Tài liệu Luận văn tốt nghiệp tăng cường vai trò kinh tế của nhà nước là nhân tố quan trọng để hình thành và hoàn thiện cơ chế quản lí kinh tế mới ở nước ta hiện nay

1 Lêi më ®Çu Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ héi nhËp kinh tÕ cña ®Êt n-íc ®èi víi khu vùc vµ thÕ giíi, ViÖt Nam còng ®ang trªn con ®uêng x©y dùng mét nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN theo chñ nghÜa Mac- Lenin vµ tt-ëng Hå ChÝ Minh. Muèn ®¹t ®-îc nh÷ng môc tiªu trªn th× ph¸t triÓn kinh tÕ lµ yÕu tè quan träng nhÊt vµ ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. Trong ®ã, vai trß qu¶n lÝ kinh tÕ cña Nhµ n-íc cÇn ®uîc t¨ng c-êng vµ ®æi míi sao cho phï hîp víi c¬ chÕ kinh tÕ míi. Ph¸t triÓn kinh tÕ còng ph¶i ®i ®«i víi b¶o ®¶m c«ng b»ng v¨n minh vµ tiÕn bé x· héi. T¨ng cuêng vai trß qu¶n lý kinh tÕ lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan ®Ó ®¹t ®uîc môc tiªu do §¶ng ta ®· ®Ò ra, ®ã lµ: C¸c nguån vËt chÊt – tµi chÝnh cña x· héi ®uîc huy ®éng tèt h¬n nh»m n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cho nh©n d©n ®ång thêi ph¸t huy nÒn d©n chñ XHCN, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn vµ m«i tr-ßng thuËn lîi cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, kiÓm so¸t chÆt chÏ vµ xö lÝ nghiªm minh c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt, b¶o ®¶m “C¬ chÕ thÞ truêng cã sù qu¶n lÝ cña Nhµ n-íc theo ®Þnh h-ãng XHCN trë thµnh c¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ.” Nh- vËy, viÖc nghiªn cøu vai trß vµ c¸c biÖn ph¸p t¨ng c-ßng vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc lµ hÕt søc quan träng trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay. Do ®ã, em ®· chän ®Ò tµi “T¨ng c-êng vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc lµ Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc 1 2 nh©n tè quan träng ®Ó h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ míi ë n-íc ta hiÖn nay.” Nh-ng do tr×nh ®é vµ ph¹m vi ®Ò tµi cßn h¹n hÑp nªn bµi viÕt ch¾c ch¾n sÏ cßn nhiÒu thiÕu sãt. Em còng ch©n thµnh c¶m ¬n sù chØ b¶o tËn t×nh cña thÇy gi¸o Lª ViÖt ®· gióp em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc 2 3 Néi dung A.Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña vai trß kinh tÕ cña Nhµ nuíc nãi chung: I.LÞch sö ra ®êi vµ vai trß kinh tÕ cña Nhµ nø¬c Tõ khi ra ®êi ®Õn nay, Nhµ n-íc lu«n lµ trung t©m cña nh÷ng cuéc ®Êu tranh chÝnh trÞ. C¸c thÕ lùc ®¶ng ph¸i bao giê còng ®Æt môc tiªu cao nhÊt cña m×nh lµ giµnh lÊy chÝnh quyÒn Nhµ n-íc. Cã nhiÒu quan ®iÓm quan niÖm kh¸i qu¸t vÒ nguån gèc vµ vai trß cña Nhµ nuíc nh-ng ®a sè hä ®Òu ®-a trªn c¸c nÒn t¶ng lµ thÇn tÝnh. ý ®å chÝnh trÞ cña giai cÊp bãc lét, ®¶ng ph¸i …nªn ch-a nªu ra ®uîc ®ñng vµ chÝnh x¸c nguån gèc còng nh- vai trß cña Nhµ nuíc. 1.LÞch sö ra ®êi cña Nhµ n-íc: Theo chñ nghÜa Mac- Lenin th× Nhµ n-ícc ra ®åi tõ nguyªn nh©n kinh tÕ, nã lµ s¶n phÈm cña m©u thuÉn giai cÊp kh«ng thÓ ®iÒu hoµ trong x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp. Lenin cho r»ng Nhµ nuíc lµ mét bé m¸y dïng ®Ó duy tr× sù thèng trÞ cña giai cÊp nµy víi giai cÊp kh¸c. Nhµ nuíc lµ c«ng cô b¶o vÖ quyÒn lîi cña giai cÊp thèng trÞ mµ truíc hÕt lµ quyÒn lîi kinh tÕ. BÊt cø tÝnh chÊt vµ ®Æc tr-ng nµo cña mét nhµ míi ®Òu phï hîp víi ý chÝ cña giai cÊp thèng trÞ. Nhµ nuíc lµ s¶n phÈm cña giai cÊp th«ng trÞ vÒ kinh tÕ vµ muèn hîp ph¸t ho¸ sù thèng trÞ ®ã. Nh-ng kh«ng ph¶i Nhµ nøoc phô thuéc vµo ý trÝ chñ quan cña giai cÊp thèng trÞ mµ ph¶i phô thuéc vµo tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt. LÞch sö ®· chøng minh, do sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, loµi ng-êi ®·4 lÇn thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt g¾n liÒn víi bèncuéc c¸ch m¹ng x· héi dÉn ®Õn sù ra ®¬×- nèi tiÕp nhÇu cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña lÞch sö víi 5 h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi. C«ng x· nguyªn thuû, chiÕm h-ò n« lÖ, phong kiÕn, t- b¶n chñ nghÜa lµ 4 kiÓu Nhµ nuíc kh¸c nhau. Nhµ nuíc chñ n« lµ h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi chiÕm h÷u n« lÖ. §©y lµ kiÓu nhµ nuíc dÇn lªn cao trong lÞch sö. “ Nhµ nuìc phong kiÕn g¾n liÒn vìi h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi phong kiÕn” Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc 3 4 + Nhµ nuíc t- s¶n g¾n liÒn víi h×nh th¸i kinh tÕx· héi t- b¶n chñ nghÜa. Mac ®· nhÊn m¹nh r»ng ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lùc l-îng s¶n xuÊt , giai cÊp t- s¶n ®x t¹o ra cho nh©n lo¹i mét lùc l-äng míi cña c¸c vËt chÊt b»ng tÊt c¶ c¸c x· héi truíc céng l¹i. + Nhµ nøoc XHCN g¾n liÒn víi h×nh th¸i kinh tÕ XHCN. Nhµ nuíc XHCN cã b¶n chÊt hoµn toµn víi kiÓu nhµ nuíc bãc lét kÓ trªn . Nã tån t¹i trªn c¬ së nguyªn t¾c c«ng h÷u nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu vµ lao ®éng tù nguyÖn . §ã lµ s¶n phÈm cña nh©n d©n lao ®éng, nh»m thùc hiÖn sø mÖnh lÞch sö lµ x©y dùng mét x· héi kh«ng cßn ¸p bøc, kh«ng cßn giai cÊp. 2.Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc nãi chung Vai trß chung nhÊt cña Nhµ n-íc lµ t¹o ra m«i truêng vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ, cã lîi cho lîi Ých kinh tÕ cña giai cÊp thèng trÞ. Vai trß chung ®ã thÓ hiÖn qua c¸c néi dung sau: +Mét lµ Nhµ nuíc gi÷ v÷ng æn ®Þnh m«i truêng kinh tÕ ®Ó æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, tr¸nh nh÷ng biÕn ®éng lín trong kinh tÕ sÏ t¸c déng xÊu ®Õn vai trß, ®Þa vÞ thèng trÞ cña giai cÊp ®ã hoÆc t¸c déng ®Õn lîi Ých kinh tÕ cña giai cÊp thèng trÞ. + Hai lµ mçi mét Nhµ n-íc ®Òu ban hµnh riªng cho m×nh hÖ thèng luËt ph¸p vµ c¸c chÝnh s¸ch phôc vô cho viÖc ph¸t triÓn cho kinh tÕ, tÊt c¶ hÖ thèng ®ã c¬ b¶n dùa trªn nÒn t¶ng lµ ý thøc, ý chÝ cña giai cÊp thèng trÞ, vµ lîi Ých kinh tÕ cña giai cÊp ®ã. + Ba lµ Nhµ n-íc x¸c ®Þnh c¸c lo¹i thuÕ, x©y dùng ng©n s¸ch quèc gia ®Ó nu«i sèng bé m¸y quyÒn lùc do Nhµ nuíc lËp ra. + Bèn lµ Nhµ n-íc qu¶n lÝ vµ khai th¸c tµi nguyªn vµ m«i truêng cña quèc gia m×nh. +N¨m lµ Nhµ nuíc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng phôc vô cho ph¸t triÓn kinh tÕ nh- cÇu ®uêng, kªnh.. Nh÷ng vai trß trªn lµ nh÷ng vai trß chung nhÊt mµ ®a sè nhµ nuíc nµo còng ph¶i thùc hiÖn. Tuy nhiªn Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc 4 5 ë c¸c kiÓu Nhµ n-íc kh¸c nhau th× vai trß kinh tÕ cña nã còng cã nhiÒu ®iÓm kh¸c nhau. II.TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc Trong h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi chiÕm h÷u n« lÖ th× vai trß cña Nhµ nøoc chñ n« còng b-íc ®Çu h×nh thµnh tuy cßn s¬ khai nh-ng nã còng t¸c ®éng lín ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trong thêi k× ®ã nh- : X©y dùng ®ån ®iÒn, ban hµnh chÝnh s¸ch b¶o vÖ quyÒn lîi cña giai cÊp chñ n«, x©y dùng mét sè c«ng tr×nh cã ý nghÜa to lín vÒ mÆt tinh thÇn nh- ®Òn, tuîng thÇn th¸nh… ë nhµ n-íc phong kiÕn th× vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc ®-îc thÓ hiÖn râ rÖt h¬n. Tuy nhiªn, còng cã sù kh¸c biÖt gi÷a Nhµ nuíc phong kiÕn ph-¬ng §«ng vµ ph-¬ng T©y. C¸c nhµ n-íc phong kiÕn ph-¬ng T©y th× ®Èy m¹nh bu«n b¸n, t×m lôc ®Þa míi, lËp trang tr¹i, t×m vµng b¹c ë c¸c lôc ®Þa kh¸c …Trong khi ®ã, Nhµ n-íc phong kiÕn ph-¬ng §«ng chó träng vµo n«ng nghiÖp lËp ra c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng, quan t©m tíi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc m×nh. Cßn trong h×nh th¸i kinh tÕ t- b¶n chñ nghÜa th× vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc t- s¶n cã sù kh¸c biÖt gi÷a hai thêi k× : Thêi kú CNTB c¹nh tranh vµ CNTB ®éc quyÒn. Trong thêi kú tù do c¹nh tranh víi lÝ thuyÕt “ Bµn tay v« h×nh”c¸c nhµ n-ìc t- b¶n h¹n chÕ sù can thiÖp cña chÝnh phñ vµo kinh tÕ cßn trong thêi k× CNTB ®éc quyÒn, do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau (khñng ho¶ng kinh tÕ ,tiÕn bé khoa häc – c«ng nghÖ, sù ra ®êi cña hÖ thèng chñ nghÜa x· héi...) ®· khiÕn Nhµ nuíc t- b¶n ngµy cµng can thiÖp s©u h¬n ®Õn vÊn ®Ò kinh tÕ. Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 , c¸c nhµ nøoc t- b¶n b¾t ®Çu thùc hiÖn chñ tr-¬ng chÝnh trÞ can thiÖp vµo kinh tÕ, thÞ tr-êng. Nhµ n-íc t- b¶n rÊt chó ý dÕn sö dông vai trß c¬ chÕ thÞ truêng vµ ph¸t triÓn t- h÷u ho¸, ®ång thêi ph¸t triÓn c¸c c«ng ty siªu quèc gia víi c¸c c«ng cô tµi chÝnh, chi phèi cña Nhµ n-íc,thuÕ, tÝn dông tû gi¸, l·i suÊt..mµ ®»ng sau lµ sù hç trî ®¾c lùc cña chÝnh phñ t- s¶n ®Ó ®iÒu tiÕt kinh tÕ vµ ®iÒu tiÕt thÞ truêng. ChÝnh Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc 5 6 phñ vËn dông chÝnh s¸ch tµi chÝnh nhiÒu h¬n ®Ó t¸c ®éng ¶nh h-ëng ®Õn kinh tÕ. ChÝnh phñ Mü ®· thùc hiÖn kÕ ho¹ch chÊn h-ng nÒn kinh tÕ, chÝnh phñ Anh níi láng chÝnh s¸ch kh«ng chÕ l¹m ph¸t ®Ó më réng c«ng céng, kÝch thÝch ph¸t triÓn kinh tÕ… Vµ cuèi cïng cho ®Õn nay lµ Nhµ n-íc XHCN. Víi vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n-íc , mét sè n-íc x· héi chñ nghÜa ®· ®¹t ®uîc nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ ®¸ng kÝnh nÓ. Liªn X« ë thËp kØ 50 cã tèc ®é t¨ng tr-ëng lªn tíi 14% n¨m. Nhµ n-íc XHCN ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ. Tuy tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n thö th¸ch quyÕt liÖt nh-ng mét sè nhµ n-íc CNXH cßn tån t¹i ®Õn nay ®· ®¹t ®-îc nhiÒu thµnh tùu lín vÒ kinh tÕ nh- Trung Quèc, ViÖt Nam..trong ®ã cã sù ®ãng gãp rÊt lín bëi vai trß qu¶n lÝ kinh tÕ cña c¸c Nhµ n-íc XHCN. Qua tiÕn tr×nh lÞch sö trªn ta thÊy r»ng vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc nãi chung lµ sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ cã xu h-ãng ngµy cµng ®ùoc t¨ng c-êng trong ®iÒu kiÖn thÕ giíi cã nhiÒu biÕn ®éng nh- hiÖn nay. Chóng ta ®ang ®øng tr-íc mét giai ®o¹n míi cña sù ph¸t triÓn cña cuéc C¸ch m¹ng khoa häc- c«ng nghÖ sù bïng næ th«ng tin vµ xu h-ãng toµn cÇu ho¸ trong ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi. ChÝnh ®iÒu ®ã lµ mét sù th¸ch thøc lín vÒ khoa häc, kü thuËt, n¨ng suÊt lao ®éng. ChÊt l-îng s¶n phÈm t¨ng thu nhËp vµ n©ng cao møc sèng… ®ang thñc ®Èy, t¸c ®éng c¸c n-ìc ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt, ®Èy m¹nh c¹nh tranh vµ hîp t¸c trªn thÞ tr-êng quèc tÕ. Cïng víi sù xuÊt hiÖn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp míi : sinh häc, nhiÖt l-îng mìi, ®iÖn tö…®· dÉn ®Õn sù biÕn ®éng s©u s¾c c¶ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi trªn quy m« toµn thÕ giíi còng nh- ¶nh h-ëng lín ®Õn chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, vµ chiÕn l-îc qu¶n lÝ vÜ m« nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íng XHCN ë nø¬c ta. Tãm l¹i, t¨ng c-êng vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc nãi chung lµ mét sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ cÇn ph¶i t¨ng c-êng cho phï hîp c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ míi nh- hiÖn nay. Vµ ®èi víi n-íc ta, mét n-íc theo ®Þnh h-íng x· héi th× vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc 6 7 cµng ph¶i ®uîc coi träng ®Ó ®¶m b¶o võa ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng võa ®¶m b¶o sù c«ng b»ng, d©n chñ XHCN, vuît qua khã kh¨n thö th¸ch, tin ®Þnh chÝnh trÞ, më cöa héi nhËp ®Ó tranh thñ ®-îc vèn kü thuËt, c«ng nghÖ vµ qu¶n lÝ theo ®óng nguyªn t¾c ®èi ngo¹i cña n-íc ta: Hîp t¸c, më cöa, hiÖu qu¶ cao vµ gi÷ v÷ng tù chñ ®éc lËp quèc gia. B.Sù h×nh thµnh c¬ chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ míi ë ViÖt Nam I.C¬ chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ cò cña ViÖt Nam 1.Sù h×nh c¬ chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ cò Tr-íc n¨m 1986, víi c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung( c¬ chÕ quan liªu bao cÊp ) ®Ó qu¶n lÝ vµ ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ ®· khiÕn nÒn kinh tÕ n-íc ta ®i vµo con ®-ßng thu hÑp tõng buíc kinh tÕ hµng ho¸- tiÒn tÖ ®Ó x©y dùng mét x· héi t-¬ng lai kh«ng cã l-u th«ng hµng ho¸. §ã lµ mét c¬ chÕ dùa trªn thÕ cña Nhµ n-íc, víi hÖ thèng tæ chøc chÝnh trÞ- x· héi rÊt m¹nh, cã uy quyÒn lín, c¬ chÕ. C¬ chÕ qu¶n lÝ ®ã cã xu h-ãng hµnh chÝnh ®¬n thuÇn, kh«ng tÝnh ®Õn ®Çy ®ñ c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ kh¸ch quan, ®· vi ph¹m quy luËt kh¸ch quan trªn 2 mÆt: +Mét lµ kh«ng tÝnh ®Õn mèi quan hÖ vÒ sù phï hîp c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬ chÕ kinh tÕ, do ®ã mÊt kh¶ n¨ng thùc sù sö dông c¸c quy luËt kinh tÕ. +Hai lµ ngËp ngõng trong viÖc chÊp nhËn quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ, thÞ tr-êng vµ c¸c quy luËt kinh tÕ, tiÒn tÖ. Chóng ta ®· cã thµnh kiÕn kh«ng ®óng trªn thùc tÕ ch-a thõa nhËn thùc sù nh÷ng quy lu¹t kinh tÕ kh¸ch quan. 2.¦u vµ nh-îc ®iÓm cña c¬ chÕ kinh tÕ cò Do nh÷ng ®Æc tr-ng ®ã mµ c¬ chÕ qu¶n lÝ cò cã nh÷ng -u ®iÓm vµ nh-îc ®iÓm sau: + VÒ -u diÓm: - Do c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung nªn chóng ta ®· ®éng viªn kÞp thêi søc ng-êi vµ søc cña cho cuéc kh¸ng chiÕn b¶o vÖ toµn vÑn l·nh thæ. Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc 7 8 -Bªn c¹nh ®ã, chóng ta ®· b-íc ®Çu x©y dùng mét sè côm c«ng nghiÖp nÆng nh- ho¸ chÊt ViÖt Tr×, thÐp Th¸i Nguyªn, xi m¨ng Thanh Ho¸.. + VÒ nh-îc ®iÓm: Nhµ n-íc chØ ®¹o vµ thùc hiÖn c¶i t¹o XHCN trong mét thêi gian chØ thiªn nÆng vÒ mÖnh lÖnh, c-ìng Ðp, tæ chøc h×nh thøc, nhiÒu n¬i kh«ng n¾m v÷ng nguyªn t¾c ®éng viªn, tù nguyÖn vµ kh«ng lµm ®óng quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt, coi nhÑ hiÖu qu¶ kinh tÕ- x· héi. C¸c c¬ quan hµnh chÝnh can thiÖp qu¸ s©u vµo ho¹t ®éng c¸c doanh nghiÖp, kh«ng ph¸t huy tÝnh tù chñ vÒ kinh tÕ, tµi chÝnh, quyÒn chñ ®éng s¸ng t¹o cña cÊp d-íi, cña xÝ nghiÖp, kh«ng g¾n nghÜa vô víi quyÒn lîi, tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n, lîi Ých vµ kÕt qu¶ cuèi cïng, c¬ n¬i th× diÔn ra t×nh tr¹ng bu«n láng, k×m h·m lùc l-îng s¶n xuÊt vµ c¸c ®éng lùc kh¸c ph¸t triÓn. Coi nhÑ vµ kh«ng vËn dông tèt c¸c quy luËt kinh tÕ trong tæng thÓ hÖ thèng c¸c quy luËt kh¸ch quan tån t¹i trong nÒn kinh tÕ dÉn tíi k×m h·m s¶n xuÊt vµ l-u th«ng lµm cho x· héi thiÕu ®éng lùc ph¸t triÓn hoÆc ph¸t triÓn kh«ng lµnh m¹nh, kh«ng v× lîi Ých chung. Bé m¸y qu¶n lÝ Nhµ nuíc, qu¶n lÝ kinh tÕ cång kÒnh, quan liªu, trïng lÆp, phÐp n-íc ch-a nghiªm vµ kÐm hiÖu lùc.. §éi ngò c¸n bé thiÕu tr×nh ®é, kh«ng b¸m s¸t c¬ së, quan liªu cöa quyÒn.§ång thêi chóng ta còng cßn kh«ng kh¸ch quan trong c«ng t¸c tuyÓn chän c¸n bé theo ®øc tµi dÉn tíi sùyªó kÐm trong c«ng t¸c qu¶n lÝ. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng yÕu kÐm trªn, §¶ng ta ®· quyÕt ®Þnh ®æi míi c¬ chÕ kinh tÕ. Theo nghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø VI kh¼ng ®Þnh c¬ chÕ qu¶n lÝ míi- c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ theo ph-¬ng thøc h¹ch to¸n Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc 8 9 kinh doanh XHCN, ®óng nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ. §Õn ®¹i héi §¶ng lÇn thø VII, §¶ng ta tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh: Xo¸ bá c¬ chÕ cò, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ theo c¬ chÕ thÞ truêng cã sù qu¶n lÝ cña Nhµ n-íc. TiÕp tôc x©y dùng ®ång bé thÓ chÕ kinh tÕ míi, kiªn tr× qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ truêng ®i ®«i t¨ng c-êng hiÖu lùc qu¶n lÝ cña Nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng XHCN. Néi dung cña c«ng cuéc ®æi míi tËp trung vµo mÊy vÊn ®Ò sau : Mét lµ gi¶i phãng mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt, d©n chñ ho¸ toµn bé ®êi sèng x· héi, ph¸t huy quyÒn lµm chñ thùc sù cña nh©n d©n lao ®éng d-íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n vµ qu¶n lÝ cña Nhµ n-íc XHCN theo ®óng luËt ph¸p. Hai lµ xem xÐt, ®iÒu chØnh vµ ph¸t huy chÕ ®é së h÷u c«ng h÷u, XHCN sao cho ng-êi lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm sö dông nh÷ng tµi s¶n t- liÖu s¶n xuÊt c«ng ®ã víi hiÖu qu¶ cao nhÊt. Ba lµ më réng vµ sö dông réng r·i quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ-thÞ tr-êng trong CNXH Bèn lµ h¹ch to¸n kinh tÕ ®µy ®ñ ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých chÝnh ®¸ng cña ng-êi lao ®éng vµ lîi Ých toµn x· héi . N¨m lµ c¶i tæ c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸, thùc hiÖn thi ®ua kinh tÕ, hîp t¸c vµ c¹nh tranh. S¸u lµ quèc tÕ ho¸ vµ më cöa theo tinh thÇn ®a d¹ng ho¸ vµ ®a ph-¬ng ho¸ quan hÖ ®èi ngo¹i. II.C¬ chÕ thÞ tr-êng vµ sù vËn dông c¬ chÕ thÞ tr-êng vµo ViÖt Nam 1. Kh¸i niÖm vÒ c¬ chÕ thÞ tr-êng: Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc 9 10 Víi n-íc ta c¬ chÕ thÞ tr-êng mµ n-íc ta ®ang vËn dông lµ c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lÝ cña Nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng XHCN. Cã thÓ hiÓu c¬ chÕ thÞ tr-êng lµ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ hµng ho¸ do sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ vèn cã cña nã, c¬ chÕ ®· gi¶i quyÕt ba vÊn ®Ò c¬ b¶n cña tæ chøc kinh tÕ lµ c¸i g×, nh- thÕ nµo vµ cho ai. C¬ chÕ thÞ tr-êng bao gåm c¸c nh©n tè c¬ b¶n lµ cung, cÇu vµ gi¸ c¶ thÞ tr-êng. CÇu lµ sè l-îng hµng ho¸ hay dÞch vô mµ ng-êi mua c¸ kh¶ n¨ng mµu vµ s½n sµng mua ë c¸c møc gi¸ kh¸c nhau trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh( c¸c yÕu tè kh¸c kh«ng ®æi). Khi nãi ®Õn cÇu , chóng ta ph¶i hiÓu hai yÕu tè c¬ b¶n lµ kh¶ n¨ng mua vµ ý muèn s½n sµng mua hµng ho¸ hoÆc dÞch vô ®ã. CÇu bÞ ¶nh h-ëng bëi 5 yÕu tè: +Mét lµ thu nhËp cña ng-êi tiªu dïng. Thu nhËp lµ mét yÕu tè quan träng x¸c ®Þnh cÇu, nã ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng mua ng-êi tiªu dïng. Khi thu nhËp t¨ng lªn th× ng-êi tiªu dïng cÇn nhiÒu hµng ho¸ h¬n vµ ng-îc l¹i. + Hai lµ gi¸ c¶ b¶n th©n hµng ho¸ vµ gi¸ c¶ hµng ho¸ liªn quan( hµng ho¸ bæ sung vµ thay thÕ).Hµng ho¸ thay thÕ lµ hµng ho¸ cã thÓ sö dông thay cho hµng ho¸ kh¸c nh- chÌ vµ cafª lµ hai lo¹i hµng ho¸ thay thÕ.Khi gi¸ mét lo¹i hµng ho¸ nµy thay ®æi th× cÇu ®èi víi hµng ho¸ kia còng thay ®æi.Cô thÓ lµ khi gi¸ cµ phª t¨ng lªn th× cÇu ®èi víi chÌ sÏ t¨ng lªn … Hµng ho¸ bæ sung lµ hµng ho¸ ®-îc sö dông ®ång thêi víi hµng ho¸ kh¸c.ThÝ dô ë ch©u ¢u ng-êi ta th-êng uèng chÌ víi ®-êng ,nh- vËy chÌ vµ ®-êng lµ hµng ho¸ bæ sung. §èi víi hµng ho¸ bæ sung khi gi¸ mét hµng ho¸ t¨ng th× cÇu ®èi víi hµng ho¸ bæ sung sÏ gi¶m ®i. + Ba lµ d©n sè, quy m« d©n sè cµng lín th× cÇu thÞ tr-êng cµng lín.VÝ dô so s¸nh cÇu hµng ho¸ thÞt lîn ë Trung Quèc so víi cÇu hµng ho¸ ®ã ë ViÖt Nam. D©n sè Trung quèc lµ h¬n 1 tû ng-êi cßn ViÖt Nam lµ 70 triÖu ng-êi do vËy ë mçi møc gi¸ t-¬ng øng l-îng Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc 10 11 cÇu ®èi víi thÞt lîn ë Trung Quèc sÏ lín h¬n rÊt nhiÒu l-îng cÇu thÞt lîn ë ViÖt Nam. +Bèn lµ c¸c hi väng, vÝ dô nÕu ng-êi tiªu dïng hi väng r»ng gi¶ c¶ cña hµng ho¸ nµo ®ã sÏ gi¶m xuèng trong t-¬ng lai th× cÇu hiÖn t¹i ®èi víi hµng ho¸ cña hä sÏ gi¶m xuèng vµ ng-îc l¹i...C¸c kú väng cã thÓ vÒ thu nhËp ,vÒ thÞ hiÕu, vÒ sè l-îng ng-êi tiªu dïng...®Òu t¸c dông ®Õn ng-êi tiªu dïng. Cung lµ sè l-îng hµng ho¸ hoÆc dÞch vô mµ ng-êi b¸n cã kh¶ n¨ng s½n sµng, b¸n ë c¸c møc gi¸ kh¸c nhau trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh( c¸c yÕu tè kh¸c kh«ng ®æi) Cung bÞ t¸c ®éng bëi c¸c yÕu tè kh¸c sau: + Mét lµ c«ng nghÖ, c«ng nghÖ cµng hiÖn ®¹i, tù déng ho¸, n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng nhiÒu lµm cung t¨ng lªn.C«ng nghÖ lµ yÕu tè quan träng gãp phÇn n©ng cao n¨ng suÊt ,gi¶m chi phÝ lao ®éng trong qu¸ tr×nh chÕ t¹o s¶n phÈm. +Hai lµ gi¸ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®Çu vµo: nÕu gi¸ c¶ gi¶m sÏ khiÕn c¸c nhµ s¶n xuÊt cã xu h-íng t¨ng sè l-îng. Vµ nÕu gi¸ c¶ yÕu tè ®Çu vµo gi¶m khiÕn cho c¸c doanh nghiÖp sÏ thu ®-îc nhiÒu lîi nhuËn h¬n ,®iÒu ®ã sÏ khiÕn nhiÒu ng-êi lao vµo thÞ tr-êng còng khiÕn cung còng t¨ng lªn. +Ba lµ chÝnh s¸ch thuÕ: ChÝnh s¸ch thuÕ cña chÝnh phñ cã ¶nh h-ëng quan träng ®Õn quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt cña c¸c h·ng do ®ã ¶nh h-ëng tíi viÖc cung s¶n phÈm. Møc thuÕ cao sÏ lµm cho phÇn thu nhËp cßn l¹i cña ng-êi s¶n xuÊt Ýt ®ivµ hä kh«ng cã ý muèn cung hµng ho¸ ,møc thuÕ thÊp sÏ khuyÕn khÝch c¸c h·ng më réng s¶n xuÊt lµm t¨ng cung. +Bèn lµ sè l-îng ng-êi s¶n xuÊt:sè l-îng cµng nhiÒu cung cµng lín. +N¨m lµ c¸c k× väng, nÕu sù mong ®îi dù ®o¸n cã thuËn lîi cho s¶n suÊt th× cung sÏ ®-îc më réng vµ ng-îc l¹i.Sù mong ®îi ®ã cã thÓ vÒ gi¸ c¶u hµng ho¸, gi¸ cña yÕu tè s¶n xuÊt , chÝnh s¸ch thuÕ ...®Õu cã ¶nh h-ëng ®Õn cung hµng ho¸ vµ dÞch vô. Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc 11 12 Gi¸ c¶ thÞ tr-êng lµ gi¸ c¶ cÇn b»ng n»m t¹i ®iÓm l-îng cung b»ng l-îng cÇu, tøc ®¹t tr¹ng th¸i c©n b»ng cung cÇu, viÖc cung hµng ho¸ ®ã ®ñ ®Ó tho¶ m·n cÇu ®èi víi nã trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. §Æc ®iÓm quan trong cña møc gi¸ c©n b»ng lµ nã kh«ng ®-îc x¸c ®Þnh bëi tõng c¸ nh©n riªng lÎ mµ nã ®-îc h×nh thµnh bëi ho¹t ®éng tËp thÓ cña toµn bé ng-êi mua vµ b¸n. §Êy lµ c¸ch quy ®Þnh gi¸ kh¸ch quan theo “Bµn tay v« h×nh”cña c¬ chÕ thÞ tr-êng. §Ó ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cÇn cã ®iÒu kiÖn sau: + Thø nhÊt lµ ph¶i cã nÒn kinh tÕ hµngho¸ ph¸t triÓn tøc ph¶i cã sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t triÓn vµ cã h×nh thøc, laäi h×nh, së h÷u kh¸c nhau vÒ t- liÖu s¶n xuÊt, c¸c ®¬n vÞ kinh doanh ph¶i cã quyÒn chñ ®éng s¸ng t¹o. +Thø hai ph¶i cã tù do trao ®æi hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng, tù do lùa chän b¹n hµng gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ s¶n xuÊt kinh doanh. + Thø ba s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ph¶i tu©n theo c¸c quy luËt cña thÞ tr-êng theo gi¸ c¶ thÞ tr-êng. + Thø t- lµ ph¶i tham gia ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, më réng quan hÖ víi bªn ngoµi, g¾n thÞ tr-êng trong n-íc víi thÞ tr-êng quèc tÕ. Trªn thÕ giíi ®· tån t¹i nhiÒu lo¹i m« h×nh kinh tÕ thÞ tr-êng nh- sau: - Kinh tÕ thÞ tr-êng truyÒn thèng T©y ¢u - Kinh tÕ thÞ tr-êng kiÓu NhËt B¶n - Kinh tÕ thÞ tr-êng x· héi cña céng hoµ liªn bang §øc , Thuþ §iÓn. - Kinh tÕ thÞ tr-êng XHCN cñaTrung Quèc - Kinh tÕ thÞ tr-êng lµ sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc. Trong lÞch sö loµi ng-êi kh«ng ë ®©u vµ lóc nµo cã mét hÖ thèng thÞ tr-êng thuÇn tuý. BÊt cø ®©u nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng nµo, ng-êi ta còng thÊy ®-îc sù hiÖn diÖn cña vai trß Nhµ n-íc. Nhµ n-íc ®· vµ ®ang thùc hiÖn mét lo¹t chøc n¨ng ®iÒu tiÕt c¸c quan hÖ tiÒn – hµng, tµi chÝnh. Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc 12 13 H-íng tíi mét trËt tù nhÊt ®Þnh trong x· héi do b¶n th©n nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cã nh÷ng -u ®iÓm vµ khuyÕt diÓm sau: VÒ -u thÕ cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng: +Mét lµ thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ g¾n s¶n xuÊt víi tiªu thô, thùc hiÖn môc tiªu s¶n xuÊt. Do ®ã ng-êi ta t×m mäi c¸ch rót ng¾n chu kú s¶n xuÊt, thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt më réng, ¸p dông nhanh chãng s¶n xuÊtkhoa häc- c«ng nhÖ vµ quay nhanh tiÒn vèn, ®¹t tíi lîi nhuËn tèi ®a. + Hai lµ thóc ®Èy vµ ®ßi hái c¸c nhµ s¶n xuÊt n¨ng ®éng thÝch nghi víi c¸c ®iÒu kiÖn biÕn ®éng cña thÞ tr-êng. Thay dæi mÉu m· s¶n xuÊt, t×m mÆt hµng míi vµ t×m c¸ch ®¹t ®-îc lîi nhuËn tèi ®a. +Ba lµ thóc ®Èy sù tiÕn bé khoa häc – c«ng nghÖ ®-a nhanh vµo s¶n xuÊt, kÝch thÝch t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng n©ng cao tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt vµ n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thµnh, ®¸p øng nhiÒu mÆt cña kh¸ch hµng vµ cña thÞ tr-êng. +Bèn lµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¨ng tr-ëng dåi dµo s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô, thóc ®Èy vµ kÝch thÝch s¶n xuÊt hµng ho¸, ph¸t triÓn , ®Ò cao tr¸ch nhiÖm cña nhµ kinh doanh víi kh¸ch hµng, ®¸p øng nhu cÈu ngµy cµng cao cña x· héi. +N¨m lµ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt. TÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt lµ 2 con ®-êng ®Ó më réng quy m« s¶n xuÊt. Mét mÆt c¸c ®¬n vÞ chñ thÓ s¶n xuÊt kinh doanh lµm ¨n giái cã hiÖu qu¶ cao, cho phÐp tÝch tô, më réng quy m« s¶n xuÊt. MÆt kh¸c do qu¸ tr×nh c¹nh tranh lµm cho s¶n xuÊt ®-îc tËp trung vµo c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thùc sù „ ®øng‟ ®-îc trªn thÞ tr-êng, lµm ¨n cã hiÖu qu¶. ChÝnh qu¸ tr×nh c¹nh tranh kinh tÕ lµ ®éng lùc thóc ®Èy tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, vÉn cßn nh÷ng ®iÓm cÇn kh¾c phôc sau: + Mét lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng mang tÝnh tù ph¸t, t×m kiÕm lîi nhuËn bÊt k× gi¸ nµo, kh«ng ®i ®óng h-íng cña kÕ ho¹ch Nhµ n-íc, môc tiªu vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ vÜ m« cña nÒn kinh tÕ. TÝnh tù ph¸t cña thÞ tr-êng cßn dÉn ®Õn tËp trung ho¸ cao, sinh Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc 13 14 ra ®éc quyÒn thñ tiªu c¹nh tranh, lµm gi¶m hiÖu qu¶ chung vµ tÝnh tù ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ. +Hai lµ kinh tÕ thÞ tr-êng “ c¸ lìn nuèt c¸ bД dÉn ®Õn ph©n ho¸ ®êi sèng d©n c-, mét bé phËn dÉn ®Õn ph¸ s¶n, ph©n hãa giµu- nghÌo, dÉn ®Õn khñng ho¶ng kinh tÕ, thÊt nghiÖp, kh«ng cã viÖc lµm vµ sè ®«ng ng-êi lao ®éng l©m vµo c¶nh nghÌo khã. +Ba lµ x· héi ph¸t sinh nhiÒu tiªu cùc, tÖ n¹n x· héi g¾n liÒn víi hiÖn trang kinh tÕ sa sót, g©y rèi lo¹n x· héi. Nhµ kinh doanh t×m ®ñ thñ ®o¹n, m¸nh khoÐ lµm hµng gi¶, bu«n lËu , trèn thuÕ, ..kh«ng tõ mét thñ ®o¹n nµo ®Ó thu ®-îc lîi nhuËn tèi ®a. +Bèn lµ v× lîi Ých vµ lîi nhuËn dÉn ®Õn sö dông bõa b·i, tµn ph¸ tµi nguyªn vµ huû diÖt mét c¸ch tµn khèc m«i tr-êng sinh th¸i. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng n-íc ta cßn ë giai ®o¹n thÊp, hÖ thèng ph¸p luËt thiÕu hoµn chØnh, ch-a ®ång bé, nh÷ng -u thÕ ch-a thÓ hiÖn ®Çy ®ñ vµ râ rÖt, nh÷ng khuyÕt tËt cã c¬ héi n¶y sinh. Nhµ n-íc cÇn ph¶i t¨ng c-êng ®iÒu chØnh vµ qu¶n lý vÜ m« mét c¸ch kiªn quyÕt vµ kh«n khÐo ®Ó ®-a mäi ho¹t ®éng vµo khu«n khæ vµ tu©n theo ph¸p luËt. ChÝnh v× vËy, sö dông “bµn tay h÷u h×nh” cña Nhµ n-íc cã vai trß quan träng trong viÖc t¹o ra hµnh lang vµ b-íc ®i cho nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vËn ®éng theo ®Þnh h-íng XHCN. 2.Sù vËn dông c¬ chÕ thÞ tr-êng vµo ViÖt Nam §Êt n-íc ta ®ang ®ång thêi diÔn ra hai qu¸ tr×nh xo¸ bá c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp, chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr-êng vµ xo¸ bá nÒn kinh tÕ l¹c hËu ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ lín theo ®Þnh h-íng XHCN. Tõ sau ®¹i héi Vi, c¬ chÕ thÞ tr-êng ®· ®ùoc §¶ng ta vËn dông theo c¸c h-íng sau: Mét lµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, theo nghÞ quyÕt cña ®¹i héi §¶ng lÇn thø Ü, n-íc ta bao gåm 6 thµnh phÇn kinh tÕ: +Thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n-íc +Thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ vµ tiÓu chñ +Thµnh phÇn kinh tÕ t- b¶n t- nh©n Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc 14 15 +Thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ +Thµnh phÇn kinh tÕ t- b¶n Nhµ n-íc +Thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi Trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trÒn th× thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n-íc ®ãng vai trß chñ ®¹o nh-ng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ®Òu ®-îc t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n-íc. Hai lµ chuyÓn m¹nh sang c¬ chÕ thÞ tr-êng víi viÖc sö dông m¹nh mÏ c¸c c«ng cô qu¶n lÝ vÜ m«, ®iÒu tiÕt kinh tÕ nh- ®æi míi hÖ thèng luËt ph¸p vµ chÝnh s¸ch ®æi míi c¸c c«ng cô tµi chÝnh nh- thuÕ, phØ..®æi míi chÝnh s¸ch sö dông ®ßn bÈy gi¸ c¶, chuyÓn qua c¬ chÕ gi¸ c¶ kinh doanh trªn c¬ së nhËn thøc vµ vËn dông ®óng ®¾n c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan,lµm chñ c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Ba lµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ §¶ng vµ Nhµ n-ìc ta ®· x¸c ®Þnh “ViÖt Nam muèn lµm b¹n vìi tÊt c¶ c¸c n-ìc trªn thÕ giãi” theo c¸c nguyªn t¾c “B×nh d¼ng,cïng cã lîi, t«n träng chð quyÒn vµ kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña mçi quèc gia” më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ph¶i nh»m thóc ®Èy sù t¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ –x·héi. Bèn lµ c¶i c¸ch mét b-íc bé m¸y qu¶n lÝ theo h-íng tinh gi¶n ho¸, hiÖu qu¶ h¬n. Døt bá c¬ chÕ qu¶n lý, hµnh chÝnh quan liªu, bao cÊp , cång kÒnh, ph©n ®Þnh, râ chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n-íc vÒ kinh tÕ víi chøc n¨ng kinh daonh cña ®¬n vÞ, ph©n ®Þnh vµ kÕt hîp tèt qu¶n lý Nhµ n-íc vÒ kinh tÕ vµ qu¶n lý s¶n xuÊt- kinh doanh, tù chñ, tù m×nh chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ mÆt tµi chÝnh cña ®¬n vÞ c¬ së víi viÖc thùc hiÖn sù tËp trung thèng nhÊt cña Trung -¬ng vµ t¨ng c-êng chøc n¨ng h-íng dÉn kiÓm so¸t, ®iÒu tiÕt cña Nhµ n-íc. N¨m lµ ph¸t huy néi lùc t¹i chç, t¨ng m¹nh ®µu t- néi bé. ChÝnh phñ t¨ng c-êng huy ®éng c¸c nguån lùc tµi trß ë trong n-íc lµ chñ yÕu vµ kÕt hîp víi c¸c nguån tµi trî tõ n-íc ngoµi , gi¶m bít sù phô thuéc kinh tÕ vµo n-íc ngoµi, n©ng cao tÝnh ®éc lËp vµ tù chñ vÒ kinh tÕ. §Èy m¹nh s¶n xuÊt trong n-íc, Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc 15 16 tiªu dïng hµng trong n-íc, khuyÕn khÝch hµng xuÊt khÈu kiÓm so¸t chÆt chÏ viÖc vay nî, gi¶m bít quy m« nî n-íc ngoµi vµ tr¶ nî dÞch vô. S¸u lµ thóc ®¶y vµ c¶i thiÖn t×nh h×nh kinh doanh trong khu vùc kinh tÕ-x· héi, t¹o ra n¨ng suÊt chÊt l-îng vµ hiÖu qu¶ cao. Sö dông vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sù ph©n phèi c¸c nguån lùc. Tuy nhiªn, sù vËn dông kinh tÕ thÞ tr-êng vµo n-íc ta cßn nhiÒu thiÕu sãt. Sù tù do c¹nh tranh theo ph¸p luËt ch-a ®-îc qu¶n lÝ triÖt ®Ó dÉn ®Õn n¶y sinh ra c¸c khuyÕt tËt x· héi nh- ®· tr×nh bµy ë trªn nh- lµm hµng gi¶..Bªn c¹nh ®ã, hÖ thèng thÞ tr-ßng cña n-íc ta h×nh thµnh ch-a ®Çy ®ñ vµ ch-a ®ång bé. ThÞ tr-êng vèn míi cã trung t©m giao dÞch chøng kho¸n thµnh phè Hå ChÝ Minh , víi quy m« cßn rÊt nhá vµ cßn bÞ kiÓm so¸t chÆt chÏ bëi nhµ n-íc g©y ra sù thiÕu hÊp dÉn víi c¸c nhµ ®Çu t-. C¸c thÞ tr-ßng kh¸c nh- lao ®éng, bÊt ®éng s¶n , khoa häc..cßn rÊt s¬ khai vµ thiÕu tÝnh ®ång bé. Sù ®æi m-ãi trong hµnh ch×nh Nhµ n-íc còng ch-a triÖt ®Î, bé m¸y qu¶n lÝ ch-a thùc sù tinh gi¶n vµ hiÖu qu¶. C.Sù cÇn thiÕt t¨ng c-êng vai trß kinh tÕ cña Nhµ nø¬c ViÖt nam trong c¬ chÕ míi I.Néi dung c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lÝ Nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng XHCN : Mét lµ Nhµ n-íc ph¶i dùa trªn c-¬ng lÜnh luËn ®iÓm, t- t-ëng khoa häc ®Ó ®iÒu tiÕt quan hÖ gi÷a Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc 16 17 cac giai cÊp, céng ®ång d©n téc, nhãm x· h«Þ.. ®Ó thùc hiÖn tæ chøc vµ l·nh ®¹o nÒn kinh tÕ quèc d©n theo ®Þnh h-íng XHCN, kh«ng ®Ó bá mÆc cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ” tù th©n vËn ®éng “, nhÊt thiÕt ph¶i cã sù l·nh ®¹o ®óng ®¾n cña §¶ng, vai trß qu¶n lÝ ®iÒu hµnh v× hiÖu lùc cña Nhµ n-íc. Thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h-íng XHCN. Trong khi ®ã kinh tÕ quèc doanh ®-îc cñng cè vµ ph¸t triÓn trong nh÷ng ngµnh vµ lÜnh vùc then chèt, n¾m nh÷ng doanh nghiÖp then chèt, träng yÕu, thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ lµ c«ng cô quan träng ®Ó Nhµ n-íc thùc hiÖn tèt chøc n¨ng qu¶n lÝ vÜ m« cña m×nh. G¾n ph¸t triÓn kinh tÕ víi ph¸t triÓn v¨n ho¸, x· héi n©ng cao ®êi sèng v¨n ho¸ ®¹o ®øc, tinh thÇn cña nh©n ®an, n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n tµi, ®Èy lïi c¸c hiÖn tr-îng tiªu cùc trong x· héi. KiÖn toµn hÖ thèng chÝnh trÞ, tiÕp tôc ®æi míi kinh tÕ, ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lÝ cña Nhµ n-íc vµ ®æi míi t¨ng c-êng sù l·nh ®¹o cña §¶ng. Hai lµ qu¶n lÝ Nhµ n-íc vÒ kinh tÕ ph¶i t«n träng tÝnh quyÕt ®Þnh cña hÖ thèng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt x· héi ®èi víi c¬ chÕ kinh tÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ. X©y dùng Nhµ n-íc ph¸p quyÒn ViÖt Nam, Nhµ n-íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n. Ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc, tõng b-íc x©y dùng c¬ së vËt chÊt- kÜ thuËt. ThiÕt lËp tõng b-íc quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa tõ thÊp ®Õn cao, ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh së h÷u kh«ng ngõng ®æi míi ph-¬ng thøc qu¶n lÝ vµ ph©n phèi. Ba lµ qu¶n lÝ Nhµ n-íc vÒ kinh tÕ ph¶i gi¶i quyÕt ®óng ®¾n mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. Khi x¸c ®Þnh quan hÖ kinh tÕ- chÝnh trÞ ph¶i ®øng trªn gi¸c ®é Nhµ n-íc XHCN ®Ó xem xÐt lîi Ých kinh tÕ cña c¸c giai cÊp, trªn c¬ së yÕu tè con ng-êi ®-îc ®Ò cao, gi¶i phãng mäi tiÒm n¨ng vµ lùc l-îng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ theo ®Þnh h-íng XHCN. Bèn lµ qu¶n lÝ Nhµ n-íc vÒ kinh tÕ ph¶i gi¶i quyÕt ®óng ®¾n mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a quyÒn Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc 17 18 qu¶n lÝ tËp trung vµ quyÒn tù chñ ph¶i khèng chÕ trong ph¹m vi tµi chÝnh cho phÐp vµ kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn chÝnh s¸ch tËp trung ®Çu t-. ChÝnh s¸ch thuÕ cña Nhµ n-íc, trªn c¬ së thõa nhËn sù tån t¹i kh¸ch quan cña nh÷ng quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ vµ vai trß cña chñ së h÷u, ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ ë c¸c c¬ së kinh tÕ. N¨m lµ qu¶n lÝ Nhµ n-íc ph¶i b¶o ®¶m sù thèng nhÊt gi÷a c¸c chÝnh s¸ch x· héi. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cÇn ng¨n chÆn c¸c mÆt tiªu cùc nh- c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh…ph¶i gi¶m bìt sù chªnh lÖch giµu nghÌo gi÷a c¸c vïng trong c¶ n-íc. Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi b¶o vÖ m«i tr-êng. T¹o ®iÒu kiÖn cho kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn ®i ®«i ph©n phèi cã hiÖu qu¶. S¸u lµ qu¶n lÝ Nhµ n-íc vÒ kinh tÕ ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ víi nhiÖm vô b¶o vÖ tæ quèc XHCN. §©y lµ quy luËt tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña d©n téc, võa ph¶n ¸nh yªu cÇu cña nhiÖm vô c¸ch m¹ng XHCN ë n-íc ta trong t×nh h×nh hiÖn nay, gi÷ v÷ng ®Þnh h-íng XHCN. Trªn ®©y lµ méi dung cña c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lÝ cña Nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng XHCN. Nh÷ng néi dung trªn cã ¶nh h-ëng lín ®Õn môc tiªu vµ chøc n¨ng vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc ViÖt Nam. II. Môc tiªu vµ chøc n¨ng ®Ó qu¶n lÝ vÜ m« nÒn kinh tÕ cña Nhµ n-íc ViÖt Nam 1. Môc tiªu qu¶n lÝ kinh tÕ cña Nhµ n-íc: Nh»m ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xu¸t vµ c«ng b»ng x· héi v× nhu cÇu t¹o ra cña c¶i x· héi, kh¾c phôc tÝnh tù ph¸t, v« tæ chøc vèn cã cña kinh tÕ t- nh©n, t- b¶n chñ nghÜa, c¸ thÓ trong s¶n xu¸t còng nhtrªn thÞ tr-êng. Gi¶i phãng mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt, t¹o ®iÒu kiÖn cho tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn. C¸c ®¬n vÞ c¸ nh©n s¶n xuÊt kinh doanh, yªn t©m bá vèn vµo ®Çu t- vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Muèn vËy Nhµ n-íc sÏ ph¶i t¹o ra hµnh lang vµ æn ®Þnh lµnh m¹nh, c¸c chÝnh s¸ch vÒ quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông, quyÒn thõa kÕ tµi s¶n vµ h-íng thu nhËp hîp ph¸p ®-îc thÓ chÕ ho¸ thµnh ph¸p luËt. Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc 18 19 Môc tiªu, cña qu¶n lÝ kinh tÕ Nhµ n-íc trong giai ®o¹n ®Èu ( mét b-íc qu¸ dé nhá trong thêi k× tõ qu¸ ®é) lµ th«ng qua ®æi míi toµn diÖn ®¹t tíi æn ®Þnh v÷ng ch¾c c¸c mÆt trong ®êi sèng kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi…t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn nhanh ë c¸c chÆng sau . NhiÖm vô ®ã thÓ hiÖn ë c¸c môc tiªu sau ®©y: Thø nhÊt lµ môc tiªu vÒ s¶n l-îng, ngµy cµng t¨ng thu nhËp quèc d©n, phÊn ®Êu tèc ®é t¨ng tr-ëng GDp hµng n¨m lµ 7 ®Õn 7,5% ®Õn n¨m 2010 th×× GDP b×nh qu©n ®Çu ng-êi lµ gÊp ®«i n¨m 2000, ®Õn n¨m 2020 n-íc ta c¬ b¶n trë thµnh n-íc c«ng nghiÖp. §Èy m¹nh t¨ng tr-ëng ë c¶ ba lÜnh vùc c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp vµ dÞch vô ®¶m b¶o nhu cÇu cña nh©n ®©n, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Thøc hai lµ môc tiªu vÒ viÖc lµm- gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng-êi lao ®éng trung b×nh hµng n¨m lµ 1,5 triÖu ng-êi , gi¶m tØ lÖ thÊt nghiÖp, n©ng cao c¸c quü phóc lîi cho ng-ßi lao ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn tèt h¬n cho lao ®éng. §ång thêi chóng ta ph¶i ph©n c«ng l¹i lao ®éng ®Ó tØ lÖ lao déng trong n«ng nghiªp gi¶m xuèng,tØ lÖ lao ®éng trÝ ãc ngµy cµng t¨ng lªn.§ång thêi tèc ®é t¨ng lao ®éng ë trong c¸c ngµnh dÞch vô b¶o hiÓm ng©n hµng ,tµi chÝnh ph¶i t¨ng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng lao ®éng ë c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt. Thø ba lµ môc tiªu tµi chÝnh, æn ®Þnh gi¸ c¶, tr¸nh viÖc gi¸ c¶ biÕn ®éng thÊt th-êng, gi÷ cho tØ lÖ l¹m ph¸t trong vßng mét con sè, chØ sè gi¸ c¶ hµng n¨m kh«ng t¨ng qu¸ 5%. Ph¶i cã dù phßng vµ chuÈn bÞ cho nh÷ng biÕn ®éng trong khu vù c vµ trªn thÕ giíi.Thùc hiÖn ®¶m b¶o mét ng©n s¸ch Nhµ n-íc thèng nhÊt ,bao gåm ng©n s¸ch ChÝnh phñ vµ ng©n s¸ch ®Þa ph-¬ng, b¶o ®¶m c©n ®èi gi÷a ph-¬ng tiÖn vµ nhiÖm vô, kÕt hîp lîi Ých cña c¶ n-íc, b¶o ®¶m nÒn kinh tÕ cã tÝch luü néi bé, ®¸p øng c¸c nhu cÇu chi th-ßng xuyªn cña bé m¸y Nhµ n-íc,nhu cÇu ®Çu t- vµ ph¸t triÓn, nhÊt lµ x©y dùng c¸c c¬ së h¹ tÇng ,nhu cÇu an ninh, quèc phßng vµ c¸c chÝnh s¸ch x· héi kh¸c. Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc 19 20 Thø t- lµ môc tiªu vÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, t¹o hµnh lang ph¸p lý ®Ó hÊp dÉn c¸c n-íc kh¸c ®Õn n-íc ta ®Çu t- ®Ó chóng ta cã thÓ tranh thñ vèn, c«ng nghÖ, c¸ch qu¶n lý.. Thø n¨m lµ môc tiªu vÒ ph©n phèi c«ng b»ng, gi¶m bít sù chªnh lÖch giµu nghÌo gi÷a c¸c ®Þa ph-¬ng trong c¶ n-íc, ph©n phèi theo ®óng nguyªn t¾c dùa trªn thµnh qu¶ lao ®éng. Thø n¨m lµ môc tiªu ®Þnh h-íng XHCN, bè trÝ c¬ cÊu kinh tÕ hîp lÝ phï hîp víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa vµ còng phï hîp víi ®Þnh h-íng XHCN. X©y dùng mét Nhµ n-íc ph¸p quyÒn m¹nh, mét nÒn hµnh chÝnh quèc gia chÝnh quy vµ mét ®éi ngò c«ng chøc ®-îc ®µo t¹o cã hÖ thèng, cã phÈm chÊt, cã ®¹o ®øc vµ chuyªn m«n kü thuËt giái.H-íng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng ®i lªn chñ nghÜa x· héi. 2. C¸c chøc n¨ng cña Nhµ n-íc trong c¬ chÕ kinh tÕ míi: Trong qu¸ tr×nh ®æi míi sang kinh tÕ thÞ tr-êng Nhµ n-íc ph¶i gi¶i quyÕt tèt chøc n¨ng c¬ b¶n sau. Thø nhÊt lµ æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, ph¶i t×m mäi c¸ch t¨ng nhanh chu chuyÓn tiÒn tÖ, ®¹t tíi tÝnh chuyÓn ®æi trong n-íc cña ®ång tiÒn quèc gia, n©ng cao tù chñ kinh tÕ doanh nghiÖp vµ h¹n chÕ viÖc ph©n phèi hµnh chÝnh c¸c nguån vËt t- ®· dÉ ®Õn sù gia t¨ng c¸c nguån tµi chÝnh, tù do ho¸ gi¸ c¶ ( trªn ®¹i bé phËn hµng ho¸) vµ c¾t gi¶m m¹nh c¸c kho¶n tµi trî nÕu kh«ng l¹m ph¸t vµ n¹n th©m hôt trµn lan dÉn ®Õn sù tr× trÖ vµ suy tho¸i cña kinh tÕ. KÕt côc kh«ng thÓ lo¹i bá ®-îc t×nh tr¹ng thiÕu hôt hµng ho¸ vµ ng©n s¸ch, Nhµ n-íc ph¶i t¹o m«i tr-êng hµnh lang vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh , duy tr× trËt tù an toµn x· héi, sèng vµ lµm viÖc theo HiÕn ph¸p vµ phÊp luËt, thi hµnh nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch, thÓ chÕ qu¶n lý vÜ m« theo h-íng ®æi míi, khèng chÕ l¹m ph¸t ,®iÒu tiÕt thÞ tr-êng vµ ng¨n ngõa xö lÝ nh÷ng biÕn ®éng xÊu, phøc t¹p cña kinh tÕ thÞ tr-êng. Hai lµ x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ, b¶o ®¶m cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc 20