Tài liệu Luận văn xây dựng chiến lược phát triển kinh tế xã hội giảm nghèo tại huyện tân sơn tỉnh phú thọ đến năm 2020.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH ĐỀ TÀI: XÂY DỰNG CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI GIẢM NGHÈO TẠI HUYỆN TÂN SƠN TỈNH PHÚ THỌ ĐẾN NĂM 2020 HỒ THỊ PHƯƠNG THỦY Người hướng dẫn khoa học: TS. ĐẶNG VŨ TÙNG PHÚ THỌ - NĂM 2013 Xây dựng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giảm nghèo tại huyện Tân Sơn – Phú Thọ đến năm 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Xây dựng chiến lược phát triển kinh tế xã hội giảm nghèo tại huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ đến năm 2020” do tôi tự nghiên cứu, tìm tài liệu tham khảo và hoàn thành dưới sự hướng dẫn của TS. Đặng Vũ Tùng Nếu sai, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm và tự nhận mọi hình thức kỷ luật theo quy định. Hà Nội, tháng 9 năm 2013 Hồ Thị Phương Thủy Hồ Thị Phương Thủy Trang 1 CH QTKD – ĐH BK HN – 2011-2013  Xây dựng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giảm nghèo tại huyện Tân Sơn – Phú Thọ đến năm 2020 LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu và soạn thảo Luận văn với đề tài “Xây dựng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giảm nghèo tại huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ đến năm 2020” , tôi đã nhận được sự quan tâm đầy trách nhiệm của các thầy cô, đặc biệt là sự hướng dẫn nhiệt tình và tận tâm của TS. Đặng Vũ Tùng (Viện Kinh tế và Quản lý, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội). Cho phép tôi được bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc đến các thầy cô đã hết lòng giúp đỡ tôi trong suốt thời gian qua. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp, gia đình đã ủng hộ và tạo mọi điều kiện để tôi hoàn thành Luận văn này. Yêu cầu về kiến thức là vô hạn, mặc dù đã rất cố gắng song do khả năng còn hạn chế nên nội dung của Luận văn chắc chắn sẽ còn nhiều thiếu sót và khiếm khuyết, rất mong nhận được sự thông cảm của các thầy cô và những ý kiến đóng góp quý báu của bạn đọc để đề tài được hoàn thiện và mang tính ứng dụng thực tiễn cao, góp phần phát triển kinh tế xã hội giảm nghèo tại huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ, qua đó phần nào tạo ra nhiều công ăn việc làm, giúp cải thiện và nâng cao chất lượng sống cho đồng bào các dân tộc miền núi - trung du phía Bắc. Hà Nội, tháng 9 năm 2013 Hồ Thị Phương Thủy Hồ Thị Phương Thủy Trang 2 CH QTKD – ĐH BK HN – 2011-2013  Xây dựng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giảm nghèo tại huyện Tân Sơn – Phú Thọ đến năm 2020 MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC.................................................................................................................. 1 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................................ 6 DANH MỤC BẢNG.................................................................................................. 7 DANH MỤC HÌNH................................................................................................... 8 MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 9 CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN13 1.1. Lý luận chung về chiến lược phát triển.................................................... 13 1.1.1. Quan niệm chiến lược phát triển ................................................................ 13 1.1.2 Nội dung của chiến lược phát triển ............................................................. 14 1.1.3. Đặc tính phát triển cơ bản của chiến lược ................................................. 16 1.1.4. Phân loại chiến lược phát triển .................................................................. 17 1.2. Một số quan điểm, lý thuyết cơ bản trong nghiên cứu chiến lược phát triển kinh tế - xã hội ......................................................................................... 19 1.2.1. Quan điểm các nước cùng phát triển ......................................................... 19 1.2.2. Cơ cấu kinh tế quyết định phát triển và giao thương quốc tế .................... 20 1.2.3. Tự do hóa và liên kết là phương thức hữu hiệu để phát triển .................... 21 1.2.4. Tư duy chiến lược ....................................................................................... 22 1.2.5. Tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững............................................... 24 1.2.6. Vai trò của Nhà nước ................................................................................. 25 1.3. Các cơ sở để xây dựng chiến lược của một vùng.......................................... 24 1.3.1. Phương pháp dự báo.................................................................................. 25 1.3.2. Phân tích PEST .......................................................................................... 26 1.3.3. Phương pháp chuyên gia ........................................................................... 28 1.4. Công tác nghiên cứu và thực thi chiến lược phát triển ở Việt Nam thời gian qua ............................................................................................................. 32 Hồ Thị Phương Thủy Trang 3 CH QTKD – ĐH BK HN – 2011-2013  Xây dựng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giảm nghèo tại huyện Tân Sơn – Phú Thọ đến năm 2020 1.4.1. Tích cực...................................................................................................... 32 1.4.2. Hạn chế ...................................................................................................... 33 CHƯƠNG II: PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ CHIẾN LƯỢC ẢNH HƯỞNG TỚI SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI GIẢM NGHÈO TẠI HUYỆN TÂN SƠN, TỈNH PHÚ THỌ ĐẾN NĂM 2020 .................................................... 35 2.1. Đặc điểm địa lý huyện Tân Sơn ................................................................. 35 2.1.1. Điều kiện tự nhiên.................................................................................... 35 2.1.2 Tài nguyên ................................................................................................. 35 2.2. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội của huyện thời kỳ 2009 - 2012 ....... 42 2.2.1. Tình hình thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế ................................. 42 2.2.2 Tình hình thực hiện các mục tiêu phát triển xã hội................................... 44 2.2.3. Thực trạng phát triển các ngành kinh tế .................................................. 47 2.2.4 Thực trạng phát triển ngành Công nghiệp, TTCN và Xây dựng ............... 55 2.2.5 Thực trạng phát triển các ngành dịch vụ ................................................. 57 2.3. Thực trạng các vấn đề về xã hội ................................................................ 60 2.3.1. Thực trạng phát triển giáo dục và đào tạo................................................ 60 2.3.2. Thực trạng dân số KHHGĐ và chăm sóc sức khỏe nhân dân .................. 62 2.3.3. Thực trạng các hoạt động văn hóa, thông tin, thể thao ............................ 64 2.4. Thực trạng hệ thống kết cấu hạ tầng trên địa bàn huyện Tân Sơn .......... 66 2.4.1. Thực trạng hệ thống giao thông ................................................................ 66 2.4.2. Thực trạng hệ thống điện........................................................................... 67 2.4.3. Thực trạng hệ thống cấp thoát nước.......................................................... 68 2.4.4. Thực trạng mạng lưới thông tin, bưu điện................................................. 69 2.4.5. Thực trạng hạ tầng xã hội.......................................................................... 69 2.5. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới sự phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn huyện Tân Sơn đến năm 2020 ...................................................................... 68 2.5.1. Môi trường tự nhiên................................................................................... 68 2.5.2. Yếu tố chính trị và pháp luật, định hướng phát triển KTXH của tỉnh ............ 69 2.5.3. Nhận xét về thực trạng kinh tế xã hội của huyện....................................... 74 Hồ Thị Phương Thủy Trang 4 CH QTKD – ĐH BK HN – 2011-2013  Xây dựng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giảm nghèo tại huyện Tân Sơn – Phú Thọ đến năm 2020 CHƯƠNG III: XÂY DỰNG CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI GIẢM NGHÈO TẠI HUYỆN TÂN SƠN, TỈNH PHÚ THỌ ĐẾN NĂM 2020...... 78 3.1. Tư tưởng xây dựng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giảm nghèo trên địa bàn huyện Tân Sơn đến năm 2020 .................................................... 78 3.2. Mục tiêu chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giảm nghèo trên địa bàn huyện Tân Sơn đến năm 2020.......................................................................... 78 3.3. Những giải pháp chiến lược ...................................................................... 80 3.3.1. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.............................................................................................................. 80 3.3.2. Phát triển kết cấu hạ tầng đồng bộ phục vụ hiệu quả phát triển kinh tế - xã hội ............................................................................................................. 81 3.3.3. Quy hoạch và phát triển các ngành kinh tế Nông, Lâm nghiệp............ 82 3.3.4. Quy hoạch và phát triển công nghiệp, thủ công nghiệp và xây dựng ........ 86 3.3.5. Quy hoạch phát triển các ngành dịch vụ.................................................... 90 3.3.6. Nhiệm vụ và giải pháp thực hiện quy hoạch phát triển hệ thống hạ tầng kỹ thuật ............................................................................................................. 94 3.3.7. triển thông tin và truyền thông.............................................................. 96 3.3.8. Phát triển mạng lưới điện.......................................................................... 96 3.3.9. Phát triển các công trình thuỷ lợi, cấp và thoát nước................................ 98 3.3.10. Nhiệm vụ và giải pháp quản lý môi trường.............................................. 99 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 103 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 105 Hồ Thị Phương Thủy Trang 5 CH QTKD – ĐH BK HN – 2011-2013  Xây dựng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giảm nghèo tại huyện Tân Sơn – Phú Thọ đến năm 2020 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BQ : Bình quân BV : Bệnh viện CN, TTCN : Công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp CNH, HĐH : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa DV : Dịch vụ EU : Liên minh châu âu GNP : Thu nhập quốc dân GTSX : Giá trị sản xuất HĐND : Hội đồng nhân dân KHHGĐ : Kế hoạch hóa gia đình KTXH : Kinh tế xã hội KV : Kilôvôn NĐ-CP : Nghị định chính phủ NQ : Nghị quyết R&D : Nghiên cứu và Phát triển THCS, PTTH : Trung học cơ sở, phổ thông trung học TMDV : Thương mại dịch vụ TTTT : Thông tin truyền thông UBND : Ủy ban nhân dân XD : Xây dựng Hồ Thị Phương Thủy Trang 6 CH QTKD – ĐH BK HN – 2011-2013  Xây dựng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giảm nghèo tại huyện Tân Sơn – Phú Thọ đến năm 2020 DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Tình hình đất đai của Huyện giai đoạn 2007-2013 .............................. 39 Bảng 2.2: Giá trị sản xuất, tăng trưởng GTSX trên địa bàn huyện giai đoan 2009-2012 ............................................................................................ 42 Bảng 2.3: Cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn huyện giai đoạn 2009-2012 ........... 43 Bảng 2.4. Thu, chi ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện giai đoạn 2008-2012...45 Bảng 2.5: Giá trị tăng thêm của lĩnh vực nông, lâm nghiệp, thủy sản 2009 - 2012 Giá cố định 2010................................................................................. 49 Bảng 2.6: Tình hình phát triển nghành trồng trọt giai đoạn 2008 - 2012 ............. 51 Bảng 2.7: Tình hình phát triển ngành chăn nuôi giai đoạn 2008 - 2012............... 52 Bảng 2.8: Giá trị sản xuất ngành lâm nghiệp giai đoạn 2009 - 2012 Giá so sánh 2010 ..................................................................................................... 53 Bảng 2.9: Tình hình phát triển ngành thủy sản giai đoạn 2009 - 2012................. 54 Bảng 2.10: Tình hình phát triển CN, TTCN giai đoạn 2009 - 2012 ..................... 56 Bảng 2.11: Số cơ sở và lao động kinh doanh dịch vụ 2008 - 2012 ...................... 58 Bảng 2.12: Giá trị sản xuất các ngành dịch vụ 2008 - 2012 ................................. 60 Bảng 2.13: Thực trạng cơ sở vật chất của các trường trong huyện ...................... 61 Bảng 2.14: Một số chỉ tiêu về y tế, chăm sóc sức khỏe nhân dân ........................ 63 Bảng 2.15: Một số chỉ tiêu về hệ thống thuỷ lợi................................................... 68 Hồ Thị Phương Thủy Trang 7 CH QTKD – ĐH BK HN – 2011-2013  Xây dựng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giảm nghèo tại huyện Tân Sơn – Phú Thọ đến năm 2020 DANH MỤC HÌNH Hình 2.1: Bản đồ quy hoạch tổng thể phát triển KT-XH tỉnh Phú Thọ đến năm 2020 .............................................................................................. 36 Hình 2.2: Tăng trưởng giá trị sản xuất huyện Tân Sơn 2009-2012 ..................... 43 Hình 2.3: Cơ cấu GTSX trên địa bàn huyện năm 2009 và 2012 ........................ 44 Hình 2.4: Cơ cấu nông, lâm nghiệp, thuỷ sản năm 2009 và 2012 ....................... 50 Hồ Thị Phương Thủy Trang 8 CH QTKD – ĐH BK HN – 2011-2013  Đề xuất giải pháp XD chiến lược phát triển KTXH giảm nghèo tại huyện Tân Sơn – Phú Thọ đến năm 2020  MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Tân Sơn là một huyện mới thuộc tỉnh Phú Thọ được thành lập theo Nghị định số 61/2007/NĐ-CP ngày 09 tháng 04 năm 2007 của Chính phủ trên cơ sở điều chỉnh 68.858 ha diện tích tự nhiên và 75.680 nhân khẩu (2007) của huyện Thanh Sơn. Là một huyện có địa hình đồi núi nằm ở phía Tây Bắc của Việt Nam và Tây Nam của tỉnh Phú Thọ trên vùng giáp ranh giữa ba tỉnh Yên Bái, Hoà Bình, Sơn La. Phía Bắc và Tây Bắc giáp huyện Yên Lập, phía Đông và Đông Nam giáp huyện Thanh Sơn, phía Nam giáp huyện Đà Bắc tỉnh Hoà Bình, phía Tây Bắc giáp huyện Văn Chấn tỉnh Yên Bái và phía Tây giáp huyện Phù Yên tỉnh Sơn La. Trung tâm huyện lỵ Tân Sơn nằm tại xã Tân Phú có trục đường quốc lộ 32A chạy qua, cách thành phố Việt Trì 75km, cách thủ đô Hà Nội 117km. Với vị trí nằm trên vùng giáp ranh giữa ba tỉnh Yên Bái, Hoà Bình, và Sơn La và nhiều lợi thế do thiên nhiên ban tặng, Tân Sơn được xác định là điểm sáng kinh tế vùng Tây Nam tỉnh Phú Thọ trong tương lai. Là huyện mới thành lập, vì vậy trước mắt huyện gặp rất nhiều khó khăn trong hoạt động quản lý và xây dựng cơ sở vật chất cho huyện mới, nhất là khu vực trung tâm huyện. Tuy nhiên, trung tâm huyện lỵ huyện Tân Sơn sau khi xây dựng xong sẽ trở thành đô thị nằm trong chuỗi đô thị cửa ngõ vùng Tây Bắc Tổ quốc, là đầu mối giao thông quan trọng nối các huyện miền núi phía Tây Nam của tỉnh Phú Thọ, có vai trò thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của vùng, cũng như vai trò quan trọng về an ninh quốc phòng. Trong bối cảnh Tân Sơn có nhiều ưu đãi về đất đai và tài nguyên rừng, Có vườn quốc gia Xuân Sơn với diện tích trên 15 ngàn ha được Tỉnh quy hoạch là khu du lịch sinh thái trong tua du lịch sinh thái, tâm linh Đền Hùng -Xuân Sơn Trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2010-2015, định hướng đến năm 2020, trong đó ưu tiên phát triển kinh tế theo vùng và thế mạnh của từng địa phương, theo đó vùng hữu ngạn sông Hồng gồm 6 huyện trong đó có Tân Sơn xẽ tập trung khai thác tiềm năng thế mạnh về đất và rừng để phát Hồ Thị Phương Thủy Trang 9 CH QTKD – ĐH BK HN – 2011-2013  Đề xuất giải pháp XD chiến lược phát triển KTXH giảm nghèo tại huyện Tân Sơn – Phú Thọ đến năm 2020  triển vùng nguyên liệu giấy, cây lấy gỗ, phát triển đàn đại gia súc, gia cầm theo hướng trang trại. Thu hút vốn đầu tư phát triển công nghiệp chế biến gỗ, chè xuất khẩu, phát triển dịch vụ và du lịch sinh thái kết nối các điểm du lịch của tỉnh và đường xuyên Á, đường Hồ Chí Minh. Đối với Tân Sơn sau hơn 5 năm thành lập, có những khởi sắc ban đầu và trong thời gian tới một số yếu tố mới xuất hiện có tác động tích cực đến kinh tế xã hội của huyện cần được tính tới như: - Sự biến động do chia tách huyện, thành lập huyện mới Tân Sơn đòi hỏi phải thường xuyên nâng cao chất lượng bộ máy quản lý để duy trì hoạt động. Đồng thời phải xây dựng các quy hoạch để định hướng cho sự phát triển kinh tế xã hội, tạo bước phát triển ngay từ ban đầu, trách những tổn thất do phát triển không đúng hướng, nhất là đối với việc xây dựng các cơ sở hạ tầng và phát triển các ngành, các cơ sở kinh tế xã hội trên địa bàn huyện. - Việc chia tách và thành lập huyện mới Tân Sơn đã tạo những cơ hội và điều kiện mới cho sự phát triển kinh tế - xã hội cho vùng lãnh thổ thuộc địa bàn huyện so với trước đây. Tuy nhiên trên thực tế, Tân sơn thuộc vùng lãnh thổ kém phát triển của huyện Thanh Sơn trước đây. Hiện tại, Tân Sơn có 17 xã vùng núi, tất cả đều là xã đặc biệt khó khăn, vùng an toàn khu; gần 83% là dân tộc thiểu số như Mường, Dao, H’mông. Tốc độ tăng trưởng bình quân năm 2012 mới đạt 15,05%; thu nhập bình quân đầu người mới đạt 8,3 triệu đồng/năm theo giá cố định và 13,14 triệu đồng theo giá hiện hành. Tân Sơn được xếp vào một trong 62 huyện nghèo nhất nước được thụ hưởng các chính sách theo nghị quyết 30A của chính phủ. Tuy nhiên, Tân Sơn cũng có rất nhiều tiềm năng, nhiều điều kiện thuận lợi cho sự phát triển trong tương lai. Vì vậy, Tân Sơn cần có những định hướng phát triển và bước đi thích hợp để tránh nguy cơ tụt hậu. Những định hướng và bước đi đó cần được xây dựng một cách đồng bộ, có cơ sở khoa học và tính toán cho cả chặng đường dài từ 5 cho đến 10 năm. - Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội tỉnh Phú Thọ đã xây dựng và được phê duyệt, theo đó là hàng loạt các Quy hoạch ngành và lĩnh vực đã được triển Hồ Thị Phương Thủy Trang 10 CH QTKD – ĐH BK HN – 2011-2013  Đề xuất giải pháp XD chiến lược phát triển KTXH giảm nghèo tại huyện Tân Sơn – Phú Thọ đến năm 2020  khai và thông qua Hội đồng nhân dân Tỉnh. Tất cả những công trình đó cần phải được triển khai đến các huyện, thị và cơ sở, trong đó có huyện mới Tân Sơn. Để Tân Sơn có thể khai thác những tiềm năng và lợi thế trong điều kiện mới, hoà nhập vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội chung của Tỉnh, phù hợp với điều kiện cụ thể của mình, việc triển khai “Xây dựng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giảm nghèo tại huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ đến năm 2020" là vô cùng cần thiết và cấp bách. 2. Mục tiêu nghiên cứu Nghiên cứu và hệ thống hóa những lý luận cơ bản về chiến lược làm cơ sở xây dựng dựng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giảm nghèo tại huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ đến năm 2020 Nghiên cứu đánh giá thực trạng kinh tế - xã hội huyện Tân Sơn từ đó phân tích, xây dựng và lựa chọn phương các phương án chiến lược phù hợp cho phát triển kinh tế - xã hội giảm nghèo tại huyện Tân Sơn Xây dựng chiến lược với mục tiêu phát triển kinh tế xã hội, nâng cao đời sống nhân dân, phấn đấu đến năm 2020 Tân sơn thoát khỏi huyện nghèo Phát triển Tân Sơn là điểm đến của du lịch sinh thái cộng đồng, du lịch tâm linh – sinh thái Đền Hùng- Vườn Quốc gia Xuân Sơn. Phát triển kinh tế nông nghiệp với các ngành Trồng rừng nguyên liệu giấy và lấy gỗ, chăn nuôi đại gia súc, Trồng chè chất lượng cao, chè nguyên liệu xuất khẩu cho I Rắc Phát triển kinh tế phục vụ du lịch với những sản phẩm bản địa, thực phẩm sạch Đang là thế mạnh của huyện Ổn định chính trị và củng cố quốc phòng an ninh 3. Phạm vi nghiên cứu của đề tài Điều tra, khảo sát tình hình thực tế và thu thập số liệu về kinh tế xã hội từ các xã, thị trấn địa bàn huyện Tân Sơn trong vòng 3 năm qua. Dự báo tình hình phát triển kinh tế - xã hội giảm nghèo tại huyện Tân Sơn đến 2020 cho phù hợp với tình hình phát triển kinh tế xã hội của tỉnh. Hồ Thị Phương Thủy Trang 11 CH QTKD – ĐH BK HN – 2011-2013  Đề xuất giải pháp XD chiến lược phát triển KTXH giảm nghèo tại huyện Tân Sơn – Phú Thọ đến năm 2020  4. Phương pháp nghiên cứu - Áp dụng phương pháp thu thập thông tin, dữ liệu thứ cấp: Luận văn đã thu thập các nguồn tài liệu từ văn kiện, giáo trình, tạp trí, báo cáo của huyện, Tỉnh, Trung ương, quốc tế để làm tài liệu nghiên cứu số liệu -Phương pháp phân tích PES -Phương pháp phân tích mô hình SWOT - phương pháp nội suy - phương pháp tham khảo ý kiến chuyên gia - Phương pháp so sánh giữa số liệu quan các năm, so sánh với số liệu của tỉnh - Phương pháp dự báo 5. Bố cục đề tài Đề tài “ Xây dựng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giảm nghèo tại huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ đến năm 2020” được chia làm 3 phần: Chương I: Cơ sở lý luận chung về chiến lược phát triển. Chương II: Phân tích các nhân tố chiến lược ảnh hưởng tới sự triển kinh tế - xã hội giảm nghèo tại huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ đến năm 2020. Chương III: Xây dựng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giảm nghèo tại huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ đến năm 2020. Trong quá trình nghiên cứu và biên soạn, luận văn đã nhận được sự hướng dẫn nhiệt tình của Thầy TS. Đặng Vũ Tùng và sự giúp đỡ của các bạn đồng nghiệp, các Sở, Ban, Ngành, UBND huyện Tân Sơn, UBND các xã và các đơn vị SXKD trên địa bàn huyện. Do thời gian hạn chế, nên luận văn không tránh được những thiếu sót nhất định. Rất mong được sự đóng góp của các Ban, Ngành, đơn vị liên quan để luận văn này được hoàn chỉnh, triển khai và mang tính thực tiễn cao. Hồ Thị Phương Thủy Trang 12 CH QTKD – ĐH BK HN – 2011-2013  Đề xuất giải pháp XD chiến lược phát triển KTXH giảm nghèo tại huyện Tân Sơn – Phú Thọ đến năm 2020  CHƯƠNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN Chương 1 sẽ tập trung làm rõ một số vấn đề lý luận về chiến lược phát triển kinh tế - xã hộicủa địa phương; một số quan điểm và lý thuyết vào nghiên cứu chiến lược phát triển kinh tế - xã hội; kinh nghiệm chiến lược phát triển kinh tế - xã hội ở một số nước và công tác nghiên cứu, thực thi chiến lược phát triển ở Việt Nam thời gian qua làm cơ sở lý luận cho nghiên cứu của đề tài. 1.1. Lý luận chung về chiến lược phát triển 1.1.1. Quan niệm chiến lược phát triển Chiến lược phát triển là tinh thần cơ bản của đường lối phát triển do con người định ra, nó thể hiện chủ đề tư tưởng và gắn liền với chủ đề tư tưởng ấy là phạm vi bao quát và nội dung chủ yếu của chiến lược được thể hiện thông qua mục tiêu, hệ thống các quan điểm, biện pháp cơ bản có tính chiến lược về phát triển ở tầm cao, tầm tổng thể, tầm dài hạn đối với sự phát triển của một đối tượng (hay của một hệ thống) mà các nhà lãnh đạo đề ra; nó chỉ đạo hành động thống nhất của một cộng đồng hay một quốc gia hoặc một nhóm quốc gia nhằm đạt tới mục tiêu cao nhất, lớn nhất, tổng quát nhất đã xác định. Theo Ngô Doãn Vịnh (2007), ở phương Tây, người ta thường sử dụng thuật ngữ “chiến lược quốc gia”. Chiến lược quốc gia là chiến lược ở tầm vĩ mô, là chiến lược ở tầng cao nhất về bảo vệ, xây dựng, phát triển của quốc gia trong một thời kỳ nhất định. Nó chẳng những gồm, gộp chiến lược về chính trị, chiến lược về kinh tế, chiến lược về quân sự thành một khối, mà còn có sự chỉ đạo hành động trên thực tế đối với chiến lược của các lĩnh vực, các vấn đề phát triển của đất nước; Các học giả Trung Quốc cho rằng chiến lược là những mưu tính và quyết sách đối với những vấn đề trọng đại có tính chất toàn cục và lâu dài, còn lý luận và phương pháp quyết sách những vấn đề trọng đại mang tính toàn cục và lâu dài là nhiệm vụ của chiến lược học; Các nước thuộc Liên minh châu Âu (EU) đề ra chiến lược phát triển đế năm 2020; được coi như là tuyên bố của họ với dân chúng của EU và thế giới về Hồ Thị Phương Thủy Trang 13 CH QTKD – ĐH BK HN – 2011-2013  Đề xuất giải pháp XD chiến lược phát triển KTXH giảm nghèo tại huyện Tân Sơn – Phú Thọ đến năm 2020  chủ trương phát triển của EU; Người Mỹ và người Đức sử dụng khái niệm “kế hoạch chiến lược”. Những kế hoạch có tầm chiến lược về đối nội, đối ngoại được xây dựng và thông qua đã trở thành công cụ lãnh đạo, chỉ đạo công cuộc phát triển đất nước; Các nhà khoa học của Viện Chiến lược phát triển thuộc Bộ Kế hoạch đầu tư nước Việt Nam cho rằng, những mưu tính có tính toàn cục, lâu dài, cơ bản được xem là chiến lược. Như vậy, có thể hiểu chiến lược phát triển là thể hiện tinh thần cơ bản của đường lối phát triển của một quốc gia; nó chính là ý tưởng mang tính hệ thống về các quan điểm chỉ đạo phát triển đối với một đối tượng cụ thể hay đối với một hệ thống nào đó và phương cách biến những ý tưởng, quan điểm, mục tiêu ấy thành hiện thực. Chiến lược phát triển là sản phẩm do con người tạo ra, phản ánh các vấn đề mang tính quy luật được dự báo và được “chủ quan hóa” một cách khoa học để chỉ đạo quá trình phát triển của đời sống xã hội. 1.1.2 Nội dung của chiến lược phát triển Có ba vấn đề cần đặc biệt quan tâm khi bàn đến chiến lược phát triển. - Thứ nhất, đường lối cơ bản phát triển đất nước phải được phản ánh ở chủ đề tư tưởng chiến lược và hệ thống các quan điểm chỉ đạo chiến lược, mà chúng được thông qua các mục tiêu, phạm vi bao quát của chiến lược và những nhiệm vụ cơ bản phải thực hiện để đạt mục tiêu đó. Mục tiêu chiến lược cần phải được xác định đúng và các nhiệm vụ cơ bản hay phương thức thực thi phải được xác định chính xác. Một khi đã xác định sai mục tiêu sẽ dẫn đến xác định sai nhiệm vụ, tập trung sai nguồn lực, làm sai hướng phát triển và nó là một quyết định mang tính chiến lược sai. - Thứ hai, phải đảm bảo đầy đủ, kịp thời các phương tiện vật chất và tinh thần để biến các mục tiêu và nhiệm vụ chiến lược thành hiện thực. Mỗi nhiệm vụ cần được hoàn thành trong một khoảng thời gian nhất định, bằng phương cách nhất định và bằng một lực lượng vật chất nhất định nhưng chúng không tách rời các nhiệm vụ khác. Hệ thống các nhiệm vụ cần được sắp xếp theo một trật tự ưu tiên, tuy nhiên có thể điều chỉnh cho phù hợp với bối cảnh. Hồ Thị Phương Thủy Trang 14 CH QTKD – ĐH BK HN – 2011-2013  Đề xuất giải pháp XD chiến lược phát triển KTXH giảm nghèo tại huyện Tân Sơn – Phú Thọ đến năm 2020  - Thứ ba, việc điều hành và tổ chức thực hiện chiến lược có ý nghĩa cực kỳ to lớn, nó có tính quyết định tới việc biến các ý tưởng, quan điểm và mục tiêu chiến lược trở thành hiện thực. Trong quá trình tổ chức thực hiện chiến lược sẽ bị ảnh hưởng của rất nhiều yếu tố, mà những yếu tố này về nguyên tắc chúng luôn vận động và tương tác lẫn nhau nên đòi hỏi sự linh hoạt, nhạy bén, kiên quyết, dứt điểm của người chỉ đạo và tổ chức thực thi chiến lược. đồng thời, việc kiểm tra, rà soát để kịp thời điều chỉnh chiến lược là việc làm cần thiết nhằm làm cho sự phát triển của đất nước trở nên đúng đắn, liên tục và thiết thực. Như vậy, chiến lược phát triển là chiến lược về sự phát triển của một hệ thống, chiến lược dẫn dắt hệ thống đó phát triển đúng hướng và có kết quả theo mong muốn. Muốn hệ thống vận động theo hướng có lợi thì phải điều khiển nó theo quy luật vận động của nó. Việc nắm bắt quy luật vận động và cụ thể hóa các quy luật thành chiến lược phát triển cho hệ thống là vấn đề quan trọng và có tính bắt buộc đối với sự phát triển của hệ thống. Chiến lược phát triển đất nước không phải là kế hoạch phát triển dài hạn hoặc trung hạn, càng không thể là kế hoạch phát triển ngắn hạn. Do đó tính cụ thể, tính lượng hóa của nó không nhiều, vừa đủ đảm bảo cơ sở khoa học của các chủ trương và đường lối phát triển dài hạn và mang tầm chiến lược của đất nước. Trước hết mục tiêu chiến lược phải cụ thể, các vấn đề trọng yếu mà chiến lược đề cập (hay những nhiệm vụ chiến lược phải làm), các bước thực hiện và tổ chức thực hiện phải được thể hiện một cách cụ thể. Ý tưởng chiến lược, mục tiêu chiến lược phát triển đất nước phải được thể hiện trong văn kiện lớn của đảng cầm quyền hay của nhà nước; có như thế mới tạo ra sự thống nhất và quyết tâm trong hành động của cả dân tộc. Tính lượng hóa được thể hiện để làm rõ mục tiêu tổng quát của chiến lược phát triển; cần tính toán các chỉ tiêu cụ thể về kinh tế, xã hội trọng yếu. Chẳng hạn như các chỉ tiêu về quy mô dân số, tổng sản phẩm quốc nội, tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân và một số chỉ tiêu khác phải được tính toán và thể hiện bằng con số với biên độ nhất định. Hệ thống các chỉ tiêu cụ thể có thể đính kèm như phụ lục minh họa. Một chiến lược phát triển cần phải có: Hồ Thị Phương Thủy Trang 15 CH QTKD – ĐH BK HN – 2011-2013  Đề xuất giải pháp XD chiến lược phát triển KTXH giảm nghèo tại huyện Tân Sơn – Phú Thọ đến năm 2020  - Tên gọi của chiến lược: đây là vấn đề rất quan trọng và luôn luôn khó. Tên của chiến lược phải dễ hiểu, chính xác, rõ ràng, thu hút sự chú ý và phải chứa đựng tư tưởng lớn. - Ý tưởng và mục tiêu chiến lược: bất kỳ quốc gia nào, phát triển không phải chỉ là đạo lý mà còn phải là chân lý. Xác định mục tiêu đúng sẽ có ý nghĩa quan trọng để hành động chuẩn xác, có hiệu quả. Mục tiêu chiến lược thể hiện ý tưởng chiến lược phát triển. Ý tưởng chiến lược phải được thiết kế tương đối cụ thể, nó mang nội hàm của nhiều luận điểm chiến lược có căn cứ khoa học. - Nhiệm vụ cơ bản hay trọng tâm của chiến lược (cụ thể hóa thành các mục tiêu, nhiệm vụ cấp thấp) và lựa chọn phương cách để thực thi các mục tiêu chiến lược. đây chính là tập hợp các chiến lược con hay tiểu chiến lược hoặc các nhiệm vụ cơ bản cùng phương cách được lựa chọn để thực hiện được mục tiêu tổng quát. Chẳng hạn, đối với chiến lược phát triển quốc gia sẽ có các chiến lược thành phần về: phát triển ngành, lĩnh vực, phát triển lãnh thổ, phát triển nhân lực và khoa học - công nghệ, thu hút đầu tư, xây dựng nhà nước gắn với cải cách hệ thống chính trị và phòng chống tham nhũng. - Đề xuất phương án tổ chức thực hiện chiến lược sau khi chiến lược được cấp có thẩm quyền công bố. Chỉ đạo thực hiện chiến lược có vai trò lớn đối với việc biến chiến lược thành hiện thực. Vấn đề đặc biệt quan trọng là xây dựng cho được chương trình hành động rõ ràng, chính xác và tổ chức thực hiện chương trình này có kết quả, có hiệu quả. 1.1.3. Đặc tính phát triển cơ bản của chiến lược Chiến lược phát triển đất nước có các đặc tính cơ bản sau: - Tính đảng và tính dân tộc: phải thể hiện được quan điểm chủ đạo của đảng cầm quyền, đáp ứng được lý tưởng, hy vọng cao đẹp của nhân dân và thể hiện đậm nét tính dân tộc. - Tính hệ thống: chiến lược phát triển đất nước cần có tính hệ thống và đã mang tính hệ thống thì nó phải mang tính ổn định tương đối. Trên nguyên tắc hệ thống, chiến lược phát triển đề cập đến những vấn đề toàn cục, những vấn đề có ý nghĩa điểm huyệt, có sức gây công phá lớn đối với sự phát triển của toàn bộ hệ Hồ Thị Phương Thủy Trang 16 CH QTKD – ĐH BK HN – 2011-2013  Đề xuất giải pháp XD chiến lược phát triển KTXH giảm nghèo tại huyện Tân Sơn – Phú Thọ đến năm 2020  thống. Tính hệ thống cần thể hiện yêu cầu tiên tiến của các phân hệ cấu thành cũng như của cả hệ thống. - Tính bao quát: thể hiện bao quát tất cả những vấn đề cơ bản của đất nước; nó đề cập những vấn đề lớn, tổng thể về phát triển kinh tế - xã hội, môi trường và an ninh quốc phòng của quốc gia có tính tới bối cảnh quốc tế; vừa bao quát những vấn đề dài hạn vừa đề cập thỏa đáng những vấn đề ngắn hạn có tính quyết định. Biểu hiện ở tính hiện đại, tính liên kết, không chỉ và không quá bó hẹp bởi ranh giới hành chính. Những thành tựu của nhân loại phải được phát huy, những thất bại của thế giới phải được rút kinh nghiệm và tránh. 1.1.4. Phân loại chiến lược phát triển Tùy theo tính chất và cấp độ của chiến lược phát triển mà chúng ta có thể chia chiến lược phát triển thành các loại chiến lược: - Theo cấp độ: có đại chiến lược và chiến lược bộ phận. - Theo tính chất và lĩnh vực: có chiến lược phát triển kinh tế, chiến lược phát triển xã hội, chiến lược bảo vệ môi trường, chiến lược an ninh, chiến lược quốc phòng, chiến lược đối ngoại, chiến lược đối nội và các chiến lược khác. Đối với chiến lược phát triển kinh tế là hệ thống quan điểm, tư tưởng chỉ đạo, mục tiêu về phát triển kinh tế của đất nước trong một thời kỳ nhất định. Trong hoạch định và tổ chức thực hiện chiến lược phát triển kinh tế người ta thường đặc biệt chú ý tới các vấn đề quan trọng như: tăng trưởng kinh tế và chất lượng tăng trưởng kinh tế, tăng trưởng kinh tế gắn với cơ cấu kinh tế và cách thức cùng phương tiện sử dụng để đạt được mục tiêu kinh tế đề ra. Chiến lược phát triển kinh tế phải đề cập đến vấn đề mở cửa của nền kinh tế, phát triển kết cấu hạ tầng, nhân lực chất lượng cao, tổ chức nền kinh tế, việc làm và sử dụng tài nguyên. Trong đó, người ta rất chú ý tới lĩnh vực kinh tế có ý nghĩa đột phá, có vai trò mũi nhọn, tạo ra những cực tăng trưởng. Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội bao gồm hai bộ phận lớn là phát triển kinh tế và phát triển xã hội và phải đề cập đến an ninh quốc phòng của đất nước. Hồ Thị Phương Thủy Trang 17 CH QTKD – ĐH BK HN – 2011-2013  Đề xuất giải pháp XD chiến lược phát triển KTXH giảm nghèo tại huyện Tân Sơn – Phú Thọ đến năm 2020  Phát triển kinh tế và phát triển xã hội là yêu cầu hai mặt của sự phát triển của một quốc gia. Sự phát triển chỉ coi trọng kinh tế hoặc chỉ coi trọng xã hội là sự phát triển lệch lạc. Mục tiêu của chiến lược đan quyện tính kinh tế và tính xã hội, đó là một tập hợp mục tiêu về kinh tế, xã hội, môi trường, an ninh, quốc phòng. Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội phải phản ánh được ý tưởng tổng quát chỉ đạo đường lối phát triển, hệ thống các quan điểm, nhiệm vụ và con đường phát triển đất nước cho thời kỳ nhất định (có thể là 10 năm, 15 năm, 20 năm và xa hơn nữa). Phát triển kinh tế nhanh, hiệu quả, bền vững và xây dựng xã hội tiến bộ là những nhân lõi của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội. Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước là nghệ thuật dựa trên nền tảng tri thức cao và thu được nhiều lợi ích trong quá trình toàn cầu hóa, hội nhập cùng phát triển. Khi xây dựng chiến lược kinh tế - xã hội phải trên cơ sở nắm rõ, nắm đúng tình hình và dự báo chính xác triển vọng của đất nước; phải xác định được mức độ phát triển kinh tế của một nước (trình độ kinh tế, thực lực kinh tế và xu thế biến động kinh tế) để từ đó đặt ra mục tiêu chiến lược phù hợp và khả thi. Chiến lược an ninh, quốc phòng: có ý kiến cho rằng chiến lược an ninh quốc gia là chiến lược bao trùm; lại có ý kiến cho rằng chiến lược an ninh quốc gia chỉ là một chiến lược bộ phận trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, dù thế nào đi nữa thì việc đảm bảo an ninh toàn diện, đảm bảo vững chắc yêu cầu phòng thủ và tiến công trước các lực lượng chống đối từ bên ngoài nhằm giữ vững độc lập, thịnh vượng quốc gia là những nội dung rất cơ bản của chiến lược an ninh quốc phòng. Chiến lược đối ngoại: đây là loại chiến lược đặc biệt đòi hỏi tính mềm dẻo, linh hoạt và nhạy bén. Chiến lược này bao quát các vấn đề không chỉ đối ngoại về chính trị, kinh tế mà còn cả các lĩnh vực hợp tác quốc tế về quân sự, cảnh sát, bảo vệ môi trường; việc tham gia các liên minh, các tổ chức quốc tế và lựa chọn các đối tác chiến lược đều phải đựơc đề cập ở chiến lược đối ngoại. Chiến lược phát triển ngành, lĩnh vực và lãnh thổ: là bộ phận của chiến lược phát triển đất nước. Nó chi tiết và cụ thể hơn nội dung về ngành, lĩnh vực và lãnh Hồ Thị Phương Thủy Trang 18 CH QTKD – ĐH BK HN – 2011-2013  Đề xuất giải pháp XD chiến lược phát triển KTXH giảm nghèo tại huyện Tân Sơn – Phú Thọ đến năm 2020  thổ đã được đề cập trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Chẳng hạn chúng ta có: chiến lược phát triển năng lượng, chiến lược phát triển điện tử tin học, chiến lược phát triển tài chính ngân hàng, chiến lược phát triển giống nòi và nhân lực, chiến lược phát triển các vùng kinh tế động lực, chiến lược phát triển các hành lang kinh tế và các chiến lược khác. 1.2. Một số quan điểm, lý thuyết cơ bản trong nghiên cứu chiến lược phát triển kinh tế - xã hội Theo các nhà nghiên cứu khoa học của Viện Chiến lược phát triển. Bộ Kế hoạch và Đầu tư thì các lý thuyết trong nghiên cứu chiến lược phát triển là một mảng đang còn trống ở Việt Nam. Vì vậy, Ngô Doãn Vịnh (2007), họ đề xuất một số quan điểm và lý thuyết quan trọng cần và có thể nghiên cứu ứng dụng đối với hoạch định chiến lược phát triển ở Việt Nam. 1.2.1. Quan điểm các nước cùng phát triển Theo các nhà nghiên cứu khoa học của Viện Chiến lược phát triển, đây là phương cách phù hợp trong thời đại toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế phát triển mạnh mẽ và sâu rộng. Từ bỏ các quan điểm phát triển khép kín, lảng tránh trách nhiệm đối với công việc của thế giới và chấp nhận quan điểm cùng thế giới phát triển vì hưng thịnh quốc gia, hòa bình, coi trọng hợp tác, hữu nghị và mở rộng vị thế trên trường quốc tế. Cùng thế giới phát triển phải trở thành tư tưởng xuyên suốt trong cả đối nội và đối ngoại. Trong bối cảnh mà công việc của thế giới được giải quyết cần có sự tham gia tích cực của các quốc gia, đòi hỏi các nước phải hợp tác và chia sẻ trách nhiệm; chính vì thế các nước phải cùng phát triển và cùng hưởng lợi. Do đó, không chỉ vì lợi ích của một quốc gia mà quên lợi ích của các quốc gia khác, nhất là các quốc gia có liên quan trực tiếp. Xét trong phạm vi một quốc gia, sự phát triển cũng phải có sự “cùng” mới đem lại kết quả và hiệu quả cao. Chẳng hạn, một khi thành thị cùng nông thôn phát triển thì hai khu vực này hỗ trợ nhau cùng phát triển rất tốt; một mặt giảm thiểu và kiểm soát được các dòng di chuyển lao động từ nông thôn vào thành thị, Hồ Thị Phương Thủy Trang 19 CH QTKD – ĐH BK HN – 2011-2013