TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung ¬ng
Lêi nãi ®Çu
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®Êt níc ta ®· cã nh÷ng chuyÓn biÓn râ rÖt trong
®Þnh híng ph¸t triÓn kinh tÕ vµ nh÷ng thµnh tùu mµ chóng ta ®¹t ®îc trong khu
vùc vµ trªn thÕ giíi, tuy vËy ®Ó ®æi míi toµn diÖn mét ®Êt níc víi nÒn n«ng
nghiÖp ®i ®Çu th× qu¶ lµ rÊt khã ®èi víi c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh kinh tÕ chÝnh s¸nh vÜ
m«. §iÒu ®ã cã thÓ thÊy mét c¸ch râ nÐt nhÊt qua ph¬ng tiÖn thanh to¸n cña níc
ta, mét t©m lý cßn a chuéng nh÷ng c¸i g× truyÒn thèng, mét thãi quen sö dông
tiÒn mÆt kh«ng dÔ g× thay ®æi, lµ nh÷ng lÝ do ®Ó gi¶i thÝch t¹i sao tiÒn mÆt vÉn
chiÕm tØ träng lín trong lu th«ng vµ ®îc sö dông chñ yÕu trong thanh to¸n. §·
®Õn lóc chóng ta ph¶i nh×n nhËn vÊn ®Ò nµy mét c¸ch nghiªm tóc vµ t×m mét lèi
tho¸t, mét híng ®i ®óng ®¾n cho vÊn ®Ò nµy bëi mét quèc gia ph¸t triÓn hïng
m¹nh thùc sù th× tù b¶n th©n nã ph¶i b¾t kÞp víi bíc tiÕn cña c¸c níc trªn thÕ
giíi, muèn nh vËy th× nã buéc ph¶i t¨ng tèc ®é chu chuyÓn vèn trong nÒn kinh
tÕ, tøc lµ gi¶m tØ träng lu th«ng tiÒn mÆt. Víi lý do trªn vµ kÕt hîp víi kiÕn thøc
mµ em ®· biÕt nªn em ®· nghiªn cøu ®Ò tµi: "Thùc tr¹ng lu th«ng tiÒn mÆt ë
ViÖt Nam vµ nh÷ng biÖn ph¸p nh»m gi¶m lu th«ng tiÒn mÆt." §Ò tµi nµy gåm
cã c¸c phÇn sau:
PhÇn I : Kh¸i qu¸t chung vÒ tiÒn tÖ.
PhÇn II : Thùc tr¹ng lu th«ng tiÒn mÆm ë ViÖt Nam.
PhÇn III : Nh÷ng biÖn ph¸p nh»m lµm gi¶m tØ träng lu th«ng tiÒn mÆt.
Dï ®· cã nh÷ng cè g¾ng, nhng do kiÕn thøc h¹n chÕ cña em nªn em kh«ng
thÓ tr¸nh khái nh÷nh thiÕu sãt, do ®ã em rÊt mong ®îc sù gióp ®ì cña gi¶ng viªn
vµ c¸c b¹n, xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
PhÇn I
Kh¸i Qu¸t Chung VÒ TiÒn TÖ
I. Kh¸i niÖm, chøc n¨ng vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña tiÒn tÖ.
1. Kh¸i nÞªm.
Theo quan ®iÓm chñ nghÜa M¸c- Lªnin th× tiÒn tÖ lµ hµng ho¸ ®Æc biÖt,
dïng lµm vËt ngang gi¸ chung cho tÊt c¶ c¸c hµng ho¸, lµ sù thÓ hiÖn chung cña
gi¸ trÞ vµ thÓ hiÖn lao ®éng x· héi ; ®ång thêi tiÒn tÖ biÓu hiÖn quan hÖ s¶n xuÊt
gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸, do qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi cña trao ®æi
hµng ho¸ t¹o ra.
1
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung ¬ng
TiÒn víi c¸ch hiÓu chung nhÊt lµ bÊt cø c¸i g× ®îc chÊp nhËn trong thanh to¸n ®Ó
lÊy hµng ho¸ hoÆc trong viÖc hoµn tr¶ c¸c kho¶n nî. HiÖn nay cã hai lo¹i tiÒn tÖ
chÝnh, ®ã lµ tiÒn tÖ cã gi¸ trÞ thùc vµ tiÒn tÖ quy íc. TiÒn quy íc gåm cã: TÝn tÖ,
tiÒn ph¸p ®Þnh vµ tiÒn cña hÖ thèng ng©n hµng. Trong tÊt c¶ c¸c lo¹i tiÒn ®ã th×
tiÒn mÆt ph¸p ®Þnh lµ mét trong c¸c lo¹i tiÒn m¹nh, ®ã lµ lo¹i tiÒn giÊy do ng©n
hµng trung ¬ng(NHTW) ph¸t hµnh. Lo¹i tiÒn nµy cã gi¸ trÞ thùc rÊt thÊp, cã thÓ
xem nh kh«ng ®¸ng kÓ, ®©y lµ lo¹i tiÒn ®îc h×nh thµnh dùa trªn yÕu tè chñ quan
cña chÝnh phñ. ChÝnh phñ c¨n cø vµo c¸c quy luËt kinh tÕ, ®iÒu kiÖn kinh tÕ x·
héi cña ®Êt níc còng nh cña thÕ giíi ®Ó tõ ®ã ph¸t hµnh tiÒn mét c¸ch hîp lý. Do
®ång tiÒn ph¸p ®Þnh cã gi¸ trÞ kh«ng ®¸ng kÓ nªn nã cã thÓ bÞ l¹m ph¸t hoÆc
gi¶m ph¸t.Tuy nhiªn, tiÒn mÆt ph¸p ®Þnh lµ lo¹i tiÒn ®îc tÝn nhiÖm nhÊt bëi v×
®©y lµ ®ång tiÒn cña chÝnh phñ vµ nã cã hiÖu lùc trao ®æi trªn toµn l·nh thæ. HiÖn
nay, tiÒn cã gi¸ trÞ thùc chñ yÕu lµ tiÒn vµng, v× tiÒn vµng cã gÝa trÞ thùc nªn nã
cã nhiÒu u ®iÓm h¬n so víi tiÒn giÊy nh møc æn ®Þnh cña ®ång tiÒn, gi¸ trÞ trao
®æi, ph¹m vi trao ®æi. B©y giê, tiÒn vµng Ýt ®îc sö dông h¬n. Vµng hiÖn nay ®îc
sö dông chñ yÕu nh»m môc ®Ých thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHTW hoÆc sö
dông nh nh÷ng hµng ho¸ trang søc, nã Ýt sö dông lµm vËt trao ®æi.
2, Chøc n¨ng.
* TiÒn tÖ theo quan ®iÓm chñ nghÜa M¸c - Lªnin th× gåm cã 5 chøc n¨ng
sau:
- Chøc n¨ng thíc ®o gi¸ trÞ: Gi¸ trÞ cña mçi hµng ho¸ ®îc biÓu hiÖn b»ng
mét lîng tiÒn nhÊt ®Þnh. TiÒn tÖ cã thÓ lµm thíc ®o gi¸ trÞ v× b¶n th©n nã còng lµ
mét hµng ho¸, còng cã gi¸ trÞ nh nh÷ng hµng ho¸ kh¸c.
- Chøc n¨ng ph¬ng tiÖn lu th«ng lµ mét chøc n¨ngkh¸c cña tiÒn tÖ. Lóc
nµy, tiÒn lµm m«i giíi trong trao ®æi hµng ho¸ vµ ph¶i lµ tiÒn mÆt.
- Chøc n¨ng ph¬ng tiÖn cÊt tr÷: Lµm chøc n¨ng nµy tiÒn rót khái lu th«ng
vµ nhÊt thiÕt ph¶i cã ®ñ gi¸ trÞ. ChØ tiÒn vµng, tiÒn b¹c, tiÒn thái, b¹c nÐn vµ c¸c
cña c¶i b»ng vµng, b¹c míi lµm ®îc chøc n¨ng nµy.
- Chøc n¨ng ph¬ng tiÖn thanh to¸n: Khi tiÒn ®îc dïng ®Ó tr¶ nî, dïng ®Ó
trao ®æi hµng ho¸... lµ khi tiÒn thùc hiÖn chøc n¨ng nµy.
- Chøc n¨ng tiÒn tÖ quèc tÕ: TiÒn ®îc dïng kh«ng chØ trong ph¹m vi mét
quèc gia mµ cßn cã thÓ sö dông ra ngoµi ph¹m vi quèc gia, khi nµy tiÒn thùc
hiÖn chøc n¨ng tiÒn tÖ thÕ giíi.
*Theo quan ®iÓm cña c¸c nhµ kinh tÕ häc hiÖn ®¹i, tiÒn tÖ cã ba chøc n¨ng
tiªu biÓu lµ: Chøc n¨ng ph¬ng tiÖn trao ®æi, chøc n¨ng ph¬ng tiÖn ®o lêng vµ tÝnh
to¸n gi¸ trÞ vµ chøc n¨ng ph¬ng tiÖn tÝch luü.
2
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung ¬ng
- Chøc n¨ng ph¬ng tiÖn trao ®æi: TiÒn lµ vËt ngang gi¸ chung, lµ trung gian
lµm cho sù trao ®æi hµng ho¸ gi÷a ngêi nµy víi ngêi kh¸c trë nªn thuËn lîi h¬n.
Ph¬ng tiÖn trao ®æi lµ chøc n¨ng quan träng nhÊt cña tiÒn tÖ. NÕu kh«ng cã chøc
n¨ng nµy th× tiÒn tÖ sÏ kh«ng cßn.
- Chøc n¨ng ph¬ng tiÖn ®o lêng vµ tÝnh to¸n gi¸ trÞ: ViÖc ®o gi¸ trÞ hµng
ho¸ dÞch vô b»ng tiÒn còng gièng nh viÖc ®o khèi lîng b»ng c©n vµ ®o kho¶ng
c¸ch b»ng mÐt. §¬n vÞ tiÒn tÖ lµ mét thíc do ®îc sö dông phæ biÕn trong c¸c
quan hÖ x· héi. Nhê chøc n¨ng nµy mµ tÝnh chÊt tiÒn tÖ ho¸ ngµy cµng phæ biÕn
trong ®o lêng sù ph¸t triÓn cña x· héi, ®o lêng møc sèng cña con ngêi...Nã ®·
t¹o ra mét nÒn kinh tÕ mang tÝnh chÊt tiÒn tÖ.
- Chøc n¨ng ph¬ng tiÖn tÝch luü: TÝch luü lµ c¬ së ®Ó t¸i s¶n xuÊt vµ më
réng s¶n xuÊt cho nªn nã còng lµ c¬ së ph¸t triÓn kinh tÕ. TiÒn cã ®îc chøc n¨ng
nµy lµ v× nã lµ ph¬ng tiÖn trao ®æi, lµ tµi s¶n cã tÝnh láng cao nhÊt.
3, Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tiÒn tÖ
Khi nÒn kinh tÕ s¬ khai, lóc bÊy giê cha cã ng©n hµng, tiÒn sö dông trong
trao ®æi lµ hiÖn vËt (tiÒn hµng ho¸) lµ nh÷ng lo¹i tiÒn ®îc lµm ra tõ c¸c d¹ng vËt
chÊt mµ b¶n th©n nã ®· cã gi¸ trÞ sö dông s½n, nã kh«ng do mét tæ chøc nµo ph¸t
hµnh. Khi nÒn s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn, loµi ngêi ®·
t×m kiÕm vµ khai th¸c ®îc kim lo¹i cïng víi sù béc lé nhiÒu nhîc ®iÓm cña tiÒn
hµng ho¸ khi kim lo¹i ®îc chän lµm vËt ngang gi¸ chung víi u ®iÓm nh: Cã ®é
bÒn, gän, gi¸ trÞ phæ biÕn. §Ó thuËn tiÖn cho lu th«ng tiÒn kim lo¹i, ng©n hµng ®·
quy ®Þnh thèng nhÊt viÖc ®óc tiÒn nh vÒ kÝch thíc, h×nh d¸ng, träng lîng cho mçi
®¬n vÞ tiÒn tÖ, ®Æt tªn cho ®ång tiÒn, quy íc c¸c bé phËn chia nhá cña ®ång tiÒn.
TiÒn kim lo¹i do nhµ níc vµ c¸ nh©n ®óc nhng ®Òu ph¶i ®îc nhµ níc qu¶n lý,
®iÒu nµy ®¸nh dÊu sù ra ®êi cña nghiÖp vô ph¸t hµnh tiÒn. ChÝnh nhê ®ång tiÒn
nµy mµ nÒn kinh tÕ ®i vao æn ®Þnh h¬n, còng dùa trªn c¬ së ®ã, nhµ níc lóc bÊy
giê kh«ng chØ ph¸t hµnh b»ng tiÒn kim lo¹i mµ cßn ph¸t hµnh ra tiÒn giÊy. Nh
vËy, trong giai ®o¹n nµy ®· xuÊt hiÖn tiÒn kim lo¹i vµ tiÒn giÊy, tuy nhiªn cha
xuÊt hiÖn ng©n hµng.
Ng©n hµng xuÊt hiÖn lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan do yªu cÇu cña nÒn kinh
tÕ. Ng©n hµng th¬ng m¹i (NHTM) lµ ng©n hµng xuÊt hiÖn ®Çu tiªn, trong giai
®o¹n ®Çu nµy ho¹t ®éng cña ng©n hµng cßn rÊt s¬ khai, ng©n hµng sÏ ph¸t hµnh
ra c¸c chøng th hay c¸c kú phiÕu ®óng b»ng gi¸ trÞ cña vµng mµ kh¸ch hµng göi
vµo ng©n hµng, chÝnh mµ kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi c¸c giÊy tê ®ã ra vµng lu«n ®¶m
b¶o ®îc thuËn tiÖn. Tuy nhiªn, víi tèc ®é bu«n b¸n lu th«ng ngµy cµng t¨ng, nhu
cÇu vÒ tiÒn ngµy cµng nhiÒu thóc ®Èy sù ra ®êi cña hµng lo¹t NHTM. §iÒu nµy
dÉn tíi trong lu th«ng cã rÊt nhiÒu kú phiÕu ng©n hang kh¸c nhau, nhiÒu ng©n
3
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung ¬ng
hµng v× môc tiªu lîi nhuËn ®· ph¸t hµnh kú phiÕu ra lu th«ng kh«ng cã vµng ®Ó
®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n lµm cho ngêi d©n nghi ngê vµ mÊt uy tÝn cña
kh¸ch hµng ®èi víi ng©n hµng nhá vµ hä ®æ x« nhau ®Õn c¸c ng©n hµng lín, do
®ã ng©n hµng lín cã ®iÒu kiÖn më réng quy m« vµ th©u tãm c¸c ng©n hµng nhá.
Bªn c¹nh ®ã,víi nhiÒu lo¹i giÊy ®îc ®a vao lu th«ng lµm cho tiÒn tÖ mÊt æn ®Þnh,
do ®ã buéc nhµ níc ph¶i can thiÖp ®Ó thèng nhÊt viÖc ph¸t hµnh tiÒn vµ ®¶m bao
an toµn cho lu th«ng giÊy b¹c ng©n hµng b»ng c¸ch chØ cho mét sè ng©n hµng
thùc hiÖn ph¸t hµnh giÊy b¹c ng©n hµng gäi lµ ng©n hµng ph¸t hµnh. Ng©n hµng
ph¸t hµnh lµ nh÷ng ng©n hµng cã vèn lín, sè lîng chi nh¸nh nhiÒu, cã uy tÝn trªn
thÞ trêng.
Cuèi thÕ kû XIX, mét sè níc ®· h×nh thµnh ng©n hµng ph¸t hµnh, c¸c ng©n
hµng ph¸t hµnh nµy ®· thùc hiÖn mét sè chøc n¨ng cña NHTW. Vµ ®Õn ®Çu thÕ
kû XX th× c¸c chøc n¨ng ph¸t hµnh tiÒn ®· hoµn toµn t¸ch khái chøc n¨ng kinh
doanh tiÒn tÖ cña NHTM, ®¸nh dÊu sù ra ®êi cña NHTW, vµ NHTW trë thµnh c¬
quan ®éc quyÒn ph¸t hµnh tiÒn trong mét quèc gia. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng
nghÖ ng©n hµng ngµy cµng hiÖn ®¹i ®· cho phÐp thay thÕ mét phÇn giÊy b¹c ng©n
hµng, tiÒn kim lo¹i do NHTW ph¸t hµnh b»ng tiÒn ®iÖn tö, ®iÒu nµy mang l¹i
mét lîi Ých to lín cho bÊt kú mét quèc gia nµo v× nã gióp cho viÖc t¨ng tèc ®é
lu©n chuyÓn vèn cho nÒn kinh tÕ.
II. Nguyªn t¾c ph¸t hµnh tiÒn.
NHNN ViÖt Nam trùc thuéc chÝnh phñ, chÝnh phñ uû quyÒn cho NHNN
thùc hiÖn qu¶n lý nhµ níc trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ ng©n hµng. NHNN ®éc quyÒn
ph¸t hµnh tiÒn, nhng kh«ng v× thÕ mµ ph¸t hµnh mét c¸ch tù ý, tuú tiÖn. Tríc khi
ph¸t hµnh tiÒn NHNN ph¶i c¨n cø vµo c¸c nguyªn t¾c sau:
1. Nguyªn t¾c ph¸t hµnh tiÒn dùa trªn c¬ së tr÷ kim lµm ®¶m b¶o.
Nguyªn t¾c nµy quy ®Þnh khèi lîng giÊy b¹c ng©n hµng ph¸t hµnh vµo lu
th«ng ph¶i ®îc ®¶m b¶o b»ng dù tr÷ kim lo¹i quý hiÖn cã trong kho dù tr÷ cña
ng©n hµng. ViÖc ®¶m b¶o nµy ph¶i ®îc duy tr× theo mét trong c¸c h×nh thøc sau:
- Nhµ níc quy ®Þnh mét h¹n møc ph¸t hµnh giÊy b¹c ng©n hµng, khèi lîng
giÊy b¹c ng©n hµng ph¸t hµnh n»m trong h¹n møc th× kh«ng cÇn ph¶i cã kim lo¹i
quý (vµng) lµm ®¶m b¶o, nhng nÕu vît qu¸ h¹n møc ®ã th× khèi lîng vît qu¸ h¹n
møc ®ßi hái ph¶i cã 100% vµng lµm ®¶m b¶o.
- Nhµ níc sÏ quy ®Þnh møc tèi ®a lîng giÊy b¹c trong lu th«ng mµ kh«ng
quy ®Þnh møc dù tr÷ vµng ®¶m b¶o cho lîng giÊy b¹c ®ã. Nhng nÕu ph¸t hµnh
giÊy b¹c vît qu¸ møc quy ®Þnh ®ã th× ph¶i cã vµng lµm ®¶m b¶o.
4
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung ¬ng
- Nhµ níc quy ®Þnh møc dù tr÷ vang tèi thiÓu cho khèi lîng giÊy b¹c ph¸t
hµnh, phÇn cßn l¹i ph¶i ®îc ®¶m b¶o b»ng c¸c chøng tõ cã gi¸ nh th¬ng phiÕu,
chøng kho¸n chÝnh phñ vµ c¸c tµi s¶n cã kh¸ccña NHTW.
2. Nguyªn t¾c ph¸t hµnh tiÒn cã ®¶m b¶o b»ng hµng ho¸.
Cïng víi sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸, khèi lîng hµng ho¸ lu th«ng
ngµy cµng t¨ng, ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu tiÒn ®Ó ®¸p øng cho nhu cÇu trao ®æi hµng
ho¸ vµ dÞch vô. MÆt kh¸c do yªu cÇu ®¸p øng chi tiªu cña chÝnh phñ. Sau chiÕn
tranh thÕ giíi II, nguyªn t¾c 1. gÇn nh ®îc chÊm døt. Thay vµo ®ã lµ sù ®¶m b¶o
b»ng hµng ho¸ cho viÖc ph¸t hµnh tiÒn. MÆt kh¸c qu¸ tr×nh lu th«ng xuÊt hiÖn
míi nhËn thøc vÒ tiÒn, thÕ giíi ®· phi tiÒn tÖ ho¸ vai trß cña vµng, c¸c lo¹i tiÒn
dÊu hiÖu ra ®êi vµ thay thÕ cho tiÒn kim lo¹i vµng trong lu th«ng. §Ó lu th«ng
tiÒn tÖ æn ®Þnh, NHTW ®Æt ra nguyªn t¾c ph¸t hµnh tiÒn ®îc ®¶m b¶o b»ng gi¸
trÞ hµng ho¸.
Theo nguyªn t¾c nµy, ®¶m b¶o duy nhÊt cho khèi lîng tiÒn trong lu th«ng
giê ®©y lµ hµng ho¸, th«ng qua c¸c chøng kho¸n cña chÝnh phñ hoÆc c¸c giÊy
nhËn nî ®îc ph¸t hµnh tõ c¸c doanh nghiÖp. Yªu cÇu ph¸t hµnh tiÒn dùa vµo c¬
së hµng ho¸ nh»m duy tr× võa ®ñ cho nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ, trªn c¬ së ph¬ng
tr×nh trao ®æi cña Fisher víi néi dung nh sau:
M.V=P.Y
Trong ph¬ng tr×nh nµy, Fisher quan niÖm r»ng, khèi lîng tiÒn cÇn ®îc t¹o
ra cho nÒn kinh tÕ (M), trong ®ã tiÒn mÆt lµ bé phËn h¹t nh©n, phô thuéc vµo ba
biÕn sè: P ( møc gi¸ c¶ b×nh qu©n cña hµng ho¸ ), Y ( tæng s¶n lîng ),V (vßng
quay tiÒn tÖ ).
Dùa vµo nguyªn t¾c trªn NHTW cÇn ph¶i dù tÝnh khèi lîng tiÒn ph¸t hµnh,
tøc lµ dù kiÕn møc cÇu tiÒn. Nhu cÇu tiÒn ®îc quyÕt ®Þnh bëi tæng s¶n phÈm quèc
d©n thùc tÕ, sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ dù tÝnh vµ tèc ®é lu th«ng tiÒn tÖ, ta cã thÓ
tÝnh theo c«ng thøc:
M=P.Q-V
Trong ®ã:
M : Tèc ®é t¨ng trëng cña tiÒn cung øng.
P : Møc biÕn ®éng gi¸ dù tÝnh.
Q : Tû lÖ t¨ng trëng thùc tÕ dù tÝnh.
V : Sù biÕn ®éng tèc ®é lu th«ng tiÒn tÖ dù tÝnh.
III. C¸c kªnh ph¸t hµnh tiÒn.
1. Th«ng qua nghiÖp vô tÝn dông gi÷a NHTW víi c¸c NHTM.
C¨n cø vµo nhu cÇu tÝn dông cña nÒn kinh tÕ, c¨n cø vao lîng tiÒn cung
øng t¨ng thªm trong n¨m kÕ ho¹ch, dùa vµo môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, nhu
5
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung ¬ng
cÇu vay vèn cña c¸c tæ chøc tÝn dông. NHTW cho c¸c tæ chøc tÝn dông vay ng¾n
h¹n díi h×nh thøc t¸i cÊp vèn: ChiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu c¸c chøng tõ cã gi¸, cho
vay cã ®¶m b¶o b»ng c¸c chøng tõ cã gi¸ vµ c¸c lo¹i cho vay kh¸c.
Khi NHTW cho c¸c tæ chøc tÝn dông vay lµm t¨ng bé phËn tiÒn mÆt trong
lu th«ng hoÆc lµm t¨ng sè d tiÒn göi cña c¸c tæ chøc tÝn dông t¹i NHTW. KÕt qu¶
lµm t¨ng tiÒn trung ¬ng (MB). N vËy, qua viÖc NHTW cho c¸c NHTM vay,
NHTW ®· ph¸t hµnh mét lîng tiÒn vµo lu th«ng cßn NHTM nhËn ®îc mét kho¶n
tÝn dông tõ NHTW lµ mét nguån vèn gióp NHTM m¬ réng ho¹t ®éng kinh
doanh.
2. Kªnh thÞ trêng më.
Th«ng qua nghiÖp vô thÞ trêng më, NHTW mua c¸c giÊy tê cã gi¸ trªn thÞ
trêng, nghÜa lµ ®· ®a mét khèi lîng tiÒn vµo lu th«ng, hµng ho¸ mµ NHTW mua
lµ c¸c tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu vµ c¸c chøng tõ cã gi¸ ng¾n h¹n. Khi NHTW mua c¸c
chøng tõ cã gi¸ trªn thÞ trêng th× tiÒn tõ NHTW ra lu th«ng, kÕt qu¶ lµ tiÒn cung
øng sÏ t¨ng lªn b»ng ®óng gi¸ trÞ cña chøng tõ cã gi¸ ®ã. C¸c chøng tõ cã gi¸ ®îc NHTW n¾m gi÷ trë thµnh tµi s¶n cã cña NHTW t¬ng øng víi nã lµ mét sù
t¨ng lªn cña bªn tµi s¶n nî hoÆc tiÒn mÆt hoÆc tiÒn dù tr÷. Kªnh nµy ®ang ®îc sö
dông phæ biÕn, ®Æc biÖt lµ c¸c níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn v× ®©y lµ kªnh rÊt
linh ho¹t.
3. Kªnh ph¸t hµnh tiÒn th«ng qua ng©n s¸ch nhµ níc.
Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng thu chi cña ng©n s¸ch, th«ng thêng thu cã tÝnh
chÊt thêi vô mµ chi th× diÔn ra thêng xuyªn, do ®ã t¹i mét thêi ®iÓm ng©n s¸ch
cã thÓ bÞ thiÕu vèn ng¾n h¹n. §Ó ®¸p øng nhu cÇu chi, ®îc sù ®ång ý cña chÝnh
phñ, Quèc héi, NHTW t¹m øng cho ng©n s¸ch theo quy ®Þnh cña chÝnh phñ b»ng
nhiÒu h×nh thøc ®Î xö lý thiÕu hôt. Nh vËy NHTW ®· cung øng mét khèi lîng
tiÒn cho ng©n s¸ch chi tiªu. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ NHTW ®· ph¸t hµnh tiÒn th«ng
qua kªnh ng©n s¸ch.
4. Ph¸t hµnh tiÒn th«ng qua kªnh ngo¹i hèi.
Khi NHTW thùc hiÖn mua ngo¹i hèi trªn thÞ trêng hèi ®o¸i, ®©y còng lµ
mét kªnh ph¸t hµnh tiÒn. Khi NHTW mua ngo¹i tÖ lµm dù tr÷ ngo¹i tÖ cña
NHTW t¨ng, ®ång thêi mét lîng tiÒn còng ®îc ®a vµo lu th«ng qua viÖc thanh
to¸n tiÒn cho c¸c tæ chøc c¸ nh©n b¸n ngo¹i tÖ cho NHTW . Ngîc l¹i khi NHTW
b¸nngo¹i tÖ, dù tr÷ ngo¹i tÖ cña NHTW gi¶m, tiÒn trung ¬ng còng gi¶m.
Nh vËy, tuy theo tõng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh mµ c¸c kªnh cung øng tiÒn cña
mçi quèc gia ®îc NHTW sö dông ph¹m vi réng, hÑp kh¸c nhau. Song dï tiÒn ®îc cung øng theo kªnh nµo còng ph¶i ®¹t ®îc c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn
tÖ.
6
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung ¬ng
PhÇn II
Thùc Tr¹ng Lu Th«ng TiÒn MÆt ë ViÖt Nam
1. Thùc tr¹ng lu th«ng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam.
Víi nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ më vöa vµ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i réng më
cña nhµ níc, quan hÖ ®èi ngo¹i ngµy cµng réng më, t¹o ra c¸c quan hÖ ®èi ngo¹i
vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, nhÊt lµ quan hÖ víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ thÕ
giíi. Thu nhËp cña ng¬õi d©n dÇn dÇn ®îc c¶i thiÖn vµ kh«ng ngõng gia t¨ng.
ViÖc sö dông tiÒn mÆt trong lu th«ngb ngµy mét nhiÒu h¬n so víi thêi kú bao cÊp
víi sù tån t¹i cña tem phiÕu, lµm cho lu th«ng hµng ho¸ ¸ch t¾t. §ång tiÒn ViÖt
Nam lu«n tôc thay ®æi vÒ mÉu m·, mµu s¾c, kÝch thíc chÊt liÖu... víi c¸c mÖnh
gi¸ hÕt søc phong phó vµ ngµy cµng lín ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiÒn mÆt rÊt lín
trong d©n c. Võa qua NHNN ViÖt Nam ®· cho lu th«ng tiÒn mÆt rÊt ®a d¹ng vÒ
mÖnh gi¸, ®¸ng chó ý h¬n c¶ lµ NHNN ViÖt Nam ®· cho lu th«ng c¸c lo¹i tiÒn
míi nhÊt vµo ngµy 17/12/2003. §ång tiÒn míi ®îc phÐp lu th«ng trong ®ît nµy
gåm cã bèn mÖnh gÝa,c¸c ®ång tiÒn kim lo¹i gåm cã ba mÖnh gi¸lµ 200®, 1000®,
5000® cßn ®ång tiÒn polimer cã hai mÖnh gÝa lµ 100000® vµ 500000®. TiÒn mÆt
cã nhiÒu mÖnh gi¸ lµ do nhu cÇu kh¸c nhau cña nh©n d©n, do ®ã ®· t¹o ra ®îc sù
tiÖn lîi cña tiÒn mÆt. NÕu nh trít ®©y víi hÖ thèng ng©n hµng mét cÊp, NHNN
cha hoµn toµn chñ ®éng trong lÜnh vùc in ®óc tiÒn, ®iÒu tiÕt lîng tiÒn cung øng,
v©n dông ch ®óng quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ nªn ®· ph¸t hµnh trµn lan, g©y nªn
l¹m ph¸t, ®ång tiÒn mÊt gi¸ nghiªm trong; Th× nay, viÖc h×nh thµnh hÖ thèng
ng©n hµng hai cÊp, bíc vµo qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi, nghiÖp vô ph¸t hµnh tiÒn cña
NHNN bíc ®Çu tá ra cã chÊt lîng h¬n vµ hiÖu qu¶ h¬n trong qu¸ tr×nh thùc thi
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ViÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt, më cöa biªn giíi
®· lµm cho lu th«ng hµng ho¸ trë nªn tr«i ch¶y h¬n, nÒn kinh tÕ b¾t ®Êu ®i lªn,
l¹m ph¸t tõ ba con sè xuèng cßn mét con sè, søc mua ®ång tiÒn dÇn dÇn æn ®Þnh.
Tuy nhiªn, trong thêi kú ®Çu cña cuéc c¶i c¸ch nµy víi mét ®Êt níc cã xuÊt ph¸t
®iÓm kinh tÕ rÊt thÊp, do ®ã c«ng nghÖ thanh to¸n cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu
thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®· t¹o ra t©m lý thÝch sö dông tiÒn mÆt. Trong
nh÷ng n¨m võa qua, NHNN ®· thùc hiÖn c¬ chÕ ph¸t hµnh tiÒn cã hiÖu qu¶ b»ng
viÖc t¨ng ph¸t hµnh tiÒn ®Ó kÝch thÝch kinh tÕ mµ vÉn gi÷ mét tû lÖ l¹m ph¸t
trong møc an toµn. Môc ®Ých cña viÖc nµy lµ ®Ó t¨ng vèn cho vay cho c¸c
NHTM, võa ®Ó thªm vèn ®Çu t vµo c¸c c«ng tr×nh kÝch cÇu. Thùc tÕ lµ n¹n khan
hiÕm tiÒn ®ång cña c¸c NHTM trong thêi gian qua cho thÊy nhu cÇu ®Çu t cña
c¸c chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ ®ang t¨ng m¹nh, ®©y lµ thÓ hiÖn tèt cho sù ph¸t
triÓn kinh tÕ.
7
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung ¬ng
TiÒn mÆt lu th«ng ngoµi hÖ thèng ng©n hµng hiÖn vÉn chiÕm tû träng lín
trong tæng ph¬ng tiÖn thanh to¸n tiÒn ®ång, nhng cã xu híng gi¶m qua c¸c n¨m.
Cô thÓ: N¨m 1997 lµ 30,8%, n¨m 1998 lµ 26,6%, n¨m 1999 la 29,1% vµ theo
thèng kª míi nhÊt cña NHNN trong n¨m 2002 vµ nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2003 tû
lÖ nµy chØ cßn 24%, tuy cã gi¶m chËm nhng ®©y lµ con sè tÝch cùc so víi møc
xÊp xØ 30% so víi n¨m 1999.
§Ó lu th«ng tiÒn mÆt ®îc thuËn lîi, NHNN ®· nhiÒu lÇn ph¸t hµnh tiÒn
míi víi mÖnh gi¸ lín h¬n tiÒn cò. Cô thÓ : N¨m 2001 NHNN ®· ph¸t hµnh tiÒn
cã mÖnh gi¸100.000®, n¨m 2003 NHNN ph¸t hµnh tiÒn cã mÖnh gi¸ 500.000®.
Tuy nhiªn, ®Ó ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu tiÒn mÆt cña nÒn kinh tÕ, NHNN ®· ph¸t
hµnh ng©n phiÕu thanh to¸n víi mÖnh gi¸ lín 500.000®, 1.000.000®, 5.000.000®
cã thêi h¹n thanh to¸n 6 th¸ng, thùc chÊt th¬ng phiÕu lµ tiÒn mÆt cã kú h¹n.
Ng©n phiÕu xuÊt hiÖn ®· cã nhiÒu u ®iÓm so víi chi tr¶ tiÒn mÆt cã mÖnh gi¸
nhá. Víi mÖnh gi¸ lín nªn vËn chuyÓn gän nhÑ, kiÓm ®Õm dÔ dµng, nhng thêi
h¹n lu th«ng cña ng©n phiÕu ng¾n, chi phÝ ph¸t hµnh vµ thu ®æi khi ®Õn h¹n còng
lµ vÊn ®Ò tån t¹i khiÕn cho ng©n phiÕu lu th«ng trong ph¹m vi hÑp. C¸c nhµ kinh
tÕ cho r»ng, sím hay muén th× ng©n phiÕu ph¶i ®îc lo¹i bá khái lu th«ng. Th¸ng
4/2002, mét lîng ng©n phiÕu lín ®· rót khái lu th«ng vµ chÊm døt hoµn toµn viÖc
thanh to¸n b»ng th¬ng phiÕu. §Ó thay thÕ lîng ng©n phiÕu rót khái lu th«ng,
NHNN ®· ph¸t hµnh 1.000 tû ®ång ®Ó lu th«ng víi mÖnh gi¸ 50.000® vµ
100.000®.
Trong nh÷ng n¨m qua, tû träng tiÒn mÆt lu th«ng cã chiÒu híng suy gi¶m,
®©y lµ mét dÊu hiÖu tèt. Cô thÓ, tû träng thanh to¸n tiÒn mÆt so víi thanh to¸n
kh«ng dïng tiÒn mÆt n¨m 2001 lµ 11%( tû träng ph¬ng tiÖn thanh to¸n kh«ng
dïng tiÒn mÆt bao gåm c¶ ng©n phiÕu thanh to¸n ); tû träng thanh to¸n tiÒn mÆt
so víi thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt 9 th¸ng ®Çu n¨m 2002 lµ 11% ( trong
tæng ph¬ng tiÖn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt kh«ng cã ng©n phiÕu ), qua sè
liÖu nµy cho thÊy, tuy tû träng thanh to¸n tiÒn mÆt so víi thanh to¸n kh«ng dïng
tiÒn mÆt ë hai thêi ®iÓm 2001 vµ 2002 lµ 11% nhng ®· chøng tá tèt ®é thanh
to¸nkh«ng dïng tiÒn mÆt 9 th¸ng ®Çu n¨m 2002 t¨ng nhanh h¬n so víi n¨m 2001
v× ng©n phiÕu thanh to¸n rót khái lu th«ng. §iÒu nµy chøng tá xu híng tiÒn mÆt
lu th«ng gi¶m vµ ph¸t triÓn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nh: Thanh to¸n ®iÖn
tö liªn ng©n hµng, thanh to¸n b»ng sÐc, thanh to¸n b»ng thÎ, ...
HiÖn nay, do lîi thÕ cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nh: An toµn,lîi
thÕ vÒ thêi gian kh«ng gian, gi¶m chi phÝ giao dÞch... nªn xu híng gia t¨ng thanh
to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt vµ gi¶m thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt lµ dÔ hiÓu. Tõ n¨m
2000, xu híng ph¸t triÓn chñ yÕu cña c¸c ng©n hµng lµ t¨ng cêng tin häc trong
8
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung ¬ng
hiÖn ®¹i ho¸ ho¹t ®éng ng©n hµng nãi chung , hÖ thèng ph©n phèi nãi riªng, t¨ng
cêng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ tõng bíc héij nhËp thÞ trêng tµi chÝnh quèc tÕ. Tiªu
biÓu lµ c¸c ng©n hµng sau:
- Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng ViÖt Nam víi sù nh¹y bÐn tr«ng kinh doanh, tõ
th¸ng 8/2000 ®· ®a vµo sö dông m« h×nh b¸n lÎ. Nã lµ hÖ thèng ng©n hµng b¸n lÎ
theo tiªu chuÈn quèc tÕ mang tªn Vietcombank Vison 2010 (VCB 2010). VCB
2010 cã kh¶ n¨ng ho¹t ®éng ®ång bé víi nhiÒu hÖ thèngdÞch vô kh¸c nhau nh:
ThÎ thanh to¸n , m¸y rót tiÒn ATM, chuyÓn tiÒn ®iÖn tö quèc tÕ, ng©n hµng ®iÖn
tö. Ng©n hang Ngoai th¬ng ViÖt Nam lµ ng©n hµng ®Çu tiªn gãp phÇn lµm gi¶m
lu th«ng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ th«ng qua øng dông khoa häc kû thuËt hiÖn
®¹i vµo lu th«ng tiÒn tÖ.
- Thùc hiÖn ch¬ng tr×nh hiÖn ®ai ho¸ hÖ thèng ph©n phèi, ngµy 11/4/2000,
Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam ®· chÝnh thøc khai tr¬ng vµ ®a vµo ho¹t ®éng h×nh thøc tr¶ tiÒn tù ®éng (ATM). HÖ thèng gåm hai
trung t©m xö lý ë Hµ Néi vµ Thµnh Phè Hå ChÝ Minh kÕt nèi víi nhau th«ng qua
kªnh thuª bao truyÒn th«ng ; 4 m¸y ATM lo¹i CD 6200 cña OLIETTI ®Æt ë c¸c
së giao dÞch.
- Ng©n hµng th¬ng mai cæ phÇn ¸ ch©u (ACB) vµ nhiÒu ng©n hµng cæ phÇn
kh¸c ®· øng dông tin häc vµo lu th«ng tiÒn tÖ. §©y chÝnh lµ yÕu tè t¸c ®éng
m¹nh mÏ ®Õn viÖc lu th«ng tiÒn tÖ, gãp phÇn lu©n chuyÓn hµng ho¸, t¹o ra ®iÒu
kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ.
2. Nh÷ng thµnh tu vµ h¹n chÕ lu th«ng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam.
KÓ tõ sau c¸ch m¹ng th¸ng 8 n¨m 1945, nÒn kinh tÕ níc ta tr¶i qua nhiÒu
giai ®o¹n kh¸c nhau. Trong mçi giai ®o¹n ®ã, viÖc lu th«ng tiÒn tÖ còng diÔn ra
kh¸c nhau, ®Æt biÖt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y viÖc lu th«ng tiÒn tÖ cã nh÷ng bíc
chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ víi nh÷ng thµnh tùu to lín; §ång thêi còng cã nh÷ng khã
kh¨n nhÊt ®Þnh.
2.1. Thµnh tùu.
MÆc dï, hiÖn nay tiÒn mÆt lu th«ng cã xu híng gi¶m nhng kh«ng thÓ
kh«ng cã tiÒn mÆt trong lu th«ng v× tiÒn mÆt mang l¹i mét sè lîi Ých rÊt qun
träng:
- TiÒn mÆt cã tÝnh láng cao nhÊt nªn nã cã thÓ dïng ®Ó mua bÊt kú c¸i g× ë
®©u mµ kh«ng cÇn ph¶i m¾t mét kho¶n phÝ nµo vµ kh«ng ph¶i tèn thêi gian ®Ó
chuyÓn ®æi nh c¸c giÊy tê kh¸c sang tiÒn.
- §ång tiÒn cña mét quèc gia lµ biÓu hiÖn cho ®Æc trng vµ tiÒm lùc kinh tÕ
cña quèc gia ®ã, nh÷ng ®ång tiÒn m¹nh cã thÓ ¶nh hëng ®Õn nÒn kinh tÕ cña toµn
9
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung ¬ng
thÕ giíi nh USD cña Mü, EUR cña liªn minh ch©u ©u... khi ®ã cã nh÷ng thay ®æi
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña m×nh.
- §ång tiÒn kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong nh÷ng th¬ng vô nhá, trong nh÷ng
ho¹t ®éng mua b¸n chi tiªu hµng ngµy cña c¸ nh©n, hé gia ®×nh.
2.2. H¹n chÕ.
Dï cã mét vµi u ®iÓm cña viÖc lu th«ng tiÒn mÆt, nhng chóng ta ph¶i c«ng
nhËn viÖc sö dông qu¸ nhiÒu tiÒn mÆt trong lu th«ng sÏ lµm chËm tèc ®é lu th«ng
tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ vÜ m« mµ tèc ®é lu th«ng cña tiÒn tÖ tû lª víi tèc ®é lu
th«ng cña hµng ho¸, do ®ã sÏ ¶nh hëng sÊu ®Õn nÒn kinh tÕ.
- V× lîng tiÒn mÆt lu th«ng lín vµ bÊt cø ai cã tiÒn ®Òu cã thÓ sö dông ®Ó
mua hµng ho¸ nªn nã dÔ bÞ gi¶m gi¸ vµ ®i vao lu th«ng dÔ dµng.
- Chi phÝ ®Ó ®¸p øng tiÒn mÆt cho lu th«ng lµ rÊt lín kÓ tõ khi in ®óc, b¶o
qu¶n, dù tr÷, thu håi, thay thÕ tiÒn, cho ®Õn kh©u tiªu huû tiÒn.
- TiÒn ®îc chuyÓn rÊt nhiÒu lÇn tõ tay ngêi nµy sang tay ngêi kh¸c, do ®ã
mµ nã dÔ bÞ ®¸nh c¾p, r¸ch n¸t , víi sè lîng lín th× vËn chuyÓn kång kÒnh , rÊt
khã kh¨n.
- TiÒn kh«ng chøa gi¸ trÞ hÊp dÉn, tøc lµ nã kh«ng sinh lêi nh c¸c giÊy tê
cã gÝa kh¸c, gi¸ trÞ cña tiÒn phô thuéc vµo møc gi¸ do ®ã nÕu cÇm tiÒn trong tay
khi nÒn kinh tÕ cã l¹m ph¸t cao th× gÝa trÞ ®ång tiÒn gi¶m ®i nhanh chãng.
Nh vËy, viÖc n¾m gi÷ vµ lu th«ng tiÒn mÆt qu¸ nhiÒu sÏ lµm cho chi lu
th«ng vµ n¾m gi÷ tiÒn mÆt lín, kh«ng an toµn, cßn ¶nh hëng tíi lu th«ng hµng
ho¸. Nhng nhÊt thiÕt ph¶i cã tiÒn mÆt lu th«ng nh»m ®¸p øng nhu cÇu tiÒn mÆt
cña nÒn kinh tÕ. V× vËy, NHTW ph¶i c¨n cø vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña nÒn
kinh ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt.
10
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung ¬ng
PhÇn III
Nh÷ng Gi¶i Ph¸p Nh»m Lµm Gi¶m TiÒn MÆt Lu Th«ng
1. BiÖn ph¸p hµnh chÝnh.
NHNN kh«ng chØ x©y dùng, ban hµnh hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy cã hiÖu
lùc cao mµ cßn ph¶i kh«ng ngõng hoµn thiÖn hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy ®ã ®Ó
t¹o ra m«i trêng hµnh lang ph¸p lý v÷ng ch¾c cho ho¹t ®éng lu th«ng tiÒn tÖ. §Ó
h¹n chÕ tiÒn mÆt lu th«ng, NHNN cã thÓ thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh
sau:
1.1. Nh÷ng biÖn ph¸p trong thanh to¸n tiÒn mÆt:
- Ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ thanh to¸n tiÒn mÆt khi thùc hiÖn trao
®æi hµng ho¸ nh: Nh÷ng hµng ho¸ nµo khi thanh to¸n th× ®îc dïng tiÒn mÆt, giíi
h¹n gi¸ trÞ thanh to¸n dïng tiÒn mÆt, giíi h¹n ph¹m vi thanh to¸n dïng tiÒn mÆt.
- Ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p nghiªm kh¾c ®èi víi nh÷ng hµnh vi vi ph¹m
nh÷ng quy ®Þnh vÒ lu th«ng tiÒn mÆt.
- NHNN ph¶i giao cho mét bé phËn ®Ó tæ chøc thùc thi gi¸m s¸t, xö lý c¸c
hµnh vi vi ph¹m.
1.2. Nh÷ng biÖn ph¸p trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt:
- CÇn ph¶i cã mét hÖ thèng v¨n b¶n, nghÞ ®Þnh cô thÓ râ rµng, t¹o ra m«i
trêng ph¸p lý cho c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ho¹t ®éng nh :
Ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh râ rµng, cô thÓ trong thanh to¸n sÐc, thanh to¸n ®iÖn tö,
thanh to¸n b»ng UNT, UNT...
- NHNN cÇn ph¶i æn ®Þnh, hoµn thiÖn m«i trêng ph¸p lý, tæ chøc c¬ cÊu
l¹i hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam mét c¸ch toµn diÖn ®Ó n©ng cao vai trß cña
m×nh, ®a d¹ng ho¸ dÞch vô ng©n hµng lµ dÞch vô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt.
- C¸c c¬ chÕ míi vÒ thanh to¸n ®iÖn tö vµ c¸c v¨n b¶n cã liªn quan cÇn ® îc x©y dùng vµ hoµn thiÖn nh : Ch÷ ký ®iÖn tö, b¶o mËt an, an toµn, x¸c thùc ch÷
ký ®iÖn tö, kiÓm so¸t hÖ thèng.
- CÇn hoµn thiÖn tæ chøc qu¶n lý, gi¸m s¸t hÖ thèng thanh to¸n t¹i NHNN
phï hîp víi hÖ thèng thanh to¸n tËp trung hiÖn ®¹i.
- CÇn ph¶i ban hµnh c¸c th«ng t, híng dÉn thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt
®Ó mäi ngêi biÕt ®îc c¸ch thøc thanh to¸n.
2. BiÖn ph¸p c«ng nghÖ.
§Ó gi¶m tiÒn mÆt lu th«ng, trong khi lîng tiÒn lu th«ng ngµy cµng t¨ng do
nhu cÇu vÒ trao ®æi hµng ho¸ ngµy cµng cao th× b¾t buéc c¸c ng©n hµng ph¶i cã
c¸c biÖn ph¸p lu th«ng kh¸c ®Ó thay thÕ lu th«ng b»ng tiÒn mÆt nh lu th«ng qua
thanh to¸n ®iÖn tö, thanh to¸n b»ng sÐc. §Ó thùc hiÖn tèt viÖc nµy, ng©n hµng cÇn
quan t©m thùc hiÖn tèt c¶ quy tr×nh c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ m¸y mãc nh sau:
11
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung ¬ng
2.1. C¸c biÖn ph¸p vÒ quy tr×nh.
- C¸c ng©n hµng ph¶i cã mét c¬ cÊu tæ chøc nh©n sù hîp lý ®Ó tõ ®ã ®a ra
nh÷ng chiÕn lîc, chÝnh s¸ch hîp lý trong ho¹t ®«ng lu th«ng tiÒn tÖ.
- C¸c ng©n hµng ph¶i cã nh÷ng chuyªn gia vÒ thiÕt bÞ m¸y mãc, ph¶i cã
®éi ngò cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao ®Ó ®iÒu hµnh gi©y chuyÒn c«ng nghÖ ®ã vµ
®¸p øng ®îc nh÷ng nhu cÇu c«ng nghÖ míi.
- C¸c ng©n hµng k«ng ngng tuyÓn dông, ®ao to¹ nh÷ng con ngêi cã tr×nh
®é, cã n¨ng lùc, cã kinh nghiÖm trong viÖc øng dông c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc ®Ó
®¸p øng víi c«ng nghÖ míi.
- Ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p xö lý nh÷ng hµnh vi cè ý lµm sai, lîi dông c«ng
nghÖ ®Ó rót tiÒn, lu©n ®Ò cao nh÷ng ngêi cã phÈm chÊt tèt, chÞu khã cÇn cï.
2.2. C¸c biÖn ph¸p vÒ m¸y mãc thiÕt bÞ.
- C¸c ng©n hµng nªn sö dông m¸y tÝnh mét c¸ch phæ biÕn trong ho¹t ®éng
thanh to¸n, ®Æc biÖt lµ m¹ng m¸y vi tÝnh.
- Kh«ng ngõng øng dông nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i; ®ång thêi
kh«ng ngõng nghiªn cøu, s¶n xuÊt nh÷ng c«ng nghÖ míi. Ng©n hµng ph¶i t¹o ra
nh÷ng s¶n phÈm thay thÕ tiÒn mÆt nh: ThÎ, sÐc..
- Thùc hiÖn nèi m¹ng gi÷a c¸c NHTM víi nhau ®Ó giao dÞch trùc tiÕp, rót
ng©n thêi gian thanh to¸n, tõng bíc thÝ ®iÓm nèi m¹ng gi÷a ng©n hµng víi kh¸ch
hµng, tríc lµ kh¸ch hµng lín cã uy tÝn ®Î thùc hiÖn giao dÞch t¹i nhµ.
- §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc thanh to¸n qua NHTM: Ph¸t hµnh sÐc thanh
to¸n c¸ nh©n cã ®¶m b¶o chi tr¶ cña NHTM. §èi víi kh¸ch hµng uy tÝn, ng©n
hµng cã thÓ ¸p dông cho vay thÊu chi ; ph¸t triÓn dÞch vô thÎ tÝn dông, thÎ ATM,
thÎ thanh to¸n quèc tÕ. §ßi hái cÇn ph¶i nhanh chãng øng dông c¸c s¶n phÈm
c«ng nghÖ tin häc, më m¹ng líi thanh to¸n thÓ toµn quèc.
3. BiÖn ph¸p kinh tÕ.
§Ó thu hót khuyÕn khÝch d©n c thanh to¸n qua ng©n hµng nh»m gi¶m gièi
lîng giao dÞch b»ng tiÒn mÆt, ng©n hµng cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch u ®·i khi
kh¸ch hµng sö dông c¸c dÞch vô thanh to¸n qua ng©n hµng nh:
- Gi¶m phÝ hoÆc kh«ng thu phÝ dÞch vô thanh to¸n qua ng©n hµng cña d©n
c. NÕu kh¸ch hµng më tµi kho¶n tiÒn göi vµ thùc hiÖn thanh to¸n qua tµi kho¶n
®ã sÏ ®îc ng©n hµng cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c lo¹i Ên chØ, chøng tõ miÔn phÝ mµ
kh«ng ph¶i nép bÊt cø kho¶n lÖ phÝ nµo.
- §èi víi mét sè kh¸ch hµng héi ®ñ ®iÒu kiÖn, NHTM cã thÓ u ®·i l·i suÊt
cho vay vµ thêi gian thÈm ®Þnh khi kh¸ch hµng cã nhu cÇu vay. §èi víi c¸c ®èi tîng cã thu nhËp coa khi më tµi kho¶n vµ thanh to¸n qua ng©n hµng ®îc miÔm
gi¶m mét sè lo¹i thuÕ nhÊt ®Þnh trong tõng trêng hîp cô thÓ.
12
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung ¬ng
- Ng©n hµng nªn khuyÕn m·i kh¸ch hµng bµng c¸ch göi quµ lu niÖm ®èi
víi nh÷ng kh¸ch hµng thêng xuyªn giao dÞch vµ cã sè d b×nh qu©n trªn tµi kho¶n
tiÒn göi æn ®Þnh.
4. BiÖn ph¸p t©m lý.
§Ó xo¸ bá mét thãi quen sö dông tiÒn mÆt ¨n s©u vµo t©m lý ngêi d©n lµ
mét ®iÒu kh«ng dÔ dµng, tuy nhiªn ®©y lµ mét viÖc lµm cÇn thiÕt, do ®ã chóng ta
ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p truyªn truyÒn s©u réng qua b¸o chÝ, ph¬ng tiÖn truyÒn
th«ng ®¹i chóng còng nh lµ viÖc gi¸o dôc ý thøc cho ngêi d©n ®Ó hä thÊy ®îc lîi
Ých l©u dµi cho nÒn kinh tÕ còng nh cho chÝnh b¶n th©n hä khi sö dông h×nh thøc
thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho hä tiÕp cËn víi
nh÷ng c«ng nghÖ thanh to¸n hiÖn ®¹i ,tiÖn lîi. §iÒu nµy ®ßi hái ng©n hµng ph¶i
cã c¸ch tuyªn truyÒn s©u réng víi ngêi d©n ®Ó tõ ®ã t¹o lßng tin trong nh©n d©n.
§èi víi c¸c doanh nghiÖp, cÇn cã c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch nh khuyÕn
m¹i, cho vay thÊu chi, t¹o uy tÝn cña m×nh, ®Ó thu hót hä tham gia thanh to¸n qua
hÖ th«ng ng©n hµng.
13
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung ¬ng
KÕt luËn
NÕu vÝ nÒn kinh tÕ lµ c¬ thÓ cña mét con ngêi th× khi ®ã ng©n hµng sÏ lµ
nh÷ng m¹ch m¸u vµ ®ång tiÒn lµ m¸u cña ngêi ®ã, mµ m¸u cña con ngêi quyÕt
®Þnh ®Õn sù tån t¹i cña con ngêi ®ã, trong c¬ thÓ cã m¸u nhiÒu qu¸ sÏ lµm cho c¬
thÓ mÊt th¨ng b»ng nh cao huyÕt ¸p, rèi lo¹n m¹ch m¸u...Nhng trong c¬ thÓ cã Ýt
m¸u qu¸ con ngêi cã thÓ tö vong. Do vËy, ®Ó cã mét thÓ lùc tèt, trÝ lùc tèt th×
trong c¬ thÓ cña ngêi ®ã ph¶i cã mét lîng m¸u phï hîp. Nh vËy, ®ång tiÒn cã vai
trß ®èi víi nÒn kinh tÕ nh lµ vai trß cña m¸u ®èi víi con ngêi. Khèi lîng tiÒn mÆt
trong lu th«ng nhiÒu hay Ýt ®Òu ¶nh hëng tíi nÒn kinh tÕ. Th«ng thêng mét nÒn
kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× tû lÖ lu thong tiÒn mÆt cµng gi¶m xuèng. HiÖn nay,
ViÖt Nam ®· vµ ®ang triÓn khai tõng bíc ®îc c¸c dÞch vô thanh to¸n kh«ng dïng
tiÒn mÆt vµo ®êi sèng nh©n d©n ®Ó n©ng cao vai trß ho¹t ®éng cña ng©n hµng ®¸p
øng yªu cÇu kinh tÕ cña thêi kú khu vùc ho¸ toµn cÇu ho¸.
Qua ®Ò tµi nµy, em mong muèn NHNN ViÖt Nam sÏ ho¹t ®éng tèt h¬n
nhiÖm vô cña m×nh lµ thùc hiÖn qu¶n lý nhµ níc trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ ng©n hµng
th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch, c¸c biÖn ph¸p hîp lý, t¹o ra mét hµnh lang ph¸p lý
chÆt chÏ, th«ng tho¸ng, ®Ó tõ ®ã hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i ho¹t ®éng tèt
h¬n trªn lÜnh vùc kinh doanh tiÒn tÖ; Vµ ®ång tiÒn ViÖt Nam, c¸c h×nh thøc thanh
to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt dÇn dÇn cã vÞ trÝ cao trªn thÕ giíi.
tµi liÖu tham kh¶o
1.
2.
3.
4.
B¸o c¸o thêng niªn ( NHNN ViÖt Nam ) 1999, 2000, 2001.
Gi¸o tr×nh ng©n hµng trung ¬ng (Häc viªn Ng©n hµng).
Gi¸o tr×nh Marketing ng©n hang (Häc viÖn Ng©n hµng).
Gi¸o tr×nh lý thuyÕt tiÒn tÖ (Häc viÖn Ng©n hµng).
14
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung ¬ng
5.
6.
7.
8.
9.
TiÒn tÖ, ng©n hµng vµ thÞ trêng tµi chÝnh (Frederic S. Mishkin)
Chøng kho¸n ViÖt Nam sè 12-2002.
Nghiªn cøu kinh tÕ sè 295-2002.
Kinh tÕ thÕ giíi sè 6-2002.
T¹p chÝ ng©n hµng.
15
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung ¬ng
môc lôc
Lêi nãi ®Çu.................................................................................................1
PhÇn I: Kh¸i qu¸t chung vÒ tiÒn tÖ....................................................2
I. Kh¸i niÖm, chøc n¨ng vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña tiÒn tÖ..............2
1. Kh¸i niÖm..........................................................................................2
2. Chøc n¨ng..........................................................................................2
3. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña tiÒn tÖ..........................................................4
II. Nguyªn t¾c ph¸t hµnh tiÒn................................................................5
1. Nguyªn t¾c ph¸t hµnh tiÒn dùa trªn c¬ së tr÷ kim lµm ®¶m b¶o.......5
2. Nguyªn t¾c ph¸t hµnh tiÒn cã ®¶m b¶o b»ng hµng ho¸.....................5
III. C¸c kªnh ph¸t hµnh.........................................................................6
1. Th«ng qua nghiÖp vô tÝn dông gi÷a NHTW víi c¸c NHTM.............6
2. Kªnh thÞ trêng më..............................................................................7
3. Kªnh ph¸t hµnh tiÒn th«ng qua ng©n s¸ch nhµ níc...........................7
4. Ph¸t hµnh tiÒn th«ng qua kªnh ngo¹i hèi...........................................7
PhÇn II: Thùc tr¹ng lu th«ng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam......................8
1. Thùc tr¹ng lu th«ng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam..........................................8
2. Nh÷ng thµnh tu vµ h¹n chÕ lu th«ng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam...............11
PhÇn III: Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m lµm gi¶m tiÒn mÆt lu th«ng12
1. BiÖn ph¸p hµnh chÝnh......................................................................12
2. BiÖn ph¸p c«ng nghÖ.......................................................................13
3. BiÖn ph¸p kinh tÕ.............................................................................14
4. BiÖn ph¸p t©m lý.............................................................................15
KÕt luËn....................................................................................................16
Tµi liÖu tham kh¶o ..........................................................................17
Môc lôc..........................................................................................18
16
- Xem thêm -