tánh
ba B i mê gà và mê bài. Con thi u ch c anh B i m ng l m, ph i không con?
- Th a m ng.
- Còn má th ng Sen?
Quí châu mày i l i cái t
ng bánh mà dòm không tr l i n a, b nh không nghe câu
i sau ó. H ng i theo m c a t và nói: “ Anh mu n anh bánh nào ó thì l y n i anh
Quí. Bánh còn s t, m i mua v h i s m mai”.
Quí l c u.
H ng l y a cho Quí m t cái bánh bàng nh ng u xanh mà nói: “ Anh n th bánh
bàng ây coi. n i. Anh không n em gi n a”.
Dì Ba nói ti p: “ n i con, mu n n th gì thì c viêc l y mà n. Dì
s c ch u bánh cho
con n mà. Dì không bao gi quên l i má con g i g m. Ch chi anh B i b con, thì dì em
con v dì nuôi li n”.
Quí c m cái bánh bàng l i gh ng i n, nghe nh ng l i th ng yêu c a dì Ba thì c m
ng vô cùng, nên không nói chi h t.
H ng th y Quí n h t cái bánh thì m i n thêm cái n a. Quí khoát tay l c u, ng d y
i ki m n c u ng, m t l v t i c i, lòng nh nhàng ph i ph i.
Sau m t tr n gió ùa mây tan m t, bây gi m t tr i ló ra d i n ng sáng loà. H ng khoe
ám b p tr ng sau nhà có trái ã l n r i và r Quí ra coi ch i.
Dì Ba nói: “ hai a ra coi có b p d y thì b ít trái vô n ng mà n con”. H ng v i
Quí n i gót nhau i xu ng nhà sau r i ra v n. M t vuông t ch
c vài công ch không
n, nh ng mà âu ó u b ng th ng s ch s
tr ng giáp h t không có m t ch nào c
c. Khít bên nhà thì m t ám t h n 10 cây, cây nào c ng có trái chín
lòm, m t hàng t
gh con gh
12
www.hobieuchanh.com
ng trâu, m t hàng t nút áo. Ngang ó là m t ám rau th m
th , th nào c ng lên m nh
t i t t. L i có b n cây cà th p lùn mà trái sai o n, th màu tím, th màu tr ng. C ng có
y cây cà tây lên cao, ph i c p cây làm giàn mà
cho kh i ng , nh ng trái còn xanh ch
ch a chín, m t ám u ph ng ã m bông vàng t i. H ng ch mà nói trong ít ngày n a
u già s nh
c. Dài theo con
ng âm ngay vô ranh t phía trong, thì m t bên tr ng
toàn mía tây, mía ã cao kh i g i, ch c h t mùa m a s có mía bán. Còn m t bên là ám mía
tr c l x giao lá b t bùng, nh tr ng trên gi ng t có pha cát. L i có m ng rãnh n c
a không ng
c, nên b p m i trúng.
H ng ch ám b p:
p t t l m, th y không?
t thi t.
- Ngoài anh t nhi u quá mà tr ng lôi thôi b
t tr ng u ng h t s c.
- Qua m c h c, ch Hai qua m c i ch n u n. Có m t mình chú Ti n, chú làm c m
ch ng cho l y có, làm sao không b
t tr ng.
- Hai anh em nhìn vô ám b p l a b p d y, b vô n ng n. Anh nh coi ch ng, ng
b p non u ng l m, nghe không.
H ng v t lá i ra ám b p, Quí i theo sau. B p cao l i lá nhi u nên khu t m t hai tr , ai
i phía ngoài khó th y
c, ch nghe ti ng H ng nói nói c i c i mà thôi.
Cách m t h i lâu hai tr tr vô nhà, Quí hai tay xách lôi m t ch c b p, trái nào trái n y
ng n ng. Dì ba c chí, h i H ng nhúm l a ng có than n ng cho Quí n. Dì Ba nói
i Quí:
- Anh B i m i v ngang ây.
- À, n u có cha con v thì con ph i v .
làm gì? H i nãy dì có kêu mà nói có con
ây, anh B i bi t r i, nên không ki m
con âu mà s .
- Con có chuy n mu n nói v i cha con.
- Chuy n gì?
- Con ph i h i l i cho ch c coi cha con ch u cho con lên Sài Gòn mà h c hay không.
Nh không ch u thì con c y th y con làm n giùm cho con xin thi “ bu c” ng con
qua C n Th con h c.
- Ôi! Chuy n ó có g p gì âu. T i r i con s nói c ng
c.
- Con mu n nói riêng v i cha con.
ai mà ph i nói riêng? Làm cha m ph i lo l p thân cho con. Ai dám ng n c n hay
sao mà con s . S nghi p c a anh B i bây gi ó là nh m t tay má con gây d ng.
Ph i dùng s nghi p mà nuôi con n ch . N u anh B i không ch u t n mà cho con h c
dành ti n cho h ánh bài, thì ch ng nh ch t xu ng âm ph , nh còn m t m i nào
mà th y má con. Dì nói thi t, n u anh B i y u trí nh làm lôi thôi, thì dì khinh nh
m.
i hôm con có kh i ra nói, thì cha con làm thinh… Mà dì con t ý không mu n cho
con h c thêm n a, nói bày i h c xa ng phá ti n, bi u con nhà r i xin làm bi n
làng.
- Má th ng Sen không có quy n ng n c n s h c c a con.
b a nào anh B i i ngang
qua ây dì s nói chuy n v i nh. Con hãy yên tâm.
dì lo cho. Dì là ch em c a má
con. Anh B i bi t l m. Dì nói Dì không v âu.
Quí ng i êm và suy ngh .
Dì Ba kêu H ng mà nói: “H ng à con t l a cho có than r i cho má hay ng má
ng cho con nghe không, con hkông bi t con n ng ba s n ba s t5 n không ngon”.
H ng
ng sau nói vói: “G n có than r i má à”.
5
a s ng, n a chín
gh con gh
13
www.hobieuchanh.com
Quí nghe ti ng H ng kêu má là ti ng thu nay mình không có nói l n nào, b i v y nó
m ng nên ng t n ng n bu n hiu.
Dì Ba kêu bi u nó i xu ng nhà b p coi n ng b p ch i, r i d t nó i vô trong. Dì dành
mà g t b p l a. H ng ng d y ngó Quí v a c i v a nói: “ B p tháng này ng t l m.
ng r i anh n th coi”.
Dì Ba s a so n b p v a h i Quí:
- Ngoài con n m nay có tr ng b p hay không?
- Th a không
- Má th ng Sen ngày nào c ng i ánh bài, có tr ng tr c gì âu.
- Chú Tiên có tr ng d a gan
- Dì th y. Tr ng có ích vòng, mà không s n sóc nên d a èo h t. H i má con còn,
chung quanh tr ng
th mà ham. Tr ng u xanh, u ph ng, m i n m bán t i m y
gi . Còn qua tháng 11, tháng ch p thì tr ng d a h u ngoài ru ng ch i bán c ghe.
Ch tr ng gi ng c c i l n b ng b p tay, dài g n 2 gang, bán t i b y tám xu m t c .
Cách làm r y thì ch gi i nh t làng này, ch có ph i nh mà th ng Sen v y âu.
- Ch Hai con c ng a tr ng, nh ng ch m c ch n u n, nên không có th i gi mà tr ng
c.
- Con M nó còn con nít, l i có ai ch bi u cho nó âu mà nó tr ng. Con H ng trông
này c ng v y. Nh ng dì t p l n nó, có l ít n m n a nó làm công chuy n
c.
L a than có r i, Dì Ba Th i m i l t b p mà n ng, H ng i làm m hành ng thoa b p.
p ng i r i, hai a tr ng i d a b p l a mà c p, H ng ki m chuy n gh o Quí vui v vô
cùng.
n r i còn d hai trái, dì Ba Th i m i bi u Qúi c m v cho M . H ng l y gi y gói l i t
mà trao cho Quí.
Quí ra v thì ã n a chi u, th m vái m gh ch a v
ng nói chuyên v i cha. Té ra b c
lên th m thì th y cha n m trên ván có m gh m t bên nói chuy n bài b c. Th ng Sen ra ón.
y cái gói c a Quí c m, m ra th y hai trái b p n ng thì vui m ng nên m i tay c m m t
trái ch y vô khoe v i m . Quí i th ng xu ng nhà b p mà ki m ch .
gh con gh
14
CH
www.hobieuchanh.com
NG IV
(4)
Không bi t ông B i Bái T n vì y u chí nên xuôi theo ý v nh hay là t i ông có ý
ki n riêng, song ông không mu n nói ra ngay, mà hôm tr c có d p ng i m t mình v i Quí,
ông nói v i con m t cách r t c ng quy t r ng ông không th cho con lên Sài Gòn mà h c
c. Quí th y phía ó b t
ng, m i day qua phía khác. Nó n n n v i th y nó làm n ch
dùm cách g i n xin d thi “ bu c “ vào tr ng trung h c C n Th , trò mà ham h c t nhi n
th y vui lòng, b i v y th y Nh t V nh ra công lo gi y t dùm cho Quí i thi h c b ng.
Hôm tu n tr c Qui ã i qua C n Th mà thi. S
t 6 trên 200, tranh nhau mà
ng 30 h c b ng. Quí u s 3, vinh h nh viên mãn nên v m y b a r y trong lòng vui v
nh d y y ánh sáng ban mai. Mà ng i t
t ý t hào nh t là th y V nh. Th y i cùng xóm
cùng làng mà khoe tía khoe h nh c a trò Quí, m t trò ki u m u c a th y n n út m y n m
nay, mà ch c ch n c ng nên m t nhân v t ng ng cao quí c a làng M Huê, không bi t
ch ng c a qu n Càng long, c a t nh Trà Vinh, hay c a mi n Nam n c Vi t n a.
Quí s a so n áo qu n sách v , ng n ngày nh p tr ng qua C n Th mà h c, h c 4
m
l y b ng Thành chung thi t ch không ph i “thành qu ” hay “ thành yêu”; mà không
bi t ch ng h có b ng Thành chung r i, h c luôn ng thi tú tài, có b ng tú tài r i ra Hà N i
c thêm n a, h c tr ng cao ng s ph m ho c tr ng y khoa,
n ó r i li u nh.
t bu i s m mai, thanh b ch t t t i, kho kho n yên t nh, Quí d t Sen ra tr c sân
ki m i chín hái n. Con k nhông u
mình xanh trên cây i nh y xu ng t làm cho
Sen gi t mình, s s t, ôm ch t Quí mà la. Ông th y v y nghe Sen la bài nãi, không bi t có
vi c gì nên l t t ch y ra c a kêu Quí mà h i. Ch ng nghe Sen s k nhông thì ông bà t c
i r i ng ó ch i.
Tên tr m làng ngoài l xâm xâm i vô, ch p tay xá v ch ng ông và a m t phong th .
Ông B i c m th và tr vô nhà mang c p ki ng àng hoàng ng m th ra coi. Th Mùi
mu n bi t coi th c a ai, nên li n theo vô nhà mà h i.
Th b ng ch Pháp, tuy ánh máy t rõ, song ông B i c không
c, nên kêu Quí vô
mà a cho Quí coi. Quí c th r i tay run, m t tái mà nói v i cha: Th a cha, th c a s h c
chánh cho hay r ng tuy con thi u s 3, nh ng mà h c b ng l p ra c t giúp cho con nhà
nghèo. Con là con m t v ch
n ng b trên 50 m u ru ng h ng nh t, nên con không
c h ng phép h c b ng. V y con ch
c vào h c theo óng ti n kêu là “payant” và ngày
vào h c ph i óng 3 tháng ti n n và ti n sách v !
Ông B i b i l i ván ng i v n thu c hút, s c m t nghiêm ngh . Th Mùi h i Quí:
óng ti n m t l n này mà thôi, hay là ph i óng hoài?
- Th a, m i tháng óng m t k .
- Ðóng h t bao nhiêu?
- Th a, theo th ây thì m i tháng óng 66 ng chia ra ti n n 54 ng, còn ti n h c
12 ng.
- Gi ng gì mà d v y! Nghe nói ph i h c t i 4 n m, ch ph i h c m t ngày m t b a
sao. V y thì h c ph i t n hao b c ngàn, ch u sao n i. B a nào khai tr ng?
- Th a, Th y con d n s m mai 15 hãy i, vì chi u 15 ph i có m t t i C n Th
ng vô
tr ng.
Ông b i th ra m t cái r t dài, r i ch m r i nói:
- Thôi con, h c t n nhi u quá, mà ph i t n t i 4 n m, cha s cha không ch u n i.
- Ông còn mu n nói n a, nh ng ông ngó con r i c m xúc quá, nói không
c, ông
ng d y i ra ngoài hàng ba, ôi dòng lu l n u xu ng hai gò má.
Quí th t v ng c c
m, nên ng trân trân. Nó ngó qua khung c a xu ng nhà d i, th y
ng ng nhìn nó v i s c m t bu n hiu, thì nó r i lu , r i xây l ng i l i phái trái trên,
6
ng
i d thi
gh con gh
15
www.hobieuchanh.com
i l l ng nh xác không h n, m t l m , ng c p th ch th ch. Quí i tu t vô trong phòng t
ng trên gi ng r i kéo m n y m t mà khóc. Cha ã nh t nh v y r i.
i h c sinh c a
mình ch t i b c s h c là cùng! Thành chung c ng không
c ng mong tu tài và Cao
ng!
Cách m t h i Quí nghe m gh
ngoài h i: ” i âu mà y xe máy ra ó? C m ã g n
chín r i, sao không n c m r i s i?” R i nó l i nghe cha tr l i: ” i b y vô giòng ch i.
nhà n c m i “
Cha ã i r i th là s h c c a mình ã b d p; cha không mu n nói t i n a thì mình còn
ch nào mà trong mông. Quí ngh nh v y thì t c t i, nên n m khóc n a.
T i sao cha mình không ch u t n cho mình h c n a? Có ph i tía m i kh i u thì m gh
mình s hao t n r i t ý không mu n, b i v y cha mình không dám trái ý y, nên b t
ng
n th c a mình? Hay là t i cha mình tuy có ru ng, song b n xài l n, nên không có ti n à lo
cho mình h c n cùng? Quí h i trong trí nh v y, mà không dám tr l i, b i vì tr l i t
nhiên mình trách cha, mà con trách cha là trái
o ngh a.
Th ng Sen vô phòng kêu Quí mà bi u ra n c m. Quí l t u nói:
- Em ra n v i dì i.
m d n r i ch Hai bi u kêu anh.
- Qua không ói. em nói v i ch Hai nh v y?
Sen ch y ra r i i xu ng nhà d i n v i m , nhà trên b y gi v ng v im lìm. Quí m
c th ra c l i, c m i câu n c m t ch y m y l n, càng c càng thêm au lòng bu n
tu i.
Th Mùi n c m r i d t Sen i nh m i bu i. M ng i ghé phía chân gi ng, th y em s u
não, cô c ng r ng r ng n c m t mà ngh n ngào nói: ”Ch chi có ai ch u m n ch , thi ch
l y ti n cho em i h c “
i nói y càng làm cho Quí thêm bu n t i, nên Quí tóc m n ng i v y và ngó ngây ch mà
i: ”ch c ng mu n cho em h c n a ph i không “
l y v t áo lao n c m t mà áp: ”ph i h c cho nhi u m i cao m i Quí. Bây gi em
thôi h c r i nhà làm gióng gì? M i ngày xã i ch i. Qua mùa gà thì gom gà i theo cha.
Ch ng l n lên làm ru ng nuôi gà v t dánh t s c. Ch có mu n s ng t i c nh vô v nh v y
âu“
Quí v t nh y xu ng t g n gàng và ng nói m t cách r t c ng quy t: ”Em s tuân theo
ý ch . Em quy t thoát kh i cái i th p hèn, y u t, vô v , lu m , nh ch m i nói ó “.
ngó em trân trân mà h i.
- Em làm cách nào? Không i h c
c thì khó mà l p thân l m.
- Em ch a bi t em ph i làm th nào.
th ng th ng r i em s tính.
- -Ch vái vong h n má phù h thân em.
- Và phù h ch luôn n a ch . . . Em quy t em s làm nên, làm nên cho thiên h bi t
t. làm nên ng ch em mình h ng thú cao sang
- Lo cho em, ch thân ch mà k gì, ph n ch th nào c ng
c h t ch không c n lo.
Quí suy ngh m t chút r i vói l y b c th trên gi ng x p b vào túi v a i v a nói: “
em em ra cho th y em coi”.
i theo nói: “
ch d n c m em n r i s i. B gì c ng ph i n c m, không nên
ng ói”.
Quí d d r i g t u và i xu ng nhà d i. M d n c m r i ng i ch i v i em cho nó vui.
Té ra Quí n có m t chén c m r i b
a i u ng n c, nét m t không bu n th m n a,
song nghiêm ngh h m h .
Quí nói ch hay r i ra l mà i ch .
Th y V nh n c m s m m i r i
ng n m trên gh b mà coi sách. Th y Quí b c vô,
th y buông sách ng i d y va vui v h i: “Có gi y kêu i h c hay ch a?”
Quí rút b c th trong túi ra và c m hai tay a cho th y mà áp:
m th y, có gi y ây, song cháu không
c h c bu c.
gh con gh
16
www.hobieuchanh.com
- Sao v y?
m th y coi ó s rõ.
Th y Nh t c m th mà c r i g t u mà nói:
- Ph i r i. Ông B i ng b ru ng nhi u quá, t nhiên em không
c h ng h c b ng.
Th y c ng nghi ch ó, nh ng th y xúi em thi li u, là vì th y ngh ph i thi u ng i
ta m i cho óng ti m mà h c, t d ng ông B i s vui lòng mà óng ti n. Em ã có
ông B i hay r i ch a?
m, r i.
- Ch c ông B i vui l m h ?
m th y cha chúa nói không
s c óng ti n cho cháu h c, nên bi u cháu nhà.
! Gi ng gì mà không
s c. T n hao m i n m ch ng ít tr m ng b c ch bao
nhiêu.
m, cha cháu nói h c t n hao nhi u l m t i ph i h c t i 4 n m, thì không th ch u
i.
- Th y Nh t ng i châu mày suy ngh m t chút r i ch m rãi nói:
- Có con ham h c nh em, mà b t nhà không cho h c n a thì ch c trong nhà khu n
m, ch không ph i hà ti n. V y em ch ng nên phi n cha m . Em thôi h c th y ti c
em l m. N u em có ti n c h c t i hoài, thì em s i t i âu l n, ch không ph i ch
i b ng thành chung âu.
i m i ng i u có m ng. Có l m ng em không
c
cao sang, nên
ng h c v n m i b l p bít nh v y. Th y ti c quá, n u nhà th y d
, th y s ra ti n cho em m n mà n h c. Th y ch c ti n y không m t. Ng t th y
nghèo, l ng m i tháng v a
n và nuôi con ch không d , làm sao mà giúp em.
Th y Nh t nói gi ng thành th t. Làm cho Qúi c m ng nên ch y n c m t. Th y Nh t
t ng d y qu ng quy n sách trên bàn vi t mà nói l n: “nhà có ti n h không bi t làm vi c
ngh a nh v y thi t t c quá. S ti n h thua gà, thua bài m i n m, n u mà h
nuôi h c trò
nghèo n h c, thì công n l n bi t ch ng nào”.
Quí rón rèn nói: “ B m th y, m y n m cháu nh th y d y d , cháu mang n th y nhi u
m. H i nãy th y nói m i ng i u có m ng riêng. Cháu tin có nh v y. Ch c là t i m ng
cháu không ra gì nên cháu không th h c nhi u
c. Mà thân cháu sau này s ng hay c c,
cao hay th p, d u h nào i n a, cháu c ng không quên n th y”.
Th y Nh t i qua i l i trong nhà m t h i r i ng l i h i Quí.
- Em không
c i h c n a, r i bây gi em nhà làm vi c gì?
m cháu không bi t… Có l cháu s lên Sài Gòn.
- Lên Sài Gòn làm chi?
m cháu c ng ch a bi t.
- Sài Gòn là ch
ng i ta l p thân danh h n h t. H có tài thì t d ng nên danh. Mà
u không có tài i n a, mi n lanh l i, khôn ngoan và x o trá nh t là x o trá - thì làm
giàu mau l mà l i r i còn có danh l n n a. Tuy v y mà th y không mu n em lên Sai
Gòn. Em d i t nh t t h n.
m th y, cháu nh lên Sài Gòn ng ki m th h c thêm.
c cái gì? Ph i vào tr ng m i tìm
c cái thi t h c, ch h c lóm ng cho có cái
võ h c th c, còn trong óc tr ng tr n, h c nh v y d u có ích riêng cho mình, song có
i chung cho xã h i nhi u l m.
- Cháu cám n th y,
- Em ph i suy ngh l i. Thà làm m t nông phu bi t o ngh a, có liêm s h n là m t
danh nh n mà lòng ô tr c, óc h m c, em hi u không?
m, hi u.
,
i c n ph i gi tâm trí cho thanh cao, gi tánh tình cho ngay th ng, d u làm tên
dân Quí, ch ng lu n là làm ôn gì. Theo o quân t thì hay gi
ch ó, tâm chí,
tánh tình, ch không ph i
a v . Em ph i nh l i th y d y.
cháu s nh luôn luôn.
gh con gh
-
17
www.hobieuchanh.com
, thôi em v ngh . D u em thôi h c, mà h có vi c chi b i r i, thì em c ra ây h i
th y, th y s n lòng ch b o cho.
m n th y.
Quí xá th y Nh t và l y b c th i v , tính gi k b c th y
làm k ni m cái m c
chót c a i h c sinh mình.
gh con gh
18
CH
www.hobieuchanh.com
NG V
(5)
Nh ng l i th y Nh t V nh gi ng d y Quí, thi t không ph i thánh ngôn hay hi n ng gì ó,
nh ng t ra v i cái gi ng b c t c, au n nh t là thành th t, nên m i câu u có s c d i r t
sâu xa. ã v y mà Quí có s n tâm h n tôn kính và tin c y th y, l i g p lúc ang th ng kh v
tinh th n ngh v tâm chí, b i v y
c nghe nh ng l i y Quí c m ng t n áy lòng, r i
ng nh kh i bu n ã tan d n, n i kh ã nh b t.
i trong nhà i ra, Quí xính vính, l m , nh nh ng l i d u d t nâng
soi sáng c a
th y mà bây gi tr v Quí v ng vàng, an t nh chút ít, ch ng khác nào chi c thuy n nh g p
ám dông to mà ã vào
c r i, hay là ng i l c h ng trong r ng lúc ban êm mà ã
c th y ng n èn
l p ló ch ch ng
ng vào xóm.
v a th y Quí b c lên th m thì ón h i:
- Em có g p th y Nh t hay không?
- Có.
- Th y coi th r i th y nói sao?
- Th y bu n cho thân ph n em.
- Th y không có ph ng th nào mà giúp cho em qua C n Th h c sao?
- Ph i có tiên m i giúp
c, ch có ph ng th nào khác âu. Th y em có than th y
em nghèo, ch chi th y em d d ra ti n mà nuôi em h c.
- Ng i áng kính áng ph c quá! D u không giúp
c, mà có l i nói nh v y thì
mình c ng ph i nh n hoài.
- Không th nào em quên
c âu.
- Th y Nh t có trách cha không?
- Không. Th y em nói có l t i cha túng ti n quá, nên m i b t em nhà, ch không ph i
hà ti n. Th y em khuyên em ng có phi n.
- Thi t, em ch ng nên phi n cha…
- Em âu dám phi n cha. Em bu n v m ng c a em mà thôi
u má còn s ng ch c em còn i h c
c.
- Ng i ta nói h i còn sinh ti n má làm n gi i l m. Nhà c a ru ng t c a mình ây
u là công má làm ra. Ph i v y hay không ch Hai?
i má m t ch còn nh quá, m i b n n m tu i có bi t gì âu.
Quí b ra v n v a i v a l m b m: “n u thi t ru ng t nh tay má làm ra, mà bây gi
em không có ti n n h c, thì em t c l m”.
nghe m y l i y thì ng lòng nên ng ngó theo em, a n c m t.
Ng i trí ý y u m m h g p ngh ch c nh thì khôi tâm n n chí r i xu i l , không bi t ph n
ng, c than th bu n r u. Có l Quí nh máu c a m h i tr c là m t ng i ho t ng m o
hi m, c ng quy t nên tuy còn nh tu i mà Quí trí c ng m nh, ã bi t ch c không
c i
c n a, thì Quí không th i chí ngã lòng. Quí l i tính tìm
ng khác mà i, i cho kh i cái
khu v c th p hèn, i cho n a v cao quí.
ã thành ý mà l i còn
c th y tr ng chí, nên m y ngày nay tuy n i bu n t i ch a tiêu
tan h t
c, nh ng Quí
c an t m t nh trí, ng i n ng nh th ng.
Ông B i lúc nào có nhà thì ông hay li c m t ngó Quí, d ng nh ông mu n kh o sát
tâm h n con dò th coi s ông quy t nh ã làm bu n lòng con n b c nào.
n êm 14 tây, Quí n m nh n u mình
c i h c C n Th , thì sáng mai mình ph i i
ón xe ò mà ng chi u mai nh p tr ng v i chúng b n, nh s y thì trong lòng th t th o
i h i, nên n m tr n tr hoài, ng không
c.
Sáng 15 tây, Quí th c d y s m, trong lòng c nôn nao bu n b c, không th
trong nhà
c nên l n b c i ra l . Gi t s ong ban mai ang o n o i trên ng n c ; gi ng cây Su i
n xanh xám trong xa. M y ch gánh rau hành ra ch mà bán, h i t t n, nói chuy n rù
rì; nh ng m u ru ng c y tháng tr c lúa ã n b i, âm lá m t màu xanh m t.
gh con gh
19
www.hobieuchanh.com
Quí ng ngó mông, th y mã m n m trên gò, cách l ch ng ít ch c th c. Nó th ng
xu ng b m u nh i vô ó, g p khúc b
t ph i vén qu n mà nh y ngang qua.
Mã ch có m t ng u manh v i t m m chí d ng trên u, nh ng nh xây trên gò cát
gi a ru ng, nên không có c rác.
Quí ng d i m chí mà ngó vô gi ng. M t tr i ã m c song b m y r ng tre che khu t,
nên ch a d i anh sáng trên
ng. Lòng
ng bát ngát, trí
ng t l . Quí xây m t ngó vô
phía ng ba Su i C n, b ng th y 1 chi c xe h i ò ló u. Quí bi t h t xe c a các hãng ch y
qua l i Càng Long, b i v y v a th y xe là Quí ã hi u là xe Trà Vinh i V nh Long, trong
trí th m ngh n u b a nay mình
c i h c, t nhiên ph i i chuy n xe này ng 9 gi lên t i
nh Long mà sang qua xe 10 gi i C n Th . Quí ng ngó xe trên trên; xe ch y ngang qua
i, Quí ngó xu ng m c a m , hai dòng lu lan xu ng gò má nóng h m.
ng bu n t i m t
i r i d òng nh
c nghe ti ng thiêng liêng an i tr ng chi. Quí lau n c m t, nhìn m
m t l n n a và b c l i b m u tr ra l .
Bây gi m t tr i ã lên kh i ng n tre, nh ng b ám mây án nên ch a d i n ng. Quí
không vô nhà, l i x ng s m i vô ng ba. T i quán dì Ba Th i, Quí ngó vô, th y H ng nhì
Út, ng i vén qu n g i b p v s t s t,
ng c i v chuy n gì không bi t v i tám Th m tr n
kheo ng c m l x ng.
H ng th y Quí thì m ng và m i vô trong.
Quí ngó quanh qu t r i h i:
- Dì Ba i âu v ng?
- Má em i chô, i h i nãy, anh không g p hay sao?
- Không.
- Anh lên võng n m ch i, má em i ch m t chút s v .
Có l H ng nhi Út v i tám Th m cãi xong chuy n hay sao, mà hai ng i d t nhau i
i vui hoài nhã.
Quí lên võng gi ng d a vách, n m a nhè nh , d t tay qua trán, m t nh m lim dim.
ng ch ng h ng, ng suy ngh r i ch m rãi nói: “ Hèn chi cách m y b a rày c u nói
chuy n anh i h c, song em m c n u c m nên em nghe không rõ. C u nói r i c u khóc, em
ng anh g n i h c xa c u B i bu n nên c u khóc ch ”.
- Quí châu mày h i:
- Cách m y b a r i?
- Ch ng n m sáu b a.
i sao mà cha qua khóc?
- Th ng anh nên khóc ch gì?
- Không ph i âu. Cha qua ã không ch u cho qua i h c n a, thì qua có i âu
c,
nên s xa qua mà klhóc.
- Em có bi t âu.
- Mà hôm ó nói chuy n v i cha qua, em có nghe dì Ba trách móc cha qua
u gì
không?
- Không. Má em nói nhuy n êm ái l m.
- Khó hi u…khó hi u l m.
má em v r i anh h i l i coi có qu nh v y không?
i dì Ba v qua s h i.
Có ng i àn bà vô àng tr c kêu h i mua thu c. H ng ra bán thu c. Quí th ng th ng
c ra v n ng coi ám t chín. Cách m t lát H ng theo ch rau mà khoe v i Quí, r i
t nhau tr vô nhà.
Quí thích ch i v i két l m, mà b a nay không mu n ngó t i két, c n m trên võng dàu
dàu. H ng ki m chuy n vui mà nói, song Quí ch ng bao gi chích mi ng,
h mà thôi.
Xe ò i V nh Long xu ng t i ng ng ngay tr c quán.
Dì Ba Th i ngoài ch ng i xe y mà v ; dì leo xu ng. Tay xách gi
n, còn l xe thì
ng dùm m t thúng bánh ng t xu ng l cho dì.
gh con gh
20
www.hobieuchanh.com
ng trong quán ch y ra b ng thúng bánh, vui v nói v i m : “Có anh Quí vô ch i t
mai má à”.
Xe ò rút ch y. Tên l xe mu n gh o H ng nên ng t i bàn p xe nói l n: “Thôi con
i nghe má. Má l i m nh gi i”
ng bi t ng i ta mu n gh o mình, nên x m t mà r a: “
m c d ch âu!”
Dì Ba xách gi , còn H ng b ng thùng bánh ng t, m con n i gót mà vô quán.
Dì Ba h i con:
- Có Quí vô ch i h con?
- Có.
- Con có l y bánh trái gì cho nó n không?
- Con có l y u n u cho anh y n, nh không ch u n.
bi u nó n c m. Má có mua
n b n.
- Con có r nh ch i t i chi u s v .
Quí ra ng t i c a quán mà chào dì Ba. Dì m ng r h i:
m nay con i âu m t? Dì trông d quá.
- Con nhà, song có vi c bu n nên con không mu n i ch i.
- Dì mu n sai con H ng ra kêu con vô cho dì nói chuy n, song s m th ng Sen hay
i t
u nói b y, nên dì không cho kêu. Thôi,
dì lo ch cho con. H ng n u n
i dì s nói công chuy n cho con nghe. Con n m ó ch i.
Dì Ba l t kh n b trên ván r i xách gi i th ng xu ng nhà d i. H ng
thùng bánh
trên k , day m t ngó Quí chúm chím c i, r i i theo m vô trong.
Quí ng d a c a ván ngó ra
ng, trông nghe coi dì Ba nói chuy n gì, tuy trong trí ã
ch c dì s nói chuy n dì v i cha g p nhau, mà H ng ã thu t s cho mình nghe h i nãy.
Dì Ba so n
trong gi ra ch cho H ng n u n ng, r i i tr ra ngoài thay áo, dì h i
Quí:
- Quí ói b ng hay không, con?
- Th a, không.
- Nh có ói thì l y bánh ó n .
- Th a con không ói.
- Thôi,
con H ng n u c m xong r i n. Con trong này ch i chi u hãy v . Con
không i h c n a thì lo bài v gì âu mà nhà.
Nghe nh c n chuy n h c. Quí bu n thiu, b c l i gh d a t ti n, a chân kh u lên
t t mà v ch . Dì Ba ng i trên b ván g n ó mà n tr u. Dì nói: “ H i nãy dì i xe h i
ây, dì th y anh B i c i xe máy i ra ch . Th b a nay ánh bài âu trên gi ng trên”.
Quí mu n bi t coi cách m y m y ngày tr c cha vô ây nói chuy n gì và nh t là nu n
bi t coi t i sao nói chuy n mà cha l i khóc, b i v y Quí kh i u h i:
- Con không
c i h c C n Th . Dì hay chuy n ó phài không?
- Hay, dì hay h m nay.
- Ai nói mà dì hay?
- Anh B i.
i nãy em H ng vó nói cách m y b a rày cha con vô ây có thi t nh v y hay
không dì Ba.
- Thì nh vô ây, nh nói chuy n v con, nên dì hay con không i h c n a ch .
- Cha con t nhiên vô th m dì, hay là tình c ngang qua ây r i dì m i ghé vô mà nói
chuy n.
- Không. ngoài nhà nh i vô ây, nói chuy n v i dì n tr a m i i vô gi ng. Theo
chuy n nói v i dì thì nh không cho con i
c n a, ý nh bu n lung l m.
u cha con có nhi u bu n cách m y i n a con ch c ch n th nào c ng không bu n
ng con.
- Quí nói câu ó mà r ng r ng n c m t.
- Xem thêm -