A. më ®Çu
Trong ®iÒu kiÖn toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ cña ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi híng tíi thÕ kû XXI,
kh«ng mét quèc gia nµo ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña m×nh mµ kh«ng tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp quèc
tÕ vµ khu vùc, ®iÒu ®ã kh«ng lo¹i trõ ®èi víi ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸
vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc hiÖn nay, NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø VIII tiÕp tôc
kh¼ng ®Þnh ®êng lèi ®æi míi vµ më cöa nÒn kinh tÕ, thùc hiÖn chiÕn lîc CNH-H§H, híng m¹nh vµo xuÊt
khÈu.
§Ó t¨ng xuÊt khÈu thêi gian tíi, ViÖt Nam chñ tr¬ng kÕt hîp xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng mµ ®Êt
níc cã lîi thÕ t¬ng ®èi (nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu truyÒn thèng: hµng n«ng l©m thuû s¶n, kho¸ng s¶n,
nhiªn liªô vµ hµng dÖt may) vµ mét sè hµng cã hµm lîng kü thuËt c«ng nghÖ cao bao gåm c¶ « t«, xe m¸y,
hµng ®iÖn tö vµ dÞch vô phÇn mÒm ...
ViÖt Nam lµ mét níc cã chiÒu dµi bê biÓn lµ 3260 km, cã 112 cöa s«ng víi 2 vïng ch©u thæ s«ng
Hång vµ s«ng Mª K«ng rÊt phong phó vµ ®a d¹ng vÒ c¸c lo¹i thuû s¶n cã gi¸ trÞ cao, ...®ã lµ u thÕ ®Ó ph¸t
triÓn viÖc s¶n xuÊt vµ khai th¸c thuû s¶n nh»m ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng trong níc vµ xuÊt khÈu. Nhu cÇu
vÒ thùc phÈm thuû s¶n ®ang trë thµnh xu híng phæ biÕn trªn thÕ giíi. ViÖc t×m hiÓu vµ ®a ngµnh thuû
s¶n hoµ nhËp vµo thÞ trêng thuû s¶n thÕ giíi cµng trë lªn cÊp thiÕt, h¬n n÷a muèn thùc hiÖn ®îc chiÕn lîc
kinh tÕ v¹ch ra ®Õn n¨m 2010 lµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo híng c«ng nghiÖp ho¸, chóng ta ph¶i b¾t ®Çu
tõ nh÷ng thÕ m¹nh c¨n b¶n cña m×nh mµ thuû s¶n l¹i ®îc coi lµ mÆt hµng chñ lùc cã tiÒm n¨ng n»m trong
3 ch¬ng tr×nh kinh tÕ lín cña ViÖt Nam lµ l¬ng thùc – thùc phÈm, hµng tiªu dïng vµ hµng xuÊt khÈu.
ViÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ tæng quan t×nh h×nh thuû s¶n cã vai trß quan träng kh«ng chØ ®èi víi
mét mµ cña tÊt c¶ c¸c quèc gia, cã nh vËy tõng quèc gia míi cã thÓ ®¶m b¶o kÕt hîp hµi hoµ gi÷a viÖc sö
dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµ b¶o vÖ nguån lîi cho t¬ng lai, ®ång thêi n¾m râ xu híng ph¸t triÓn, ®Ó cã
®Þnh híng phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña níc m×nh .
NhËn thøc thùc tiÔn ®îc tÇm quan träng cña xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam trong thêi gian tíi trong
sù ph¸t triÓn chung cña ngµnh thuû s¶n vµ nÒn kinh tÕ ®Êt níc, em ®· quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi:
“Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ngµnh xuÊt
khÈu thuû s¶n ViÖt Nam”
1
môc ®Ých nghiªn cøu ®Ò tµi: Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò
tµi nµy sÏ gióp em cñng cè, bæ sung më réng kiÕn thøc thùc tÕ, vËn dông
nh÷ng lý thuyÕt ®· häc vµo viÖc gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò thùc tiÔn trong
®êi sèng kinh tÕ – x· héi. Khi nghiªn cøu vµ thùc hiÖn ®Ò tµi nµy em ®·
ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña ngµnh Thuû s¶n, ho¹t ®éng
xuÊt khÈu Thuû s¶n trong thêi gian qua, qua ®ã chØ ra ®îc nh÷ng thµnh tùu
®¹t ®îc vµ nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc. Tõ ®ã t×m ra nh÷ng ph¬ng híng vµ
biÖn ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu Thuû s¶n ViÖt Nam trong thêi gian tíi
§èi tîng, ph¹m vi, ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Ò tµi
Bµi viÕt nghiªn cøu ho¹t ®éng cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam, qua ®ã ®¸nh gi¸ t×nh h×nh s¶n xuÊt
vµ xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam trong thêi gian qua c¶ vÒ sè lîng, chÊt lîng, gi¸ c¶, c«ng nghiÖp chÕ
biÕn còng nh hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh mµ ngµnh thuû s¶n mang l¹i cho ®Êt níc trong nh÷ng n¨m võa
qua.
§Ó hoµn thµnh tèt bµi viÕt nµy, em ®· sö dông kÕt hîp c¸c ph¬ng ph¸p ph©n tÝch kinh tÕ sau:
Ph¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng vµ lÞch sö, Ph¬ng ph¸p l« gÝc, Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch thèng kª,
ph©n tÝch tæng hîp.
néi dung nghiªn cøu ®Ò tµi: Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn néi dung cña luËn v¨n gåm 3 ch¬ng:
Ch¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam.
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam trong thêi gian qua.
Ch¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ngµnh xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt
Nam trong thêi gian tíi.
V× ®©y lµ mét ®Ò tµi khã do tÝnh biÕn ®éng cña mÆt hµng Thuû
s¶n, s¶n xuÊt phô thuéc vµo sù thay ®æi cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn, m«i trêng.
V× vËy bµi viÕt cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o: THS NguyÔn LÖ H»ng ®· t¹o ®iÒu kiÖn vµ h íng dÉn tËn
t×nh ®Ó em hoµn thµnh luËn v¨n cña m×nh.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
2
3
B. néi dung
Ch¬ng I: nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt nam
I.
Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm vµ vai trß cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam
1.
Kh¸i niÖm vÒ ngµnh thuû s¶n trong nÒn kinh tÕ quèc d©n
Ngµnh thuû s¶n lµ mét ngµnh kinh tÕ kü thuËt ®Æc thï gåm nhiÒu ho¹t
®éng: khai th¸c, nu«i trång, chÕ biÕn, c¬ khÝ hËu cÇn, dÞch vô trong th¬ng m¹i,… ®îc ph¸t triÓn dùa trªn
lîi thÕ vÒ nguån lîi thuû s¶n ®a d¹ng, phong phó, ®iÒu kiÖn khÝ hËu nhiÖt ®íi thuËn lîi
§Ó hiÓu h¬n vÒ kh¸i niÖm ngµnh thuû s¶n ta cã thÓ ph©n tÝch hai khÝa c¹nh sau:
1.1.
Ngµnh thuû s¶n lµ mét ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt ®éc lËp
Ngµnh thuû s¶n lµ mét ngµnh s¶n xuÊt ®éc lËp do ngµnh cã ®èi tîng lao ®éng, ph¬ng ph¸p lao ®éng
vµ lùc lîng lao ®éng riªng mang tÝnh chuyªn ngµnh. S¶n xuÊt thuû s¶n cßn lµ mét nghÒ nghiÖp truyÒn
thèng l©u ®êi ë c¸c quèc gia cã nhiÒu ao hå vµ biÓn. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña loµi ngêi g¾n liÒn víi ho¹t
®éng s¶n xuÊt trång trät, ch¨n nu«i, vµ khai th¸c nguån lîi thuû s¶n. Lîi dông kh¶ n¨ng tiÒm tµng vÒ sinh
vËt sèng trong m«i trêng níc con ngêi tiÕn hµnh khai th¸c, nu«i trång vµ chÕ biÕn chóng phôc vô cho nhu
cÇu ®êi sèng. Do ®èi tîng lao ®éng lµ nh÷ng sinh vËt thuû sinh nh vËy nªn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña
ngµnh thuû s¶n g¾n liÒn víi ®Êt vµ níc, víi sù ph¸t triÓn n«ng th«n vµ mang nhiÒu nÐt gièng víi s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp
Díi t¸c ®éng cña c¸c cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ, c¸c c«ng cô lao ®éng cña
ngµnh thuû s¶n còng ®îc c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn, c«ng nghÖ míi ®îc ¸p dông trong c«ng nghiÖp khai th¸c,
chÕ biÕn thuû s¶n, ®ång thêi c«ng nghÖ sinh häc hiÖn ®¹i còng ®· thóc ®Èy ph¸t triÓn nhanh chãng nghÒ
nu«i trång thuû s¶n víi c¸c gièng loµi míi cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã cïng víi kü n¨ng
qu¶n lý ngµnh ngµy cµng cao ®· ®a ngµnh thuû s¶n trë thµnh ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt ®éc lËp trong nÒn
kinh tÕ quèc d©n. ë níc ta ngµnh thuû s¶n ®· ®îc kh¼ng ®Þnh lµ ngµnh kinh tÕ mòi nhän vµ lµ mét trong
nh÷ng híng u tiªn cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ (NQTW5 th¸ng 6 n¨m 1993 vÒ ®æi míi
vµ ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n) bëi tiÒm n¨ng to lín vµ nh÷ng ®ãng gãp thùc tÕ cña nã vµo nÒn kinh tÕ
quèc d©n níc ta h¬n 10 n¨m qua.
1.2.
Ngµnh thuû s¶n lµ ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt hçn hîp gåm nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt chuyªn m«n
hÑp.
Do phÇn lín s¶n phÈm cuèi cïng ®îc s¶n xuÊt tõ nguån nguyªn liÖu ®éng thuû vËt thuû sinh vµ ®îc
®a vµo tiªu dïng sinh ho¹t nªn ngêi ta coi thuû s¶n thuéc nhãm ngµnh s¶n xuÊt ra c¸c t liÖu tiªu dïng (nhãm
B). Trong thùc tÕ, khi tr×nh ®é khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn ®¹i bé phËn s¶n phÈm thuû s¶n kh«ng ® îc ®a
vµo tiªu dïng trùc tiÕp mµ trë thµnh s¶n phÈm trung gian, nguyªn liÖu cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn.
4
S¶n xuÊt thuû s¶n tõ viÖc nu«i trång, b¶o vÖ vµ t¸i t¹o nguån lîi cho ®Õn khai th¸c bÞ phô thuéc
nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn vïng ®Þa lý khÝ hËu, thuû v¨n, gièng, lo¹i thuû s¶n,…nªn s¶n xuÊt mang
nhiÒu tÝnh n«ng nghiÖp. MÆt kh¸c c¸c ngµnh chuyªn m«n hÑp l¹i cã tÝnh c«ng nghÖ râ rÖt: c«ng nghiÖp
khai th¸c c¸ biÓn, c¬ khÝ tµu thuyÒn, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt thøc ¨n cho t«m, c¸, c«ng nghiÖp chÕ biÕn
thuû, h¶i s¶n.
C¬ chÕ thÞ trêng ®ßi hái ngµnh thuû s¶n ph¶i cã mét hÖ thèng dÞch vô chuyªn ngµnh thÝch hîp nh:
söa ch÷a tµu thuyÒn, ng cô, vËn chuyÓn con gièng, m¹ng luíi th¬ng m¹i thuû s¶n ®Õn tËn gèc c¸c c¬ së s¶n
xuÊt… s¶n xuÊt chuyªn m«n hÑp ngµy cµng cao vµ phøc t¹p. MÆt kh¸c kinh doanh th¬ng m¹i tæng hîp
còng t¹o ra nh÷ng híng ph¸t triÓn míi nh kÕt hîp víi dÞch vô du lÞch
2.
§Æc ®iÓm cña ngµnh s¶n xuÊt - kinh doanh thuû s¶n
2.1. §èi tîng cña s¶n xuÊt – kinh doanh Thuû s¶n lµ nh÷ng c¬ thÓ sèng trong m«i trêng níc.
Nh tªn gäi cña nã “ Thuû s¶n” lµ nh÷ng c¬ thÓ sèng trong m«i trêng níc, cã quy luËt sinh trëng vµ
ph¸t triÓn riªng. Chóng lµ c¸c loµi ®éng vËt thuû sinh cã gi¸ trÞ dinh dìng vµ kinh tÕ cao: c¸, nhuyÔn thÓ,
gi¸p x¸c vµ rong t¶o trong c¸c lo¹i h×nh níc ngät, lî, mÆn. Ho¹t ®éng sèng cña chóng dùa vµo c¸c chÊt dinh
dìng lÊy tõ thuû vùc, c¸c khÝ oxy vµ cacbonic hoµ tan trong níc. §©y lµ ®iÓm hÕt søc kh¸c biÖt víi s¶n
xuÊt c«ng nghiÖp. Trong c«ng nghiÖp ®èi tîng s¶n xuÊt lµ nh÷ng vËt v« chi, v« gi¸c, nÕu háng c¸i nµy cã
thÓ thay b»ng c¸i kh¸c mµ kh«ng ph¶i phô thuéc vµo chu kú sèng vµ sinh trëng cña chóng. Nã còng kh¸c víi
®èi tîng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ c¸c c©y vµ con gièng sinh trëng trªn c¹n, lÊy nguån lùc thøc ¨n tõ ®Êt vµ
sö dông O2 vµ CO2 trùc tiÕp tõ kh«ng khÝ. Kh¸c biÖt nµy ®ßi hái trong s¶n xuÊt thuû s¶n ph¶i hÕt søc chó
ý ®Õn c¸c vÊn ®Ò nh:
- N¾m v÷ng quy luËt sinh trëng vµ ph¸t triÓn tõng loµi thuû s¶n ®Ó cã biÖn ph¸p khai th¸c, nu«i
trång phï hîp.
- TiÕn hµnh qu¶n lý vµ ch¨m sãc m«i trêng níc s¶n xuÊt, kinh doanh thuû s¶n.
- Hoµn thiÖn, bæ sung chÝnh s¸ch ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i trêng níc.
- Trong s¶n xuÊt kinh doanh thuû s¶n, thuû vùc lµ t liÖu s¶n xuÊt chñ
yÕu kh«ng thÓ thay thÕ ®îc. Thuû vùc bao gåm c¸c lo¹i h×nh mÆt níc s«ng,
hå, ao, biÓn… lµ mét lo¹i t liÖu s¶n xuÊt ®Æc biÖt cña ngµnh thuû s¶n.
§èi víi mÆt níc tù nhiªn, cã h¹n vÒ diÖn tÝch, khèi lîng níc,cè ®Þnh vÒ vÞ trÝ vµ gÇn nh kh«ng
hao mßn trong qu¸ tr×nh sö dông xÐt theo thêi gian dµi víi c¸c mÆt níc lín dÔ bÞ « nhiÔm bëi c¸c ho¹t ®éng
cña con ngêi. Theo tËp qu¸n cña con ngêi thêng coi thuû vùc lµ n¬i th¶i r¸c sinh ho¹t vµ c¸c chÊt phÕ th¶i
c«ng nghiÖp bëi thuû vùc cã kh¶ n¨ng tù ph©n gi¶i song nÕu qu¸ møc nã kh«ng cßn kh¶ n¨ng lµm s¹ch níc
vµ bÞ « nhiÔm. §èi víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c níc chØ trong thuû vùc chØ lµ
mét yÕu tè s¶n xuÊt, thËm chÝ cßn Ýt cã ý nghÜa kinh tÕ, song ®èi víi sù ph¸t triÓn cña thÕ giíi tù nhiªn,
®Æc biÖt lµ thuû s¶n th× níc lµ vÊn ®Ò sèng cßn cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn.
5
2.2. S¶n xuÊt thuû s¶n ®îc tiÕn hµnh ph©n t¸n réng kh¾p c¸c vïng ®Þa lý vµ mang tÝnh khu vùc râ
rÖt
Chóng ta ®Òu biÕt ë ®©u cã ao, hå, s«ng, ngßi, biÓn lµ ë ®ã cã nghÒ thuû s¶n khai th¸c vµ nu«i
trång.Thuû vùc ®îc ph©n bè kh¾p c¸c vïng ®Þa lý, ë mçi quèc gia, phô thuéc vµo lÞch sö h×nh thµnh c¸c
lo¹i ®Êt, qu¸ tr×nh sö dông vµ khai th¸c vµo c¸c môc ®Ých kh¸c nhau. V× vËy, mçi thuû vùc cã chÕ ®é
thuû lý ho¸, thuû v¨n kh¸c nhau do ®ã c¸c gièng loµi thuû s¶n còng kh¸c nhau vÒ nhiÒu mÆt.
2.3.
S¶n xuÊt thuû s¶n mang tÝnh thêi vô cao
Dùa vµo quy luËt sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña ®éng thùc vËt thuû sinh, con ngêi t¸c ®éng trùc tiÕp
nh»m t¹o ra s¶n phÈm cuèi cïng cã chÊt lîng vµ n¨ng suÊt cao, song c¸c ®éng thùc vËt nu«i trång vµ khai
th¸c cßn ph¶i chÞu t¸c ®éng cña tù nhiªn. V× vËy, mµ thêi gian lao ®éng vµ thêi gian cña s¶n xuÊt kh«ng
trïng nhau ®· t¹o ra tÝnh thêi vô cña s¶n xuÊt thuû s¶n
2.4.
§Æc ®iÓm riªng cña s¶n xuÊt kinh doanh thuû s¶n ViÖt Nam
- Thuû s¶n níc ta thuéc vïng nhiÖt ®íi, ¸ nhiÖt ®íi, ë c¸c tØnh phÝa B¾c pha trén «n ®íi.
- Ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam ®· ®i lªn tõ mét nÒn s¶n xuÊt manh món, ph©n t¸n vµ rÊt l¹c hËu t¹i c¸c
vïng n«ng th«n ®ång b»ng B¾c Bé vµ vïng ven biÓn. Qóa tr×nh ph¸t triÓn th¨ng trÇm tõ nh÷ng n¨m s¸u m ¬i tíi nay, ngµnh thuû s¶n ®· trë thµnh mét ngµnh s¶n xuÊt chÝnh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. MÆc dï
vËy, hiÖn nay c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña ngµnh cßn nghÌo nµn, l¹c hËu kh¸ xa so víi nhiÒu níc trong khu
vùc vµ trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ khai th¸c xa bê.
3. Vai trß cña ngµnh xuÊt khÈu thuû s¶n ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ViÖt Nam
3.1. §èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ ngµnh
3.1.1. T¹o tÝch luü ban ®Çu quan träng cho hiÖn ®¹i ho¸ ngµnh thuû s¶n
XuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó thu hót c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi tham gia
hîp t¸c, ®Çu t ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n, hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghiÖp chÕ biÕn xuÊt khÈu t¨ng phÇn chÕ
biÕn trong s¶n phÈm. T¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu lµm t¨ng ngo¹i tÖ t¹o ®iÒu kiÖn tÝch luü ban ®Çu quan
träng cho hiÖn ®¹i ho¸ ngµnh thuû s¶n.
3.1.2. XuÊt khÈu cã vai trß tÝch cùc trong ®æi míi trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña ngµnh.
XuÊt khÈu huû s¶n lµ ho¹t ®éng kinh doanh trªn ph¹m vi thÞ trêng thÕ
giíi, mét thÞ trêng mµ sù c¹nh tranh ngµy cµng diÔn ra quyÕt liÖt. Hµng ho¸
muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn phai phô thuéc phô thuéc rÊt lín vµo chÊt lîng, gi¸
c¶, do ®ã phô thuéc rÊt lín vµo c«ng nghÖ s¶n xuÊt chóng. Tõ ®ã ®Æt ra
yªu cÇu ®èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt trong níc ph¶i lu«n ®æi míi, lu«n
c¶i tiÕn thiÕt bÞ, m¸y mãc nh»m n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm. Bªn c¹nh ®ã,
c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ph¶i tËp trung n©ng cao tay nghÒ, tr×nh ®é
6
cña ngêi lao ®éng. XuÊt khÈu thuû s¶n t¹o ®iÒu kiÖn tiÕp nhËn thµnh tùu
khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, ®¸p øng nhu
cÇu ®ßi hái ngµy cµng cao cña ngêi tiªu dïng.
3.1.3. XuÊt khÈu thuû s¶n cã vai trß quan träng trong viÖc ph¸t triÓn toµn
diÖn ngµnh thuû s¶n.
XuÊt khÈu thuû s¶n gãp phÇn më réng thÞ trêng, khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lîi vÒ biÓn gÇn bê
vµ xa bê vµ ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n. §ång thêi n©ng cao tr×nh ®é ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý trong kinh
doanh. XuÊt khÈu còng gãp phÇn kh«ng nhá trong viÖc t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, n©ng cao thu nhËp, c¶i thiÖn
®êi sèng ngêi lao ®éng trong ngµnh thuû s¶n vµ c¸c ngµnh cã liªn quan, gãp phÇn æn ®Þnh chÝnh trÞ, x·
héi.
3.2. §èi víi ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n.
XuÊt khÈu thuû s¶n cã vai trß to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña mçi quèc gia. NÒn s¶n
xuÊt x· héi cña mét níc ph¸t triÓn nh thÕ nµo phô thuéc rÊt lín vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Th«ng
qua xuÊt khÈu cã thÓ lµm gia t¨ng ngo¹i tÖ thu ®îc, c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n, t¨ng thu nhËp cho ng©n
s¸ch, ®ång thêi kÝch thÝch ®æi míi c«ng nghÖ c¶i biÕn c¬ cÊu kinh tÕ, t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm vµ
n©ng cao møc sèng cña ngêi d©n.
§èi víi nh÷ng níc mµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cßn cha cao nh níc ta, nh÷ng nh©n tè tiÒm n¨ng lµ
tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ lao ®éng. Cßn nh÷ng yÕu tè thiÕu hôt nh vèn, thÞ trêng vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý.
ChiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu thùc chÊt lµ gi¶i ph¸p më cöa nÒn kinh tÕ nh»m tranh thñ vèn vµ kü thuËt
cña níc ngoµi, kÕt hîp chóng víi tiÒm n¨ng trong níc vÒ lao ®éng vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn ®Ó t¹o ra sù t¨ng
trëng m¹nh cho nÒn kinh tÕ, gãp phÇn rót ng¾n kho¶ng c¸ch víi níc giµu.
Nh vËy, ®èi víi mäi quèc gia còng nh níc ta, xuÊt khÈu nãi chung vµ xuÊt khÈu thuû s¶n nãi riªng
thùc sù cã vai trß quan träng, thÓ hiÖn:
7
3.2.1. XuÊt khÈu t¹o nguån ngoµi tÖ (vèn) cho nhËp khÈu vµ tÝch luü ph¸t triÓn s¶n xuÊt, phôc vô c«ng
nghiÖp ho¸ ®Êt níc.
C«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc theo nh÷ng bíc ®i thÝch hîp lµ con ®êng tÊt yÕu ®Ó kh¾c phôc t×nh
tr¹ng nghÌo nµn vµ chËm ph¸t triÓn cña níc ta. §Ó thùc hiÖn ®êng lèi c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc tríc m¾t chóng ta cÇn ph¶i nhËp khÈu mét sè lîng lín m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i tõ bªn ngoµi nh»m trang
bÞ cho nÒn s¶n xuÊt. Nguån vèn ®Ó nhËp khÈu thêng dùa vµo c¸c nguån chñ yÕu lµ: ®i vay, viÖn trî,
®Çu t níc ngoµi vµ xuÊt khÈu. Nguån vèn vay råi còng ph¶i tr¶, cßn viÖn trî vµ ®Çu t níc ngoµi cã h¹n, h¬n
n÷a c¸c nguån nµy thêng bÞ phô thuéc vµo níc ngoµi. V× vËy, nguån vèn quan träng ®Ó nhËp khÈu chÝnh
lµ nguån vèn tõ xuÊt khÈu. Níc nµo gia t¨ng ®îc xuÊt khÈu th× nhËp khÈu theo ®ã còng t¨ng theo. Ngîc l¹i
nÕu nhËp khÈu nhiÒu h¬n xuÊt khÈu lµm cho th©m hôt c¸n c©n th¬ng m¹i qu¸ lín sÏ cã thÓ ¶nh hëng xÊu
tíi nÒn kinh tÕ quèc d©n.
3.2.2. XuÊt khÈu thuû s¶n ®ãng gãp vµo chuyÓn dÞch c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu nãi riªng vµ chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nãi chung.
§Ó chøng minh cho gãp cña xuÊt khÈu thuû s¶n lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu mÆt hµng ta cã thÓ thÊy
qua sè liÖu cña c¸c n¨m 1991 – 2002. NÕu nh n¨m 1991 ViÖt Nam chØ cã 4 mÆt hµng xuÊt khÈu gi¸ trÞ
trªn 100 triÖu USD (dÇu th«, dÖt may, thuû s¶n vµ g¹o) th× ®Õn nay ®· cã thªm 11 mÆt hµng n÷a lµ: cµ
phª, cao su, l¹c nh©n, chÌ, h¹t ®iÒu, h¹t tiªu, giÇy dÐp, than ®¸, hµng linh kiÖn ®iÖn tö, hµng thñ c«ng mü
nghÖ vµ hµng rau qu¶. Trong ®ã 4 mÆt hµng cã gi¸ trÞ trªn 1 tû USD lµ thuû s¶n, dÇu th«, hµng dÖt may,
vµ giÇy dÐp. N¨m 2000, ngµnh thuû s¶n ®· ®¹t thµnh tùu ®¸ng kÓ kim ng¹ch xuÊt khÈu lµ 1,4786 tû USD
(chØ sau dÇu th« 3,501 tû USD vµ dÖt may lµ 1,892 tû USD).
MÆt hµng thuû s¶n chiÕm tû träng ngµy cµng cao trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng
xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam. Theo Bé Thuû s¶n, n¨m 1999 lµ 10,5%, ®Õn n¨m 2000 t¨ng lªn 12,9 % vµ
n¨m 2002 ®· t¨ng lªn lµ 14%. N¨m 2004, kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ®¹t 2,4 tû USD, chiÕm 9,22% trong
tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Vµ hiÖn nay,hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam ®· cã mÆt t¹i trªn 105
níc vµ vïng l·nh thæ. MÆt hµng xuÊt khÈu thuû s¶n ®· trë thµnh mét trong nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ
lùc cña ViÖt Nam. Tõ vÞ trÝ xÕp thø 5 vµo n¨m 1999 (sau: dÇu th«, dÖt may, GiÇy DÐp vµ g¹o) th× ®Õn
n¨m 2001 nã ®· v¬n lªn vÞ trÝ thø 3 (chØ sau: dÇu th« vµ dÖt may). Kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n t¨ng liªn
tôc víi tèc ®é hµng n¨m ®· thùc sù ®ãng gãp t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ lùc nãi riªng vµ
kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ níc nãi chung. Vµ chÝnh sù t¨ng trëng cña xuÊt khÈu thuû s¶n còng dÉn ®Õn
thay ®æi (chuyÓn dÞch) c¬ cÊu kinh tÕ. XuÊt khÈu thuû s¶n nãi riªng vµ xuÊt khÈu nãi chung t¹o ®iÒu
kiÖn thuËn lîi cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp liªn quan (nh ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o thiÕt bÞ phôc vô nã)
còng ph¸t triÓn dÉn ®Õn sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ.
3.2.3. XuÊt khÈu thuû s¶n t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn gi¶i quyÕt c«ng ¨n, viÖc lµm vµ c¶i thiÖn ®êi sèng
nh©n d©n
T¸c ®éng cña xuÊt khÈu thuû s¶n ®Õn ®êi sèng bao gåm rÊt nhiÒu mÆt. Tríc hÕt th«ng qua ho¹t
®éng xuÊt khÈu hµng thuû s¶n xuÊt khÈu víi nhiÒu c«ng ®o¹n kh¸c nhau ®· thu hót hµng triÖu lao ®éng
vµo lµm viÖc vµ cã thu nhËp kh«ng thÊp t¨ng gi¸ trÞ ngµy c«ng lao ®éng, t¨ng thu nhËp quèc d©n.
8
XuÊt khÈu thuû s¶n cßn t¹o nguån vèn ®Ó nhËp khÈu hµng ho¸ tiªu dïng thiÕt yÕu, phôc vô ®êi
sèng vµ ®¸p øng ngµy mét phong phó thªm nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt
cho ngêi lao ®éng trong ngµnh thuû s¶n vµ c¸c ngµnh cã liªn quan.
3.2.4. XuÊt khÈu thuû s¶n lµ mét trong nh÷ng c¬ së ®Ó më réng vµ thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i
cña níc ta.
§Èy m¹nh xuÊt khÈu cã vai trß t¨ng cêng sù hîp t¸c víi c¸c níc n©ng cao ®Þa vÞ vµ vai trß cña níc ta
trªn th¬ng trêng quèc tÕ, xuÊt khÈu thuû s¶n vµ c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu nãi chung thóc ®Èy
quü tÝn dông, ®Çu t, më réng vËn t¶i quèc tÕ... MÆt kh¸c chÝnh quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i mµ chóng ta
kÓ trªn l¹i t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc më réng xuÊt khÈu. Cã thÓ nãi xuÊt khÈu thuû s¶n kh«ng chØ ®ãng vai trß
chÊt xóc t¸c hç trî ph¸t triÓn kinh tÕ ngµnh thuû s¶n, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ mµ nã cßn cïng víi ho¹t ®éng
nhËp khÈu nh lµ yÕu tè bªn trong trùc tiÕp tham gia vµo gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thuéc néi bé nÒn kinh
tÕ nh: K, L, R, nguån tiªu thô thÞ trêng... §èi víi níc ta híng m¹nh xuÊt khÈu nãi chung vµ xuÊt khÈu Thuû
s¶n nãi riªng lµ mét trong nh÷ng môc tiªu quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i, ® îc coi lµ vÊn ®Ò
cã ý nghÜa chiÕn lîc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n íc, qua ®ã
tranh thñ ®ãn b¾t kÞp th¬i c¬ øng dông khoa häc c«ng nghÖ, hiÖn ®¹i, rót ng¾n sù chªnh lÖch vÒ tr×nh
®é ph¸t triÓn cña ViÖt Nam so víi thÕ giíi. Kinh nghiÖm cho thÊy b¾t cø mét níc nµo vµ trong mét thêi kú
nµo ®Èy m¹nh xuÊt khÈu th× nÒn kinh tÕ níc ®ã trong thêi gian ®ã cã tèc ®é ph¸t triÓn cao.
Tãm l¹i: XuÊt khÈu thuû s¶n cã mét vai trß rÊt quan träng kh«ng chØ riªng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña
ngµnh thuû s¶n mµ nã cßn cã mét vai trß to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ ®Êt níc. V×
vËy chóng ta cÇn nghiªn cøu vµ t×m ra gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn h¬n n÷a ngµnh thuû s¶n.
II. C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam
1.
C¸c nh©n tè tõ phÝa trong níc
1.1. Kh¶ n¨ng cung cÊp nguyªn liÖu Thuû s¶n
1.1.1. N¨ng lùc khai th¸c h¶i s¶n.
N»m ë khu vùc BiÓn §«ng, biÓn ViÖt Nam cã tÝnh chÊt nh lµ mét vïng biÓn kÝn. VÞnh B¾c Bé t¬ng ®èi n«ng, møc s©u nhÊt kh«ng qu¸ 90 m. Nhê ®Æc ®iÓm ®Þa h×nh, biÓn n íc ta thuéc lo¹i giµu h¶i
s¶n, víi 2100 loµi c¸ ®· biÕt, trong ®ã cã h¬n 130 loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Tr÷ l îng c¸ kho¶ng 3 triÖu
tÊn/n¨m, s¶n lîng cho phÐp khai th¸c tõ 1,2 – 1,4 triÖu tÊn/n¨m. Gi¸p x¸c cã 1647 loµi, trong ®ã t«m h¬n 70
loµi, nhiÒu loµi t«m hïm cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. NhuyÔn thÓ th©n mÒm, kho¶ng 2500 loµi kh¸c nhau víi
nh÷ng loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh mùc, sß huyÕt h¶i s©m, bµo ng ... Ngoµi ra cã trªn 600 loµi rong biÓn,
trong ®ã nhiÒu loµi cã thÓ lµm thùc phÈm hoÆc nguyªn liÖu, chÊt phô gia cho c«ng nghiÖp, b¸nh kÑo,...
Víi 3260 km bê biÓn, víi 112 cöa s«ng, l¹ch, cã vïng néi thuû va l·nh h¶i réng 226.000km 2, h¬n 1 triÖu km2
vïng biÓn ®Æc quyÒn cña ta lµ mét n¬i cho phÐp khai th¸c víi sè lîng lín c¸c s¶n phÈm phôc vô cho tiªu
dïng néi ®Þa vµ chÕ biÕn xuÊt khÈu ra thÞ trêng thÕ giíi
9
10
B¶ng 1: Tr÷ lîng vµ kh¶ n¨ng khai th¸c h¶i s¶n cña ViÖt Nam (®¬n vÞ tÝnh: tÊn)
Lo¹i h¶i s¶n
Tr÷ lîng (tÊn)
Kh¶ n¨ng khai th¸c (tÊn)
Tæng sè
GÇn bê
Xa bê
Tæng sè
GÇn bê
Xa bê
Tæng sè
3.940.078
1.081.625
2.588.464
1.879.219
495.341
1.383.878
C¸ biÓn
3.764.370
999.095
2.765.275
1.809.248
461.738
1.347.510
Mùc èng
59.113
30.882
28.231
23.644
12.235
11.292
Mùc nang
64.140
30.331
33.809
25.655
12.132
13.523
T«m he
10.884
9.884
1.000
5.492
4.942
550
T«m vç
41.582
11.433
30.149
15.180
4.177
11.003
C¬ cÊu %
100.00
100.00
100.00
100.00
100.00
100.00
C¸ biÓn
95.54
92.37
96.74
96.28
93.22
97.37
Mùc èng
1.50
2.86
0.99
1.26
2.49
0.82
Mùc nang
1.63
2.80
1.18
1.37
2.45
0.98
T«m he
0.28
0.91
0.03
0.29
1.00
0.04
T«m vç
1.06
1.06
1.05
0.81
0.84
0.80
Nguån: Bé Thuû s¶n
11
Qua ®ã ta thÊy tiÒm n¨ng h¶i s¶n rÊt lín nhng ngµnh khai th¸c h¶i s¶n cña chóng ta míi khai th¸c ®îc
kho¶ng 31,47% tr÷ lîng h¶i s¶n vµ kho¶ng 66% kh¶ n¨ng khai th¸c cho phÐp. Ngoµi ra, chóng ta cã thÓ khai
th¸c hµng tr¨m ngh×n tÊn nhuyÔn thÓ vá cøng (nh nghªu, sß ®iÖp, èc, ...), rong, t¶o, c¸c lo¹i ®Æc s¶n quý hiÕm
kh¸c.
Tuy nhiªn viÖc ®¸nh b¾t xa bê cña ta cßn kÐm do thiÕu vèn ®Çu t, ng d©n cha cã kinh nghiÖm vµ kü
thuËt ®¸nh b¾t xa bê, c«ng nghÖ b¶o qu¶n sau thu ho¹ch cßn rÊt yÕu kÐm, th« s¬ dÉn ®Õn chÊt l îng ®a vµo
chÕ biÕn thÊp. Cïng víi ch¬ng tr×nh ®¸nh b¾t xa bê, nÕu chó träng lµm tèt c¸c kh©u b¶o qu¶n ngay trªn biÓn
vµ t¹i bê, gi¶m m¹nh c¸c thÊt tho¸t sau thu ho¹ch th× sÏ t¹o ra mét tiÒm n¨ng rÊt lín vÒ nguyªn liÖu cho chÕ biÕn
xuÊt khÈu thuû s¶n, sÏ c¶i thiÖn ®îc t×nh h×nh, gãp phÇn t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu.
1.1.2. N¨ng lùc nu«i trång Thuû s¶n
Ngµy 08/12/1999, Thñ tíng ChÝnh phñ ®· ra quyÕt ®Þnh sè 224/1999/Q§-TTg phª duyÖt ch¬ng tr×nh
ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n thêi kú 1999-2010. §ã chÝnh lµ c¬ së ®Çu tiªn cho viÖc lËp c¸c dù ¸n kh¶ thi ®Ó
®Çu t vµo nu«i trång cña ngµnh thuû s¶n. Theo híng ®ã chóng ta cã thÓ ®Çu t c¸c trang thiÕt bÞ còng nh c«ng
nghÖ hiÖn ®¹i vµo viÖc nu«i trång theo quy m« c«ng nghiÖp, cã s¶n lîng hµng ho¸ ®ñ kh¶ n¨ng víi chÊt lîng
nguyªn liÖu cao, gi¸ c¹nh tranh, ®¸p øng nhu cÇu cho xuÊt khÈu. Thùc tÕ cho thÊy r»ng n¨ng suÊt nu«i trång
thuû s¶n cßn thÊp, míi b»ng 1/4 ®Õn 1/10 n¨ng suÊt hiÖn nay cña c¸c níc trong khu vùc. DiÖn tÝch mÆt níc
nu«i thuû s¶n cßn cã thÓ sö dông víi cêng ®é cao h¬n, nhiÒu vïng b·i triÒu vµ vïng ®Êt nhiÔm mÆn ven biÓn
thuËn lîi ®Ó ®a vµo ph¸t triÓn nu«i trång thuû h¶i s¶n, cßn cã thÓ sö dông 300 –350 ngh×n ha; c¸c eo vÞnh
biÓn cã thÓ ®a vµo quy ho¹ch nu«i biÓn vµ x©y dùng khu b¶o tån sinh vËt biÓn, Ýt nhÊt còng cã tíi trªn 100
ngh×n ha. Mét sè vïng ®Êt hoang ho¸ ven biÓn cao triÒu nh ë vïng Nam Trung Bé cã thÓ rÊt thÝch hîp ®Ó ph¸t
triÓn nu«i thuû s¶n theo quy m« c«ng nghiÖp. NÕu ®Çu t ®Ó chuyÓn ®æi c«ng nghÖ, n¨ng suÊt nu«i ë c¸c
thuû vùc nµy sÏ t¨ng lªn ®¸ng kÓ, ®Æc biÖt viÖc ph¸t triÓn nu«i c¸c ®èi tîng cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao.
HiÖn t¹i, nghÒ nu«i biÓn ®ang ®îc c¸c hé ng d©n ®Çu t ph¸t triÓn. C¸c së ®ang tËp trung chØ ®¹o
nu«i c¸c ®èi tîng th«ng qua c«ng t¸c khuyÕn ng, c¸c ®èi tîng nu«i chñ yÕu lµ c¸c loµi nhuyÔn thÓ, c¸c loµi c¸
biÓn, t«m hïm…
1.2. M«i trêng kinh tÕ vµ khoa häc c«ng nghÖ.
§©y lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng ¶nh hëng ®Õn chiÕn lîc vµ thêi c¬ kinh doanh cña c¸c doanh
nghiÖp. M«i trêng c«ng nghÖ lµ c¬ së h¹ tÇng ®¶m b¶o cho sù ph¸t huy m«i trêng kinh tÕ vµ ngîc l¹i m«i trêng
kinh tÕ t¹o ®iÒu kiÖn vµ ®a ra nh÷ng kh¶ n¨ng ®Ó ph¸t huy m«i trêng c«ng nghÖ.
HiÖn nay nÒn kinh tÕ níc ta vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng chÞu sù qu¶n lý vÜ m« cña nhµ níc. §¶ng
vµ nhµ níc ta chñ tr¬ng ®a d¹ng ho¸ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ më cöa ra bªn ngoµi, tù do bu«n b¸n, kinh doanh
xuÊt nhËp khÈu trong khu«n khæ luËt ph¸p cho phÐp. Mét doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu nhµ níc sÏ ph¶i ®¬ng
®Çu, canh tranh víi nhiÒu ®¬n vÞ kinh tÕ kh¸c thuéc tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸c doanh nghiÖp cña níc ngoµi t¹o ra mét cuéc c¹nh tranh thùc sù diÔn ra gi÷a c¸c doanh nghiÖp, chÝnh yÕu tè nµy ®· ®Æt c¸c do¹nh
12
nghiÖp nµy kh«ng cÇn ph¶i nghiªn cøu thÞ trêng. Nhng ngµy nay, tÊt c¶ mäi vÊn ®Ò ®Òu do c¸c doanh nghiÖp
tù m×nh gi¶i quyÕt, nhµ níc chØ ®ãng vai trß qu¶n lý, ®Þnh híng, ®iÒu nµy t¹o ra cho c¸c doanh nghiÖp
quyÒn chñ ®éng s¸ng t¹o nhiÒu h¬n vµ lµm ¨n ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n. Tuy nhiªn, vÉn cßn mét sè doanh nghiÖp
vÉn quen víi nèi lµm ¨n cò kh«ng thÝch hîp víi t×nh h×nh lµm ¨n thua lç vµ bÞ gi¶i thÓ.
Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x·
héi. YÕu tè c«ng nghÖ cã t¸c ®éng lµm t¨ng hiÖu qu¶ trong kinh doanh xuÊt khÈu ë c¸c n íc doanh nghiÖp. VÝ
dô: Nhê sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng bu chÝnh viÔn th«ng, c¸c doanh nghiÖp ngo¹i th¬ng cã thÓ ®µm ph¸n trùc
tiÕp víi kh¸ch hµng qua ®iÖn tho¹i, TELEX, FAX...... gi¶m bít ®îc nh÷ng chi phÝ ®i l¹i. HÖ thèng th«ng tin liªn
l¹c ph¸t triÓn gióp c¸c doanh nghiÖp n¾m b¾t ®îc nh÷ng th«ng tin vÒ thÞ trêng níc ngoµi mét c¸ch nhanh
chãng.
ViÖc øng dông khoa häc kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo c¸c ngµnh s¶n xuÊt, gia c«ng chÕ biÕn h¶i
s¶n...... gãp phÇn ®a ra nh÷ng s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cã vÞ trÝ trªn thÞ trêng quèc tÕ.
YÕu tè tû gi¸ hèi ®o¸i hiÖn hµnh còng t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu cña c¸c
doanh nghiÖp. Nã lµ mét yÕu tè kinh tÕ t¸c ®éng trùc tiÕp tíi hiÖu qu¶ cña th¬ng m¹i quèc tÕ. Tû gi¸ hèi ®o¸i
t¨ng sÏ khuyÕn khÝch nhËp khÈu, h¹n chÕ xuÊt khÈu vµ ngîc l¹i. Cã thÓ nãi tû gi¸ hèi ®o¸i ®îc vÝ nh chiÕc
gËy v« h×nh ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng xuÊt khÈu .
YÕu tè l¹m ph¸t vµ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t l¹m ph¸t cña chÝnh phñ còng lµ nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng trùc
tiÕp ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu mµ cßn kÐo theo nhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi n¶y sinh, bëi vËy môc tiªu cña
bÊt kú mét chÝnh phñ nµo còng lµ kiÓm so¸t l¹m ph¸t vµ k×m gi÷ l¹m ph¸t ë møc thÊp t¹o m«i tr êng thuËn lîi
cho c¸c doanh nghiÖp yªn t©m s¶n xuÊt kinh doanh .
1.3.M«i trêng chÝnh trÞ vµ luËt ph¸p
§©y còng lµ mét trong nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng hÕt søc m¹nh mÏ ®Õn viÖc më réng hay k×m h·m sù
ph¸t triÓn, còng nh viÖc khai th¸c c¸c c¬ héi kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n tu©n theo
khu«n khæ ph¸p luËt.
M«i trêng chÝnh trÞ æn ®Þnh vµ chñ tr¬ng më réng quan hÖ ®èi ngo¹i sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho
c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n t×m kiÕm, x©m nhËp thÞ trêng.
ViÖc bæ sung, söa ®æi ®Ó ngµy cµng hoµn thiÖn bé LuËt Th¬ng m¹i theo híng héi nhËp vµ tiÕp tôc
x©y dùng vµ hoµn thiÖn luËt thuû s¶n lµ hµnh lang ph¸p lý cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n cã thÓ
ho¹t ®éng mét c¸ch n¨ng ®éng.
Nh vËy, ®Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu th× Nhµ níc cã vai trß rÊt lín trong viÖc æn ®Þnh chÝnh trÞ, t¹o sù æn
®Þnh cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu yªn t©m s¶n xuÊt, thu hót ®Çu t cña níc ngoµi nh»m n©ng
13
cao tr×nh ®é c«ng nghÖ trong níc, ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vµ dø¬i luËt nh»m gióp c¸c doanh nghiÖp
ho¹t ®éng theo ®óng ph¸p luËt.
1.4. M«i trêng ®Þa lý vµ s¬ së hËu cÇn nghÒ c¸
ViÖt Nam cã bê biÓn dµi vµ ®iÒu kiÖn khÝ hËu thuËn lîi, vïng biÓn cã kh¶ n¨ng t¸i t¹o sinh häc cao cña
vïng nhiÖt ®íi, m«i trêng biÓn t¬ng ®èi s¹ch, nguån lîi ven biÓn cã kh¶ n¨ng phôc håi nhanh, nguån lîi khai th¸c
xa bê cßn rÊt dåi dao. H¬n n÷a, do møc ®é c«ng nghiÖp cßn cha cao nªn bê biÓn ViÖt Nam cßn cha bÞ «
nhiÔm. V× vËy nguån lîi thuû s¶n, h¶i s¶n ViÖt Nam cßn ®îc ®¸nh gi¸ lµ hîp vÖ sinh, tèt cho søc khoÎ, ®iÒu
nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc khai th¸c vµ kinh doanh h¶i s¶n.
KhÝ hËu nhiÖt ®íi, c¸c loµi ®éng vËt phong phó vµ ®a d¹ng diÖn tÝch nu«i trång ngµy cµng ®îc më
réng, c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng vµ thøc ¨n ngµy cµng ®îc c¶i thiÖn, c¸c h×nh thøc nu«i qu¶ng canh, th©m
canh,....®· t¹o thuËn lîi cho viÖc nu«i trång vµ khai th¸c thuû s¶n. Tuy nhiªn, chóng ta cha cã c¸c vïng nu«i quy
m« lín, nu«i c«ng nghiÖp hay nu«i qu¶ng canh c¶i tiÕn ®Ó t¹o ra s¶n lîng thuû s¶n lín, æn ®Þnh.
C¬ së vËt chÊt, hËu cÇn nghÒ c¸ ngµy cµng ®îc n©ng cÊp: ®éi tµu thuyÒn ®¸nh b¾t h¶i s¶n dÇn ®îc
n©ng cÊp, hoµn thiÖn vµ ®a vµo sö dông ... ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ®¸nh b¾t vµ khai th¸c h¶i s¶n.
Trong giai ®o¹n 1990 – 2002, sè lîng tµu tµu thuyÒn m¸y, c«ng suÊt lín t¨ng nhanh. N¨m 1991, tæng sè
tµu thuyÒn m¸y lµ 44.347 chiÕc, chiÕm 59,6%, thuyÒn thñ c«ng 30.284 chiÕc, chiÕm 40,4%. N¨m 1998, sè lîng tµu m¸y lµ 71767 chiÕc, chiÕm 82,4% tµu thuyÒn, t¨ng 60% so víi n¨m 1990. §Õn n¨m 2000, sè tµu thuyÒn
t¨ng lªn 73000 so víi n¨m 1990. N¨m 2003, tæng sè tµu thuyÒn c¶ níc lµ 96.400 chiÕc, trong ®ã tµu thuyÒn m¸y
lµ 83.100 chiÕc.
Tæng c«ng suÊt tµu thuyÒn m¸y t¨ng nhanh h¬n sè lîng tµu. N¨m 1998, tæng c«ng suÊt ®¹t 2,43 triÖu
CV, t¨ng gÊp 3 lÇn so víi n¨m 1991. §Õn n¨m 2001, tæng c«ng suÊt ®· t¨ng lªn 3,21 triÖu CV. §Õn n¨m 2003
tæng c«ng suÊt lµ 4,1 triÖu CV, t¨ng 187% so víi n¨m 1991 vµ 1.239 lÇn so víi n¨m 1964.
(Nguån: Sè liÖu thèng kª cña Bé Thuû S¶n)
2. C¸c nh©n tè tõ phÝa m«i trêng quèc tÕ
2.1. Nhu cÇu tiªu thô thuû s¶n cña thÞ trêng thÕ giíi
Xu thÕ toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ¶nh hëng trùc tiÕp vµ toµn diÖn ®Õn xu híng ph¸t triÓn thÞ trêng thuû s¶n thÕ giíi nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng. ViÖt Nam ®· tham gia vµo c¸c tæ
chøc: ASEAN, AFTA, APEC,...®iÒu nµy cho thÊy ViÖt Nam ®· vµ ®ang héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc
vµ thÕ giíi. §©y võa lµ c¬ héi võa lµ th¸ch thøc ®èi víi níc ta. N¨m 2005 kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt
Nam ®¹t 2,738 tû USD vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2006 ®· ®¹t 1,409 tû USD,
b»ng 50,32% kÕ ho¹ch n¨m, t¨ng 29,03% so víi cïng kú n¨m ngo¸i. Cã ®îc kÕt qu¶ nh vËy mét phÇn do cã sù
®ãng gãp cña viÖc thóc ®Èy, ®Èy m¹nh hîp t¸c quèc tÕ vµ thu hót ®îc nhiÒu nhµ ®Çu t níc ngoµi. Tuy nhiªn,
14
ViÖt Nam còng gÆp nhiÒu th¸ch thøc nh: khi ra nhËp AFTA ®Ó hëng ®îc u ®·i thuÕ quan CEPT, ViÖt Nam
cÇn ph¶i t¨ng cêng s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu chÕ biÕn thay v× hµng xuÊt khÈu kh«.
C¸c thÞ trêng xuÊt khÈu cña níc ta còng dÇn t¨ng cêng ®Æt ra c¸c ®iÒu kiÖn vÒ an toµn vÖ sinh thùc
phÈm – HACCP (Harard Analysis Criticle Control Point). Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, thÞ trêng thuû s¶n thÕ giíi cã
nhiÒu biÕn ®éng, xu híng hiÖn nay cña ngêi tiªu dïng lµ gi¶m tiªu thô thÞt, t¨ng tiªu thô thuû s¶n vµ nhu cÇu
cña thÕ giíi vÒ thuû s¶n l¹i t¨ng kh¸ æn ®Þnh. N¨m 1985 xuÊt khÈu thuû s¶n thÕ giíi ®¹t 17.2 tû USD, tíi n¨m
1997 ®¹t 107,6 tû USD t¨ng b×nh qu©n trªn 13% vµo n¨m 2002. Gi¸ thuû s¶n còng t¨ng kh¸ hîp lý t¹o ®iÒu kiÖn
thuËn lîi cho c¸c níc xuÊt khÈu thuû s¶n, gi¸ t¨ng xÊp xØ 6% trong khi nhu cÇu trªn toµn thÕ giíi kh«ng gi¶m.
Nh vËy, tõ diÔn biÕn nhu cÇu vµ gi¸ thuû s¶n trªn thÕ giíi cho thÊy cã thÓ thuËn lîi cho ViÖt Nam nãi riªng vµ
cho c¸c níc xuÊt khÈu thuû s¶n nãi chung trong c«ng cuéc xuÊt khÈu thuû s¶n.
Khu vùc Ch©u ¸ lµ thÞ trêng cã nhu cÇu rÊt lín vÒ thuû s¶n, ®Æc biÖt lµ thÞ trêng NhËt B¶n, Trung
Quèc, vµ Hång K«ng. NhËt B¶n lµ níc tiªu thô thuû s¶n lín trªn thÕ giíi, do ®ã lµ níc thèng so¸i thÞ trêng nhËp
khÈu thuû s¶n thÕ giíi. C¸c níc Ch©u ¸, trong ®ã cã ViÖt Nam, lµ nh÷ng níc cung cÊp chñ yÕu cho thÞ trêng
nµy. ThÞ trêng Mü vµ EU còng lµ c¸c thÞ trêng tiªu thô lín thuû s¶n nhng ®©y lµ c¸c thÞ trêng ®ßi hái cao vÒ
chÊt lîng thuû s¶n vµ an toµn vÖ sinh thùc phÈm. Mü lµ thÞ trêng réng lín vµ kh¸ thèng nhÊt vÒ thÞ hiÕu tiªu
dïng thuû s¶n so víi thÞ trêng EU, nhng hµng rµo thuÕ quan l¹i kh¾t khe h¬n.
15
2.2.M«i trêng v¨n ho¸ x· héi cña c¸c níc nhËp khÈu thuû s¶n.
M«i trêng v¨n ho¸ x· héi ®îc coi lµ mét tæ hîp phøc t¹p gåm nhiÒu kiÕn thøc, tÝn ngìng, luËt ph¸p,
nghÖ thuËt, lý luËn vµ tÊt c¶ nh÷ng thãi quen kh¸c mµ con ngêi ®· thu nhËn ®îc v× lµ thµnh viªn cña x· héi.
Vïng ¶nh hëng cña mét nÒn v¨n ho¸ cã thÓ tr¶i qua nhiÒu níc hoÆc nhiÒu vïng
ThÞ trêng ®îc x©y dùng tríc hÕt bëi kh¸ch hµng. Kh¸ch hµng vµ hµnh vi öng xö cña hä trªn thÞ tr êng
phô thuéc rÊt lín vµo m«i trêng v¨n ho¸ x· héi (tõ c¸ch sèng, c¸ch chi tiªu, lùa chän s¶n phÈm ... ), còng nh c¸c ®èi
thñ c¹nh tranh vµ c¸ch sö dông cña hä chÞu ¶nh hëng cña m«i trêng v¨n ho¸ mµ hä ho¹t ®éng. §èi víi c¸c doanh
nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu thuû s¶n, do kh¸ch hµng cña hä lµ cã quèc tÞch kh¸c nhau vµ do nÒn
v¨n ho¸ cã ®Æc trng riªng, do vËy nhu cÇu thÞ hiÕu, thãi quen, tËp qu¸n tiªu dïng ë c¸c n íc kh¸c nhau. V× vËy,
ViÖt Nam muèn xuÊt khÈu thuû s¶n vµo thÞ trêng nµo ph¶i nghiªn cøu c¸c tham sè nh: d©n sè, thu nhËp, ph©n
phèi thu nhËp, t×nh h×nh chÝnh trÞ, chÝnh s¸ch...
III. ThÞ trêng thuû s¶n thÕ giíi vµ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn ViÖt Nam trong xuÊt khÈu thuû s¶n.
1.
§Æc ®iÓm ngµnh thuû s¶n thÕ giíi
NghÒ c¸ thÕ giíi tr¶i qua nhiÒu th¨ng trÇm ®· thùc sù thu hót ®îc nh÷ng tiÕn bé vît tréi kÓ tõ sau n¨m
1950 (®¹t 17 triÖu tÊn/n¨m 1953 vµ 34,9 triÖu tÊn n¨m 1961 råi 68,3 triÖu tÊn ®Õn n¨m 1983). Trong suèt 2
thËp kû kÕ tiÕp, nhê nh÷ng thµnh tùu KHKT, c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®· chuyÓn m¹nh sang khai th¸c
h¶i s¶n ë ®¹i d¬ng vµ ®Çu t tÝch cùc vµo nu«i trång thuû s¶n. C¸c cêng quèc thuû s¶n bao gåm: Trung Quèc,
Pªru, NhËt, Mü vµ Nga. Bíc vµo thËp kû 90, ®· cã nh÷ng dÊu hiÖu kh«ng s¸ng sña vÒ khai th¸c h¶i s¶n v× c¸c
lý do: (1) Nh÷ng vïng biÓn nhiÒu tiÒm n¨ng ®· bÞ l¹m th¸c (møc khai th¸c h¶i s¶n kh¸ cao, n¨m 1996 ®· lªn tíi
81,7 triÖu tÊn); (2) M«i trêng biÓn ngµy cµng bÞ « nhiÔm; (3) Thêi tiÕt, khÝ hËu thay ®æi nhiÒu (xu híng
nãng lªn). Tõ nh÷ng n¨m 80, Tæ chøc NghÒ c¸ thÕ giíi ®· nhiÒu lÇn c¶nh b¸o vÒ nguy c¬ mÊt c©n b»ng sinh
th¸i m«i tr¬ng biÓn vµ cã nh÷ng biÖn ph¸p buéc c¸c níc cã nÒn c«ng nghiÖp khai th¸c thuû s¶n ph¸t triÓn, ®Æc
biÖt lµ ë khèi B¾c ¢u vµ NhËt B¶n ph¶i h¹n chÕ khai th¸c trªn nhiÒu vïng biÓn quèc tÕ. V× vËy mµ trong thËp
niªn 90, tæng s¶n lîng thuû s¶n trªn thÕ giíi t¨ng rÊt chËm, trung b×nh 0,23%/ n¨m thÊp h¬n so víi møc b×nh
qu©n 3% cña nh÷ng n¨m trong thËp niªn 80.
Tr¸i l¹i, lÜnh vùc nu«i trång thuû s¶n ph¸t triÓn râ rÖt tõ thËp kû 20 vµ kÐo dµi liªn tôc ®Õn nay, nhê ®ã
bï l¹i ®îc s¶n lîng khai th¸c h¶i s¶n bÞ gi¶m sót. NhiÒu n¬i ®· ®¹t tr×nh ®é cao trong nghÒ nu«i nh Ecuador, §µi
Loan, Ên §é, Th¸i Lan, Indonesia…NÕu n¨m 1975 c¶ thÕ giíi nu«i ®îc 9 triÖu tÊn thuû s¶n (10% tæng s¶n lîng)
th× 20 n¨m sau (1995) ®· ®¹t 27,8 triÖu tÊn (25%). C¸c níc ch©u ¸ ®îc xem nh khu vùc nu«i thuû s¶n chÝnh
v× chØ tÝnh tæng s¶n lîng cña vïng §«ng Nam ¸ vµ Nam ¸, n¨m 1994 ®· ®¹t 19,5 triÖu tÊn, chiÕm 27,5 %
tæng s¶n lîng cña thÕ giíi, ®ã lµ cha kÓ Trung Quèc, §µi Loan, Hµn Quèc ®Òu ®¹t s¶n lîng vµo lo¹i cao. C¸c níc ch©u Mü cßn rÊt nhiÒu tiÒm n¨ng vµ khu vùc ch©u ¢u sÏ võa lµ c¸i n«i nu«i nh©n t¹o c¸ biÓn, võa lµ trung
t©m chuyÓn giao c«ng nghÖ nu«i trång hiÖn ®¹i.
16
Theo sè liÖu cña Tæ chøc FAO, tæng s¶n lîng thuû h¶i s¶n cña thÕ giíi giai ®o¹n 1991 – 1996 t¨ng trung
b×nh 3,8%/n¨m (tõ 97,4 triÖu tÊn n¨m 1991 lªn 115,9 triÖu tÊn n¨m 1996). N¨m 2000, tæng s¶n l îng thuû s¶n
thÕ giíi lµ 132,26 triÖu tÊn, trong ®ã s¶n lîng khai th¸c chiÕm 76% vµ s¶n lîng nu«i trång lµ 24%. Trong s¶n lîng khai th¸c thi c¬ b¶n lµ khai th¸c biÓn (91,8%), chØ cã 8,2% lµ khai th¸c néi ®Þa. Sang n¨m 2003, tæng s¶n lîng thuû s¶n thÕ giíi lµ 132,52 triÖu tÊn, trong ®ã s¶n lîng khai th¸c lµ 68% vµ s¶n lîng nu«i trång lµ 32%.
2.
T×nh h×nh bu«n b¸n tiªu thô thuû s¶n trong thêi gian qua
§¸nh gi¸ s¬ bé t×nh h×nh thuû s¶n thÕ giíi: Theo thèng kª cña FAO hiÖn nay trªn thÕ giíi cã 179 quèc gia
ë ®ã nh©n d©n sö dông thuû s¶n lµm thùc phÈm. Xu híng sö dông thuû s¶n lµm thùc phÈm ngµy cµng trë nªn
phæ biÕn. Tuy nhiªn, do ®iÒu kiÖn tù nhiªn, t×nh h×nh kinh tÕ, phong tôc tËp qu¸n hay t«n gi¸o mµ møc ®é sö
dông thuû s¶n lµm thùc phÈm cña c¸c quèc gia cña c¸c d©n téc rÊt kh¸c nhau. Møc tiªu thô thuû s¶n b×nh qu©n
®Çu ngêi trªn thÕ giíi n¨m 2002 lµ 16,2kg thuû s¶n/ ngêi/ n¨m, t¨ng 21% so víi n¨m 1992 (13,1 kg). Theo sè liÖu
n¨m 2001, trong c¸c khu vùc, ch©u §¹i D¬ng lµ n¬i cã tû lÖ tiªu thô thuû s¶n cao nhÊt (23kg), kÕ tiÕp lµ ch©u ¸
vµ ch©u ¢u (19,8 kg). Ch©u Phi tiªu thô Ýt nhÊt (7,8 kg). Riªng Trung Quèc n¨m 2002, møc tiªu thô thuû s¶n trªn
®Çu ngêi lµ 27,7 kg (ch©u ¸ kh«ng tÝnh Trung Quèc chØ cã 14,1kg/ngêi/n¨m).
Kh¸c víi thÞ trêng nhiÒu lo¹i hµng thùc phÈm tr× trÖ hay chËm ph¸t triÓn thêi gian qua, thÞ trêng thuû
s¶n thÕ giíi kh¸ n¨ng ®éng. §iÒu nµy, mét phÇn liªn quan ®Õn ®Æc ®iÓm vÒ tÝnh chÊt quèc tÕ cña hµng
thuû s¶n, phÇn kh¸c lµ do t¬ng quan cung cÇu vÒ thuû s¶n trªn thÕ giíi cha c©n ®èi g©y ra. ThÞ trêng thuû s¶n
thÕ giíi v« cïng ®a d¹ng vµ phong phó víi hµng tr¨m d¹ng s¶n phÈm ®îc trao ®æi mua b·n gi÷a c¸c níc vµ khu
vùc kh¸c nhau. Tuy nhiªn cã thÓ ph©n ra 7 nhãm s¶n phÈm bu«n b¸n chÝnh trªn thÞ tr êng thÕ giíi lµ c¸ t¬i, íp
®«ng, ®«ng l¹nh, gi¸p x¸c vµ nhuyÔn thÓ t¬i íp ®«ng l¹nh; c¸ hép; gi¸p x¸c vµ nhuyÔn thÓ hép; c¸ kh«, íp muèi,
hun khãi; c¸ vµ dÇu c¸ vµ 3 khu vùc lín nhËp khÈu lín lµ Mü, NhËt, T©y ¢u (nay lµ EU).
17
XuÊt khÈu thuû s¶n thÕ giíi
XuÊt khÈu thuû s¶n tiÕp tôc ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 vµ ®¹t trªn 52 tû ®« la vµo
1999. Nh vËy lµ sau 10 n¨m, xuÊt khÈu thuû s¶n cña thÕ giíi tÝnh theo trÞ gi¸ xuÊt khÈu ®· t¨ng 201,6%, møc
t¨ng trung b×nh hµng n¨m lµ trªn 13%. Kh«ng dõng l¹i ë ®ã, n¨m 2001, xuÊt khÈu thuû s¶n thÕ giíi ®¹t 55,68 tû
USD, n¨m 2002 ®¹t 57,77 tû USD vµ sang ®Õn n¨m 2003, con sè nµy ®· lªn tíi 63,23 tû USD. Qua ®ã ta cã thÓ
thÊy thÞ trêng thuû s¶n thÕ giíi ph¸t triÓn rÊt n¨ng ®éng.
Mét níc xuÊt khÈu s¶n phÈm thuû s¶n còng ®ång thêi lµ níc nhËp khÈu s¶n phÈm nµy, ®Æc ®iÓm nµy
còng ph¶n ¸nh tÝnh chÊt quèc tÕ cña ngµnh thuû s¶n. §Æc ®iÓm nµy thÓ hiÖn rÊt râ ë c¸c khu vùc thÞ tr êng
chÝnh cña thÕ giíi nh Mü, NhËt B¶n vµ EU.
BiÓu ®å 1: XuÊt khÈu thuû s¶n trªn thÕ giíi
(1000 USD)
Nguån: Bé Thuû s¶n
Tõ cuèi nh÷ng n¨m 80 ®Çu nh÷ng n¨m 90 ®Õn nay, tû träng xuÊt khÈu thuû s¶n cña c¸c níc ®ang ph¸t
triÓn trong xuÊt khÈu cña thÕ giíi ngµy cµng cao vµ trong t¬ng lai, nhÞp ®é t¨ng xuÊt khÈu thuû s¶n cña c¸c níc nµy sÏ nhanh h¬n ë c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn.
B¶ng 2: C¸c níc xuÊt khÈu thuû s¶n hµng ®Çu n¨m 2003
18
Níc
Gi¸ trÞ XK (tû USD)
1. Trung Quèc
2. Th¸i Lan
3. Na Uy
4. Mü
5. Cana®a
6. T©y Ban Nha
7. §an M¹ch
8. Hµ Lan
9. Chi Lª
10. Anh
11. In®«nªxia
12. Ai X¬ Len
13. Ên §é
14. Nga
15. §µi Loan
5,24
3,90
3,62
3,39
3,30
3,22
2,21
2,18
2,13
1,66
1,55
1,50
1,48
1,30
1,29
Nguån: Bé Thuû s¶n
Kh«ng tån t¹i u thÕ tuyÖt ®èi cña c¸c níc trong xuÊt khÈu thuû s¶n cña thÕ giíi tuy r»ng trong sè 15 níc
xuÊt khÈu thuû s¶n ®øng ®Çu thÕ giíi cã tíi h¬n mét nöa lµ c¸c n íc ph¸t triÓn: Hoa Kú lµ níc xuÊt khÈu thuû
s¶n ®øng ®Çu thÕ giíi cho tíi 1996 víi møc xuÊt khÈu hµng n¨m trªn 3 tû USD. Tõ n¨m 1997, Th¸i Lan ®· thay
thÕ Hoa Kú trë thµnh níc xuÊt khÈu thuû s¶n sè mét trªn thÕ giíi víi møc xuÊt khÈu 3,4 tû USD. N¨m 1989 Th¸i
Lan míi chØ xuÊt khÈu 675 triÖu USD hµng thuû s¶n, ®Õn n¨m 1994 xuÊt khÈu ®· t¨ng lªn 2,2 tû ®« la, sù
thÇn kú diÔn ra trong vßng n¨m n¨m cuèi thËp kû 80, khi mµ xuÊt khÈu thuû s¶n trung b×nh hµng n¨m ®¹t
27%. NhÞp ®é t¨ng trëng nhanh tiÕp tôc trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 cho phÐp Th¸i Lan v ît Hoa kú trë
thµnh níc xuÊt khÈu thuû s¶n ®øng ®Çu thÕ giíi hiÖn nay. Nhng kÓ tõ n¨m 1994, sau h¬n 10 n¨m “C¶i c¸ch vµ
më cöa”, Trung Quèc ®· v¬n lªn gi÷ vÞ trÝ ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n vµ vÉn gi÷ ®îc cho ®Õn
nay.
C¸c níc xuÊt khÈu thuû s¶n lín tiÕp theo lµ Th¸i Lan, Na Uy, Mü, Cana®a, T©y Ban Nha, §an M¹ch, Hµ
Lan, Chi Lª.....
Nh×n chung c¸c níc nµy ®Òu t¨ng xuÊt khÈu hµng thuû s¶n thêi gian qua vµ ®ãng gãp quyÕt ®Þnh
vµo t¨ng xuÊt khÈu thuû s¶n cña thÕ giíi tuy r»ng møc t¨ng hµng n¨m cã thÓ rÊt kh¸c nhau.
NhËp khÈu thuû s¶n thÕ giíi
19
Trong nhËp khÈu thuû s¶n cña thÕ giíi, nhËp khÈu cña c¸c níc ph¸t triÓn chiÕm tû lÖ ¸p ®¶o (85%-86%)
nhËp khÈu toµn thÕ giíi thêi gian qua. NhËp khÈu thuû s¶n cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn chØ chiÕm tû träng nhá,
nhng cã xu híng t¨ng thêi gian qua.
Níc truyÒn thèng nhËp khÈu thuû s¶n lín nhÊt thÕ giíi lµ NhËt B¶n, møc nhËp khÈu t¨ng tõ 4,7 tû ®« la
n¨m 1989 lªn 10,6 tû ®« la1994 vµ ®Õn 1999 nhËp khÈu t¨ng lªn 17,8 tû ®« la chiÕm 31,9% nhËp khÈu thuû
s¶n thÕ giíi. NhËp khÈu thuû s¶n ®øng hµng thø hai trªn thÕ giíi lµ Hoa kú víi møc nhËp khÈu t¨ng tõ 4 tû ®«la
1989 lªn 7,14 tû ®«la n¨m 1999 chiÕm kho¶ng 14% nhËp khÈu cña thÕ giíi.
C¸c níc ph¸t triÓn T©y ¢u mµ ®Æc biÖt lµ c¸c níc thuéc Liªn minh Ch©u ¢u ®Òu lµ nh÷ng níc truyÒn
thèng nhËp khÈu lín hµng thuû h¶i s¶n.
N¨m 2002, nhËp khÈu thuû s¶n thÕ giíi ®¹t h¬n 61 tû USD, trong ®ã c¸c níc ph¸t triÓn chiÕm 82%. N¨m
2003, nhËp khÈu thuû s¶n thÕ giíi ®¹t 65 tû USD, trong ®ã EU t¨ng lªn 26,2 tû USD, NhËt gi¶m cßn 12,4 tû
USD vµ Mü ®¹t 11,4 tû USD. §Æc biÖt, lîng thuû s¶n nu«i tõ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ngµy cµng t¨ng t¹i c¸c thÞ
trêng chÝnh trªn thÕ giíi.
B¶ng 3: C¸c thÞ trêng nhËp khÈu thuû s¶n chÝnh, n¨m 2002-2003
ThÞ trêng
Gi¸ trÞ NK 2002
NhËt B¶n
Mü
EU
Kh¸c
Tæng
(tû USD)
13,6
10,4
21,3
15,8
61,1
Tû lÖ(%)
Gi¸ trÞ NK 2003
2002
22
17
35
26
100
Nguån: Bé Thuû s¶n
12,4
11,4
26,2
15
65
Tû lÖ(%)
2003
19,1
17,5
40,4
23
100
Trong n¨m võa qua (2005), thÞ trêng thuû s¶n thÕ giíi tá ra rÊt s«i ®éng. Gi¸ thuû s¶n thÕ giíi gi¶m nhÑ
trong n¨m th¸ng ®Çu n¨m do ho¹t ®éng giao dÞch kÐm s«i ®éng vµ rµo c¶n nhËp khÈu do Mü ®Æt ra. Mü lµ
thÞ trêng tiªu thô thuû s¶n lín nhÊt thÕ giíi nªn viÖc Mü ¸p thuÕ chèng ph¸ gi¸ ®èi víi t«m nhËp khÈu tõ 6 n íc ®·
lµm cho mËu dÞch t«m thÕ giíi gi¶m h¼n kÓ tõ th¸ng 2/2005, t¸c ®éng tiªu cùc tíi gi¸ t«m thÕ giíi. Tuy nhiªn,
b¾t ®Çu tõ cuèi th¸ng 5, gi¸ t«m nhÝch dÇn lªn v× nguån cung trªn thÞ trêng thÕ giíi dÇn suy gi¶m do s¶n lîng
cña Th¸i Lan, Ên §é, In®«nªxia vµ Malaixia suy yÕu v× sãng thÇn håi cuèi th¸ng 12/2004 ®· lµm thÊt tho¸t
phÇn lín t«m gièng cña nh÷ng níc nµy. Ngoµi ra, viÖc ngêi nu«i t«m ë nh÷ng níc bÞ Mü ¸p thuÕ nhËp khÈu cao
h¹n chÕ më réng s¶n xuÊt cµng lµm cho nguån cung trë nªn khan hiÕm. Bªn c¹nh ®ã, Braxin – n íc xuÊt khÈu
t«m lín nhÊt thÕ giíi - ®· bÞ dÞch bÖnh t¹i nhiÒu tr¹i nu«i t«m.
NhËp khÈu c¸c s¶n phÈm t«m ®Òu gi¶m, trõ t«m bao bét t¨ng 315% lªn 18 triÖu lb, v× s¶n phÈm nµy
kh«ng ph¶i chÞu thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸. Møc thuÕ nhËp khÈu 4,13% - 25,76% ®èi víi t«m nhËp tõ ViÖt Nam
®· thùc sù ¶nh hëng tíi xuÊt khÈu t«m cña níc ta tíi thÞ trêng nµy.
Sau khi Mü sö dông c¸c rµo c¶n ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu t«m tõ 6 n íc, xuÊt khÈu t«m cña nh÷ng níc nµy
®Òu gi¶m sót trong nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m. XuÊt khÈu t«m cña Trung Quèc sang thÞ tr êng Mü quý I/2005 gi¶m
61%, Ên §é gi¶m 47%, Brazil gi¶m 56% vµ ViÖt Nam gi¶m 26%. XuÊt khÈu t«m ®«ng l¹nh cña Th¸i Lan 4
20
- Xem thêm -
.DOC 
75 
303 
59 
