Nguyễn Thành - Fanpage Facebook: Tôi Yêu Hóa Học
Chöông
I
108s.org
ÑIEÄN LY
1. CHAÁT ÑIEÄN LY laø nhöõng chaát tan trong nöôùc (hay ôû traïng thaùi noùng chaûy) taïo thaønh dung dòch daãn ñöôïc ñieän. Ñoù laø
axit tan, bazô tan vaø muoái tan.
2. PHÖÔNG TRÌNH ÑIEÄN LY laø phöông trình bieåu dieãn quaù trình ñieän ly cuûa caùc chaát ñieän ly.
Chaát ñieän ly maïnh bieåu dieãn baèng muõi teân moät chieàu vaø trong phaûn öùng môùi ñöôïc vieát döôùi daïng ion.
Chaát ñieän ly yeáu bieåu dieãn baèng muõi teân hai chieàu, trong phaûn öùng cuøng vôùi chaát khoâng ñieän ly, oxit, keát tuûa, chaát khí
vieát döôùi daïng phaân töû.
Caùc ña axit vieát ñieän ly töøng naác, ñoù laø lyù do caùc axit naøy coù theå taïo muoái axit vaø muoái trung hoøa.
3. ÑOÄ ÑIEÄN LY () laø tæ soá giöõa soá phaân töû ñaõ ñieän ly ( n’ ) vôùi toång soá phaân töû ban ñaàu ( no ) cuûa noù tan trong dung dòch.
4. AXIT laø nhöõng chaát coù khaû naêng cho H+
5. DUNG DÒCH AXIT laø dung dòch chöùa H+ hay H3O+
6. BAZÔ laø chaát coù khaû naêng nhaän H+
7. DUNG DÒCH BAZÔ laø dung dòch chöùa OH8. PHAÛN ÖÙNG AXIT – BAZÔ laø phaûn öùng trong ñoù coù quaù trình cho nhaän H+. Ñeå phaûn öùng xaûy ra thì ít nhaát moät trong hai
chaát (axit, bazô) tham gia phaûn öùng phaûi laø chaát maïnh (axit maïnh, bazô maïnh) coøn neáu caû hai chaát tham gia ñieàu yeáu thì
phaûi ñieàu tan trong H2O.
NaOH + HCl
NaCl + H2O.
+
(H + OH
H2O)
Fe(NO3)3 + 3H2O.
3HNO3 + Fe(OH)3
+
(3H + Fe(OH)3
Fe3+ + 3H2O)
9. HIDROXIT LÖÔÕNG TÍNH laø nhöõng hiñroâxit vöøa coù khaû naêng cho vöøa coù khaû naêng nhaän H+
Zn(OH)2 + 2HCl
ZnCl2 + 2H2O.
+
(Zn(OH)2 + 2H
Zn2+ + 2H2O)
Zn(OH)2 + 2NaOH
Na2ZnO2 + 2H2O
(Zn(OH)2 + 2OH
ZnO 22 + 2H2O)
Caùc hiñoâxit thöôøng gaëp vaø daïng oâxit töông öùng cuûa noù
Zn(OH)2 <=> H2ZnO2
(Axit Zincic)
Be(OH)2 <=> H2BeO2
(Axit berilic)
Al(OH)3 <=> HAlO2.H2O (Axit aluminic)
Cr(OH)3 <=> HCrO2.H2O
10. TRÒ SOÁ pH CUÛA DUNG DÒCH
pH = -lg[H+]
pOH = -lg[OH-]
Baát kyø dung dòch naøo cuõng coù [H+].[OH-] = 10-14. Do ñoù pH + pOH = 14
pH< 7 moâi tröôøng axit, pH > 7 moäi tröôøng bazô, pH = 7 moâi tröôøng trung tính.
11. MUOÁI laø nhöõng hôïp chaát maø phaân töû goàm cation kim loaïi (hay NH4+ lieân keát vôùi anion goác axit ( coù theå xem muoái laø
saûn phaåm cuûa phaûn öùng axit - bazô).
12. DUNG DÒCH MUOÁI laø nhöõng dung dòch coù chöùa cation kim loaïi (NH4+) vaø anion goác axit.
13. TÍNH AXIT – BAZÔ CUÛA DUNG DÒCH MUOÁI
Muoái cuûa bazô maïnh – axit maïnh; bazô yeáu – axit yeáu (ñoä maïnh yeáu töông ñöông nhau) pH = 7 hay pH 7.
Muoái cuûa bazô yeáu – axit maïnh dung dòch muoái coù moâi tröôøng axit (pH<7)
Muoái cuûa bazô maïnh – axit yeáu dung dòch muoái coù moâi tröôøng bazô (pH>7)
14. PHAÛN ÖÙNG TRAO ÑOÅI ION laø phaûn öùng trao ñoåi giöõa nhöõng chaát ñieän li trong dung dòch.
BaCl2 + H2SO4
BaSO4 + 2HCl
Ñieàu kieän phaûn öùng laø saûn phaåm taïo thaønh phaûi coù ít nhaát 1 trong ba daáu hieäu taïo keát tuûa, bay hôi hay laø chaát
ñieän ly yeáu.
15. TÍNH TAN CUÛA MOÄT SOÁ CHAÁT TRONG H2O
1
Nguyễn Thành - Fanpage Facebook: Tôi Yêu Hóa Học
108s.org
AXIT haàu nhö tan tröø H2SiO3
BAZÔ chæ coù hidroxit cuûa kim loaïi kieàm (Na,K…) kieàm thoå (Ca ,Ba,Sr..) vaø amoâniac tan.
MUOÁI
Muoái Nitrat, Muoái Axetat, muoái axit (goác hoùa trò 1), kim loaïi kieàm, amoâni tan; tröø Li3PO4 khoâng tan, coù maøu
vaøng.
Muoái sunfat ña soá tan, tröø muoái cuûa Sr, Ba, Pb; Ag, Ca( ít tan ).
Muoái clorua, bromua, ioñua ña soá tan tröø muoái cuûa Ag, Pb (nhöng PbCl2tan khi coù t0, Cu(I), Hg(I), HgBr2, HgI2.
Muoái cacbonat, phoâtphat trung tính, hidrophotphat, sunfit: phaàn lôùn ít tan tröø muoái cuûa kim loaïi kieàm vaø amoni tan
nhieàu
Muoái sunfua phaàn lôùn khoâng tan, tröø muoái cuûa kim loaïi kieàm, amoâni, Ba, Ca, Sr tan
Muoái chöùa anion AlO2- , ZnO22- , CrO2-, BeO22- tan toát.
16. MOÄT SOÁ MUOÁI KHOÂNG TOÀN TAÏI TRONG DUNG DÒCH
Töï phaân huûy taïo hiñroâxit vaø axít töông öùng CuCO3, MgS, Al2S3, Al2(SO3)3, Fe2(CO3)3, (CH3COO)3Fe, Fe2(SiO3)3
Cu(OH)2 + CO2
CuCO3 + H2O
Töï phaân huûy theo cô cheá oxihoùa-khöû CuI2, FeI3, Fe2S3
Fe2S3
2FeS + S
17. MAØU CUÛA VAØI CHAÁT (ION)
MnO4- maøu tím; Cu2+ maøu xanh; Fe3+ naâu ñoû; Cr2O72- vaøng cam; Ag3PO4 vaøng; Li3PO4 vaøng; AgCl traéng, hoùa ñen
ngoaøi aùnh saùng; BaSO4 traéng; CaSO4 traéng; PbS ñen; CuS ñen; PbSO4 traéng; Fe2+ traéng xanh (traéng aùnh luïc); Fe(OH)2
traéng xanh, chuyeån thaønh naâu ñoû ngoaøi khoâng khí; Fe(OH)3 naâu ñoû; Cu(OH)2 xanh; Al(OH)3 keo traéng.
18. PHAÛN ÖÙNG THUÛY PHAÂN
Chæ coù goác axít trung bình-yeáu, bazô trung bình-yeáu môùi bò thuûy phaân.
B1. Vieát phöông trình ñieän ly.
B2. Nhaän xeùt xem caùc ion thuoäc loaïi naøo? (axit, bazô, trung tính hay löôõng tính)
B3. Vieát phaûn öùng vôùi H2O (phaûn öùng hai chieàu) taïo ion H+ (H3O+) hay OH-.
B4. Keát luaän ñoù laø moâi tröôøng gì? Traû lôøi vì sao? So saùnh pH vôùi 7.
VD1. Khi cho maãu giaáy quyø vaøo dd Na2CO3 thì giaáy quyø coù ñoåi maøu khoâng?
(Ta deã daøng nhaän ra, ñaây laø moät bazô)
2Na+ + CO32Na2CO3
CO32- + H2O
HCO3- + OHTrong dung dòch coù OH , laø moâi tröôøng bazô coù pH > 7 do ñoù laøm quyø tím hoùa xanh.
VD2. So saùnh pH cuûa dung dòch KHS vôùi 7.
(Ta nhaän ra ñaây laø chaát löôõng tính)
KHS
K+ + HS
HS- + H2O
H2S + OHHS- + H2O
S2- + H3O+
Dung dòch coù pH gaàn baèng 7 (xem nhö khoâng laøm ñoåi maøu quyø tím).
VD3. Chöùng minh Na2CO3 laø bazô
Na2CO3 + 2HCl
2NaCl + CO2 + H2O
VD4. Chöùng minh FeCl3 laø moät axít.
Fe3+ + 3ClFeCl3
Fe(H2O)3+ + H2O
Fe(OH)2+ + H3O+
19. TRAÄT TÖÏ TÖÔNG ÑOÁI GIÖÕA CAÙC PHAÛN ÖÙNG
Phaûn öùng axit – bazô ( bao goàm caû phaûn öùng trung hoøa).ÑK
Phaûn öùng trao ñoåi ( trao ñoåi ion). ÑK
Phaûn öùng oxihoùa – khöû.ÑK
20. NHAÄN XEÙT VAI TROØ MOÄT SOÁ ION TRONG NÖÔÙC
Ion goác axit maïnh, bazô maïnh laø trung tính.
Ion goác axit hay bazô trung bình yeáu seõ gaây ra tính chaát ngöôïc laïi. CO32- laø bazô, NH4+ laø axit.
Löu yù: ion löôõng tính laø nhöõng ion vöøa coù khaû naêng cho vöøa coù khaû naêng nhaän H+. HCO3- laø ion löôõng tính.
BAØI TAÄP LUYEÄN TAÄP
2
Nguyễn Thành - Fanpage Facebook: Tôi Yêu Hóa Học
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Noàng ñoä cuûa dung dòch laø gì ? Theá naøo laø dung dòch baõo hoøa, quaù baõo hoøa , chöa baõo hoøa ?
Söï ñieän ly laø gì ? Ñoä ñieän ly laø gì ? Giôùi haïn cuûa ñoä ñieän ly ? Caùc yeáu toá phuï thuoäc cuûa ñoä ñieän ly.
Ñoä pH cuûa dung dòch laø gì ? YÙ nghóa cuûa ñoä pH ?
Tính pH cuûa dung dòch bazô yeáu NH3 0,05M giaû söû ñoä ñieän ly cuûa noù baèng 0,02.
Tính ñoä ñieän ly cuûa dung dòch axit HA 0,1M coù pH = 3,0.
Tính ñoä ñieän ly cuûa axit axeâtic trong dung dòch 0,01M, neáu trong 500ml dung dòch coù 3,13.1021 haït (phaân töû vaø
ion).
Pha loaõng 200ml dung dòch Ba(OH)2 vôùi 1,3 lít nöôùc thu ñöôïc dung dòch coù pH = 12. Tính noàng ñoä mol/l cuûa dung
dòch Ba(OH)2 ban ñaàu, bieát raèng Ba(OH)2 phaân ly hoaøn toaøn.
Pha loaõng 10ml HCl vôùi nöôùc thaønh 250ml. Dung dòch thu ñöôïc coù pH = 3. Haõy tính noàng ñoä mol/l cuûa HCl tröôùc
khi pha loaõng vaø pH cuûa dung dòch ñoù.
Cho dung dòch NaOH coù pH = 13 (dung dòch A).
a. Caàn pha loaõng dung dòch A bao nhieâu laàn ñeå thu ñöôïc dung dòch B coù pH =12.
b. Cho 1,177gam muoái NH4Cl vaøo 200ml dung dòch B vaø ñun soâi dung dòch, sau ñoù laøm nguoäi vaø theâm moät ít
phenolphtalein vaøo. Hoûi dung dòch coù maøu gì ?
Troän 300ml dung dòch HCl 0,05 mol/l vôùi 200ml dung dòch Ba(OH)2 a mol/l thì thu ñöôïc 500ml dung dòch coù pH =
12. Tính a.
Cho a mol NO2 haáp thuï hoaøn toaøn vaøo dung dòch a mol NaOH.
Cho a mol NH3 tan hoaøn toaøn vaøo dung dòch chöùa
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
108s.org
a
mol H2SO4.
2
Dung dòch thu ñöôïc trong moãi tröôøng hôïp coù pH lôùn hôn hay nhoû hôn 7 ? Taïi sao?
Theo lyù thuyeát proton (Bronsted-Lowry) theá naøo laø moät axit, moät bazô ? Theá naøo laø phaûn öùng axit bazô ? Moãi
tröôøng hôïp cho moät ví duï minh hoïa.
Theo ñònh nghóa môùi veà axit bazô thì NH3, NH4+ chaát naøo laø axit, chaát naøo laø bazô ? Cho phaûn öùng minh hoïa, giaûi
thích taïi sao NH3 coù tính chaát ñoù ?
Bazô laø gì ? Nhöõng bazô naøo ñöôïc goïi laø kieàm ? Haõy giaûi thích taïi sao amoniac vaø anilin ñeàu coù tính bazô.
Neâu nhaän xeùt khaùi quaùt veà söï phaân ly cuûa bazô trong dung dòch nöôùc.
Duøng thuyeát Bronsted, haõy giaûi thích vì sao caùc chaát cho sau ñaây:Al(OH)3, H2O, NaHCO3 ñöôïc coi laø chaát löôõng
tính ?
Söï ñieän li vaø söï ñieän phaân coù phaûi laø caùc quaù trình oxi hoùa-khöû khoâng ? Cho ví duï.
Phaûn öùng oxi-hoùa khöû vaø phaûn öùng trao ñoåi trong dung dòch xaûy ra theo chieàu naøo ? Cho ví duï.
Vieát coâng thöùc pheøn nhoâm–amoni vaø coâng thöùc cuûa soña. Theo quan nieäm cuûa Bronsted, chuùng laø nhöõng axit hay
bazô ? Haõy giaûi thích baèng caùc phöông trình phaûn öùng.
Theo ñònh nghóa môùi veà axit bazô cuûa Bronsted, caùc ion Na+, NH4+, CO32–, CH3COO–, HSO4–, K+, Cl–, HCO3– laø
axit, bazô, löôõng tính hay trung tính ? Taïi sao ? Treân cô sôû ñoù, haõy döï ñoaùn pH cuûa caùc dung dòch döôùi ñaây coù giaù
trò lôùn hôn hay nhoû hôn 7: Na2CO3, KCl, CH3COONa, NH4Cl, NaHSO4.
Caùc dung dòch NaCl, Na2CO3, NH4Cl, C6H5ONa coù moâi tröôøng axit, bazô hay trung tính ? Giaûi thích ?
Cho quyø tím vaøo caùc dung dòch sau ñaây: NH4Cl, CH3COOK, Ba(NO3)2, Na2CO3, quyø seõ ñoåi maøu gì ? Giaûi thích ?
Caùc chaát vaø ion döôùi ñaây ñoùng vai troø axit, bazô, löôõng tính hay trung tính NH4+, Al(H2O)3+, C6H5O–, S2–, Zn(OH)2,
Na+, Cl– ? Taïi sao ?
Hoøa tan 5 muoái NaCl, NH4Cl, AlCl3, Na2S, C6H5ONa vaøo nöôùc thaønh 5 dung dòch, sau ñoù cho vaøo moãi dung dòch
moät ít quyø tím. Hoûi moãi dung dòch coù maøu gì ? Taïi sao ?
25. Vieát phöông trình phaûn öùng döôùi daïng phaân töû vaø ion thu goïn cuûa dung dòch NaHCO3 vôùi töøng dung dòch: H2SO4
loaõng, KOH, Ba(OH)2 dö .
Trong moãi phaûn öùng ñoù, ion HCO3– ñoùng vai troø axit hay bazô ?
26. Haõy ñaùnh giaù gaàn ñuùng pH (>7 ; =7 ; <7) cuûa caùc dung dòch sau ñaây:
a) Ba(NO3)2; b) CH3COOH; c) Na2CO3; d) NaHSO4 ; e) CH3NH2
Trong soá caùc chaát treân, nhöõng chaát naøo coù theå phaûn öùng vôùi nhau ? Neáu coù haõy vieát phöông trình phaûn öùng ion thu
goïn.
27. Hoøa tan Al(NO3)3 vaøo nöôùc ñöôïc dung dòch A. hoøa tan Na2CO3 vaøo nöôùc ta ñöôïc dung dòch B
a. Hoûi caùc dung dòch A, B coù giaù trò pH lôùn hôn hay nhoû hôn 7 ? Taïi sao ?
3
Nguyễn Thành - Fanpage Facebook: Tôi Yêu Hóa Học
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
108s.org
b. Troän dung dòch A vôùi dung dòch B ta thu ñöôïc keát tuûa C, khí D vaø dung dòch P. Vieát phöông trình phaûn öùng
vaø giaûi thích hieän töôïng.
Hoøa tan ôû nhieät ñoä phoøng 0,963g NH4Cl vaøo 100ml dung dòch Ba(OH)2 0,165 M. Tính noàng ñoä mol caùc chaát trong
dung dòch. Dung dòch thu ñöôïc coù phaûn öùng axit hay bazô ?
Söï thuûy phaân muoái laø gì ? Nhöõng loaïi muoái naøo bò thuûy phaân ? Moãi tröôøng hôïp cho moät thí duï minh hoïa.
Cho bieát vai troø cuûa nöôùc trong caùc phaûn öùng thuûy phaân. Laáy thí duï minh hoïa.
Vieát phöông trình ion ruùt goïn cuûa phaûn öùng thuûy phaân caùc muoái: NaHCO3, NH4Cl, NH4HCO3, K2SO4.
a. Trong caùc phaûn öùng naøy nöôùc ñoùng vai troø axit hay bazô ?
b. Caùc dung dòch NaHCO3, NH4Cl, K2SO4 coù tính chaát axit, bazô hay trung tính ?
Dung dòch A chöùa a mol CuSO4 vaø b mol FeSO4. Xeùt ba thí nghieäm sau
Thí nghieäm 1: Theâm c mol Mg vaøo dung dòch A, sau phaûn öùng thu ñöôïc ba muoái.
Thí nghieäm 2: Theâm 2c mol Mg vaøo dung dòch A, sau phaûn öùng thu ñöôïc hai muoái.
Thí nghieäm 3: Theâm 3c mol Mg vaøo dung dòch A, sau phaûn öùng thu ñöôïc moät muoái.
a. Tìm moái quan heä giöõa c vôùi a vaø b trong töøng thí nghieäm treân.
b. Neáu a = 0, 2 ; b = 0,3 vaø soá mol Mg laø 0,4 mol. Tính khoái löôïng chaát raén thu ñöôïc sau phaûn öùng.
Phaûn öùng trao ñoåi ion laø gì ? Ñieàu kieän ñeå phaûn öùng trao ñoåi ion xaûy ra ? Cho ví duï minh hoïa.
Ñieàu kieän ñeå phaûn öùng trao ñoåi trong dung dòch chaát ñieän li xaûy ra ? Cho ví duï.
Cho caùc chaát sau: Zn(OH)2, (NH4)2CO3, NH3, NaCl. Chaát naøo toàn taïi trong moâi tröôøng kieàm, moâi tröôøng axit ?
Giaûi thích.
Haõy giaûi thích vì sao caùc chaát Zn(OH)2, (NH2)2CO khoâng toàn taïi trong moâi tröôøng axit, trong moâi tröôøng kieàm ;
coøn NH3 khoâng toàn taïi trong moâi tröôøng axit ?
Trong soá nhöõng chaát sau, nhöõng chaát naøo coù theå phaûn öùng ñöôïc vôùi nhau NaOH, Fe2O3, K2SO4, CuCl2, CO2, Al,
NH4Cl. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng vaø neâu ñieàu kieän phaûn öùng (neáu coù).
Cho NO2 taùc duïng vôùi dung dòch KOH dö. Sau ñoù laáy dung dòch thu ñöôïc cho taùc duïng vôùi Zn sinh ra hoãn hôïp khí
NH3 vaø H2. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra
Cho Na tan heát trong dung dòch AlCl3 thu ñöôïc keát tuûa. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng coù theå xaûy ra.
Vieát phöông trình phaûn öùng cuûa Ba(HCO3)2 vôùi caùc dung dòch HNO3, Ca(OH)2, Na2SO4, NaHSO4.
Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra döôùi daïng ion khi cho
Mg dö vaøo dung dòch chöùa Cu(NO3)2 vaø HCl. Bieát sau phaûn öùng thu ñöôïc hoãn hôïp khí goàm N2 vaø H2
Dung dòch chöùa H2SO4 vaø FeSO4 taùc duïng vôùi dung dòch chöùa NaOH vaø Ba(OH)2 ñeàu dö.
Hoøa tan 0,1 mol Cu baèng 100ml dung dòch HNO3 0,8 M (loaõng) coù V1 lít khí bay ra. Hoøa tan 0,1 mol Cu baèng
100ml dung dòch hoãn hôïp HNO3 0,8 M vaø HCl 0,8 M coù V2 lít khí bay ra. Haõy so saùnh theå tích V1 vaø V2 (ôû cuøng
ñieàu kieän nhieät ñoä vaø aùp suaát).
42. Troän 250ml dung dòch hoãn hôïp goàm HCl 0,08 mol/l vaø H2SO4 0,01 mol/l vôùi 250ml dung dòch Ba(OH)2 a mol/l thu
ñöôïc m gam keát tuûa vaø 500 ml dung dòch coù pH = 12. Tính m vaø a.
(ÑHQG Haø Noäi – 2000)
4
Nguyễn Thành - Fanpage Facebook: Tôi Yêu Hóa Học
Chöôn
g
108s.org
NITÔ – PHOÁTPHO
CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM CHÍNH NHOÙM V
1. VÒ TRÍ NGUYEÂN TOÁ NHOÙM VA TRONG HEÄ THOÁNG TUAÀN HOAØN
Nhoùm VA goàm caùc nguyeân toá 7N, 15P, 33As, 51Sb, 83Bi coù 5 electron lôùp ngoaøi cuøng neân deã nhaän theâm 3e ñeå ñaït
caáu hình beàn vöõng cuûa khí hieám, do ñoù tính oxihoùa laø tính chaát ñaëc tröng.
2. NITÔ (N2) vì phaân töû N2 coù lieân keát ba neân ôû ñieàu kieän thöôøng N2 keùm hoaït ñoäng nhöng khi coù t0 vaø xuùc taùc thì N2 khaù
hoaït ñoäng.
N2 theå hieän tính oâxihoùa khi taùc duïng caùc chaát khöû taïo nitua (taïo saûn phaåm chöùa N-3).
TAÙC DUÏNG VÔÙI H02
t,P
N2 + 3H2
2NH3
xt
Chaát oxi hoùa
Amoniac
TAÙC DUÏNG VÔÙI KIM LOAÏI ( vôùi nhieàu kim loaïi coù tính khöû maïnh)
to
N2 + 6Li
2Li3N
Ngoaøi ra, Nitô coøn theå hieän tính khöû khi taùc duïng vôùi chaát oxihoùa maïnh (O2)
TAÙC DUÏNG VÔÙI O2 ôû nhieät ñoä thöôøng khoâng coù paûn öùng; ñieàu kieän ôû 30000C, tia löûa ñieän)
N2 + O2
2NO
0
3000Nitô(II)
C
Chaát khöû
oxit (khí khoâng maøu)
t0, P
NO + O2
NO2 (phaûn öùng xaûy ran gay ôû nhieät ñoä thöôøng)
xt
Nitô (IV) Oxit (khí maøu naâu ñoû).
3. PHOÁT PHO (P) tuy laø phi kim nhöng P thöôøng theå hieän tính khöû laø chính khi taùc duïng vôùi caùc phi kim (O2, Cl2…)
TAÙC DUÏNG VÔÙI OXI coù theå taïo hai saûn phaåm
to
4P
+
3O2
2P2O3
o
t
4P
+
5O 2
2P2O5
TAÙC DUÏNG VÔÙI PHI KIM KHAÙC (Halogen, S) taïo hôïp chaát P öùng soh döông.
to
2P
+
3Cl2
2PCl3
o
t
2P
+
5P
2PCl5
TAÙC DUÏNG VÔÙI HÔÏP CHAÁT gaëp caùc chaát oâxihoùa maïnh HNO3, KClO3, KNO3, K2Cr2O7… P bò oâxihoùa ñeán soh
+5
to
3P + 2H2O + 5HNO3
3H3PO4 + 5 NO
5HNO3 + P
5NO2 +
H2O
H3PO4 +
6P + 5KClO3
5KCl
3P2O5 +
Ngoaøi ra P coøn theå hieän tính oxhoùa khi taùc duïng vôùi chaát khöû taïo hôïp chaát cuûa P öùng soh -3
to
2P
+
3H2
2PH3
o
t
2P
+
3Zn
Zn3P2
3
4. AMONIAC ( NH3 ) vì N H 3 , ñaây laø soh thaáp nhaát cuûa Nitô neân NH3 laø moät chaát khöû.
SÖÏ PHAÂN HUÛY NH3 khoâng beàn nhieät
t0
2NH3
N2
+
3H2
Khi taùc duïng vôùi chaát oâxihoùa thöôøng N-3 bò oâxihoùa thaønh N0 (N2), moät ít taïo N+2 (NO)
TAÙC DUÏNG VÔÙI O2 taïo hai saûn phaåm khaùc nhau phuï thuoäc vaøo xuùc taùc
to
4NH3
+
3O2
2N2
+
6H2O
t o , xt
4NH3
+
5O2
4NO
+
6H2O
TAÙC DUÏNG VÔÙI Cl2 NH3 töï boác chaùy trong khí clo
2NH3
+
3Cl2
6HCl +
N2
NH4Cl (khoùi traéng, chöùng toû khí NH3 laø bazô)
Nhôù NH3 +
HCl
VÔÙI OXIT 1 SOÁ OÂXÍT KIM LOAÏI (thöôøng laø oxít kim loaïi trung bình, yeáu)
to
2NH3 +
3CuO
+
3Cu
+
3H2O
N2
5
Nguyễn Thành - Fanpage Facebook: Tôi Yêu Hóa Học
108s.org
5. DUNG DÒCH AMONIAC laø dung dòch bazô yeáu vaø coù muøi khai do NH3 deã bay hôi.
TAÙC DUÏNG VÔÙI CHAÁT CHÆ THÒ MAØU laøm quì tím hoùa xanh
NH3
+
H2O
NH4+ +
OHTAÙC DUÏNG VÔÙI DD AXIT taïo muoái amoni (axit maïnh hay axit tan)
NH3
+
HCl
NH4Cl (amoni clorua)
+
NH3
+
H
NH 4
NH3 (dd) +
NH3
+
HNO3(l)
NH4NO3 (amoni nitrat)
+
H
NH 4
NH3
NH3
NH4HSO4 (amoni hidrosunfat)
+
H2SO4
+
+ H + HSO 4
NH 4 + HSO 4
2NH3
2NH3
+
H2SO4
(NH4)2SO4 (amoni sunfat)
2
+
+ 2H + SO 4
2NH 4 + SO 24
TAÙC DUÏNG VÔÙI DD MUOÁI taïo hidroâxit khoâng tan
2NH3 + 2H2O + FeSO4
Fe(OH)2 + (NH4)2SO4
2+
2NH3 + 2H2O + Fe
Fe(OH)2 + 2NH 4
3NH3 + 3H2O + AlCl3
Al(OH)3 +
3+
Al(OH)3 +
3NH3 + 3H2O + Al
3NH4Cl
3NH 4 .
6. MUOÁI AMONI (NH4-)
Muoái amoni laø hôïp chaát ion, phaân töû goàm cation NH 4 (amoni) vaø anion goác axit.
Taát caû muoái amoni ñieàu tan, laø chaát ñieän li maïnh
(NH4)nA
nNH 4 + AnIon NH4+ laø moät axit yeáu
TAÙC DUÏNG VÔÙI CHAÁT CHÆ THÒ MAØU laøm quyø tím hoùa ñoû
NH3 +
NH4+ +
H2O
H3O+
TAÙC DUÏNG VÔÙI DUNG DÒCH BAZÔ taïo NH3, nay laø phaûn öùng duøng ñeå nhaän bieát muoái amoni (taïo khí coù muøi
khai), dung ñieàu cheá NH3 trong phoøng thí nghieäm.
NH 4 +
OHH2O
NH3 +
PHAÛN ÖÙNG PHAÂN HUÛY ña soá muoái amoni ñieàu khoâng beàn nhieät.
Muoái amoni cuûa axit deã bò phaân huûy hay khoâng coù tính oxihoùa maïnh khi nhieät phaân taïo NH3 vaø axit töông öùng.
NH3 +
NH4Cl
HCl
NH4HCO3
CO2 +
H2O
NH3 +
Muoái amoni cuûa axit coù tính oxi hoùa maïnh khi bò nhieät phaân taïo khoâng taïo NH3 maø taïo saûn phaåm öùng soh cao
hôn
o
t
NH4NO3
2H2O
N2O +
to
NH4NO3
N
+
½
O
2H2O
2
2 +
o
t
NH4NO2
+
2 H2O
N2
7. AXIT NITRIC (HNO3) laø moät axit maïnh ñoàng thôøi laø moät chaát oâxihoùa raát maïnh
Raát deã bò phaân huûy bôûi nhieät
to
4HNO3
4NO2 + O2 + 2H2O
HNO3 laø axit maïnh
TAÙC DUÏNG VÔÙI CHAÁT CHÆ THÒ MAØU laøm quyø tím hoùa ñoû
HNO3
+
NO3 H+
TAÙC DUÏNG VÔÙI BAZÔ taïo muoái vaø nöôùc
HNO3 +
KOH
H2O
KNO3 +
+
H
+
OH
H2O
Fe(NO3)3
3HNO3 +
Fe(OH)3
+
3H2O
+
3+
3H
+
Fe(OH)3
+
3H2O
Fe
TAÙC DUÏNG VÔÙI OXITBAZÔ taïo muoái vaø nöôùc
2HNO3 +
CuO
+
H2O
Cu(NO3)2
+
2+
2H
+
CuO
+
H2O
Cu
6
Nguyễn Thành - Fanpage Facebook: Tôi Yêu Hóa Học
108s.org
TAÙC DUÏNG VÔÙI MUOÁI CUÛA AXIT YEÁU taïo muoái vaø axit töông öùng
2HNO3
+ CaCO3
Ca(NO3)2 + CO2 + H2O
+
2+
2H
+
CaCO3
+ CO2 + H2O
Ca
5
H N O3 laø chaát oâxihoùa maïnh
TAÙC DUÏNG VÔÙI KIMLOAÏI taùc duïng haàu heát vôùi kim loaïi tröø Au vaø Pt, phaûn öùng khoâng taïo H2
4
N O2
2
M
+
NO
o
1
t
HNO3
M(NO3)n + H2O +
N2 O
0
N2
3
N H 4 NO3
n: laø hoùa trò cao nhaát cuûa kim loaïi (coøn goïi ñieän tích cao nhaát cuûa kim loaïi coù theå toàn taïi ôû daïng ion töï do)
ÖÙng vôùi moãi saûn phaåm vieát moät phöông trình.
Fe, Al, Cr… khoâng taùc duïng vôùi HNO3 ñaëc nguoäi do kim loaïi bò thuï ñoäng hoùa.
Khi taïo NO2 ( khí maøu naâu ñoû, khí bò haáp thuï bôûi kieàm), NO (khí khoâng maøu hoùa naâu trong khoâng khí), N2O (khí
khoâng maøu naëng hôn khoâng khí), N2 (khí khoâng maøu nheï hôn khoâng khí), NH4NO3 (khoâng taïo khí)
Khoâng noùi taïo gì thì nhôù HNO3 ñaëc (taïo NO2), HNO3 loaõng (taïo NO).
5
Kim loaïi coù tính khöû caøng maïnh vaø HNO3 caøng loaõng thì N bò khöû xuoáng soh caøng thaáp.
to
6HNO3 (ñ) + Fe
Fe(NO3)3 + 3NO2 + 3H2O
+
6H + 3NO3 + Fe
Fe3+ + 3NO2 + 3H2O
o
t
8HNO3 (l ) + 3Cu
3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O
+
8H + 2NO3 + 3Cu
3Cu2+ + 2NO + 4H2O
TAÙC DUÏNG VÔÙI PHI KIM (thöôøng thì phi kim daïng raén, HNO3 ñaëc) saûn phaåm öùng soh cao cuûa phi kim.
to
C + 4HNO3ñ
+
4NO2 +
2H2O
CO2
o
t
S + 6HNO3ñ H2SO4 + 6NO2 +
2H2O
o
t
5HNO3l + 3P + 2H2O 3H3PO4
+
5NO
o
t
5HNO3 + P H3PO4 + 5NO2 +
H2O
TAÙC DUÏNG VÔÙI CAÙC HÔÏP CHAÁT (caùc hôïp chaát chöùa nguyeân töû coù soh thaáp)
FeO + 4HNO3
Fe(NO3)3 + NO2 + 2H2O
Nhôù laø moät chaát ñoái vôùi HNO3 thì caû hai tính axit maïnh vaø tính oxihoùa maïnh xaûy ra ñoàng thôøi.
8. MUOÁI NITRAT (NO3-) taát caû muoái nitrat ñieàu tan
M(NO3)n
+
nNO 3
Mn+
NO3- laø ion trung tính, chæ coù tính oxihoùa.
TRONG MOÂI TRÖÔØNG AXIT MAÏNH (H+) gioáng HNO3 loaõng.
TRONG MOÂI TRÖÔØNG BAZÔ MAÏNH (OH-- ) taùc duïng vôùi kim loaïi coù oxit vaø hiñroxit laø caùc chaát löôõng tính
NH3 ( neáu heát NO3- taïo H2)
NHIEÄT PHAÂN MUOÁI NITRAT muoái amoni, muoái kim loaïi, döïa vaøo daõy ñieän hoùa ta coù
to
Muoái kim loaïi hoaït ñoäng (töø Li ñeán Mg)
Muoái nitrit+O2
to
Muoái kim loaïi hoaït ñoäng trung bình (töø sau Mg ñeán Cu)
+ O2
Oxit kim loaïi + NO2
o
t
Muoái kim loaïi yeáu (sau Cu) Kim loaïi + NO2 + O2
9. AXIT PHOÁTPHORIC (H3PO4) laø moät axit trung bình yeáu.
TAÙC DUÏNG CHAÁT CHÆ THÒ MAØU laøm quyø tím hoùa ñoû (ñieän li theo 3 naác)
H3PO4
H+
+
H2PO 4
H2PO 4
H+
+
HPO 24
HPO 24
H+
+
PO 34
Trong dd H3PO4 ngoaøi phaân töû H3PO4 coøn coù caùc ion H+, H2PO 4 , HPO 24 , PO 34
TAÙC DUÏNG VÔÙI BAZÔ
1:1
H3PO4 + NaOH
NaH2PO4 +
H2O
Natri ñihiñroPhotphat
7
Nguyễn Thành - Fanpage Facebook: Tôi Yêu Hóa Học
H3PO4 + 2NaOH
1:2
Na2HPO4 +
108s.org
2H2O
Natri HiñroPhotphat
H3PO4 +3NaOH Na3PO4 +
3H2
NatriPhotphat
TAÙC DUÏNG VÔÙI KIM LOAÏI TRÖÔÙC HIDRO taïo muoái vaø hiñroâ
to
3Mg + 2H3PO4
+
3H2
Mg3(PO4)2
o
t
3Zn + 2H3PO4
+
3H2
Zn3(PO4)2
310. MUOÁI PHOÂTPHAT (chöùa PO4 ) coù muoái trung hoøa, muoái axit (ñihyñroâ hay monohñroâ)
Taát caû muoái trung hoøa, muoái axit cuûa Natri, Kali, Amoâni ñeàu tan trong nöôùc.
Vôùi caùc kim loaïi khaùc chæ coù muoái ñihiñrophotphat tan.
Nhaän bieát muoái amoni, cho taùc duïng vôùi AgNO3 (thuoác thöû)
Ag3PO4 maøu vaøng
PO43- +
3Ag+
11. ÑIEÀU CHEÁ NITÔ (N2)
TRONG COÂNG NGHIEÄP hoùa loûng khoâng khí ôû to raát thaáp sau ñoù taêng daàn to leân –196oC, Nitô soâi vaø bay hôi
tröôùc coøn laïi laø O2 vaø caùc khí khaùc (vì to soâi cuûa O2 laø -183oC)
TRONG PHOØNG THÍ NGHIEÄM
NH4NO2
2 H2O
N2 +
12. ÑIEÀU CHEÁ AMONIAC (NH3)
TRONG COÂNG NGHIEÄP nguyeân lieäu töø khoâng khí (coù N2) vaø khí loø coác (coù H2), hay töø khoâng khí (coù N2 vaø
O2) ; C vaø hôi nöôùc.
to
C
+
O2
CO2
o
t
CO2
+
C
2CO
o
t
C
+
H2O
CO
+
H2
( hoãn hôïp thu ñöôïc coù CO, H2 vaø N2 loaïi CO thu ñöôïc N2 vaø H2)
> 4000, Pcao
N2 + 3H2
2NH3
1:3
Fe
TRONG PHOØNG THÍ NGHIEÄM cho muoái amoni taùc duïng dung dòch bazô (t0)
to
NH4NO3 + NaOH
NaNO3 + NH3 + H2O
13. ÑIEÀU CHEÁ PHOÁT PHO (P) nung trong loø ñieän hoãn hôïp goàm Canxiphotphat , Silic ñioxit vaø than
to
Ca3(PO4)2 + 5C + 3SiO2
+ 5CO
3 CaSiO3 + 2P
Khi ngöng tuï hôi thoaùt ra seõ thu ñöôïc P traéng. Sau ñoù, ñoát noùng laâu ôû 2000C - 3000C thu P ñoû.
14. ÑIEÀU CHEÁ AXIT PHOÂTPHORIC (H3PO4) duøng phöông phaùp sunfat
to
Ca3 (PO4)2 +3H2SO4 ñ
3H3PO4 + 3CaSO4
15. CAÙC LOAÏI PHAÂN BOÙN HOÙA HOÏC
PHAÂN ÑAÏM cung caáp Nitô cho caây döôùi daïng NO 3 , NH 4 .
Amoâni CTPT NH4Cl, (NH4)2SO4, NH4NO3
Phaân ñaïm urea ( loaïi toát nhaát ) CTPT (NH2)2CO
NH3
+ CO 2
(NH2)2CO + H2O.
(NH2)2CO + 2H2O
(NH4)2CO3 (khi bò öôùt)
Phaân ñaïm nitrat CTPT : KNO3 , Ca(NO3)2, …
PHAÂN LAÂN cung caáp phoâtpho cho caây döôùi daïng ion PO 34 .
Phaân laân töï nhieân CTPT Ca3(PO4)2, ñieàu cheá töø quaëng Apatit, Photphorit
Supe photphat (Supe laân) CTPT Ca(H2PO4)2
to
Ca 3(PO 4)2 + 2H2SO4
Ca(H2PO 4)2 + 2CaSO4
Supe photphat ñôn: Ca(H2PO 4)2
CaSO4.2H2O ( thaïch cao )
to
Ca 3(PO4)2 + 4H3PO4
3Ca(H2PO 4)2
Supe photphat keùp
Amophot laø loaïi phaân boùn phöùc hôïp vöøa coù N, P. CTPT NH4H2PO4, (NH4)2HPO4.
PHAÂN KALI cung caáp Kali cho caây döôùi daïng ion K+ .
CTPT KCl , K2SO4, K2CO3 (thöôøng goïi laø boà taït).
8
Nguyễn Thành - Fanpage Facebook: Tôi Yêu Hóa Học
108s.org
BAØI TAÄP LUYEÄN TAÄP
1) Vieát phaûn öùng chöùng minh
a) NO2 laø moät chaát khöû.
b) NO2 laø chaát oxihoùa
c) NH3 taùc duïng vôùi Cl2, xuaát hieän khoùi traéng.
d) NH3 laø moät bazô yeáu.
e) HNO3 laø moät axit maïnh.
f) N2 laø chaát khöû, N2 laø chaát oâxihoùa.
g) NH3 laø moät chaát khöû hay chaát oxihoùa khi taùc duïng vôùi O2 (2pt), Cl2, CuO? Taïi sao?
h) Dung dòch NH3 theå hieän ñaày ñuû boán tính chaát thoâng thöôøng cuûa moät bazô.
i) NH4Cl laø moät dung dòch coù tính axit yeáu khi taùc duïng chaát chæ thò maøu, taùc duïng vôùi dung dòch bazô vaø
coù theå tham gia phaûn öùng trao ñoåi ion vôùi dung dòch AgNO3.
j) HNO3 theå hieän ñaày ñuû 5 tính chaát chuû yeáu cuûa moät axit maïnh
k) HNO3 laø moät chaát oxihoùa maïnh khi taùc duïng vôùi kim loaïi, phi kim vaø nhöõng hôïp chaát coù tính khöû.
l) NaNO3 coù theå taùc duïng vôùi Cu khi coù maët H+, taùc duïng vôùi Al trong moâi tröôøng NaOH dö.
m) Coù gì khaùc nhau khi nhieät phaân muoái NH4NO3 vaø NH4HCO3? Giaûi thích.
n) Khi nhieät phaân NaNO3, Cu(NO3)2 vaø AgNO3 coù gì gioáng vaø khaùc nhau?
o) NO2 vöøa laø chaát oâxihoùa vöøa laø chaát khöû.
p) NH3 vaø N2 ñieàu laø chaát khöû nhöng N2 coøn laø moät chaát oâxihoùa vaø NH3 coøn ñoùng vai troø laø moät bazô.
q) Vì sao H2SO4 loaõng, NaNO3 khoâng theå hoøa tan Cu nhöng hoãn hôïp hai dung dòch coù theå hoøa tan ñoàng?
Giaûi thích.
r) Cho Al vaøo dung dòch chöùa ñoàng thôøi NaNO3 vaø NaOH thu ñöôïc hoãn hôïp khí.
2) Hoaøn thaønh chuoãi phaûn öùng
(1)
( 2)
( 3)
(4)
( 5)
(6)
a) NaNO3
HNO3
NH4NO3
NH3
N2
NH3
NH4HCO3
(1)
( 2)
( 3)
( 4)
( 5)
(6)
(7)
b) NH4NO2 N2 NH3 NO2 HNO3 Cu(NO3)2 Cu(OH)2
CuO
( 8)
(9)
(10)
(11)
(12)
(13)
CuCl2 Cu(NO3)2 Cu(OH)2 CuO N2 NO
(1)
( 2)
( 3)
c) NH3
(B)
(C)
(D)
(4)
(E)
(1)
( 2)
( 3)
( 4)
(5)
d) Nitôñioâxit Natrinitrat
oxi
Nitô
Ammoniac
Amoninitrat
(6)
(7 )
(8 )
(9)
Nitô Nitô(II)oxit Nitô(IV)oâxit Natrinitrit
(1)
( 2)
( 3)
( 4)
( 5)
(6)
(7)
e) NH4NO2
N2
NH3
NH4NO3
NH3
Cu(OH)2
CuO
N2
(1)
( 2)
( 3)
(4)
(5)
(6)
(7 )
f) HNO3 N2 NO NO2 HNO3 NH4NO3 NH3 NO
(1)
( 2)
( 3)
(4)
(5)
(6)
g) NaNO3
HNO3
Fe(NO3)3
Fe(NO3)2
NO2
NaNO3
NaNO2
(1)
(2)
( 3)
(4)
(5)
(6)
h) HNO3 H2SO4 NH4HSO4 NH4Cl NH4NO3 NH3
NH4HCO3
(7 )
(8 )
(9)
(10)
(NH4)2CO3 NH4HCO3 CO2 NaHCO3
(1)
(2)
( 3)
( 4)
(5)
(6)
i) HNO3
H2SO4
NH4HSO4
(NH4)2SO4
NH4NO3
NH3
NO
(7 )
(8 )
(9)
(10 )
NO2 HNO3 NaNO3 HNO3
3) Vieát phöông trình phaûn öùng daïng phaân töû vaø ion thu goïn.
a) HNO3 taùc duïng vôùi Fe3O4 taïo khí khoâng maøu hoùa naâu trong khoâng khí.
b) HNO3 taùc duïng FeS taïo khí maøu naâu ñoû.
c) HNO3 taùc duïng vôùi Fe, trong ñoù nitô bò khöû xuoáng möùc +1.
d) Fe taùc duïng HNO3 ñaëc, nguoäi.
e) Fe + HNO3 NO +?
f) FeO+ HNO3 NO2+?
g) FeS+ HNO3 H2SO4 + NO2 +?
h) HNO3 + ? H3PO4 + ?
i) Mg taùc duïng vôùi HNO3 khoâng taïo khí
9
Nguyễn Thành - Fanpage Facebook: Tôi Yêu Hóa Học
j)
k)
l)
m)
n)
108s.org
Al taùc duïng vôùi HNO3 maø nitô bò khöû xuoáng möùc +1.
Cu taùc duïng vôùi HNO3 taïo khí bò kieàm haáp thu.
Ag taùc duïng vôùi HNO3 taïo khí coù tyû khoái vôùi hidroâ laø 15.
Ag taùc duïng vôùi HNO3 ñaëc.
Fe taùc duïng vôùi HNO3 loaõng.
5
1
o) Al taùc duïng vôùi HNO3, bieát N bò khöû xuoáng N
p) FeO taùc duïng vôùi HNO3 taïo oxit cuûa nitô coù tyû khoái ñoái vôùi heli laø 11.
q) Fe3O4 taùc duïng vôùi HNO3 loaõng.
r) Fe2O3 taùc duïng vôùi HNO3 ñaëc.
s) FeS taùc duïng vôùi HNO3 ñaëc.
t) Fe taùc duïng vôùi HNO3 taïo NxOy.
u) Kim loaïi M taùc duïng HNO3 taïo NxOy.
v) Fe3O4 taùc duïng vôùi HCl.
w) Fe3O4 taùc duïng vôùi H2SO4 ñaëc.
x) Fe taùc duïng vôùi dung dòch H2SO4 ñaëc taïo khí coù muøi haéc.
y) Fe3O4 taùc duïng vôùi dung dòch HCl
z) Al taùc duïng vôùi HNO3 khoâng taïo khí.
4) Nhaän bieát (phaân bieät)
a) NH4NO3, (NH4)2CO3, (NH4)2S, (NH4)2SO4. NaNO3, Na2SO4, Na2S, HNO3, H2SO4, NaOH.
b) HCl, HNO3, H2SO4, NaOH, Na2CO3, Na2S, NaCl, NaNO3, Na2SO4.
c) NH4NO3, NaNO3, Na2SO4, Mg(NO3)2, Ba(OH)2, (NH4)2SO4, Zn(NO3)2 chæ duøng moät thuoác thöû.
d) Caùc khí N2, SO2, CO2, O2.
e) AgNO3, NaOH, HCl, NaNO3.
f) NaNO3, NH4NO3, Na2CO3, (NH4)2CO3, Na2SO4, (NH4)2SO4, Na2S, (NH4)2S, Na2SO3, (NH4)2SO3, NaCl,
NH4Cl, HCl, HNO3, H2SO4, NaOH, Ba(OH)2, FeCl3, FeCl3, Fe(NO3)3, CuCl2, Cu(NO3)2.
g) Mg(NO3)2, NH3NO3, Al(NO3)3, Fe(NO3)3, Cu(NO3)2, Ba(NO3)2.
h) NaNO3, NH4NO3, Mg(NO3)2, Fe(NO3)3, HNO3, H2SO4, HCl, NaOH.
5) Taùch töøng chaát ra khoûi hoãn hôïp
a) N2, NH3, CO2.
b) HNO3, H2SO4, HNO3.
6) Cho moät hoãn hôïp khí goàm N2 vaø H2 coù tyû khoái ñoái vôùi H2 laø 4,9 qua thaùp toång hôïp, ngöôøi ta thu ñöôïc hoãn
hôïp môùi coù tyû khoái ñoái vôùi H2 laø 6,125. Tính hieäu suaát phaûn öùng toång hôïp NH3
7) Trong bình phaûn öùng luùc ñaàu coù 40 mol N2 vaø 160 mol H2 aùp suaát laø 400 at. Khi phaûn öùng ñaït traïng thaùi caân
baèng thì N2 ñaõ phaûn öùng laø 25%.
a) Tính soá mol moãi khí trong hoãn hôïp sau phaûn öùng.
b) Tính aùp suaát sau phaûn öùng.
8) Nung 66,2 gam muoái Pb(NO3)2 sau moät thôøi gian, thu ñöôïc 55,4 gam chaát raén.
a) Tính hieäu suaát phaûn öùng.
b) Tính soá mol caùc khí thoaùt ra.
9) Moät löôïng 13,5 gam nhoâm taùc duïng vöøa ñuû vôùi 2,2 lít dung dòch HNO3, sau phaûn öùng thu ñöôïc moät hoãn hôïp
hai khí NO vaø N2O (coù tyû khoái vôùi H2 laø 19,2).
a) Tính soá mol moãi khí taïo thaønh.
b) Tính noàng ñoä mol/l cuûa HNO3 ban ñaàu
c) Cuøng löôïng HNO3 treân vaø dung dòch H2SO4 loaõng dö thì hoøa tan ñöôïc toái ña bao nhieâu gam Cu.
10) Laáy 1,68 gam hoãn hôïp Mg vaø Al taùc duïng vôùi dung dòch HNO3 dö thì thu ñöôïc 560 ml khí N2O. Tính % khoái
löôïng moãi kim loaïi trong hoãn hôïp ñaàu.
11) Chia 34,8 g hoãn hôïp 3 kim loaïi Al, Fe, Cu thaønh hai phaàn baèng nhau.
Phaàn 1: cho vaøo dung dòch HNO3 ñaëc nguoäi, thu ñöôïc 4,48 lít khí (ñkc).
Phaàn 2: cho taùc duïng vôùi HCl thì thu ñöôïc 8,96 lít khí (ñkc)
10
Nguyễn Thành - Fanpage Facebook: Tôi Yêu Hóa Học
108s.org
a) Tính khoái löôïng moãi kim loaïi trong hoãn hôïp.
b) Cho toaøn boä kim loaïi treân taùc duïng vôùi HNO3 ñaëc noùng, khí bay ra ñöôïc haáp thuï vöøa ñuû vaøo 1000 ml
dung dòch KOH 1M. Tính CM cuûa dung dòch sau phaûn öùng.
12) Cho hoãn hôïp N2 vaø H2 vaøo bình phaûn öùng coù nhieät ñoä khoâng ñoåi. Sau moät thôøi gian phaûn öùng thì aùp suaát
trong bình giaûm 5%. Tính %V cuûa N2 vaø H2 luùc ñaàu, bieát N2 ñaõ phaûn öùng 10%.
13) Cho 5,376 g Cu taùc duïng vôùi 400 ml dung dòch HNO3 thu ñöôïc dung dòch A vaø 1344 ml hoãn hôïp hai khí NO
vaø NO2 (ñkc). Ñeå trung hoøa axit dö caàn 215 ml dung dòch Ba(OH)2 0,4 M.
a) Tính % theå tích hoãn hôïp khí NO vaø NO2.
b) Tính tyû khoái hoãn hôïp khí naøy ñoái vôùi khoâng khí.
c) Tính noàng ñoä mol/l cuûa dung dòch HNO3 ban ñaàu.
14) Chia hoãn hôïp goàm Al vaø Cu laøm hai phaàn baèng nhau. Moät phaàn cho vaøo dung dòch HNO3 ñaëc nguoäi thì coù
8,96 lít khí maøu naâu ñoû bay ra (ñkc). Moät phaàn cho vaøo dung dòch HCl thì coù 6,72 lít khí bay ra (ñkc).
a) Tính % khoái löôïng hoãn hôïp.
b) Cho toaøn boä löôïng kim loaïi treân taùc duïng vôùi HNO3 loaõng vöøa ñuû thì thu ñöôïc V lít kí NO vaø dung dòch
A. Tính V (ñkc)
c) Laáy 1/5 dung dòch A cho taùc duïng vôùi dung dòch NaOH 1M, tính theå tích NaOH ñaõ duøng ñeå thu ñöôïc keát
tuûa lôùn nhaát? Keát tuûa nhoû nhaát?
15) Hoaø tan hoaøn toaøn 0,368 g hoã hôïp Al, Zn caàn 25 lít dung dòch HNO3 0,001 M. Sau phaûn öùng thu ñöôïc 3 muoái.
Tính CM cuûa dung dòch sau phaûn öùng.
16) Cho m gam Al taùc duïng vôùi HNO3 10% thu ñöôïc 8,96 lít hoãn hôïp khí NO vaø N2O (ñkc) coù tyû khoái ñoái vôùi
hiño laø 16,5.
a) Tính m.
b) Tính khoái löôïng dung dòch HNO3 ñaõ duøng bieát duøng dö so vôùi phaûn öùng laø 10%.
17) Cho 60g hoãn hôïp Cu vaø CuO tan heát trong 3 lít dd HNO3 1M cho 13,44 lít NO(ñkc).
a) Tính % khoái löôïng hoãn hôïp ñaàu.
b) Tính noàng ñoä mol dd sau phaûn öùng
18) Dung dòch HNO3 loaõng taùc duïng vôùi hoãn hôïp Zn vaø ZnO taïo ra 8g NH4NO3 vaø 113,4g Zn(NO3)2. Tính %
khoái löôïng hoãn hôïp.
19) Caâu 11: Cho 8,1g Al taùc duïng vöøa ñuû vôùi 1,35 lít dd HNO3 thu ñöôïc moät hoãn hôïp goàm hai khí NO vaø N2O
coù tæ khoái cuûa hoãn hôïp khí so vôùi H2 laø 18.
a) Tính theå tích moãi khí ôû ñkc.
b) Tính noàng ñoä mol/l dung dòch HNO3
20) Cho 4 lít N2 vaø 14 lít H2 vaøo bình phaûn öùng. Sau phaûn öùng thu ñöôïc hoãn hôïp khí coù theå tích baèng 16,4 lít ,
bieát caùc theå tích khí ñöôïc ño ôû cuøng ñieàu kieän nhieät ñoä, aùp suaát. Tính theå tích khí NH3 taïo thaønh vaø hieäu
suaát cuûa phaûn öùng.
21) Trong moät bình kín dung tích V lít chöùa 100 mol N2 vaø H2 theo tæ leä mol 1:4, aùp suaát 200 at. Sau khi toång hôïp
ñöa veà nhieät ñoä ban ñaàu thì aùp suaát laø 192 at .
a) Tính soá mol hoãn hôïp khí sau phaûn öùng.
b) Tính hieäu suaát cuûa phaûn öùng toång hôïp
22) Hoøa tan heát 4,431 g hoãn hôïp Al vaø Mg trong HNO3 thu ñöôïc dung dòch A vaø 1,568 lít hoãn hôïp 2 khí khoâng
maøu (ñkc) coù khoái löôïng 2,59 g, trong ñoù coù moät khí hoùa naâu trong khoâng khí.
a) Tính % khoái löôïng moãi kim loaïi trong hoãn hôïp ñaàu.
b) Tính soá mol HNO3 ñaõ phaûn öùng.
c) Coâ caïn dung dung dòch A thì thu ñöôïc bao nhieâu gam muoái khan.
23) Cho hoãn hôïp Al, Fe taùc duïng vôùi HNO3 thu ñöôïc dung dòch A chöùa 3 muoái vaø 6,72 lít khí NO (ñkc). Cho
dung dòch A treân taùc duïng vôùi NaOH dö thu ñöôïc 64,2 gam keát tuûa.
a) Tính khoái löôïng moãi kim loaïi.
b) Tính khoái löôïng cuûa moãi muoái trong dung dòch A.
24) Cho 1,08 g moät kim loaïi hoùa trò 3 taùc duïng hoaøn toaøn vôùi dung dòch HNO3 loaõng thu ñöôïc 0,336 lít khí NxOy
(ñkc). Tìm teân kim loaïi, bieát tyû khoái cuûa NxOy ñoái vôùi hiñro laø 22.
11
Nguyễn Thành - Fanpage Facebook: Tôi Yêu Hóa Học
108s.org
25) Boå tuùc phaûn öùng sau
a) (A) + (B)
(C)
(E) + H2O
b) (C) + (D)
(E)
c) (A) + (D)
d) (E) + (D)
(G)
HNO3 + (E)
e) (G) + H2O
Vôùi (A), (B), (C), (D), (E), (G) laø coâng thöùc hoùa hoïc cuûa caùc chaát voâ cô.
26) Hoøa tan hoaøn toaøn 2,7 g kim loaïi M baèng HNO3, thu ñöôïc 1,12 lít hoãn hôïp X goàm hai khí khoâng maøu trong
ñoù coù moät khí hoùa naâu ngoaøi khoâng khí, tyû khoái cuûa X ñoái vôùi H2 laø 19,2. Tìm M.
27) Cho hoãn hôïp CuS vaø FeS2 taùc duïng vôùi löôïng dö HNO3 thu ñöôïc khí maøu naâu ñoû vaø dung dòch A. Cho
Ba(OH)2 dö vaøo dung dòch A, thu ñöôïc dung dòch B vaø keát tuûa C. Loïc nung C trong khoâng khí ñeán khoái
löôïng khoâng ñoåi thu ñöôïc chaát raén D. Cho D taùc duïng vôùi HCl vöøa ñuû thu ñöôïc keát tuûa E. Vieát caùc phaûn öùng
xaûy ra.
28) Trong moät bình kín dung tích 1 lít khoâng ñoåi chöùa N2 ôû 27,30C vaø 0,5 at. Theâm vaøo bình 9,4 g muoái nitrat
cuûa kimloaïi M. Nhieät phaân heát muoái roài ñöa bình veà 136,50C thì aùp suaát trong bình laø p, khoái löôïng chaát raén
coøn laïi laø 4 g.
a) Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû muoái nitrat
b) Tính p.
29) Hoøa tan 62,1 gam kim loaïi M trong dung dòch HNO3(loaõng) thu ñöôïc 16,8 lít hoãn hôïp khí X (ñkc) goàm hai
khí khoâng maøu, khoâng hoùa naâu ngoaøi khoâng khí. Tyû khoái cuûa X ñoái vôùi H2 laø 17,2.
a) Xaùc ñònh coâng thöùc muoái taïo thaønh.
b) Neáu söû duïng dung dòch HNO3 1M thì theå tích HNO3 ñaõ laáy laø bao nhieâu, bieát laáy dö 5% so vôùi löôïng
phaûn öùng.
30) Ñoát chaùy x g Fe trong khoâng khí thu ñöôïc 5,04 g hoãn hôïp A. Hoøa tan heát A trong HNO3 thu ñöôïc 0,035 mol
hoãn hôïp Y goàm NO vaø NO2. Tyû khoái cuûa Y ñoài vôùi H2 laø 19. Tính x.
12
Nguyễn Thành - Fanpage Facebook: Tôi Yêu Hóa Học
CAÙC PHAÛN ÖÙNG CHÍNH TRONG CHÖÔNG NITÔ-PHOÁT PHO
1) Mg +N2
2) N2 +O2
3) NO+O2
4) NH4NO2
5) NH3+ H2O
6) NH3+ H2SO4
7) NH3+HCl
8) Al3+ + NH3 +
H2O
2+
9) Fe + NH3 + H2O
10) Cu(OH)2 + NH3
11) AgCl + NH3
12) NH3+O2
13) NH3+O2
14) NH3+Cl2
15) NH3+CuO
16) NH4Cl+Ca(OH)2
17) NH4Cl
18) (NH4)2CO3
19) NH4HCO3
20) NH4NO3
21) HNO3
22) HNO3 +CuO
23) HNO3+Ca(OH)2
24) HNO3 + CaCO3
25) HNO3l+ Cu
26) HNO3ñ+Cu
27) HNO3 + HCl + Au
28) HNO3+C
29) HNO3+S
30) HNO3+ P
31) HNO3+FeO
32) HNO3+Fe2O3
33) HNO3+Fe3O4
34) HNO3+Fe(OH)2
35) HNO3+Fe(OH)3
36) HNO3+FeS
37) HNO3+CuS
38) HNO3+H2S
39) HNO3+FeSO4
40) HNO3+Fe(NO3)2
41) KNO3
42) Cu(NO3)2
43) AgNO3
44) Cu + NaNO3 + H2SO4
45) P+Ca
13
108s.org
Nguyễn Thành - Fanpage Facebook: Tôi Yêu Hóa Học
46) P+O2
47) P+O2
48) P+Cl2
49) P+Cl2
50) P+S
51) P+KClO3
52) H3PO4+NaOH
53) H3PO4+NaOH
54) H3PO4+NaOH
55) P+HNO3
56) CO2+NH3
57) (NH2)2CO +H2O
58) Ca3(PO4)2 +H2SO4
59) Ca3(PO4)2 +H2SO4
14
108s.org
Nguyễn Thành - Fanpage Facebook: Tôi Yêu Hóa Học
Chöôn
g
108s.org
ÑAÏI CÖÔNG HOÙA HÖÕU CÔ
1. ÑOÁI TÖÔÏNG CUÛA HOÙA HOÏC HÖÕU CÔ laø caùc hôïp chaát höõu cô
2. HÔÏP CHAÁT HÖÕU CÔ laø hôïp chaát cuûa C ( tröø CO, CO2, H2CO3, muoái cacbonat,CN-) CH4, C2H4, C2H2, C6H6,
(hidrocacbon); C2H5OH, CH3COOH ( daãn xuaát cuûa hiñroâcacbon)
3. ÑAËC ÑIEÅM CHUNG cuûa hôïp chaát höõu cô
THAØNH PHAÀN NGUYEÂN TOÁ nhaát thieát phaûi coù C, thöôøng coù H, hay gaëp O, N, ñeán halogen, S, P …
LIEÂN KEÁT HOAÙ HOÏC chuû yeáu lk coäng hoaù trò.
CAÙC HÔÏP CHAÁT HÖÕU CÔ thöôøng deã bay hôi ít beàn ñoái vôùi nhieät vaø deã chaùy hôn hôïp chaát voâ cô.
CAÙC PHAÛN ÖÙNG CUÛA HÔÏP CHAÁT HÖÕU CÔ thöôøng chaäm vaø khoâng hoaøn toaøn theo moät höôùng nhaát ñònh.
4. PHAÂN LOAÏI HÔÏP CHAÁT HÖÕU CÔ 2 loaïi lôùn laøHIDROCACBON vaø DAÃN XUAÁT CUÛA HIDROCACBON.
HIDROCACBON do 2 nguyeân toá C, H taïo neân goàm Hiñrocacbon no (CH4, C2H6…), Hiñrocacbon chöa no (C2H4,
C2H2…); Hiñrocacbon thôm (C6H6, C7H8…)
DAÃN XUAÁT CUÛA HIDROCACBON ngoaøi C, H coøn coù nhöõng nguyeân toá khaùc O, N, Cl, S… nhö C2H5OH, HCHO,
CH3COOH…nhöõng nhoùm -OH, -CHO, -COOH, -NH2 goïi laø nhöõng nhoùm chöùc quyeát ñònh TCHH cuûa hôïp chaát höõu cô.
5. PHAÂN BIEÄT CAÙC COÂNG THÖÙC
COÂNG THÖÙC TOÅNG QUAÙT CxHyOzNt cho bieát soá nguyeân toá trong phaân töû hôïp chaát höõu cô.
COÂNG THÖÙC THÖÏC NGHIEÄM: ( CH2O)n (n : soá nguyeân döông) cho bieát tæ leä soá nguyeân töû trong phaân töû n1.
COÂNG THÖÙC ÑÔN GIAÛN NHAÁT CH2O boû n CT thöïc nghieäm CT ñôn giaûn nhaát
COÂNG THÖÙC PHAÂN TÖÛ C2H6O cho bieát soá nguyeân toá, soá nguyeân töû trong phaân töû, tính ñöôïc M.
COÂNG THÖÙC CAÁU TAÏO ngoaøi yù nghóa gioáng coâng thöùc phaân töû coøn cho bieát lieân keát giöõa caùc nguyeân töû töø ñoù
cho bieát tính chaát hoùa hoïc cuûa hôïp chaát höõu cô
COÂNG THÖÙC TOÅNG QUAÙT CUÛA HYÑROÂCACBON
CxHy hoaëc CnH2n+2-2k (trong ñoù k laøñoä baát baõo hoøa(*) cuûa phaân töû, k0 nguyeân)
Khi coù cuøng coâng thöùc toång quaùt thì chöa theå keát luaän cuøng daõy ñoàng ñaúng nhöng cuøng daõy ñoàng ñaúng thì coù cuøng
coâng thöùc toång quaùt
y 2x + 2 ( vì y = 2x+2 –2k maø k 0 ).
Soá nguyeân töû H luoân laø soá chaün, y 2; khoái löôïng cuûa hyñroâcacbon luoân laø soá chaün.
Soá lieân keát trong maïch C (k) luoân nhoû hôn hoaëc baêøng soá nguyeân töû C (x) trong hyñrocacbon ñoù k x
COÂNG THÖÙC TOÅNG QUAÙT CUÛA CAÙC HÔÏP CHAÁT HÖÕU CÔ COÙ NHOÙM CHÖÙC
Hôïp chaát coù nhoùm chöùc coù theå coi laø daãn xuaát cuûa hyñroâcacbon, khi thay theá moät hoaëc nhieàu nguyeân töû H trong phaân töû
hyñroâcacbon baèng nhoùm chöùc.
(*)ÑOÏÂ BAÁT BAÕO HOØA CUÛA PHAÂN TÖÛ
Ñoä baát baõo hoaø (kyù hieäu ) laø ñaïi löôïng cho bieát toång soá lieân keát vaø soá voøng coù trong phaân töû chaát höõu cô,
0, nguyeân.
Benzen coù 1 voøng vaø 3 kieân keát , neân = 4
Axit acrylic CH2=CH-COOH = 2 vì coù 1 kieân keát ôû maïch cacbon vaø 1 kieân keát ôû nhoùm chöùc.
COÂNG THÖÙC TÍNH ÑOÄ BAÁT BAÕO HOAØ
2 = 2S4 + 2 + S3 - S1
Trong ñoù S4 , S3 , S1 laàn löôït laø soá nguyeân töûû nguyeân toá coù hoaù trò töông öùng baèng IV, III, I.
Chuù yù
Soá nguyeân töû nguyeân toá hoaù trò II khoâng aûnh höôûng tôùi ñoä baát baõo hoaø.
Trong hôïp chaát höõu cô, caùc nguyeân toá töø nhoùm IV trôû ñi, coù hoaù trò= 8–- (soá thöù töï nhoùm).
Ñoä baát baõo hoaø khoâng chính xaùc khi phaân töû coù chöùa ñoàng thôøi oxy (töø 2 nguyeân töû trôû leân) vaø nitô. Vieát ñoàng
phaân cuûa C2H7O2N.
ÖÙNG DUÏNG ÑOÄ BAÁT BAÕO HOAØ – MOÄT SOÁ THÍ DUÏ GIAÛI MAÃU.
Thí duï 1
Vieát caùc ñoàng phaân coù theå coù cuûa hôïp chaát coù CTPT C3H4O2.
Thí duï 2
Cho hôïp chaát höõu cô B coù coâng thöùc phaân töû CxHyO2. Tìm ñieàu kieän cuûa x, y ñeå B laø hôïp chaát no, maïch hôû.
NHAÄN XEÙT NHANH QUA SOÁ MOL NÖÔÙC VAØ CACBONIC
Neáu soá mol H2O = soá mol CO2 = 1 (ngöôïc laïi).
15
Nguyễn Thành - Fanpage Facebook: Tôi Yêu Hóa Học
108s.org
Neáu soá mol H2O soá mol CO2 = 0 (ngöôïc laïi) suy ra n H 2O nCO2 nchc
Neáu soá mol H2O soá mol CO2 1 (vaø ngöôïc laïi)
Neáu soá mol H2O soá mol CO2 vaø nCO2 n H 2O nchc = 2 (vaø ngöôïc laïi).
6. PHAÂN TÍCH NGUYEÂN TOÁ chuyeån caùc nguyeân toá trong chaát höõu cô thaønh caùc chaát voâ cô, töø ñoù ñònh tính vaø ñònh
löôïng.
7. THIEÁT LAÄP COÂNG THÖÙC PHAÂN TÖÛ CHAÁT A coù daïng CxHyOzNt
M A 12 x
y
16 z 14t
mhchc mC m H mO m N
M A 12 x
y
16 z 14t
CAÙCH 2
100 %C % H %O % N
CAÙCH 1
CAÙCH 3 qua CT thöïc nghieäm (CaHbOdNd)n,
x : y : z :t
mC mH mO mN
, khi bieát MA suy ra n.
:
:
:
12 1 16 14
CAÙCH 4 phöông phaùp theå tích (phaûn öùng chaùy)
C x H y Oz ( x
y z
y
t0
)O2
xCO2 H 2 O
4 2
2
Nhìn chung caùc caùch naøy coù theå duøng linh hoaït vaø coù hai daïng caùch chính ñeå tìm coâng thöùc phaân töû sau
TÌM QUA COÂNG THÖÙC ÑÔN GIAÛN
B1. PHAÂN TÍCH NGUYEÂN TOÁ
Duøng ñònh luaät baûo toaøn nguyeân toá, baûo toaøn khoái löôïng
CO2 + H2O + N2
A (C, H, O, N) + O2
nC ( A) nCO2 mC ( A)
Baûo toaøn cacbon
Baûo toaøn hiñro
n H ( A) 2 n H 2 O m H ( A )
Baûo toaøn nitô
n N ( A) 2n N 2 m N
Baûo toaøn oxy
nO ( A) nO ( PU ) nO ( H 2O ) 2nO ( CO2 )
Cuõng theå döïa vaøo coâng thöùc mA = mC + mH + mN + mO
Khi chæ bieát tyû leä CO2 vaø H2O duøng coâng thöùc ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng m A mO ( pu ) mCO2 m H 2O
Khi chuyeån hoùa Nitô thaønh NH3, roài cho NH3 taùc duïng H2SO4 thì nhôù phaûn öùng
2NH3 + H2SO4
(NH4)2SO4
Ñònh löôïng CO2 baèng phaûn öùng vôùi kieàm phaûi chuù yù baøi toaùn CO2
Ñònh löôïng nöôùc baèng caùch söû duïng caùc chaát huùt nöôùc nhö:
CuSO4 khan (khoâng maøu) CuSO4 + 5H2O
CuSO4.5H2O
(maøu xanh)
CaCl2 khan chuyeån thaønh CaCl2.6H2O
P2O5 coù phaûn öùng
P2O5 + 3H2O
2H3PO4
H2SO4 ñaëc chuyeån thaønh dung dòch coù noàng ñoä loaõng hôn.
CaO hoaëc kieàm KOH, NaOH ñaëc…
Neáu duøng chaát huùt nöôùc mang tính bazô thì khoái löôïng bình taêng laø khoái löôïng cuûa CO2 vaø cuûa H2O
Neáu duøng chaát mang tính axit hay trung tính (CaCl2, P2O5, H2SO4…) haáp thuï saûn phaåm chaùy thì khoái löôïng bình
taêng leân chæ laø khoái löôïng cuûa H2O.
B2. THIEÁT LAÄP COÂNG THÖÙC ÑÔN GIAÛN
Sauk hi xaùc ñònh soá mol moãi nguyeân toá; xaùc ñònh coâng thöùc ñôn giaûn
Ñaët coâng thöùc cuûa A laø CxHyOzNt
Ta coù
x : y : z : t = nC : nH : nO : nN =
%C %H %O %N
:
:
:
=a : b : c : d trong ñoù a : b : c : d laø tæ leä nguyeân toái giaûn
12 1 16 14
CTÑG cuûa A laø CaHbOcNd, coâng thöùc phaân töû cuûa A coù daïng (CaHbOcNd)n vôùi n 1 nguyeân.
B3. XAÙC ÑÒNH CHÆ SOÁ n TRONG COÂNG THÖÙC THÖÏC NGHIEÄM
Coù 2 caùch phoå bieán ñeå tìm chæ soá n
DÖÏA VAØO KHOÁI LÖÔÏNG MOL PHAÂN TÖÛ (MA)
16
Nguyễn Thành - Fanpage Facebook: Tôi Yêu Hóa Học
108s.org
Khi bieát MA ta coù: (12a + b + 16c + 14d).n = MA
Coù theå tìm MA theo moät trong nhöõng daáu hieäu sau nay
Döïa vaøo khoái löôïng rieâng hay tyû khoái lôi chaát khí.
Döïa coâng thöùc tính MA =
mA
nA
Döïa vaøo phöông trình Menñeleep
PV = nRT =
mA
m RT
.RT MA = A
MA
PV
Döïa vaøo heä quaû cuûa ñònh luaät Avogañro ( ôû cuøng moät ñieàu kieän veà nhieät ñoä vaø aùp suaát, tæ leä veà theå tích khí hay
hôi cuõng laø tæ leä veà soá mol).
Khi ñeà cho VA = k.VB
nA = k.nB
mA
m
m .M
= k. B MA = A B
MA
MB
k.mB
Ñôn giaûn nhaát laø khi k=1 (theå tích baèng nhau).
Döïa vaøo ñònh luaät Raun vôùi bieåu thöùc toaùn hoïc
Döïa vaøo quan heä mol ôû phaûn öùng cuï theå theo tính chaát cuûa A (xeùt sau khi ñaõ coù tính chaát hoaù hoïc)
17
Nguyễn Thành - Fanpage Facebook: Tôi Yêu Hóa Học
108s.org
BIEÄN LUAÄN ÑEÅ TÌM n
Caên cöù vaøo ñieàu kieän cuûa chæ soá n 1, nguyeân. Thöôøng duøng cô sôû naøy khi ñeà cho giôùi haïn cuûa MA, hay giôùi haïn
cuûa dA/B
Duøng ñoä baát baõo hoaø theo coâng thöùc tính hoaëc ñieàu kieän cuûa noù 0 vaø nguyeân.
Caên cöù vaøo giôùi haïn soá nguyeân töû nguyeân toá trong töøng loaïi hôïp chaát vôùi ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa noù hoaëc ñieàu kieän
ñeå toàn taïi chaát ñoù
Döïa vaøo coâng thöùc toång quaùt cuûa töøng loaïi hôïp chaát baèng caùch taùch nhoùm chöùc roài ñoàng nhaát 2 coâng thöùc (moät laø CTTQ
vaø moät laø coâng thöùc trieån khai coù chiû soá n).
TÌM TRÖÏC TIEÁP RA COÂNG THÖÙC PHAÂN TÖÛ
Caùc tröôøng hôïp thöôøng gaëp
ÑEÀ CHO THAØNH PHAÀN CAÁU TAÏO VAØ KHOÁI LÖÔÏNG MOL PHAÂN TÖÛ (MA)
Ñoái vôùi loaïi naøy, ñeà coù theå cho theâm nhoùm chöùc coù trong phaân töû, soá löôïng nhoùm chöùc cuï theå hoaëc giaùn tieáp döôùi
daïng tính chaát ñaëc tröng cuûa nhoùm chöùc ñoù. Caàn nhôù
Giôùi haïn veà soá nguyeân töû cuûa moãi nguyeân toá coù trong phaân töû vaø moái lieân quan giöõa.
Ñieàu kieän nguyeân döông (hoaëc khoâng aâm) cuûa soá nguyeân töû nguyeân toá trong phaân töû.
Ñieàu kieän ñeå hôïp chaát beàn hoaëc thoûa maõn nhöõng daáu hieäu nhaát ñònh
Tính chaát ñaëc tröng cuûa moãi nhoùm chöùc vaø bieát phoái hôïp caùc nhoùm chöùc trong moät phaân töû ñeå thoõa maõn nhöõng
tính chaát do chaát aáy gaây neân theo daáu hieäu cuûa ñeà.
Neáu chæ chuyeån ñöôïc veà phöông trình 3 aån soá thì ñaàu tieân tìm khoaûng xaùc ñònh cuûa O hay N roài laàn löôït theá caùc
giaù trò nguyeân vaøo ñöa veà phöông trìng hai aån vaø giaûi theo caùch tìm C,H.
DÖÏA VAØO DÖÕ KIEÄN ÑEÀ CHO VAØ CAÙC PHÖÔNG TRÌNH PHAÛN ÖÙNG
Loaïi naøy chæ caàn thieát laäp caùc phöông trình ñaïi soá theo döõ lieäu vaø giaûi (daïng naøy raát hay gaëp)
BAØI TOAÙN VEÀ CHAÁT KHÍ HOAËC HÔI (phöông phaùp khí nhieân keá)
Gioáng daïng hai nhöng löu yù caàn laäp luaän nhieàu hôn vaø aùp duïng caùc ñònh luaät.
8. THUYEÁT CAÁU TAÏO HOAÙ HOÏC coù ba luaän ñieåm chính
TRONG PHAÂN TÖÛ HÔÏP CHAÁT HÖÕU CÔ caùc nguyeân töû lieân keát vôùi nhau theo ñuùng hoaù trò vaø moät thöù töï nhaát
ñònh goïi laø caáu taïo hoaù hoïc. Söï thay ñoåi caáu taïo hoùa hoïc seõ taïo ra chaát môùi. C2H6O coù hai coâng thöùc caáu taïo sau CH3 CH2 - OH (röôïu etylic), CH3-O-CH3 (Ñimetyl ete)
TRONG PHAÂN TÖÛ HÔÏP CHAÁT HÖÕU CÔ caùc nguyeân töû cacbon khoâng nhöõng lieân keát vôùi caùc nguyeân töû khaùc
maø coøn lieân keát vôùi nhau thaønh maïch cacbon ( maïch khoâng nhaùnh, maïch nhaùnh, maïch voøng )
TÍNH CHAÁT CUÛA HÔÏP CHAÁT HÖÕU CÔ phuï thuoäc vaøo thaønh phaàn phaân töû ( baûn chaát, soá löôïng nguyeân töû, vaø
caáu taïo hoaù hoïc ).
9. ÑOÀNG PHAÂN VAØ ÑOÀNG ÑAÚNG
ÑOÀNG PHAÂN laø hieän töôïng caùc hôïp chaát höõu cô coù cuøng coâng thöùc phaân töû (cuøng KLPT M) nhöng coâng thöùc
caáu taïo khaùc nhau neân tính chaát khaùc.
Coù caùc loaïi ñoàng phaân chính: ñoàng phaân phaúng vaø ñoàng phaân khoâng gian:
Ñoàng phaân phaúng: Laø ñoàng phaân hình thaønh do söï thay ñoåi traät töï lieân keát giöõa caùc phaân töû trong chaát höõu cô. Coù
caùc loaïi thöôøng gaëp.
CH3CH2OH vaø CH3OCH3 laø ñoàng phaân nhoùm chöùc
CH3CH2CH2CH3 vaø CH3CH(CH3)CH3 laø hai ñoàng phaân maïch cacbon
CH3CH2CH2OH vaø CH3CH(OH)CH3 laø hai ñoàng phaân vò trí
CH3CH2OCH2CH3 vaø CH3OCH2CH2CH3 laø ñoàng phaân do söï phaân caét maïch cacbon.
Ñoàng phaân khoâng gian (chæ xeùt ñoàng phaân hình hoïc) laø ñoàng phaân hænh thaønh do söï boá trí trong khoâng gian cuûa
caùc nhoùm nguyeân töû (nguyeân töû)
H
H
C
H3C
H
C
CH3
C
CH3
H3C
cis-Buten-2
C
H
trans-Buten-2
CAÙCH VIEÁT ÑOÀNG PHAÂN
B1. TÍNH ÑOÄ BAÁT BAÕO HOØA ñeå xaùc ñònh soá voøng vaø soá lieân keát pi.
B2. CHOÏN VAØ VIEÁT MAÏCH CACBON LÔÙN NHAÁT
B3. CAÉT NGAÉN DAÀN VAØ GAÉN NHAÙNH
18
Nguyễn Thành - Fanpage Facebook: Tôi Yêu Hóa Học
108s.org
B4. VIEÁT CAÙC ÑOÀNG PHAÂN VÒ TRÍ NHOÙM CHÖÙC, NOÁI PI löu yù tính ñoái xöùng cuûa maïch cacbon.
ÑOÀNG ÑAÚNG laø hieän töôïng caùc hôïp chaát höõu cô coù cuøng coâng thöùc toång quaùt, coù ñaëc ñieåm caáu taïo vaø tính chaát
hoùa hoïc töông töï nhau nhöng thaønh phaàn phaân töû cuûa chuùng hôn keùm nhau 1 boäi soá nhoùm CH2 nhö daõy ñoàng ñaúng cuûa
meâtan goàm CH4, C2H6, C3H8, C4H10, …
CAÙCH ÑOÏC TEÂN CAÙC CHAÁT HÖÕU CÔ
Nhôù caùc töø goác töông öùng vôùc caùc soá cacbon töø 1 ñeán 10.
No (+ an), noái ñoâi (+ en), noái ba (+ in), goác no hoùa trò I (+ yl); coù hai ba noái ñoâi, noái ba ( + añi…, atri…); voøng thì
theâm xixlo tröôùc teân maïch cacbon töông öùng, goác khoâng no hoùa trò I ( teân cacbon töông öùng + yl).
B1: Choïn maïch cacbon daøi nhaát laøm maïch chính (öu tieân maïch coù chöùa nhoùm chöùc, noái ñoâi, noái ba, nhoùm theá,
nhaùnh)(**)
B2: Ñaùnh soá thöù töï töø ñaàu gaàn (**) nhaát.
B3: Ñoïc teân nhö sau
Vò trí nhoùm theá-teân nhoùm theá-vò trí nhaùnh teân nhaùnh teân maïch cacbon töông öùng-vò trí noái ñoâi, noái ba teân nhoùm chöùc-vò trí
nhoùm chöùc(röôïu)
(**)
Nhoùm chöùc laø nhoùm nguyeân töû (nguyeân töû) gaây ra tính chaát hoùa hoïc ñaëc ttröng cuûa chaát höõu cô.
MOÄT SOÁ TEÂN IUPAC CHO DUØNG
(CH3)2CHCH3
iso-Butan
(CH3)4C
neo-Pentan
(CH3)2CHCH2CH3
iso-Pentan
(CH3)2CHCH2CH2CH3
iso-Hexan
(CH3)2CHiso-Propyl
CH3CH2CH(CH3)sec-Butyl
(CH3)2CHCH2iso-Butyl
(CH3)3Ctert-Butyl
Traät töï ñoïc teân nhaùnh halogen, –NO2, –NH2 , ankyl (a,b,c)
10. LIEÂN KEÁT COÄNG HOAÙ TRÒ
LIEÂN KEÁT XÍCH MA laø lieân keát ñöôïc hình thaønh do söï xen phuû truïc, truïc lieân keát truøng vôùi truïc noái hai haït nhaân
cuûa nguyeân töû taïo lieân keát.
LIEÂN KEÁT PI laø lieân keát ñöôïc hình thaønh do söï xen phuû beân , truïc lieân keát khoâng truøng truïc noái hai haït nhaân.
LIEÂN KEÁT ÑOÂI laø lieân keát ñöôïc hình thaønh do hai caëp electron duøng chung, goàm 1 lieân keát xíchma, 1 lieân keát pi
ñöôïc bieåu dieãn baèng 2 gaïch noái song song.
LIEÂN KEÁT BA laø lieân keát ñöôïc hình thaønh do ba caëp electron duøng chung goàm 1 lieân keát xíchma , 2 lieân keát pi.
11. HIEÄU ÖÙNG ELECTRON TRONG HOAÙ HÖÕU CÔ
12. CAÙC QUY TAÉC PHAÛN ÖÙNG
Quy taéc theá trong ankan
Quy taéc theá trong voøng benzene
Quy taéc coäng Maccopnhicop
Quy taéc taùch Zaixep.
19
Nguyễn Thành - Fanpage Facebook: Tôi Yêu Hóa Học
108s.org
BAØI TAÄP LUYEÄN TAÄP
1. COÂNG THÖÙC PHAÂN TÖÛ
1) Phaân bieät 3 loaïi coâng thöùc: coâng thöùc thöïc nghieäm , coâng thöùc ñôn giaûn, coâng thöùc phaân töû. Trong tröôøng hôïp naøo thì
3 coâng thöùc ñoù truøng nhau.
2) Tính thaønh phaàn phaàn traêm caùc nguyeân toá trong moãi hôïp chaát sau:
a. C6H6
b. C2H4O2
c. C2H7N
ÑS: a. %C = 92,3 ; %H = 7,7
b. %C = 40
; %H = 6,67 ; %O = 53,33
c. %C = 53,33 ; %H = 8,89 ; %O = 37,78
3) Ñoát chaùy hoaøn toaøn 0,45g moät hôïp chaát höõu cô thu ñöôïc 0,66g CO2 vaø 0,27g H2O . Tính thaønh phaàn phaàn traêm caùc
nguyeân toá.
ÑS: %C = 40 ; %H = 6,67 , %O = 53,33
4) Oxi hoùa hoaøn toaøn 0,282g moät chaát höõu co baèng CuO , daãn khí sinh ra laàn löôït qua bình chöùa CaCl2 roài bình KOH ,
thaáy khoái löôïng bình CaCl2 taêng 0,194g , khoái löôïng bình KOH taêng0,80g. Maët khaùc khi phaân tích 0,186g chaát ñoù thì
ñöôc 0,028g N2 . Tính % nguyeân toá.
ÑS: %C = 77,4 , %H = 7,6 ,%N = 15
5) Ñoát chaùy 1,18g chaát A thu ñöôïc 1,76g CO2 vaø 1,80g H2O. Ngoaøi ra neáu phaân tích cuøng löôïng chaát ñoù baèng phöông
phaùp Dunras thì ñöôïc 111,6 cm3 Nitô ôû 0C vaø 2 atm. Tính % nguyeân toá.
ÑS: C% = 40,7 , H% = 17 , N% = 23,6 ,O% = 18,7
6) Phaân tích 3g moät hôïp chaát höõu cô baèng phöông phaùp Kieân ñan thu khí NH3, daãn toaøn boä löôïng NH3 treân vaøo 90ml dd
H2SO4 0,5M löôïng axit dö ñöôïc trung hoøa vöøa ñuùng baèng 30ml dd NaOH 1M. Tính %N trong hôïp chaát.
ÑS: %N = 28
7) Ñoát moät löôïng chaát X chöùa C , H , S , thu ñöôïc 2,688l CO2 (ñkc) 3,24g H2O vaø 3,84g SO2 . Tính % nguyeân toá.
ÑS: C% = 38,7 , H% = 9,7 , S% = 51,6
8) Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû cuûa caùc chaát höõu cô coù thaønh phaàn nguyeân toá.
a) %C = 85,8 , %H = 14,2 , M = 56
b) %C = 68,28 , %H = 7,33 , %N = 11,38 , tæ khoái hôi so vôùi khoâng khí : 4,24.
c) %C = 30,6 , %H = 3,85 , %Cl = 45,16 ,khoái löôïng phaân töû laø 78,5.
ÑS: a. C4H8
b. C7H9ON
c. C2H3ClO
9) Oxi hoùa 0,23g moät chaát höõu cô A thì ñöôïc 224ml CO2 (ñkc) vaø 0,27g H2O. Xaùc ñònh CTPT cuûa A bieát dA/kk = 1,58
ÑS: C2H6O
10) Ñoát chaùy hoaøn toaøn 0,6g moät chaát höõu cô thu ñöôïc 0,88g CO2 vaø 0,36g H2O . Tæ khoái hôi chaát ñoù so vôùi hidro laø 30.
a) Xaùc ñònh khoái löôïng phaân töû.
b) Coâng thöùc nguyeân
c) Coâng thöùc phaân töû
ÑS: MA = 60 ,CTN : (CH2O)n , CTPT : C2H4O2
11) Ñoát chaùy hoaøn toaøn 1,5g chaát höõu cô B thu ñöôïc 448cm3 CO2. 0,90g H2O vaø 112cm3 N2 (caùc hkí ño ôû 0 C vaø
2atm).Xaùc ñònh CTPT B bieát dB/NO = 2,5.
ÑS: CTPT B: C2H5NO2
12) Khi ñoát 1 lít chaát X caàn 5 lít oxi thu ñöôïc 3 lít CO2 , 4 lít hôi nöôùc (theå tích caùc khí ño ôû cuøng ñieàu kieän t , p). Xaùc
ñònh CTPT cuûa X.
ÑS: C3H8
13) Ñoát 200cm3 hôi moät chaát höõu cô trong 900cm3 oxi (laáy dö).Theå tích khí thu ñöôïc laø 1,3 lít .Sau khi cho nöôùc ngöng tuï
coøn 700cm3. Sau khi cho loäi qua dd KOH chæ coøn 100 cm3 bò haáp thuï bôûi P (caùc theå tích khí ôû cuøng ñk t , P) .Xaùc ñònh
CTPT.
ÑS: C3H6O
14) Cho 400cm3 hoãn hôïp moät hidrocacbon vaø nitô vaøo 900cm3 cxi (dö) roài ñoát , thu ñöôïc 1,4 lít hoãn hôïp khí. Sau khi cho
nöôùc ngöng tuï coøn 800cm3 vaø sau khi cho qua ddKOH thì coøn 400cm3 (caùc theå tích khí ño trong cuøng ñk t , P). Xaùc
ñònh CTPT.
ÑS: C2H6
20
- Xem thêm -
.PDF 
52 
1491 
52 
