Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Lêi më ®Çu
Sau h¬n mêi n¨m thùc hiÖn ®êng lèi míi cña §¶ng vµ Nhµ níc s¶n xuÊt
còng nh xuÊt khÈu g¹o ®· tõng bíc ph¸t triÓn. Tõ mét níc thiÕu l¬ng thùc nay
®· lµ níc xuÊt khÈu g¹o lín trªn thÕ giíi, s¶n lîng xuÊt g¹o cña ViÖt Nam
hµng n¨m t¨ng lªn liªn tôc, c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®ang chuyÓn dÞch
theo híng ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña c¸c s¶n phÈm ë tõng vïng, tõng ®Þa ph¬ng trong c¶ níc. Kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o còng t¨ng lªn ®Òu ®Æn, thÞ trêng ®îc më réng liªn tôc. HiÖn nay, lóa g¹o cña ViÖt Nam ®· cã mÆt ë trªn 80 quèc
gia trªn thÕ giíi.
Tuy nhiªn ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa xuÊt khÈu g¹o cña níc ta ®· ph¸t
triÓn v÷ng ch¾c vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao. MÆc dï ®· tham gia xuÊt khÈu g¹o ®îc 13
n¨m nhng hiÖu qu¶ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam vÉn cßn thÊp. Cã nhiÒu vÊn ®Ò
næi cém trong xuÊt khÈu g¹o nh: chÊt lîng g¹o cßn thÊp, chªnh lÖch gi¸ xuÊt
khÈu cña ViÖt Nam vµ thÕ giíi cßn lín. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ViÖt Nam
trªn thÞ trêng thÕ giíi chñ yÕu dùa vµo gi¸ thÊp, thÞ trêng kh«ng æn ®Þnh. HÖ
thèng thu gom xuÊt khÈu cßn yÕu kÐm, ®¬n lÎ nªn cha phï hîp vµ ®¸p øng ®îc
nhu cÇu xuÊt khÈu. Qu¶n lý ®iÒu hµnh cña c¸c Bé, ngµnh liªn quan cßn chËm,
thiÕu linh ho¹t, chÝnh v× thÕ viÖc xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam cßn kÐm hiÖu
qu¶ vµ thua thiÖt nhiÒu.
HiÖn nay, sè lîng xuÊt khÈu cña ta nhiÒu song l¹i ph¶i b¸n víi gi¸ thÊp
v× cha hÊp dÉn víi kh¸ch hµng quèc tÕ. Nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò nµy vÉn lµ
mèi quan t©m cña tÊt c¶ c¸c nhµ l·nh ®¹o, c¸c ngµnh liªn quan bëi hä vÉn cha
t×m ra lèi tho¸t thùc sù cho s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ.
NhËn thøc ®îc lîi Ých to lín vµ nh÷ng khã kh¨n mµ xuÊt khÈu g¹o níc
ta ®ang gÆp ph¶i, em ®· m¹nh d¹n chän ®Ò tµi: “ Lîi thÕ trong s¶n xuÊt vµ
gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña lóa g¹o ViÖt Nam ”.
Ch¬ng i
C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ s¶n xuÊt vµ tiªu
thô lóa g¹o
NÒn kinh tÕ mçi níc ®Òu cã nh÷ng nguån lùc nhÊt ®Þnh ( ®Êt ®ai, tiÒn
vèn, kü thuËt lao ®éng ...) nguån lùc lu«n g¾n víi nguån lùc khan hiÕm. §Ó
s¶n xuÊt mÆt hµng nµo ®ã víi sè lîng bao nhiªu nhiÒu hay Ýt th× nÒn kinh tÕ
ph¶i cã sù lùa chän ®Ó ph©n bæ c¸c nguån lùc mét c¸ch hîp lý. XÐt díi gãc ®é
hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®¬ng nhiªn c¸c níc sÏ lùa chän c¸c mÆt hµng nµo cã lîi thÕ
so s¸nh cao nhÊt ®Ó th«ng qua trao ®æi th¬ng m¹i tËn dông vµ ph¸t huy c¸c lîi
thÕ so s¸nh s½n cã vµ tiÕt kiÖm ®îc nguån lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Tõ thÕ kû 18, c¸c nhµ kinh tÕ häc ngêi Anh lµ Adamsmith vµ David
Ricardo ®· ®a ra “ Lý thuyÕt vÒ lîi thÕ tuyÖt ®èi so s¸nh” cho ®Õn nay vÉn ®îc
coi lµ lý thuyÕt nÒn t¶ng cña th¬ng m¹i quèc tÕ. Lîi thÕ c¹nh tranh ®îc coi nh
vÊn ®Ò cã tÝnh chiÕn lîc vµ s¸ch lîc cña tõng quèc gia, ®Ó ph¸t huy c¸c yÕu tè
vÒ lîi thÕ tuyÖt ®èi vµ so s¸nh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ trao ®æi th¬ng m¹i.
I. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn trong xem xÐt lîi thÕ s¶n xuÊt vµ
xuÊt khÈu lóa g¹o ViÖt Nam.
1.Lîi thÕ tuyÖt ®èi:
Thùc chÊt cña lîi thÕ tuyÖt ®èi lµ viÖc so s¸nh chi phÝ s¶n xuÊt cña cïng
mét lo¹i s¶n phÈm ë c¸c níc kh¸c nhau. Níc cã chi phÝ s¶n xuÊt cao h¬n sÏ
nhËp s¶n phÈm tõ cã níc cã chi phÝ s¶n xuÊt thÊp h¬n, mäi nguån lùc tËp trung
cho viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm mµ níc ®ã cã chi phÝ s¶n xuÊt thÊp ®Ó xuÊt khÈu.
Theo Adam Smith th× chi phÝ s¶n xuÊt thÊp ph¶i xuÊt ph¸t tõ viÖc quèc gia ®ã
cã lîi thÕ vÒ nguån tµi nguyªn s½n cã nh ®Êt ®ai, khÝ hËu, lao ®éng. ë c¸c níc
®ang ph¸t triÓn ®Æc biÖt nh níc ta hiÖn nay, cã nguån tµi nguyªn dåi dµo lý
thuyÕt nµy hoµn toµn cã ý nghÜa. ë c¸c níc ®· ph¸t triÓn, tµi nguyªn ®· bÞ khai
th¸c hoÆc kh«ng cã tµi nguyªn chóng ta ph¶i xem xÐt lîi thÕ t¬ng ®èi.
2. Lîi thÕ t¬ng ®èi (Lîi thÕ so s¸nh):
Th¬ng m¹i quèc tÕ cã tõ l©u ®êi vµ cã ý nghÜa hÕt søc quan träng trong
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. C¸c quèc gia còng nh c¸c c¸ nh©n kh«ng thÓ tån t¹i riªng
rÏ mµ kh«ng cã mèi quan hÖ víi nhau. Mçi quèc gia ®Òu cã nguån lùc vµ kh¶
n¨ng s¶n xuÊt giíi h¹n. Trao ®æi bu«n b¸n quèc tÕ cho phÐp quèc gia më réng
kh¶ n¨ng tiªu dïng vît qu¸ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, vÊn ®Ò ®Æt ra cho mçi quèc gia
lµ ph¶i chän mÆt hµng, ph©n bæ nguån lùc mét c¸ch hîp lý ®Ó sö dông mét
c¸ch hîp lý.
Lý thuyÕt lîi thÕ t¬ng ®èi ®îc h×nh thµnh dùa vµo viÖc xem xÐt chi phÝ
so s¸nh ®Ó s¶n xuÊt ra cïng mét lo¹i s¶n phÈm ë c¸c níc. VÝ dô ë ViÖt Nam
s¶n xuÊt mét m¸y kÐo ph¶i hi sinh 10 tÊn lóa, NhËt B¶n ph¶i hi sinh 5 tÊn lóa
nªn chi phÝ s¶n xuÊt lóa cña ViÖt Nam b»ng 1/10 m¸y kÐo, cña NhËt B¶n b»ng
1/5 m¸y kÐo. Theo lý thuyÕt lîi thÕ t¬ng ®èi cña Ricacdo: ViÖt Nam cã chi phÝ
s¶n xuÊt lóa thÊp h¬n NhËt B¶n nªn ViÖt NAm chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt lóa,
cßn NhËt cã chi phÝ s¶n xuÊt m¸y kÐo thÊp h¬n th× NhËt chuyªn m«n ho¸ s¶n
xuÊt m¸y kÐo vµ hai níc tiÕn hµnh trao ®æi cho nhau. Sau trao ®æi tiªu dïng
cña hai níc n»m ngoµi ®êng giíi h¹n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt (PPF). Lîi thÕ t¬ng
®èi ®îc thùc hiªn trªn nguyªnt¾c chuyªn m«n ho¸ s¶n phÈm cã chi phÝ thÊp
h¬n sau ®ã trao ®æi lÊy s¶n phÈm cã chi phÝ so s¸nh cao h¬n nh»m thu lîi tõ
gi¸ t¬ng ®èi rÎ h¬n so víi s¶n xuÊt trong níc.
Nh vËy, th¬ng m¹i dùa trªn c¬ së chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt s¶n phÈm cã
lîi thÕ t¬ng ®èi còng lµm t¨ng thªm lîi Ých x· héi. Lý thuyÕt ®· ®îc x©y dùng
trªn mét lo¹t gi¶ thiÕt ®îc ®¬n gi¶n ho¸ nh chØ cã 2 níc s¶n xuÊt hµng ho¸,
nh©n tè s¶n xuÊt duy nhÊt lµ lao ®éng cã thÓ di chuyÓn tù do trong níc, chi phÝ
s¶n xuÊt kh«ng ®æi, c«ng nghÖ kh«ng ®æi, th¬ng m¹i hoµn tù do. Do vËy, mÆc
dï quy luËt cña lîi thÕ so s¸nh lµ nguyªn lý c¬ b¶n quan träng cña kinh tÕ häc
nhng vÉn h¹n chÕ v× nã chñ yÕu dùa vµo lý luËn gi¸ trÞ lao ®éng cho r»ng lao
®éng lµ yÕu tè ®Çu vµo duy nhÊt. Trong thùc tÕ lao ®éng kh«ng ph¶i lµ ®ång
nhÊt, nh÷ng ngµnh kh¸c nhau sÏ cã c¬ cÊu lao ®éng kh¸c nhau, h¬n n÷a ®Çu
vµo cña s¶n xuÊt cßn bao gåm: ®Êt ®ai, vèn, khoa häc c«ng nghÖ.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng ®ang diÔn ra m¹nh mÏ chØ khai th¸c lîi
thÕ so s¸nh cha ®ñ mµ ph¶i khai th¸c lîi thÕ c¹nh tranh.
3. Lîi thÕ c¹nh tranh:
Ngµy nay, xu thÕ héi nhËp vµ tù do ho¸ th¬ng m¹i nã nh mét tiÒn ®Ò
thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn nhng nã còng nh lµ th¸ch thøc vÒ sù c¹nh tranh gi÷a
c¸c nÒn kinh tÕ. VÒ nguyªn lý, lîi thÕ tuyÖt ®èi vµ t¬ng ®èi ®îc xÐt vµ ®¸nh gi¸
bëi c¸c yÕu tè tù nhiªn vµ kinh tÕ, nã thuÇn tuý ë d¹ng tiÒm n¨ng. §èi víi mét
níc nÕu tiÒm n¨ng vÒ tù nhiªn cã ®îc nh rõng vµng biÓn b¹c nh÷ng vÉn bÞ
nghÌo ®ãi nÕu kh«ng cã mét gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng ®ã. V×
vËy, c¸c tiÒm n¨ng cÇn ®îc ®Æt trong mèi quan hÖ víi c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ ®Æc
biÖt lµ m«i trêng vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ. ChØ trªn c¬ së khai th¸c hiÖu qu¶ c¸c
®iÒu kiªn tù nhiªn, kinh tÕ x· héi míi cã søc m¹nh tæng hîp cao trong s¶n xuÊt
vµ xuÊt khÈu. §iÒu ®ã cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng bëi sù ph¸t triÓn nhanh
chãng cña khoa häc c«ng nghÖ, l¬i thÕ so s¸nh kh«ng thÓ tån t¹i l©u dµi mµ cã
sù chuyÓn ho¸ thay ®æi qua c¸c giai ®o¹n. ViÖc x¸c ®inh lîi thÕ c¹nh tranh ®·
xem xÐt tíi khÝa c¹nh trÝ tuÖ trong khai th¸c c¸c tiÒm n¨ng tù nhiªn, kinh tÕ ®ã
lµ c¸c yÕu tè lao ®éng cã nh vËy míi cã gi¶i ph¸p chñ ®éng khai th¸c lîi thÕ vµ
tiÒm lùc cña nÒn kinh tÕ trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu.
Nh vËy, lîi thÕ c¹nh tranh lµ sù biÓu hiÖn tÝnh tréi cña mÆt hµng ®ã vÒ
chÊt lîng vµ c¬ chÕ vËn hµnh cña nã trªn thÞ trêng t¹o nªn søc hÊp dÉn vµ
thuËn tiÖn cho kh¸ch hµng trong qu¸ tr×nh sö dông. NÐt ®Æc trng cña lîi thÕ
c¹nh tranh ®îc thÓ hiªn trªn c¸c mÆt: chÊt lîng, gi¸ s¶n phÈm, khèi lîng s¶n
phÈm vµ thêi gian giao hµng, tÝnh chÊt vÒ sù kh¸c biÖt cña s¶n phÈm hµng ho¸
vµ c¬ chÕ vËn hµnh t¹o m«i trêng th¬ng m¹i. Lîi thÕ c¹nh tranh cßn bao gåm
chi phÝ c¬ héi vµ n¨ng suÊt lao ®éng cao, chÊt lîng s¶n phÈm tèt, ®¹t tiªu
chuÈn quèc tÕ vµ thÞ hiÕu tiªu dïng trªn c¸c thj trêng cô thÓ, nguån cung cÊp
ph¶i æn ®Þnh, m«i trêng th¬ng m¹i th«ng tho¸ng, thuËn lîi. Do vËy lîi thÕ c¹nh
tranh vµ nh÷ng néi dung mang tÝnh gi¶i ph¸p vÒ chiÕn lîc vµ s¸ch lîc cña mét
®Êt níc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trao ®æi vµ th¬ng m¹i, lîi thÕ c¹nh tranh chÝnh
lµ nghÖ thuËt ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ s½n cã cña chÝnh m×nh ®Ó t¹o thµnh u thÕ
hµng ho¸ trong c¹nh tranh.
4. §iÒu kiÖn vËn dông lý thuyÕt lîi thÕ so s¸nh vµ lîi thÕ c¹nh tranh.
ThuyÕt lîi thÕ so s¸nh vµ lîi thÕ c¹nh tranh cã ý nghÜa hÕt søc thiÕt thùc
®èi víi s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, muèn lîi dông c¸c thuyÕt lîi thÕ cÇn
ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh:
Mét lµ: Lîi thÕ so s¸nh vµ lîi thÕ c¹nh tranh ®îc vËn dông trong ®iÒu
kiªn ngo¹i th¬ng v× vËy c¸c níc muèn khai th¸c lîi thÕ so s¸nh vµ lîi thÕ c¹nh
tranh tríc tiªn ph¶i cã nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ theo híng xuÊt khÈu. §©y lµ ®iÒu
kiÖn c¬ b¶n vËn dông nguyªn lý vÒ lîi thÕ c¹nh tranh.
Hai lµ: Lîi thÕ so s¸nh vµ lîi thÕ c¹nh tranh lu«n g¾n víi yªu cÇu mang
tÝnh x· héi, trong ®ã vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ níc mang tÝnh quyÕt ®Þnh.
V× vËy, ®Ó ®iÒu vËn c¸c lý thuyÕt vÒ lîi thÕ lµ cã c¬ chÕ qu¶n lý n¨ng ®éng, c¸c
chÝnh s¸ch kinh tÕ më t¹o kh¶ n¨ng khai th¸c c¸c tiÒm n¨ng tù nhiªn t¹o ra søc
c¹nh tranh.
Ba lµ: Muèn khai th¸c ®îc lîi thÕ cÇn ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ chóng, muèn vËy
ph¶i cã c¸c chuyªn gia kinh tÕ sö dông thµnh th¹o c¸c ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸
g¾n liÒn víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ thÞ trêng.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Bèn lµ: §Ó ®¸nh gi¸ ®îc c¸c lîi thÕ ph¶i cã hÖ thèng th«ng tin víi møc
®é tin cËy cao, ph¶n ¸nh chÝnh x¸c sè lîng, chÊt lîng c¸c yÕu tè ®Ó ®¸p øng
yªu cÇu ®ã ph¶i ®iÒu tra, kh¶o s¸t c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn kinh tÕ x· héi trong
níc, n¾m ch¾c c¸c th«ng tin vÒ thÞ trêng thÕ giíi.
5. Lîi thÕ cña ViÖt Nam trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i.
VÊn ®Ò tÝch cùc trong héi nhËp lµ chñ ®éng tham gia c¸c quan hÖ hîp
t¸c th¬ng m¹i, tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ mµ biÓu hiÖn tËp
trung vµ chñ yÕu nhÊt lµ thùc hiÖn chiÕn lîc ®Èy m¹nh s¶n xuÊt – xuÊt khÈu
hµng ho¸.
Qua ph©n tÝch nghiªn cøu, c¸c nhµ kinh tÕ cho r»ng ViÖt Nam cã ®ñ 4
yÕu tè rÊt c¬ b¶n vÒ lîi thÕ trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu n«ng s¶n ®Æc biÖt lµ g¹o,
bao gåm: VÞ trÝ ®Þa lý; nguån lao ®éng; tµi nguyªn thiªn nhiªn; chÝnh s¸ch ®æi
míi vµ sù æn ®Þnh nÒn kinh tÕ vÜ m«.
5.1 VÝ trÝ ®Þa lý.
LÞch sö n«ng nghiÖp thÕ giíi ®· x¸c ®Þnh 4 trung t©m n«ng nghiÖp ®Çu
tiªn cña loµi ngêi lµ: Trung §«ng víi lóa m×, lóa m¹ch, ®Ëu Hµ Lan; TRung
Mü víi ng« vµ khoai lang, §«ng Nam ¸ víi lóa níc: B¾c Trung Quèc víi cao l¬ng. Nh vËy, ViÖt Nam thuéc mét trong bèn trung t©m n«ng nghiÖp ®Çu tiªn
víi c©y lóa níc lµ ®Æc trng. Khoa häc ViÖt Nam n¨m 1964 kh¼ng ®Þnh: “ ViÖt
Nam nÕu kh«ng ph¶i lµ trung t©m duy nhÊt xuÊt hiÖn c©y lóa trång th× còng lµ
mét trong nh÷ng trung t©m sím nhÊt”. Nh vËy, cã thÓ nãi c©y lóa níc lµ c©y
b¶n ®Þa cña ViÖt Nam.
ViÖt Nam n»m ë vßng cung Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng, ®©y lµ n¬i ®ang
diÔn ra nh÷ng dßng giao lu kinh tÕ s«i ®éng nhÊt vµ høa hÑn cho nh÷ng bíc
ph¸t triÓn trong t¬ng lai. ViÖt Nam n¨m trªn tuyÕn giao th«ng quèc tÕ quan
träng vµ cã hÖ thèng biÓn lµ cöa ngâ kh«ng chØ ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam
mµ cßn ®èi víi nÒn kinh tÕ cña nhiÒu quèc giai kh¸c. §©y lµ ®iÒu v« cïng
thuËn lîi so víi c¸c níc kh¸c n»m s©u trong lôc ®Þa hoÆc n»m ë nh÷ng n¬i Ýt
diÔn ra ho¹t ®éng th¬ng m¹i quèc tÕ. Lîi thÕ vÒ mÆt ®Þa lý cña níc ta ®ang rÊt
thuËn lîi t¹o ra mét m«i trêng kinh tÕ n¨ng ®éng, linh ho¹t, gi¶m ®îc chi phÝ
vËn chuyÓn vµ kh¶ n¨ng më réng thÞ trêng trao ®æi hµng ho¸ vµ c¸c ho¹t ®éng
dÞch vô. §©y lµ lîi thÕ cÇn khai th¸c vµ ph¸t huy trong ph¸t triÓn kinh tÕ, nÕu
kh«ng biÕt tËn dông vµ ph¸t huy lµ ®ang tù ®¸nh mÊt c¬ héi trong ph¸t triÓn.
5.2 Lîi thÕ vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, khÝ hËu vµ sinh th¸i.
Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c©y lóa níc bao gåm 5 thêi kú, tÊt c¶ c¸c thêi
kú c©y lóa ®Òu ®ßi hái nhiÖt ®é lín h¬n 20C, ®îc tíi thêng xuyªn, cã lîng
nhiÖt ®ñ lín ®Ó c©y ®Î nh¸nh vµ lµm h¹t tèt...§iÒu kiÖn níc ta hoµn toµn ®¸p
øng ®îc yªu cÇu ®ã. Níc ta n»m trong khu vùc nhiÖt ®íi Èm cã ®é Èm kh«ng
khÝ cao kho¶ng 80%, nhiÖt ®é thêng xuyªn trªn 20C, khÝ hËu Êm ¸p cã tæng
bøc x¹ mÆt trêi lªn tíi 140 – 200 kilo calo/1cm2/n¨m, sè giê n¾ng trong n¨m
®¹t trung b×nh 1200giê/n¨m vµ tËp trung m¹nh vµo thêi kú lµm h¹t cña lóa,
gãp phÇn cho n¨ng suÊt cao. Lîng ma hµng n¨m cña níc ta rÊt lín, trung b×nh
1500 – 2000mm, hÖ thèng níc ngÇm cã tr÷ lîng lín, chØ tÝnh díi líp ®Êt dµy
1m lîng níc dù tr÷ ®· lµ 100 –150mm, hÖ thèng s«ng ngßi dµy dÆc...lµ ®iÒu
kiÖn tiªn quyÕt cho s¶n xuÊt lóa níc ph¸t triÓn v× nã ®¶m b¶o cung cÊp ®ñ níc
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
tíi cho hµng triÖu ha lóa. Ngoµi ra hÖ thèng s«ng ngßi dµy ®Æc còng ®em l¹i
cho ViÖt Nam nhiÒu ®ång b»ng thung lòng, t¹o nÒn t¶ng cho ruéng lóa níc ra
®êi ë níc ta.
Ngoµi ra, níc ta cã ®iÒu kiÖn vµ sinh th¸i kh¸ phong phó vµ ®a d¹ng.
Víi sù h×nh thµnh 7 vïng sinh th¸i kh¸c nhau mçi vïng cã ®Æc thï vµ thÕ
m¹nh riªng trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Víi viÖc bè trÝ c©y trång,
vËt nu«i... mµ thiªn nhiªn ®· ban tÆng cho chóng ta, ®Æc biÖt cã nhiÒu tiÓu
vïng “sinh th¸i – khÝ hËu ®Æc thï” cho phÐp ph¸t triÓn mét sè c©y ®Æc s¶n cã
gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao mµ Ýt n¬i cã ®îc t¹o cho n«ng s¶n ViÖt Nam cã n¨ng suÊt
sinh häc cao vµ cã nh÷ng ®Æc trng vÒ “h¬ng vi - chÊt lîng” tù nhiªn ®îc thÕ
giíi a thÝch, lµ nh÷ng lîi thÕ trong c¹nh tranh vÒ tÝnh ®éc ®¸o cña n«ng s¶n
ViÖt Nam. Mµ ë mét sè vïng ®· héi tô ®îc nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc
bè trÝ vËt nu«i c©y trång cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu lín mang tÝnh ®Æc s¶n cã gi¸ trÞ
cña nÒn n«ng nghiÖp ViÖt Nam nh: Vïng T©y Nguyªn cã c©y cµ phª, vïng
§«ng Nam Bé ph¸t triÓn m¹nh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n, vïng trung du
miÒn nói phÝa B¾c lµ vïng cã tiÒm n¨ng kinh tÕ ®a d¹ng cho phÐp bè trÝ c©y
trång vËt nu«i cã hiÖu qu¶ nh c©y chÌ, ch¨n nu«i ®¹i gia sóc.
5.3 §ång b»ng s«ng Hång vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long lµ hai vùa
lóa lín cña c¶ níc.
§ång b»ng s«ng Hång(§BSH) vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long(§BSCL) lµ
hai vùa lóa lín nhÊt cña c¶ níc, ®îc ®¸nh gi¸ vµo lo¹i ph× nhiªu trªn thÕ giíi.
§ång b»ng s«ng Hång lµ ®ång b»ng lín cã diÖn tÝch 1,5 triÖu ha ®îc båi
®¾p do hÖ thèng s«ng Hång vµ s«ng Th¸i B×nh, ®©y còng lµ ®ång b»ng cæ mµu
mì trªn thÕ giíi ®îc båi tô hµng tØ tÊn ®Êt mçi n¨m, chØ tÝnh 1m3 níc vµo mïa
kh« còng chuyÓn 0,5 kg phï sa. §BSH cã chøa hµm lîng ®¹m am«n, l©n, nirat
vµ c¸c nguyªn tè vi lîng kh¸c kh¸ cao, ®é PH ®¹t trÞ sè 6 – 6.5 ®îc xem nh
trung tÝnh. C¸c ®iÒu kiÖn trªn hoµn toµn phï hîp ®Ó chóng ta ph¸t triÓn c©y lóa
níc theo híng th©m canh cho n¨ng suÊt cao, s¶n lîng t¨ng hµng n¨m ®¹t 4%,
t¹o ra 1 triÖu tÊn thãc hµng ho¸ 1 n¨m. Ngoµi ra, §BSH lµ ®ång b»ng cæ cã
lÞch sö khai th¸c h¬n 4 triÖu n¨m nªn ®¸t canh t¸c thuÇn thôc l©u n¨m. §Õn
nay cïng víi §BSCL, §BSH ®· kh¼ng ®Þnh ®îc vai trß quan träng cña m×nh
trong s¶n xuÊt lóa g¹o ®¶m b¶o an ninh l¬ng thùc vµ xuÊt khÈu.
§ång b»ng s«ng Cöu Long lµ ®ång b»ng lín nhÊt níc ta ®îc h×nh thµnh
chñ yÕu do phï sa hÖ thèng s«ng Mª K«ng båi tô hµng n¨m. §Êt phï sa s«ng
Cöu Long cã rÊt nhiÒu tÝnh tréi, lîng ®¹m, l©n, vµ c¸c chÊt kh¸c trong ®Êt kh¸
cao: cø 1 lÝt níc §BSCL chøa 2.4 mg ®¹m, 0.6 mg l©n. §BSCL lµ ®ång b»ng
trÎ ®îc khai th¸c vµo cuèi thÕ kû 17. Gi÷a thÕ kû 19 diÖn tÝch lóa ë ®©y lµ 20
v¹n ha, ®Õn nay ®· më réng ra 4 triÖu ha, ®Êt ®ai b×nh qu©n trªn ®Çu ngêi
kho¶ng 0.4 ha/ngêi. Ngêi d©n §BSCL ®· sím tËn dông c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi
®ã ®Ó ph¸t triÓn c©y lóa theo híng s¶n xuÊt hµng ho¸ lín phôc vô xuÊt khÈu.
S¶n lîng lóa §BSCL t¨ng 7% mét n¨m vµ t¹o ra tõ 5.5 – 6.2 triÖu tÊn thãc
hµng ho¸ chiÕm h¬n 70% lîng g¹o xuÊt khÈu cña c¶ níc hµng n¨m. Víi kÕt
qu¶ ®ã §BSCL gi÷ vÞ trÝ chiÕn lîc trong xuÊt khÈu lóa g¹o níc ta.
Nh vËy, víi c¸c ®Æc ®iÓm lý, ho¸, tÝnh c¶ hai ®ång b»ng lín níc ta ®Òu
cã nh÷ng u ®iÓm næi tréi, hoµn toµn phï hîp víi sù ph¸t triÓn c©y lóa nøc cho
n¨ng suÊt cao. Víi ®é mµu mì vµ ®Æc ®iÓm ®iÓm thêi tiÕt khÝ hËu – mïa vô
cho phÐp §BSH vµ §BSCL s¶n xuÊt lóa quanh n¨m (2 - 3 vô/n¨m) trªn diÖn
réng vµ thÝch nghi víi nhiÒu gièng lóa cao s¶n, lóa ®Æc s¶n cã n¨ng suÊt cao.
Cã thÓ nãi s¶n xuÊt lóa cña chóng ta kh«ng thua kÐm g× víi Th¸i Lan mµ cßn
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®¸p øng ®îc tÝnh ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i vµ phÈm cÊp g¹o cho thÞ hiÕu tiªu dïng
ngµy cµng ®a d¹ng hiÖn nay trªn thÕ giíi.
Víi ®Æc ®iÓm trªn, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®Æc biÖt lµ ngµnh trång lóa níc
d· cã nhiÒu thuËn lîi c¬ b¶n, chøa ®ùng nh÷ng “tiÒm n¨ng” vÒ lîi thÕ c¹nh
tranh cña ngµnh n«ng s¶n trªn thÞ trêng. §ã lµ: n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ chi phÝ
s¶n xuÊt thÊp...Nhê lîi thÕ vèn cã mµ trong nhiÒu n¨m qua tuy xuÊt khÈu ë níc
ta chØ ë d¹ng nguyªn liÖu th« hoÆc cã s¬ chÕ nhng vÉn cã l·i. Song ®ã còng chØ
lµ tiÒn ®Ò trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh, vÊn ®Ò ph¶i biÕt ph¸t huy tèt c¸c lîi thÕ
®ã ®Ó kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña n«ng s¶n xuÊt
khÈu ®Æc biÖt lµ xuÊt khÈu g¹o trong thêi gian tíi, b»ng nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u
hiÖu vÒ khoa häc c«ng nghÖ, chÝnh s¸ch, t¹o sù biÕn ®ái thùc sù trong chÊt lîng vµ n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. Víi sù thay ®æi môc tiªu chiÕn lîc cña c¹nh
tranh chuyÓn träng t©m tõ lîi thÕ so s¸nh dùa vµo ®iÒu kiªn tù nhiªn, nguån tµi
nguyªn thiªn nhiªn dåi dµo vµ gi¸ nh©n c«ng rÎ sang lîi thÕ c¹nh tranh m¹nh
h¬n dùa trªn tiÒm lùc khoa häc víi chi phÝ thÊp còng nh nhiÒu s¶n phÈm vµ
quy tr×nh ®éc ®¸o h¬n.
5.4. Nguån lao ®éng cña ViÖt Nam dåi dµo.
HiÖn nay víi 37 triÖu ngêi ®ang ë trong ®é tuæi lao ®éng ( chiÕm 50 %
d©n sè ), hµng n¨m cã kho¶ng 1 - 1,2 triÖu ngêi ®Õn tuæi lao ®éng. Lao ®éng
ViÖt Nam h¬n 60 % ho¹t ®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp víi c¸c u thÕ ®Æc trng lµ cÇn cï, th«ng minh vµ cã kh¶ n¨ng tiÕp thu nhanh chãng khoa häc c«ng
nghÖ...H¬n n÷a, gi¸ nh©n c«ng l¹i rÎ vµ thÊp h¬n nhiÒu c¸c níc trong khu vùc:
gi¸ c«ng lao ®éng cña ViÖt Nam chØ bµng 1/3 cña Th¸i Lan, b»ng 1/30 cña §µi
Loan, 1/26 cña Singapo. §©y lµ lîi thÕ rÊt lín cÇn khai th¸c cã hiÖu qu¶. Bªn
c¹nh ®ã cßn kh«ng Ýt h¹n chÕ vÒ lao ®éng cña ViÖt nam nh: tr×nh ®é lao ®éng
cßn thÊp, hÇu hÕt cha qua ®µo t¹o, ý thøc tæ chøc kû luËt cha cao. Do ®ã chóng
ta cÇn ph¶i kh«ng ngõng kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ ®ã ®Ó ®¸p øng ®îc yªu cÇu
cña ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ.
5.5 §êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc.
KÓ tõ khi thùc hiÖn ®êng lèi cña §¶ng ( tõ ®¹i héi VI – 1981 ) ®Õn nay
nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tu ®¸ng kÓ, kinh tÕ n«ng nghiÖp
kh«ng ngõng ®îc ph¸t triÓn, ®êi sèng n«ng th«n tõng bíc ®îc n©ng cao, nÒn
kinh tÕ x· héi trë nªn n¨ng ®éng, linh ho¹t, kinh tÕ ®èi ngo¹i ®îc t¨ng cêng vµ
ph¸t triÓn trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc: ho¹t ®éng nhËp khÈu, ®Çu t, hîp t¸c vµ tham
gia vµo c¸c tæ chøc quèc tÕ. ChÝnh sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ vµ ®æi míi chÝnh
s¸ch ®· t¹o ®µ cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Nh vËy, chÝnh s¸ch vµ m«i trêng ®îc
xem nh lµ mét trong nh÷ng lîi thÕ cã vai trß quyÕt ®Þnh tíi qu¸ tr×nh ph¸t
triÓn cña nÒn kinh tÕ. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn lu«n ®îc bæ sung vµ hoµn thiÖn
c¸c chÝnh s¸ch, t¹o m«i trêng kinh tÕ thuËn lîi cho yªu cÇu cña sù nghiÖp ph¸t
triÓn nÒn kinh tÕ x· héi.
Uy tÝn vµ vai trß cña ViÖt Nam trªn thÞ trêng xuÊt khÈu n«ng s¶n, ®Æc
biÖt lµ thÞ trêng lóa g¹o trªn thÕ giíi kh«ng ngõng ®îc t¨ng lªn. Tuy cßn yÕu
c¶ vÒ kinh nghiÖm vµ bÒ dµy trong viÖc tham gia vµo thÞ trêng xuÊt khÈu nhng
®· cã tèc ®é ph¸t triÓn nhanh thÓ hiÖn sù trëng thµnh, biÓu hiÖn s¶n lîng vµ
kim ng¹ch xuÊt khÈu cã vÞ trÝ cao trªn thÞ trêng - xuÊt khÈu lóa g¹o ViÖt Nam
d· ®øng hµng thø hai trªn thÕ giíi. Nh vËy ViÖt Nam cã ¶nh hëng ®¸ng kÓ trªn
thÞ trêng thÕ giíi vÒ mÆt hµng g¹o xuÊt khÈu víi sè lîng vµ chÊt lîng ngµy
cµng t¨ng, vÞ thÕ cña ViÖt Nam ngµy cµng ®îc cñng cè trong kinh tÕ ®èi ngo¹i.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
II. Xu híng biÕn ®éng cña thÞ trêng g¹o thÕ giíi.
1. Cung:
G¹o lµ nhu yÕu phÈm tèi cÇn thiÕt cho nhu cÇu hµng ngµy cña con ngêi.
Do nhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña lóa g¹o mµ ngµy nay hÇu hÕt c¸c quèc
gia ®Òu quan t©m ®Õn lÜnh vùc an ninh l¬ng thùc, trong ®ã hä ®Æc biÖt quan
t©m ®Õn vÊn ®Ò c©n ®èi cung - cÇu t¹o sù æn ®Þnh cho nhu cÇu trong níc. H¬n
n÷a, diÔn biÕn thuËn tiÖn cña thêi tiÕt khÝ hËu trong vµi n¨m gÇn ®©y lµm lîng
lóa g¹o trao ®æi trªn thÞ trêng ngµy cµng nhiÒu, rÊt nhiÒu quèc gia d thõa g¹o
®Æc biÖt lµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Trong vµi thËp niªn võa qua c¸c níc ®ang
ph¸t triÓn vÉn thêng xuyªn chiÕm kho¶ng 80% lîng g¹o xuÊt khÈu trªn toµn
thÕ giíi, phÇn cßn l¹i c¸c níc ph¸t triÓn chiÕm 20%. Theo ph¹m vi ch©u lôc th×
Ch©u ¸ trung b×nh xuÊt khÈu lín nhÊt chiÕm 75%, thø ®Õn lµ Mü xuÊt khÈu
kho¶ng 20%, c¶ 3 ch©u Ch©u ©u, ch©u §¹i D¬ng, Ch©u Phi chØ chiÕm 5% tæng
xuÊt khÈu g¹o thÕ giíi.
Theo kinh tÕ häc, ®é co gi·n cña cung ®èi víi gi¸ c¶ thêng lín h¬n ®é
co gi·n cña cÇu. Khi gi¸ t¨ng ngêi ta cã thÓ ®Çu t cho xuÊt khÈu g¹o nhiÒu h¬n
nh th«ng qua më réng diÖn tÝch canh t¸c, c¶i tiÕn gièng, c«ng nghÖ chÕ
biÕn...Song ®iÒu nµy diÔn ra chËm ch¹p vµ cÇn cã thêi gian ®Ó ®iÒu chØnh.
Tæng cung g¹o biÕn ®éng phô thuéc nhiÒu vµo c¸c yÕu tè tù nhiªn nh thêi tiÕt,
thiªn tai, b·o lò, h¹n h¸n,s©u bÖnh...
2.CÇu:
Khi gi¸ t¨ng, ngêi ta còng cã thÓ thay thÕ viÖc tiªu dïng g¹o b»ng c¸c
lo¹i l¬ng thùc kh¸c nh: lóa mú, ng«...song sù thay ®æi nµy bÞ h¹n chÕ bëi thãi
quen vµ tËp qu¸n tiªu dïng. Trong ng¾n h¹n tæng cÇu vÒ g¹o (AS) lµ t¬ng ®èi
æn ®Þnh.
Tríc khi do thiÕu l¬ng thùc triÒn miªn nhu cÇu l¬ng thùc cña con ngêi
rÊt ®¬n gi¶n chØ cÇn cã g¹o lµ ®ñ ¨n. Tríc nhu cÇu ®ã, viÖc s¶n xuÊt lóa g¹o
còng ®¬n gi¶n, nh÷ng lo¹i gièng lóa nµo ng¾n ngµy cho n¨ng suÊt cao ®Òu ®îc
coi lµ gièng tèt vµ ®îc ¸p dung réng r·i. §èi víi nh÷ng gièng lóa ®Æc trng
truyÒn thèng mÆc dï cã h¬ng vÞ nhng n¨ng suÊt thÊp nªn viÖc b¶o tån gÇn nh
®îc coi nhÑ. Cïng víi v¨n minh x· héi hiÖn ®¹i ngµy nay th× nhu cÇu cña con
ngêi còng kh«ng ngõng t¨ng lªn. Nhu cÇu cña con ngêi kh«ng chØ dõng l¹i ë
møc ®ñ g¹o ®Ó ¨n mµ ®ßi hái nh÷ng lo¹i g¹o cã chÊt l¬ng cao - ®Æc s¶n, nh÷ng
lo¹i g¹o tù nhiªn. Së dÜ cã g¹o “tù nhiªn” bëi lÏ cïng víi nh÷ng thµnh tùu cña
KHCN lµ t¸c h¹i cña lîng ho¸ chÊt tån ®äng trong s¶n phÈm. NhiÒu c«ng tr×nh
khoa häc nghiªn cøu ®· ph¸t hiÖn ra r»ng: tiªu dïng nh÷ng lo¹i g¹o cßn lu lîng ho¸ chÊt lµ v« cïng t¸c h¹i. H¬n n÷a, nh÷ng lo¹i g¹o cßn th©m canh theo
ph¬ng thøc cæ truyÒn, tù nhiªn bao giê còng cã h¬ng vÞ ®Ëm ®µ h¬n c¸c s¶n
phÈm cïng lo¹i mµ sö dông qu¸ nhiÒu ho¸ chÊt. ChÝnh ®iÒu nµy ®· dÉn ®Õn
mét xu híng cã tÝnh quy luËt vÒ nhu cÇu g¹o hiÖn nay: CÇu vÒ sè lîng g¹o
chÊt lîng thÊp cã xu híng t¨ng chËm thËm chÝ gi¶m, cßn cÇu vÒ g¹o chÊt lîng
cao vÉn kh«ng ngõng t¨ng lªn.
3.Gi¸:
Gi¸ g¹o trªn thÞ trêng thÕ giíi rÊt nh¹y c¶m. Sù dao ®éng cña nã phô thuéc
vµo s¶n lîng, tån kho, dù tr÷ toµn cÇu, tû lÖ thay thÕ biªn gi÷a g¹o vµ c¸c lo¹i
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
l¬ng thùc kh¸c nh: lóa mú, ng«... ®Æc biÖt t×nh mïa vô trong s¶n xuÊt vµ trao
®æi.
Nh×n chung gi¸ lóa g¹o trªn thÕ giíi gÇn ®©y cã xu híng gi¶m xuèng,
nguyªn nh©n cña sù gi¶m gi¸ nµy do nhu cÇu g¹o t¬ng ®èi æn ®Þnh trong khi
cung ngµy cµng cã xu híng t¨ng lªn.
§øng tríc xu híng cña thÞ trêng g¹o thÕ giíi, ViÖt Nam víi c¬ng vÞ lµ mét
níc xuÊt khÈu. BiÖn ph¸p l©u dµi ®èi víi chóng ta tríc hÕt lµ n©ng cao chÊt l¬ng lóa g¹o, tiÕp ®ã lµ më réng thÞ trêng tiªu thô.
III. mét sè nh©n tè ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ
xuÊt khÈu lóa g¹o ViÖt Nam.
1. Sù biÕn ®éng cña thÞ trêng.
ThÞ trêng lµ ph¹m trï kinh tÕ g¾n liÒn víi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, ë ®©u
cã s¶n xuÊt, lu th«ng hµng ho¸ th× ë ®ã cã thÞ trêng. §Ó n¾m v÷ng c¸c quy luËt
vËn ®éng cña thÞ trêng nh»m xö lý c¸c t×nh huèng trong kinh doanh nhÊt thiÕt
chóng ta ph¶i nghiªn cøu vµ hiÓu biÕt thÞ trêng mµ m×nh ®Þng kinh doanh.
Chóng ta nghiªn cøu t¸c ®äng cña thÞ trêng thÕ giíi ®Õn xuÊt khÈu g¹o cña
ViÖt Nam hai vÊn ®Ò:
Thø nhÊt: dung lîng cña mÆt hµng g¹o trªn thÞ trêng §ã lµ khèi lîng
hµng ho¸ ®îc giao dÞch trªn ph¹m vi thÞ trêng nhÊt ®Þnh. Chóng ta nghiªn cøu
dung lîng thÞ trêng g¹o ®Ó x¸c ®Þnh nhu cÇu thËt cña thÞ trêng g¹o thÕ giíi.
Nh chóng ta ®· biÕt, g¹o lµ s¶n phÈm thiÕt yÕu rÊt cÇn thiÕt cho cuéc sèng, nhng nhu cÇu nhËp khÈu t¨ng lªn cÇu vÒ g¹o cña mçi c¸ nh©n gi¶m xuèng, song
nhu cÇu cña toµn x· héi vÉn t¨ng lªn. Nguyªn nh©n lµ khi thu nhËp t¨ng lªn th×
ngêi tiªu dïng g¹o trùc tiÕp Ýt ®i nhng ngêi ta sÏ tiªu dïng nh÷ng s¶n phÈm ®îc chÕ biÕn tõ g¹o t¨ng lªn. §ång thêi nhu cÇu g¹o t¨ng lªn do d©n sè t¨ng lªn.
V× vËy vhóng ta thùc hiÖn chiÕn lîc xuÊt khÈu s¶n phÈm, ta phØa lÊy c¬ së xuÊt
khÈu lµ do nhu cÇu khi cã nhu cÇu míi xuÊt hiÖn. §¸nh gi¸ t¬ng ®èi dung lîng thÕ giíi sÏ cho phÐp x¸c ®Þnh nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cung cÊp g¹o cho thÞ trêng.
Thø hai: Sù biÕn ®éng cña gi¸ g¹o.
Gi¸ g¹o xuÊt khÈu g¹o ®îc coi lµ gi¸ tæng hîp trong ®ã bao gåm: chi phÝ
s¶n xuÊt, bao b×, vËn chuyÓn, thu mua, thuÕ xuÊt nhËp khÈu ... Còng nh c¸c
mÆt hµng kh¸c, gi¸ g¹o biÕn ®éng rÊt phøc t¹p bëi nã bÞ chi phèi bëi nhiÒu yÕu
tè nh: cung, cÇu, c¹nh tranh. H¬n n÷a g¹o lµ s¶n phÈm thiÕt yÕu nªn mét sù
biÕn ®éng nhá cña cung hoÆc cÇu ®Òu lµm thay ®æi gi¸.
Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cÇu vÒ g¹o t¬ng ®èi b·o hoµ, cung
vÒ g¹o ngµy cµng t¨ng dÉn ®Õn gi¸ g¹o trªn thÞ trêng thÕ giíi rÊt thÊp - ¶nh hëng lín ®Õn ®êi sèng n«ng d©n nhÊt lµ nh÷ng vïng chuyªn canh c©y lóa. §Ó
kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, ChÝnh phñ cÇn quan t©m h¬n n÷a ®Õn nh÷ng biÖn
ph¸p hç trî n«ng d©n trång lóa vµ nh÷ng doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o.
2. ThÞ hiÕu ngêi tiªu dïng.
Tuú theo møc sèng, tËp qu¸n, viÖc tiªu thô g¹o cña c¸c níc, cña c¸c khu
vùc trong nh÷ng thêi gian nhÊt ®Þnh cã nh÷ng yªu cÇu kh¸c nhau th«ng thêng,
g¹o ®¸nh bãng vµ s¸t tr¾ng ®îc a chuéng h¬n. Tuy vËy, cã nh÷ng vïng n«ng
th«n ngêi ta l¹i a lo¹i g¹o s¸t kh«ng kü chøa nhiÒu Vitamin vµ nµy nay thÕ giíi
thiªn vÒ g¹o ngon h¹t dµi. Tõ nh÷ng kh¸c nhau vÒ thÞ hiÕu ®ã, ta thÊy r»ng khi
th©m nhËp vµo mét thÞ trêng nµo ®ã tríc hÕt ta ph¶i t×m hiÓu thÞ hiÕu cña hä,
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
xem hä cÇn lo¹i g¹o nµo tõ ®ã cung øng phï hîp, cã nh vËy míi n©ng cao hiÖu
qu¶ xuÊt khÈu g¹o.
3.ChÊt lîng g¹o xuÊt khÈu.
ChÊt lîng g¹o lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh tíi sù c¹nh tranh
trªn thÞ truêng, ®ång thêi nã c¶i thiÖn ®îc hiÖu qu¶ xuÊt khÈu. ChÊt lîng g¹o
xuÊt khÈu cÇn ®îc hiÓu mét c¸ch réng h¬n víi ý nghÜa lµ mét chØ tiªu tæng hîp
ph¶n ¸nh møc ®é tho¶ m·n nhu cÇu g¹o xuÊt khÈu vÒ quy c¸ch, phÈm chÊt,
kiÓu d¸ng, së thÝch, tËp qu¸n tiªu dïng. ChÊt lîng g¹o kh«ng phô thuéc vµo
nhiÒu yÕu tè trong ®ã gièng, kü thuËt canh t¸c vµ b¶o qu¶n chÕ biÕn lµ nh÷ng
nh©n tè ¶nh hëng trùc tiÕp tíi chÊt lîng g¹o.
3.1 Gièng:
§©y lµ nh©n tè quan träng ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng g¹o, bëi lÏ gièng tèt
b¶n th©n nã ®· ®¶m b¶o c¸c chØ tiªu:
Kh¶ n¨ng chèng chäi víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn.
Cho phÐp sinh trëng vµ ph¸t triÓn m¹nh.
T¹o ra s¶n phÈm míi cã n¨ng suÊt chÊt lîng cao, mÉu m· ®Ñp.
Cã kh¶ n¨ng h¹n chÕ c¸c lo¹i s©u bÖnh.
§Ó cã thÓ t¹o ra chÊt lîng tèt th× §¶ng vµ Nhµ níc vµ Bé N«ng NghiÖp
vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n cÇn cã sù ®Çu t thÝch ®¸ng vµo lÜnh vùc nghiªn cøu
gièng c©y trång, lÜnh vùc c«ng nghÖ gen, bªn c¹nh ®ã cÇn tranh thñ tr×nh ®é
khoa häc tiªn tiÕn cña c¸c níc trªn thÕ giíi nh vÊn ®Ò chuyÓn giao c«ng nghÖ,
vÊn ®Ò nghiªn cøu øng dông ...
3.2. Kü thuËt canh t¸c:
Lµ tæng hîp c¸c biÖn ph¸p bao gåm c¸c kh©u: gieo cÊy, ch¨m sãc vµ
phßng trõ s©u bÖnh. §©y lµ nh©n tè ¶nh hëng m¹nh mÏ ®Õn qu¸ tr×nh sinh trëng vµ ph¸t triÓn c©y lóa, viÖc thùc hiÖn ®óng quy tr×nh kü thu¹t lµ viÖc v«
cïng quan träng t¹o ra lo¹i g¹o cã chÊt lîng cao.
3.3 C«ng nghÖ sau thu ho¹ch:
§©y lµ kh©u cuèi cïng ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng lóa g¹o bao gåm: ph¬i
sÊy, xay x¸t, bao gãi vµ kü thuËt b¶o qu¶n. Mçi mét c«ng ®o¹n thùc hiÖn lµ
mét lÇn lµm thay ®æi chÊt lîng h¹t g¹o. Sù thay ®æi nµy lµ t¨ng lªn khi c«ng
®o¹n ®ã ®îc thùc hiÖn ®óng quy tr×nh vµ sù thay ®æi ®ã lµ gi¶m ®i khi kh«ng
®óng quy tr×nh kü thuËt. XÐt mét c¸ch cô thÓ h¬n:
Víi kh©u ph¬i sÊy:
§©y lµ c«ng ®o¹n lµm gi¶m ®é Èm cña lóa g¹o khi míi gÆt vÒ. §é Èm
®¶m b¶o cña h¹t thãc lµ 14% th× khi cho vµo kho b¶o qu¶n lo¹i thãc nµy thêng
dÔ bÞ n¶y mÇm ®iÒu nµy còng ®ång nghÜa víi h¹t g¹o lµm ra dÔ biÕn mµng vµ
b¹c bông kh«ng ®¶m b¶o tiªu chuÈn cho xuÊt khÈu g¹o. H¬n n÷a, b¶n th©n qu¸
tr×nh sÊy kh« lóa g¹o nÕu kh«ng ®óng quy tr×nh tøc lµ cho vµo m¸y sÊy mét
khèi lîng lóa g¹o qu¸ lín hoÆc mét lîng nhiÖt qu¸ cao sÏ dÉn ®Õn viÖc t¹o ra
mét lîng lóa g¹o cã ®é Èm kh«ng ®ång ®Òu vµ g¹o sÏ nhiÒu h¹t vì.
Víi kho b¶o qu¶n:
BÊt kÓ quèc gia nµo cã lóa g¹o th× ®Òu cã kho b¶o qu¶n. Kho b¶o qu¶n
lµ mét hÖ thèng c¸c kho tõ kho b¶o qu¶n ë c¸c chî thu mua, kho b¶o qu¶n tËp
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
trung ë n¬i xay x¸t vµ kho b¶o qu¶n ë c¸c c¶ng giao hµng. ViÖc x©y dùng c¸c
kho mét c¸ch hiÖn ®¹i ®¶m b¶o lµ yªu cÇu cÇn thiÕt ®Æt ra víi mäi quèc gia
xuÊt khÈu lóa g¹o.
Víi chÕ biÕn:
Kü thuËt xay s¸t ®îc ®¸nh gi¸ theo chÊt lîng h¹t g¹o nguyªn. Tuy nhiªn,
lîng g¹o nguyªn cao hay thÊp cßn phô thuéc kü thuËt xay x¸t vµ gièng lóa. ThÞ
hiÕu tiªu dïng quyÕt ®Þnh tíi c¸ch chÕ biÕn nh thÕ nµo. Cã níc a g¹o s¸t tr¾ng,
kh«ng cßn ph«i vµ líp c¸m ngoµi cïng. Cã nhiÒu níc a g¹o hÊp chøa nhiÒu
Vitamin vµ cã gi¸ trÞ dinh dìng cao. ViÖc chÕ biÕn sao cho phï hîp thÞ hiÕu
ngêi tiªu dïng còng ®ång nghÜa víi chÊt lîng g¹o ®îc n©ng lªn ®Ó ®¸p øng yªu
cÇu cña ngêi tiªu dïng.
4. C¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Nhµ níc ®èi víi viÖc xuÊt khÈu g¹o.
C¬ chÕ qu¶n lý, chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ quan hÖ ®èi ngo¹i lµ yÕu tè rÊt
nh¹y c¶m, t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn nÒn kinh tÕ nãi chung vµ xuÊt khÈu nãi riªng.
Sù t¸c ®éng cña c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®Õn xuÊt khÈu g¹o theo hai híng: k×m
h·m xuÊt khÈu nÕu chÝnh s¸ch ®ã kh«ng phï hîp vµ thóc ®¶y m¹nh mÏ xu¸t
khÈu ®¹t hiÖu qu¶ cao nÕu chÝnh s¸ch ®ã phï hîp.
§èi víi xuÊt kh¶u g¹o, chÝnh s¸ch t¸c ®éng m¹nh mÏ nhÊt lµ:
ChÝnh s¸ch ®Çu t.
ChÝnh s¸ch vèn tÝn dông.
ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm vµ trî gi¸.
H¬n n÷a, xuÊt khÈu g¹o lµ ho¹t ®éng bu«n b¸n vît ra ngoµi ph¹m vi mét
quèc gia th«ng qua mèi quan hÖ th¬ng m¹i cã tæ chøc tõ bªn trong ra bªn
ngoµi nh»m thu ®îc lîi Ých ngo¹i vi lín h¬n. V× vËy c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ
®èi ngo¹i cã ¶nh hëng m¹nh mÏ ®Õn xuÊt khÈu g¹o. §èi víi mét níc c¸c c¬
quan kinh tÕ ®èi ngo¹i cëi më cho phÐp t×m kiÕm ®îc nhiÒu b¹n hµng ®Ó xuÊt
khÈu. Sù biÕn ®éng c¸c ngo¹i tÖ m¹nh t¹o ra sù thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸i còng lµ
nh©n tè ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn xuÊt khÈu g¹o. §Æc biÖt ®èi víi ViÖt Nam ®Õn
n¨m 2003, HiÖp ®Þnh Th¬ng m¹i tù do gi÷a c¸c níc §«ng Nam ¸ cã hiÖu lùc,
hµng rµo thuÕ quan ®îc xo¸ bá. §©y kh«ng chØ lµ nh©n tè ¶nh hëng ®¬n thuÇn
mµ lµ th¸ch thøc lín cho xuÊt khÈu g¹o cña níc ta.
Tríc thùc tÕ ®ã, yªu cÇu ®Æt ra cho chÝnh phñ ViÖt Nam hiÖn nay lµ cÇn
cã mét chÝnh s¸ch hîp lý trong ®iÒu hµnh xuÊt khÈu g¹o, còng nh c¸c doanh
nghiÖp xuÊt khÈu, cã thÓ gi¶m thuÕ quan, trî cÊp vËn chuyÓn, cho vay u ®·i ®Ó
thu mua thãc cña n«ng d©n, ®ång thêi khi gi¸ gi¶m cã thÓ gióp hä b»ng quü
b×nh æn ...Quy ®Þnh møc gi¸ trÇn, gi¸ sµn ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých cho ngêi s¶n xuÊt
vµ tiªu dïng. Nhµ níc cÇn x¸c ®Þnh tØ gi¸ hèi ®o¸i hîp lý ®Ó t¹o ra søc c¹nh
tranh cho xuÊt khÈu g¹o. V× tû gi¸ hèi ®o¸i lµ ®ßn bÈy ®Ó ®iÒu tiÕt cung cÇu, tû
gi¸ hèi ®o¸i thÊp sÏ cho t¸c dông khuyÕn khÝch nhËp khÈu nhng tû gi¸ hèi ®o¸i
cao sÏ bÊt lîi cho nhËp khÈu nhng nã l¹i khuyÕn khÝch xuÈt khÈu v× khi ®ã
hµng xuÊt khÈu sÏ cã gi¸ t¬ng ®èi thÊp.
Tríc xu thÕ vËn ®éng vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña x· héi, KHCN
ngµy cµng hiÖn ®¹i cïng víi ®ã lµ nhu cÇu tiªu dïng cña con ngêi ngµy cµng
®îc n©ng cao, ngµnh lóa g¹o còng ph¶i thay ®æi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®ã. V×
vËy, mét chÝnh s¸ch cho ngµnh lóa g¹o khi ®a ra kh«ng chØ ®óng, phï hîp mµ
cßn kÞp thêi n÷a.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
CH¦¥NG II
THùC TR¹NG XUÊT KHÈU G¹O VIÖT NAM
I. Kh¸i qu¸t thÞ trêng g¹o thÕ giíi.
ThÞ trêng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ g¾n liÒn víi sù ra ®êi – ph¸t triÓn s¶n
xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸, còng nh c¸c thÞ trêng kh¸c thÞ trêng g¹o lµ tËp hîp
tho¶ thuËn gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n. Tuy nhiªn g¹o lµ s¶n phÈm tiªu dïng tÊt
yÕu vµ lµ s¶n phÈm cña ngµnh n«ng nghiÖp nªn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:
Thø nhÊt: ThÞ trêng g¹o cã tÝnh thêi vô trong trao ®æi v× s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp mang tÝnh thêi vô – tÝnh thêi vô quy ®Þnh bëi ®Æc ®iÓm khÝ hËu sinh
th¸i kÕt hîp víi ®Æc ®iÓm kü thuËt c©y rång.
Thø hai: Chñ yÕu lµ bu«n b¸n g¹o gi÷a c¸c chÝnh phñ.
Thø ba: Chñ thÓ xuÊt khÈu g¹o vµ nhËp khÈu g¹o kh«ng æn ®Þnh.
Thø t: C¸c níc lín ®ãng vai trß chi phèi thÞ trêng g¹o thÕ giíi.
Thø n¨m: ThÞ trêng chñng lo¹i g¹o phong phó vµ cã sù kh¸c biÖt vÒ thÞ
hiÕu tiªu dïng cña mçi níc nhËp khÈu.
Cã thÓ nãi thÞ trêng lóa g¹o lµ réng kh¾p, hÇu hÕt c¸c khu vùc trªn thÕ
giíi ®Òu nhËp khÈu g¹o, ®Æc biÖt lµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nhËp trªn 50% s¶n
lîng g¹o giao dÞch trªn thÞ trêng thÕ giíi.
§Æc ®iÓm thÞ trêng g¹o thÕ giíi
VÒ mÆt cung: G¹o th¬ng m¹i thÕ giíi hµng n¨m ë møc 21 - 23 triÖu tÊn.
Trong ®ã, Th¸i Lan vµ ViÖt Nam ®¶m b¶o 50% thÞ phÇn g¹o thÕ giíi; Th¸i Lan
kho¶ng 7 triÖu tÊn, ViÖt Nam 4 triÖu tÊn. Ngoµi ra c¸c níc kh¸c nh Mü: 2,5
triÖu tÊn, Pakistan: 2 triÖu tÊn, Trung Quèc: 2 triÖu tÊn, Ên §é: 1,6 triÖu tÊn.
Tõ n¨m 1996 trë l¹i ®©y, khèi lîng g¹o xuÊt khÈu thÕ giíi cã xu híng æn ®Þnh.
Ên §é cã tèc ®é t¨ng nhanh nhÊt vµ dù ®o¸n sÏ tiÕp tôc t¨ng trong 10 n¨m tíi.
VÒ mÆt cÇu: Ch©u ¸ lµ khu vùc nhËp khÈu lín nhÊt, chiÕm kho¶ng 60%
tæng lîng nhËp toµn cÇu. C¸c níc nhËp khÈu chñ yÕu lµ Indâeia, BangladÐh,
Mal·yia, Philipines, Ian, Ir¨c, NhËt B¶n, B¾c TriÒu Tiªn, Hµn Quèc. Ch©u Phi
chiÕm 21% tæng lîng nhËp toµn cÇu, lµ thÞ trêng dÔ tÝnh cho g¹o phÈm cÊp
trung b×nh vµ thÊp, tuy nhiªn hiÖn t¹i kh¶ n¨ng thanh to¸n cßn nhiÒu h¹n chÕ.
C¸c khu vùc kh¸ gåm: Ch©u ©u, Ch©u Mü Latinh, B¾c Mü vµ Ch©u óc nhu
cÇu kh«ng lín nhng ®îc gi¸ cao vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n tèt, yªu cÇu phÈm chÊt
cao, tiªu chuÈn vÖ sinh an toµn thùc phÈm chÆt chÏ.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Tªn níc
Th¸i Lan (1)
ViÖt Nam (2)
Trung Quèc(3)
Ên §é (4)
Hoa Kú (5)
PakÝtan(6)
Myanma(7)
Tæng (1+2+...7)
C¸c níc kh¸c(8)
Toµn cÇu(1+2+...8)
XuÊt khÈu g¹o cña 7 níc hµng ®Çu thÕ giíi
Tèc ®é t¨ng b×nh
1991
1995
2001
qu©n hµng n¨m
(1.000 tÊn) (1.000 tÊn) (1.000 tÊn)
1991-2001(%)
1.515
6.298
7.500
17
1.050
2.308
3.550
13
1.030
235
1.800
6
580
551
1.500
10
2.230
2.528
2.700
2
1.512
1.852
2.300
4
199
392
500
10
11.759
14.066
21.914
6
4.372
9.237
1.866
-8
16.086
23.303
23.780
4
Nguån: Bé N«ng NghiÖp Hoa Kú
II. THùC TR¹NG KH¶ N¡NG C¹NH TRANH Vµ XUÊT KHÈU G¹O CñA VIÖT NAM.
1.Kh¸i qu¸t t×nh h×nh s¶n xuÊt lóa g¹o ViÖt Nam.
Sau Nghi quyÕt 10 cña Bé ChÝnh trÞ (5/4/1988) s¶n xuÊt n«ng nghiÖp níc ta
thùc sù ®îc “bung” ra vÒ mäi mÆt. Hé n«ng d©n ®îc c«ng nhËn lµ ®¬n vÞ kinh
tÕ tù chñ. S¶n xuÊt l¬ng thùc tõ ®ã cã nh÷ng bíc tiÕn nh¶y vät ®¸ng kÓ, chóng
ta ®· tõ mét níc ph¶i nhËp khÈu l¬ng thùc trë thµnh mét níc xuÊt khÈu l¬ng
thùc lín. ChÝnh s¸ch míi ®· thóc ®Èy khai hoang, phôc ho¸ diÖn tÝch trång lóa
qua c¸c n¨m tõ 6.037 triÖu ha n¨m 1990 lªn 7.632 ha n¨m 2000, t¨ng 2.1%.
Cïng víi më réng diÖn tÝch lµ ®Çu t cho c«ng t¸c nghiªn cøu gièng, x©y dùng
c«ng tr×nh thuû lîi, t¨ng lîng ph©n ho¸ häc vµ thùc hiÖn tèt c«ng t¸c b¶o vÖ
thùc vËt ®· n©ng cao tr×nh ®é th©m canh t¨ng n¨ng suÊt lóa mét c¸ch râ rÖt.
HiÖn nay, kho¶ng 70% tæng gi¸ trÞ n«ng nghiÖp níc ta thuéc ngµnh
trång trät, trong ®ã chñ yÕu lµ s¶n xuÊt l¬ng thùc. Trong s¶n xuÊt l¬ng thùc,
mét mÆt kh¼ng ®Þnh râ vÞ trÝ ®Æc biÖt cña s¶n xuÊt lóa g¹o, mÆt kh¸c lý gi¶i kÞp
thêi sù khëi s¾c c¬ b¶n cña xuÊt khÈu g¹o. Sè liÖu díi ®©y sÏ kh¾c häa nh÷ng
nÐt c¬ b¶n t×nh h×nh s¶n xuÊt lóa g¹o cña níc ta trong thêi gian qua.
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
N¨m
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
S¶n suÊt lóa g¹o ViÖt Nam 13 n¨m qua.
S¶n lîng cña
N¨ng suÊt cña
S¶n lîng cña
ViÖt Nam
ViÖt Nam
thÕ giíi
( 1000 tÊn )
( t¹/ha )
( 10.000 tÊn )
18.996,3
32,2
498,7
19.225,2
31,9
507,9
19.621,9
31,3
520,4
21.590,3
33,3
525,2
23.836,6
34,8
526,9
23.528,3
35,6
527,2
24.963,7
36,9
540,1
26.396,7
37,7
550,9
27.623,9
38,8
563,5
29.201,7
39,6
574,3
30.922,6
40,8
585,6
32.524,0
41,2
607,7
31.970,0
40,0
593,9
Nguån: Vô xuÊt nhËp khÈu – Bé th¬ng m¹i
N¨ng suÊt cña
thÕ giíi
( t¹/ha )
33,5
34,7
35,5
35,6
35,9
36,2
36,5
37,2
37,6
38,0
38,4
39,2
38,9
C¨n cø vµo b¶ng sè liÖu cho thÊy, n¨ng suÊt lóa cña ViÖt Nam kh«ng
ngõng ®îc t¨ng lªn, tõ chç thÊp h¬n n¨ng suÊt b×nh qu©n cña thÕ giíi vµ trong
6 n¨m liªn tôc trë l¹i ®©y ®· vît n¨ng suÊt trung b×nh cña thÕ giíi. N¨ng suÊt
t¨ng, kÕt hîp víi th©m canh mµ s¶n lîng lóa cña ViÖt Nam t¨ng trëng m¹nh tõ
gÇn 19 triÖu tÊn n¨m 1989 lªn møc 30,9 triÖu tÊn n¨m 1999 t¨ng 53,3% ( ViÖt
Nam hiÖn ®ang lµ níc dÉn ®Çu vÒ tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lóa b×nh qu©n lµ 2.5
%/n¨m vµ t¨ng s¶n lîng 5.6%/n¨m ). Nh vËy, trong 13 n¨m qua møc t¨ng trëng b×nh qu©n hµng n¨m cña ViÖt Nam ®Òu vît xa so víi thÕ giíi nãi chung vµ
Ch©u ¸ nãi riªng. Nh vËy kh«ng ph¶i v« cí mµ c¸c nhµ kinh tÕ thÕ giíi ®¸nh
gi¸ lµ thµnh tùu lín nhÊt cña ViÖt Nam ®¹t ®îc trong cuéc ®æi míi tríc hÕt lµ
thµnh tùu n«ng nghiÖp, cô thÓ trong s¶n xuÊt l¬ng thùc ë ®©y lµ thêi kú hng
thÞnh nhÊt trong s¶n xuÊt lóa cña ViÖt Nam.
N¨m 1999, mÆc dï diÔn ra hai trËn lò lôt nghiªm träng trªn quy m« lín
x¶y ra ë 9 tØnh miÒn Trung nh c¶ níc vµ thÕ giíi ®· biÕt, nhng l¬ng thùc quy
thãc cña ViÖt Nam vÉn ®¹t trªn 34 triÖu tÊn (vît n¨m 1998 lµ 1,7 triÖu tÊn).
N¨m 2001 s¶n lîng ViÖt Nam gi¶m ®i ®«i chót ( gi¶m 0.554 triÖu tÊn ), kh«ng
chØ riªng s¶n lîng ViÖt Nam gi¶m mµ s¶n lîng thÕ giíi còng gi¶m.
MÆc dï d©n sè níc ta ph¸t triÓn nhanh nhng s¶n lîng l¬ng thùc b×nh
qu©n nãi chung vµ s¶n lîng thãc b×nh qu©n nãi riªng vÉn liªn tôc t¨ng, cho
nªn chóng ta kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o an ninh l¬ng thùc quèc gia mµ cßn gia
t¨ng xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ ta cã ®îc nh÷ng kÕt qu¶
®¸ng khÝch lÖ nh vËy. §Ó ®¹t ®îc kÕt qu¶ ®ã chóng ta ph¶i kÓ ®Õn rÊt nhiÒu yÕu
tè quyÕt ®Þnh, trong ®ã cã c¸c chñ tr¬ng chÝnh s¸ch cña Nhµ níc.
2. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam.
Thùc d©n Ph¸p x©m lîc ViÖt Nam ®· sím ph¸t hiÖn ra tiÒm lùc s¶n xuÊt
lóa g¹o ë vïng thuéc ®Þa nµy, n¨m 1865 sau n¨m ngµy chiÕm Sµi Gßn chóng
®· cho më cöa xuÊt khÈu g¹o níc ta. N¨m 1929 chóng ta ®· xuÊt ®îc 1.9 triÖu
tÊn. Tríc n¨m 1989, ViÖt Nam ®ang trong thêi kú kh«i phôc kinh tÕ, võa ph¶i
gi¶i quyÕt hËu qu¶ chiÕn tranh kÐo dµi võa cã nh÷ng chÝnh s¸ch bÊt hîp lý
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
trong c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ n«ng nghiÖp vµ l¬ng thùc nªn hµng n¨m chóng ta
ph¶i nhËp khÈu 600-800 ngh×n tÊn, cã n¨m lªn ®Õn 1 triÖu tÊn, mÆc dï lóc ®ã
ta cã ®Õn 80% d©n sè lµm n«ng nghiÖp. N¨m 1989 víi NghÞ quyÕt 10 cña Bé
chÝnh trÞ ®· ®¸nh dÊu mét mèc lÞch sö quan träng cho ho¹t ®«ng xuÊt khÈu
g¹o ViÖt Nam. Sau nh÷ng n¨m dµi vãng bãng, ViÖt Nam l¹i tiÕp tôc xuÊt hiÖn
trªn thÞ trêng quèc tÕ víi t c¸ch lµ mét níc xuÊt khÈu g¹o lín trªn thÕ giíi.
Sè lîng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam so víi thÕ giíi.
ng¹ch xuÊt Sè lîng g¹o xuÊt
Sè lîng g¹o
Sè lîng g¹o xuÊt Kim
N¨m
khÈu
cña
ViÖt
xuÊt
khÈu cña
khÈu cña ViÖt
khÈu
cña
thÕ
(triÖu
ViÖt Nam/thÕ
Nam (1.000 tÊn) Nam
giíi (1.000 tÊn)
USD)
giíi (%)
1989
1.372
310.249
13.900
9,9
1990
1.478
275.390
11.700
12,6
1991
1.016
229.857
13.139
7,7
1992
1.954
405.132
15.836
12,0
1993
1.649
335.651
16.332
10,0
1994
1.962
420.861
17.989
11,0
1995
2.025
538.838
22.515
9,0
1996
3.047
868.417
20.352
15,0
1997
3.628
891.342
20.861
17,0
1998
3.793
1.005.484
28.605
13,0
1999
4.559
1.025.000
25.099
18,0
2000
3.470
667.000
22.690
15,0
2001
3.720
624.700
22.869
15,7
Nguån: Vô xuÊt nhËp khÈu – Bé th¬ng m¹i
Nh×n chung trong 13 n¨m mÆc dï t×nh h×nh thêi tiÕt cã nh÷ng n¨m
kh«ng thuËn lîi l¹i thªm khã kh¨n cña khñng ho¶ng tµi chÝnh, nhng sè lîng
g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vÉn t¨ng, n¨m 2001 t¨ng lªn so víi n¨m 1989 lµ
2,34 triÖu tÊn (gÊp 2 lÇn) . Cïng víi s¶n lîng lµ kim ng¹ch xuÊt khÈu còng
t¨ng kho¶ng 390,751 triÖu USD. Tuy nhiªn diÔn biÕn cô thÓ qua c¸c n¨m th×
l¹i kh¸c nhau. N¨m 1999 lµ n¨m ®¹t kû lôc vÒ xuÊt khÈu g¹o lµ 4,559 triÖu tÊn
mÆc dï trong n¨m nµy nh chóng ta biÕt cã nh÷ng diÔn biÕn kh¸ phøc t¹p vÒ
thêi tiÕt. HiÖn nay xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam ®ang ®i vµo quü ®¹o æn ®Þnh vÒ sè
lîng lµ trªn 3 triÖu tÊn/n¨m, tuy nhiªn ph¶i thÊy mét thùc tÕ r»ng kim ng¹ch
xuÊt khÈu cña ta cã xu híng gi¶m. §iÒu nµy do nhiÒu nguyªn nh©n c¶ chñ
quan vµ kh¸ch quan. §Ó cã ®îc gi¶i ph¸p cô thÓ chóng ta ph¶i xem xÐt kh¶
n¨ng c¹nh tranh cña g¹o ViÖt Nam trªn thÞ trêng thÕ giíi.
3.Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña lóa g¹o ViÖt Nam.
3.1. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ chÊt lîng:
ChÊt lîng g¹o liªn quan ®Õn hµng lo¹t c¸c yÕu tè tõ kh©u s¶n xuÊt nh:
®Êt ®ai, níc tíi tiªu, ph©n bãn ®Õn gèng lóa, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn. §Ó ®¸nh
gi¸ g¹o trªn thÞ trêng thÕ giíi ngêi ta c¨n cø vµo c¸c tiªu thøc: h×nh dang, kÝch
thíc, mïi vÞ, tû lÖ thoc, tû lÖ t¹p chÊt, ®é bãng, ®é ®Òu, ®é b¹c bông...nhng
trong ®ã tû lÖ tÊm ®ãng vai trß quan träng nhÊt, tû lÖ tÊm cµng thÊp th× gi¸
cµng cao. XÐt vÒ tû lÖ tÊm g¹o ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua t¨ng râ rÖt.
Ngoµi tû lÖ tÊm c¸c tiªu thøc c¸c tiªu thøc kh¸c nh: tû lÖ h¹t ®á, säc ®á, tû lÖ
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
b¹c bông, tû lÖ h¹t lÉn t¹p chÊt còng gi¶m râ rÖt,mµu s¾c vµ mïi vÞ tù nhiªn
ngµy cµng ®îc c¶i thiÖn. Cô thÓ nh÷ng tiÕn bé ®ã ®îc thÓ hiÖn ë biÓu sau:
Tû lÖ phÈm cÊp g¹o ViÖt Nam
G¹o phÈm cÊp
G¹o
phÈm
cÊp
G¹o phÈm cÊp
N¨m
b×nh (15cao (5-10% tÊm) trung
thÊp (> 25% tÊm)
20% tÊm)
1989
0.32
2.6
97.08
1990
14.21
9.06
76.13
1991
34.5
9.0
56.50
1992
37.78
15.25
46.97
1993
51.15
21.44
27.41
1994
74.47
8.53
17.00
1995
54.2
22.41
23.39
1996
45.5
11.0
43.50
1997
41
9.0
43.50
1998
53
11.0
36.00
1999
34.78
23.24
41.88
2000
42.68
26.24
31.08
2001
40.25
13.64
46.11
Nguån: Vô xuÊt nhËp khÈu – Bé th¬ng m¹i
Nh×n vµo b¶ng sè liÖu ta thÊy cã sù thay ®æi lín vÒ tû träng c¸c lo¹i g¹o.
Vµo n¨m 1989, tû lÖ g¹o phÈm cÊp cao chiÕm 0,32% nhng ®Õn nay nã ®· lªn
tíi 42,68% t¨ng gÊp 133,4 lÇn.
Tuy nhiªn, trong c¬ cÊu xuÊt khÈu cña ta th× g¹o phÈm cÊp thÊp vÉn
chiÕm ®a sè. Khi tham gia thÞ trêng thÕ giíi, lo¹i g¹o nµy chÞu sù c¹nh tranh
gay g¾t nªn b¸n gi¸ thÊp. ChÝnh bëi chÊt lîng g¹o ViÖt Nam trong thêi gian
qua cha ®îc cao nªn trong suèt thêi gian ®ã chóng ta Ýt xuÊt khÈu ®îc trùc tiÕp
mµ thêng xuÊt khÈu qua trung gian. Chóng ta thêng b¸n cho Th¸i Lan,
Singapo,... C¸c níc nµy thùc hiÖn chÕ biÕn l¹i vµ sau ®ã t¸i xuÊt cho c¸c níc
kh¸c. Theo sè liÖu cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, Th¸i Lan
xuÊt khÈu g¹o ph¶m chÊt cao chiÕm 60-62%, trong khi ViÖt NAm míi ®¹t 3540%. ChÊt lîng g¹o thÊp cña ta gi¶i thÝch bëi c¸c yÕu tè c¬ b¶n sau:
VÊn ®Ò nghiªn cøu chän läc gièng cha ®îc quan t©m ®Çy ®ñ.
Cha cã gièng chuÈn cho vïng. Gièng g¹o ViÖt Nam phÇn lín thuéc lo¹i ng¾n,
cßn nhiÒu b¹c bông, g¹o ®Æc s¶n, g¹o th¬m cßn Ýt.
C«ng nghÖ chÕ biÕn cña ta cßn l¹c hËu, chØ cã 10/625 c¬ së
quèc doanh ®îc trang bÞ hiÖn ®¹i. C¸c nhµ m¸y chÕ biÕn thiÕu thiÕt bÞ ph©n
lo¹i, t¸ch tÊm ®¸nh bãng,...nªn tû lÖ tÊm, r¹n vì h¹t,tû lÖ t¹p chÊt, ®é ®ôc cßn
cao sao víi g¹o Th¸i Lan vµ Mü. HÖ thèng ph¬i sÊy cña chóng ta chñ yÕu lµ
ph¬i s©n, ph¬i ruéng nªn rÊt dÔ bÞ lÉn gièng lóa kh¸c, c¸t, sái...
HiÖn nay c«ng t¸c b¶o qu¶n vµ lu t÷ cßn nhiÒu tån t¹i. HÖ
thèng kho dù tr÷ cña ta phÇn lín kh«ng ®¶m b¶o tªu chuÈn kÜ thuËt nªn tû lÖ
h hao do nÊm mèc, c«n trïng vµ chuét cßn cao.®é Èm cho phÐp cña h¹t g¹o lµ
14%, bÞ vît qu¸ ngìng cho phÐp h¹t lóa sÏ n¶y mÇm hoÆc cã biÕn ®æi vÒ chÊt
lîng, nhng phÇn lín kho dù tr÷ rÊt khã ®Ó h¹t lóa duy tr× ®é Èm ®ã.
3.2. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶.
Nh×n chung gi¸ g¹o ViÖt Nam cßn thÊp so víi gi¸ mÆt hµng chung thÕ
giíi, thêng xuyªn thÊp h¬n Th¸i Lan 20-25 USD. §©y còng lµ ®iÒu kiÖn thu©n
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
lîi cho c¹nh tranh song l¹i g©y ra sù mÊt m¸t kh«ng nhá trong kim ng¹ch xuÊt
khÈu.
ViÖt Nam cã lîi thÕ so víi s¶n xuÊt lóa g¹o cña Th¸i Lan ë chi phÝ s¶n
xuÊt: chi phÝ lao ®éng chØ b»ng 1/3, n¨ng suÊt gÊp 1,5 lÇn, c¸c chi tiªu liªn
quan vÒ gi¸ vËt t ®Çu vµo b»ng 50-80% chi phÝ cña Th¸i Lan. Do vËy chi phÝ
s¶n xuÊt lóa g¹o cña ViÖt Nam b×nh qu©n tõ 90 - 110 USD/tÊn, Th¸i Lan lµ 120
- 150 USD/tÊn. Nh vËy ®©y lµ lîi thÕ kh«ng nhá ®èi víi ViÖt Nam trong xuÊt
khÈu lóa g¹o.
PhÇn lín c¸c ph©n tÝch ®Òu cho r»ng trong 10 n¨m tíi Th¸i Lan lµ ®èi
thñ c¹nh tranh m¹nh mÏ nhÊt cña ViÖt Nam vµ ngîc l¹i. Tuy nhiªn xÐt vÒ c¸c
lîi thÕ so s¸nh l©u dµi trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, c¶ Th¸i Lan vµ ViÖt Nam
®Ó gi÷ ®îc thÞ trêng cña m×nh ®Òu sÏ ph¶i khã kh¨n trong c¹nh tranh víi
Pakistan, Myanma vµ Campuchia. Ba níc nµy ®Òu cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho
s¶n xuÊt lóa g¹o hµng ho¸ lín, thu nhËp ®Çu ngêi vµ chi phÝ lao ®éng còng ë
møc xÊp xØ nh ViÖt Nam, do ®ã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ thµnh s¶n xuÊt –
lµ lîi thÕ cña ViÖt Nam hiÖn còng ®ang lµ th¸ch thøc.
3.3. Ho¹t ®éng tiÕp cËn thÞ trêng.
G¹o ViÖt Nam hiÖn ®· cã mÆt t¹i 82 quèc gia, chiÕm 20% thÞ phÇn g¹o
thÕ giíi, tuy nhiªn chóng ta cha cã thÞ trêng lín tiªu thô æn ®Þnh. C¸c doanh
nghiÖp ViÖt Nam cßn thô ®éng trong quan hÖ víi b¹n hµng, cha thiÕt lËp ®îc
hÖ thèng b¹n hµng æn ®Þnh trªn c¬ së lµm ¨n l©u dµi, c¸c hîp ®ång chñ yÕu ë
cÊp chÝnh phñ chiÕm 50% lîng xuÊt khÈu. Nhµ níc qu¶n lý xuÊt kh¶u b»ng
viÖc cÊp quota nªn c¸c doanh nghiÖp còng kh«ng chñ ®éng trong viÖc ký kÕt
hîp ®ång. VÉn cßn t×nh tr¹ng b¸n hµng qua trung gian.
§èi víi thÞ trêng cã nhu cÇu lín vÒ g¹o cã phÈm cÊp thÊp nh Ch©u Phi
chóng ta cha xuÊt khÈu trùc tiÕp do cha cã chÝnh s¸ch hç trî b¹n trong thanh
to¸n, ë c¸c thÞ trêng cã søc mua lín ®ßi hái chÊt lîng cao ta còng cha tiÕp cËn
®îc.
ThÞ trêng tiªu thô lóa g¹o ViÖt Nam trªn thÕ giíi
§VT:%
ThÞ trêng
1996
1997
1998
1999
2000
2001
Ch©u ¸
33,3
31,0
73,7
54,46
54,16
45,87
Ch©u Phi
31,0
42,0
7,6
23,67
26,27
29,75
Trung §«ng
19,0
15,0
11,6
12,52
17,50
10,17
Ch©u Mü
15,7
9,0
3,1
5,54
5,20
6,55
Ch©u ©u vµ c¸c
1,0
3,0
4,0
3,81
5,87
7,66
thÞ trêng kh¸c
Nguån: Vô xuÊt nhËp khÈu – Bé Th¬ng m¹i.
VÒ kh¸ch quan, hiÖn nay mÆt hµng n«ng s¶n cha ph¶i lµ mÆt hµng
®îc ®a vµo danh môc ®µm ph¸n ®Ó c¾t gi¶m thuÕ quan trong qu¸ tr×nh tù do
ho¸ th¬ng m¹i cña (wTO). Trong ASEAN, nã ®îc coi lµ mÆt hµng nh¹y c¶m.
Do ®ã t×nh tr¹ng trî cÊp, b¸n ph¸ gi¸ vµ c¸c hµnh vi bu«n b¸n bÊt b×nh ®¼ng
vÉn cßn.
Tãm l¹i: theo c¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch ë trªn chóng ta cã thÓ thÊy kh¶ n¨ng c¹nh
tranh cña lóa g¹o níc ta cßn thÊp, do chÊt lîng g¹o ViÖt Nam cha ®¸p øng ®îc
®ßi hái cña thÞ trêng cã nhu cÇu g¹o chÊt lîng cao. Gi¸ c¶ c¹nh tranh tuy cã
nhiÒu thuËn lîi song chi phÝ dÞch vô ngoµi s¶n xuÊt cao ®· kÐo gi¸ thµnh cña
s¶n xuÊt lªn, bao b× mÉu m· vÉn cha ®¸p øng ®îc cac tiªu chuÈn thÕ giíi, ho¹t
®éng tiÕp cËn thÞ trêng cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. ChÝnh nh÷ng víng m¾c trªn
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®· lµm gi¶m kh¶ n¨ng xuÊt khÈu g¹o. NhiÖm vô cña chóng ta lµ t×m gi¶i ph¸p
h÷u Ých ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n ®ã nh»m t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña
g¹o ViÖt Nam.
Ch¬ng III
gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ
më réng thÞ trêng xuÊt khÈu lóa g¹o ViÖt Nam.
i. Kinh nghiÖm cña mét sè níc xuÊt khÈu g¹o vµ bµi häc
cho ViÖt Nam.
1.Kinh nghiÖm cña Th¸i Lan.
Th¸i Lan lµ mét quèc gia n»m trong cïng khu vùc §«ng Nam ¸ víi
ViÖt Nam , cã diÖn tÝch canh t¸c 19,62 triÖu ha, gÊp 2,62 lÇn ViÖt Nam. D©n sè
kho¶ng 60 triÖu d©n, b×nh qu©n ®Êt canh t¸c trªn ®Çu ngêi gÊp 4 lÇn so víi ViÖt
Nam. C¸ch ®©y 25 n¨m, Th¸i Lan lµ mét níc n«ng nghiÖp l¹c hËu nhng hiÖn
nay ®· lµ mét níc ph¸t triÓn trong khu vùc cã møc b×nh qu©n thu nhËp /ngêi
gÊp 10 lÇn ViÖt Nam. Sù ph¸t triÓn vît bËc ®ã nhê vµo chÝnh s¸ch ®æi míi cña
Th¸i Lan .
Trªn quan ®iÓm n«ng nghiÖp - n«ng th«n lµ x¬ng sèng cña ®Êt níc.
ChÝnh phñ Th¸i Lan ®· chÊp nhËn nh÷ng gi¸p ph¸p ®Æc biÖt ®Ó gi¶i quyÕt t×nh
h×nh tôt hËu ®Êt níc, trong kÕ ho¹ch 5 n¨m (1977 - 1981 ). ChÝnh phñ khuyÕn
khÝch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n, thùc hiÖn chñ tr¬ng
®a d¹ng ho¸ nÒn kinh tÕ híng vµo xuÊt khÈu. H×nh thµnh ngµy cµng nhiÒu khu
c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n ®îc trang bÞ hiÖn ®¹i, thu hót n«ng s¶n chÕ
biÕn. Nh vËy võa khuyÕn khÝch n«ng d©n s¶n xuÊt, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh
tÕ, võa n©ng cao gi¸ tri n«ng s¶n hµng ho¸ cã søc c¹nh tranh cao trªn thÞ trêng
thÕ giíi. HiÖn nay n«ng s¶n Th¸i Lan cã uy tÝn rÊt lín vµ ®ang ®îc tiªu thô
trªn 100 níc kh¾p c¸c ch©u lôc trªn thÕ giíi.
Thµnh tùu mµ Th¸i Lan ®¹t ®îc ®ã h¬n hÕt lµ do sù ®æi míi chÝnh s¸ch
vµ sù ®Çu t cña chÝnh phñ ®Õn n«ng nghiÖp n«ng th«n. ThËt vËy, Th¸i lan rÊt
chó träng ph¸t triÓn ngµnh lóa g¹o tõ viÖc duy tr× c¸c gièng cã chÊt lîng ngon
phï hîp víi thÞ hiÕu tiªu dïng thÕ giíi ( vÒ ®é dÎo, ®é mÞn, ®é dµi, ®é bãng
cña h¹t ). §Õn ®Çu t KHKT, c¸c trang thiÕt bÞ d©y truyÒn hiÖn ®¹i tho¶ m·n
c¸c yªu cÇu theo chÊt lîng EU, Mü, NhËt... Ngoµi ra, Th¸i Lan cßn cã c¸c biÖn
ph¸p khuyÕn khÝch xuÊt khÈu g¹o tõ nhiÒu n¨m nay nh: Bá chÕ ®é h¹n ng¹ch
( quota ); kh«ng thu thuÕ xuÊt khÈu; nhµ xuÊt khÈu chØ nép thuÕ lîi tøc nÕu cã;
t¹o tÝn dông thuËn tiÖn cho c¸c nhµ kinh doanh ®îc vay ng©n hµng víi l·i xuÊt
u ®·i, khi cÇn thiÕt ®îc chÝnh phñ hç trî xuÊt khÈu; ®Þnh híng nh÷ng thÞ trêng
chñ yÕu; can thiÖp ký c¸c hîp ®ång lín ...Th¸i lan ®· n©ng cao ®îc kh¶ n¨ng
c¹nh tranh vµ vÞ thÕ trªn thÞ trêng quèc tÕ trong xuÊt khÈu n«ng s¶n nãi chung
vµ xuÊt khÈu lóa g¹o nãi riªng.
2.Kinh nghiªm cña níc Mü.
S¶n xuÊt lóa cña Mü chØ chiÕm 1,5% tæng s¶n lîng lóa toµn cÇu vµ ®øng
thø 11 trong c¸c níc s¶n xuÊt lóa, nhng Mü l¹i gi÷ vÞ trÝ thø 2 trong c¸c níc
xuÊt khÈu g¹o trong nhiÒu n¨m.
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, mÆc dï thÞ phÇn g¹o cña Mü chØ chiÕm 13%, nhng
kh¶ n¨ng chi phèi cña Mü ®èi víi thÞ trêng g¹o lµ rÊt lín. Mü c¹nh tranh vµ chi
phèi thi trêng xuÊt khÈu g¹o b»ng chÊt lîng u viÖt so víi g¹o Th¸i Lan v× Mü
cã lîi thÕ h¬n h¼n vÒ khoa häc – c«ng nghÖ trong chÕ biÕn vµ thiÕt bÞ kho
tµng b¶o qu¶n... Víi chiÕn lîc toµn cÇu, cã thÓ c¹nh tranh ®îc víi g¹o xuÊt
khÈu c¸c níc, Mü thêng dïng ng©n s¸ch trî cÊp ®Ó xuÊt khÈu g¹o víi gi¸ chØ
b»ng 60% gi¸ thµnh. Chi phÝ s¶n xuÊt g¹o ë Mü rÊt cao, theo tÝnh to¸n gi¸
thµnh s¶n xuÊt g¹o ë Mü kho¶ng 400USD/tÊn, ChÝnh phñ trî cÊp hµng n¨m
kho¶ng 700 – 800 triÖu USD ®Ó c¸c nhµ xuÊt khÈu mua vµo víi gi¸
500USD/tÊn, thËm chÝ cã n¨m mua víi gi¸ trªn 800USD/tÊn råi b¸n ra thÞ trêng thÕ giíi víi gi¸ díi 300USD/tÊn, møc gi¸ nµy t¬ng ®¬ng víi gi¸ thµnh s¶n
xuÊt g¹o cña x¸c níc.
Cïng víi chÝnh s¸ch trî cÊp cho xuÊt khÈu, Mü còng rÊt quan t©m ®Õn
khuyÕn khÝch vµ b¶o hé s¶n xuÊt trong níc. Trªn c¬ së gi¸m s¸t chÆt chÏ diÖn
tÝch trång lóa, ChÝnh phñ Mü th«ng qua c¸c c«ng ty mua lóa g¹o øng tríc 1/3
chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó hç trî cho ngêi s¶n xuÊt. Khi thiªn tai x¶y ra g©y mÊt mïa,
thu nhËp cña ngêi s¶n xuÊt bÞ ¶nh hëng, Nhµ níc trî cÊp cho ngêi s¶n xuÊt ®¹t
møc thu nhËp t¬ng ®¬ng víi thu nhËp cña vô s¶n xuÊt trung b×nh.
Mü lµ níc xuÊt khÈu h¹t dµi vµ trung b×nh chÊt lîng cao tíi ch©u Mü La
Tinh ®Æc biÖt lµ Mªhic« vµ Brazin, Trung §«ng, Ch©u ¢u. §©y lµ nh÷ng thÞ trêng chÝnh quan träng cña Mü. Kh¸c víi c¸c níc xuÊt khÈu g¹o kh¸c lµ Mü cã
ngµnh g¹o phôc vô thÞ trêng néi ®Þa lín vµ cã gi¸ trÞ cao. ThÞ trêng néi ®Þa ®Æt
gi¸ cña Mü cao h¬n nhiÒu so víi gi¸ cña c¸c ®èi thó kh¸c. Ngµnh g¹o cña Mü
cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n nh÷ng ®ßi hái cao vµ phong phó cña c¸c níc nhËp khÈu,
cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu h¹t dµi vµ trung b×nh ë bÊt kú giai ®o¹n nµo cña chÕ
biÕn g¹o, ë bÊt kú nh÷ng yªu cÇu vÒ chÊt lîng g¹o nh thÕ nµo, h×nh thøc ®ãng
gãi vµ vËn chuyÓn.
Tõ kinh nghiÖm thµnh c«ng cña c¸c níc trong viÖc thóc ®Èy xuÊt
khÈu g¹o, bµi häc cÇn rót ra cho ViÖt Nam :
Thùc hiÖn quy ho¹ch vïng chuyªn canh lóa xuÊt khÈu, ph¸t huy lîi
thÕ so s¸nh trong xuÊt khÈu lóa g¹o ViÖt Nam.
§Çu t kÞp thêi vµ ®ång bé c«ng nghÖ chÕ biÕn, b¶o qu¶n nh»m n©ng
cao chÊt lîng s¶n phÈm.
Sö dông c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ®Ó can thiÖp gi¸n tiÕp vµ ®iÒu
tiÕt s¶n xuÊt g¹o cã hiÖu qu¶.
Chó träng ®Çu t x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, giao th«ng thuû lîi, kho
c¶ng...
T¨ng cêng ®æi míi hÖ thèng tiÕp thÞ ph¸t triÓn c¸c kªnh s¶n xuÊt –
xuÊt khÈu coi träng ch÷ tÝn më réng vµ t¹o lËp thÞ trêng míi
Thùc thi c¸c chÝnh s¸ch nh»m hç trî xuÊt khÈu g¹o nh: híng dÉn gi¸
xuÊt khÈu, nhµ níc trùc tiÕp t×m kiÕm thÞ trêng, ®µm ph¸n víi chÝnh phñ c¸c níc nhËp khÈu ®Ó ký c¸c hiÖp ®Þnh mua b¸n g¹o nh»m gióp c¸c doanh nghiÖp
tiªu thô g¹o cã lîi nhÊt. Nhµ níc cho c¸c nhµ xuÊt khÈu g¹o vay víi l·i xuÊt
thÊp ®Ó mua g¹o xuÊt khÈu; nhµ níc gi¶m thuÕ xuÊt khÈu, thËm chÝ thùc hiÖn
trî gi¸ xuÊt kÈu trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó gióp c¸c nhµ cuÊt khÈu
c¹nh tranh ®îc vµ chiÕm lÜnh thÞ trêng.
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
II. Mét sè ®Ò xuÊt nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ më
réng xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam trong thêi gian tíi.
1. Nhãm biÖn ph¸p nh»m n©ng cao chÊt lîng g¹o.
Gi¶i ph¸p vÒ gièng.
Mét lµ: Xóc tiÕn nhanh viÖc b×nh tuyÓn c¸c lo¹i gièng lóa ®Æc s¶n cña
c¸c ®Þa ph¬ng tõ ®ã h×nh thµnh quü gien vµ c¸c gièng lóa chÊt lîng cao ®Ó xuÊt
khÈu.
Hai lµ: Hoµn thiÖn hÖ thèng qu¶n lý Nhµ níc vÒ gièng theo bíc rót ng¾n
thêi gian tõ kh©u thö nghiÖm ®Õn kh©u s¶n xuÊt ®¹i trµ ®ång thêi vÉn gi¶i
quyÕt ®îc an toµn khi c¸c gièng míi cha ®îc s¶n xuÊt ®¹i trµ.
Ba lµ: H×nh thµnh hÖ thèng nh©n gièng lóa thÝch hîp ®Ó thêng xuyªn
thay gièng lai t¹p b»ng gièng thuÇn chñng cho n«ng d©n, ®a phÇn c¸c gièng
lu¸ míi ®Òu xuèng cÊp nhanh vµ dÔ bÞ lai t¹p.
Bèn lµ: Mçi tØnh, huyÖn cÇn nghiªn cøu ®Ó x¸c ®Þnh ®îc c¬ cÊu gièng
lóa vµ chñng lo¹i thÝch hîp. Nghiªn cøu trång mét gièng lóa thèng nhÊt trong
vïng, ®¶m b¶o thuËn tiÖn cho s¶n xuÊt, chÕ biÕn. Ph¸t triÓn vïng chuyªn canh
g¹o xuÊt khÈu, t¨ng s¶n xuÊt g¹o ®Æc s¶n, g¹o th¬m g¾n víi thÞ hiÕu cña thÞ tr êng cô thÓ.
N¨m lµ: §èi víi c«ng nghÖ chÕ biÕn sau thu ho¹ch th× cÇn tËp trung
theo chiÒu s©u, kh«ng ®Çu t lan trµn g©y l·ng phÝ. KiÓm ®Þnh c«ng nghÖ ®îc
nhËp khÈu. Chó ý ®Çu t cho c¬ së h¹ tÇng chÕ biÕn ë c¸c tØnh cã s¶n lîng lóa
hµng ho¸ lín. TËn dông n¨ng lùc chÕ biÕn hiÖn cã cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ;
tu bæ c¸c kho cò, x©y dùng hÖ thèng sÊy t¹i kho, tæ chøc b¶o qu¶n tèt h¬n.
Gi¶i ph¸p vÒ ph©n bãn.
Thø nhÊt: Tríc hÕt trong vµi thËp niªn tíi chóng ta vÉn duy tr× viÖc sö
dông cac lo¹i ph©n h÷u c¬ truyÒn thèng ®Ó bãn lóa, ®ång thêi cã sù kÕt hîp
gi÷a ph©n bãn h÷u c¬ vµ v« c¬ mét c¸ch phï hîp. §Ó n©ng cao chÊt lîng lóa
g¹o xuÊt khÈu, viÖc gi¶m dÇn ph©n bãn v« c¬ thay vµo ®ã lµ ph©n h÷u c¬ lµ rÊt
tèt. V× vËy sÏ gi¶m ®îc chi phÝ s¶n xuÊt do ph©n h÷u c¬ cã s½n cßn ph©n v« c¬
thêng nhËp khÈu gi¸ thµnh cao, lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña lóa g¹o ViÖt
Nam.
Thø hai: T¨ng cêng qu¶n lý Nhµ níc vÒ lÜnh vùc kinh doanh ph©n bãn
®¶m b¶o qu¶ng c¸o chÊt lîng ph©n bãn trung thùc, s¶n xuÊt theo ®óng chÊt lîng ®¨ng ký, chèng s¶n xuÊt ph©n bãn gi¶ g©y thiÖt h¹i cho n«ng d©n.
Gi¶i ph¸p phßng trõ s©u bÖnh.
Trong vßng 5-10 n¨m tíi c¸c lo¹i phßng trõ s©u bÖnh b»ng ho¸ chÊt vÉn
cßn chiÕm chñ yÕu. Khi sö dông ho¸ chÊt nµy cÇn tu©n thñ 4 nguyªn t¾c cñ
yÕu: ®óng lóc, ®óng møc, ®óng c¸ch, ®óng chç. Do vËy ®Ó ®¶m b¶o sö dông
cã hiÖu qu¶ chóng ta cÇn cung cÊp vèn kÞp thêi cho n«ng d©n, n©ng cao hiÓu
biÕt cho n«ng d©n vÒ c¸c lo¹i s©u bÖnh còng nh tÝnh n¨ng, t¸c dông cña tõng
lo¹i ho¸ chÊt cÇn sö dông. Trong t¬ng lai cÇn t¨ng c¬ng sö dông c¸c ph¬ng
tiÖn sinh häc vµ gi¶i ph¸p IPM thay thÕ cho c¸c lo¹i thuèc trõ s©u ho¸ häc.
ViÖc lµm nµy sÏ n©ng cao ®îc chÊt lîng g¹o xuÊt khÈu vµ b¶o vÖ m«i trêng
sinh th¸i.
Gi¶i ph¸p ë kh©u chÕ biÕn.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Tríc hÕt ph¶i ®Çu t hÖ thèng ph¬i sÊy sau thu ho¹ch. HiÖn nay ë ViÖt
Nam lµm kh« thãc chñ yÕu vÉn dùa vµo ¸nh s¸ng mÆt trêi ®Ó gi¶m ®é Èm cña
thãc.
T¨ng cêng c«ng nghÖ b¶o qu¶n thãc theo híng ¸p dông c«ng nghÖ b¶o
qu¶n kÐn g¹o s¸t tr¾ng, g¹o lét b»ng c¸ch sö dông mµng PVC trong m«i trêng
CO2 hoÆc Nit¬ trong c¸c kho quèc gia vµ dù tr÷ kinh doanh.
S¶n xuÊt vµ ¸p dông mét sè chÕ phÈm vi sinh, c¸c chÕ phÈm tõ thùc vËt
cã t¸c dông diÖt c«n trïng mµ kh«ng g©y ®éc h¹i cho ngßi vµ gia sóc.
S¶n xuÊt c¸c thiÕt bÞ kho chøa víi dung tÝch gia ®×nh tõ 200 – 2000 Kg
cho c¸c tØnh phÝa B¾c vµ tõ 1000 – 5000 Kg cho c¸c tØnh phÝa Nam.
N©ng cÊp hÖ thèng kho chøa, bÕn b·i t¹i c¸c ®Çu mèi thu mua thãc g¹o,
mÆt kh¸c ph¶i n©ng cao hÖ thèng xay x¸t g¹o.
2. Nhãm chÝnh s¸ch thÞ trêng.
Nhµ níc cã chñ tr¬ng c¬ chÕ xóc tiÕn thÞ trêng. Thùc hiÖn nhÊt qu¸n
chÝnh s¸ch th¬ng m¹i, tÝch cùc ®µm ph¸n ký kÕt hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng vµ ®a ph¬ng, ký kÕt hîp ®ång xuÊt khÈu g¹o cÊp chÝnh phñ.
Môc tiªu lµ tiÕp cËn thÞ trêng tiªu dïng cuèi cïng. Do ®ã, viÖc s¶n xuÊt
vµ tiªu thô còng ph¶i c¨n cø trªn nhu cÇu tõng lo¹i thÞ trêng mµ ®¸p øng. Cã
thÓ x©y dùng chiÕn lîc th©m nhËp vµ ph¸t triÓn thÞ trêng dùa trªn viÖc ph©n
lo¹i nh÷ng níc nhËp khÈu g¹o thµnh 3 lo¹i:
• Nhãm níc sö dông g¹o lµ l¬ng thùc chÝnh, song do ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt
khã kh¨n – trªn c¬ së lîi thÕ sã s¸nh: chi phÝ cao, hiÖu qu¶ thÊp nªn hä s¶n
xuÊt ë møc nhÊt ®Þnh cßn l¹i nhËp khÈu nh: Hång K«ng, Malaysia, Singapore,
C«-oÐt, NhËt B¶n... C¸c níc nµy cã nhu cÇu kh¸ æn ®Þnh song chñ yÕu nhËp
g¹o cã chÊt lîng cao.
• Nhãm níc mµ g¹o kh«ng ph¶i lµ l¬ng thùc chÝnh, song ngêi nhËp c
kh¸ ®«ng vµ cã nguån gèc tõ c¸c quèc gia sö dông lóa g¹o nh Ch©u ¢u,
Canada, SNG... Nhãm nµy cã nhu cÇu kh¸ æn ®Þnh, mçi níc kho¶ng vµi tr¨m
ngµn tÊn, chñ yÕu lµ g¹o cao cÊp.
• Nhãm níc cã nhu cÇu nhËp khÈu lín vµ thêng xuyªn, song kh¶ n¨ng
thanh to¸n h¹n chÕ nen thùc tÕ nhËp thÊp h¬n nhu cÇu gåm c¸c níc: B¾c TriÒu
Tiªn, Ir¾c, Apganistan, Trung vµ §«ng Phi... G¹o xuÊt vµo khu vùc nµy lµ lo¹i
cã chÊt lîng trung b×nh vµ thÊp, chñ yÕu lµ qua con ®êng viÖn trî vµ cøu tÕ
nh©n ®¹o hoÆc ph¶i th«ng qua cÊp tÝn dông, tr¶ chËm trong thêi h¹n nhÊt ®Þnh.
C¸c c«ng ty kinh doanh l¬ng thùc cÇn ph¶i n¾m ®îc ®Æc ®iÓm cña tõng
lo¹i thÞ trêng, cã biÖn ph¸p th©m nhËp tõng thÞ trêng cô thÓ vÒ gi¸ c¶, chñng
lo¹i, chÊt lîng, bao b×.
Ch¼ng h¹n, ®èi víi lo¹i g¹o ngon, g¹o ®Æc s¶n khi xuÊt ®Õn c¸c thÞ trêng
cã thu nhËp kh¸, v¨n minh th¬ng m¹i ph¸t triÓn nh Ch©u ¢u, Ch©u óc thay v×
xuÊt khÈu víi h×nh thøc ®ãng bao truyÒn thèng 50kg, 100kg cã thÓ sö dông
bao b× nhá 5kg, 10kg, bao b× ®îc ghi ®Çy ®ñ nh÷ng th«ng sè cÇn thiÕt vÒ ®Æc
tÝnh g¹o, chÊt lîng, nguån gèc, xuÊt xø... xuÊt cho nhµ nhËp khÈu b¸n trùc tiÕp
t¹i c¸c siªu thÞ võa t¹o ®iÒu kiÖn cho nhµ nhËp khÈu g¹o cña ta ë c¸c níc nµy
cã thÓ tiªu thô dÔ dµng, võa thuËn lîi cho ngêi tiªu dïng, n©ng cao uy tÝn, nh·n
hiÖu vµ gi¸ xuÊt khÈu.
Nhµ níc vµ hiÖp héi xuÊt khÈu g¹o cÇn trî gióp c¸c doanh nghiÖp tæ
chøc c¸c ho¹t ®éng giíi thiÖu vµ tiÕp thÞ th«ng qua héi chî triÓn l·m, qu¶ng
c¸o, t×m kiÕm vµ më réng thÞ trêng níc ngoµi. Trªn ph¬ng diÖn vÜ m«, ChÝnh
phñ cÇn n©ng cÊp h¬n n÷a ho¹t ®éng trao ®æi th«ng tin, liªn kÕt trong viÖc
20
.DOC 
26 
94 
139 
