Lêi më ®Çu
Còng nh nhiÒu níc ph¸t triÓn kh¸c, ë giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp
ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, ngµnh dÖt may ®· trë thµnh mét ngµnh c«ng nghiÖp
cã vÞ trÝ quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nã kh«ng chØ ®¶m b¶o cho nhu
cÇu tiªu dïng thiÕt yÕu cña mçi con ngêi mµ cßn gãp phÇn t¹o c«ng ¨n viÖc lµm
cho mét sè lîng lín lao ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn më réng th¬ng m¹i quèc tÕ vµ v¬n
lªn thµnh ngµnh cã kim ng¹ch xuÊt khÈu lín thø hai c¶ níc. §¶ng vµ Nhµ níc ta
®· quyÕt t©m ph¸t triÓn ngµnh dÖt may ViÖt Nam trë thµnh mét ngµnh c«ng
nghiÖp mòi nhän, mét trong nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ ®¹o ®Ó thu ngo¹i tÖ,
gãp phÇn quan träng thùc hiÖn th¾ng lîi nhiÖm vô c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i
ho¸ ®Êt níc vµo n¨m 2020.
Trong ®iÒu kiÖn tù do ho¸ th¬ng m¹i, nhÊt lµ sau thêi ®iÓm 1/ 1/ 2005 c¸c nÒn
kinh tÕ ph¸t triÓn nh Mü vµ EU xo¸ bá hoµn toµn h¹n ng¹ch ®èi víi s¶n phÈm
dÖt may nhËp tõ c¸c níc thµnh viªn cña WTO theo hiÖp ®Þnh dÖt may (ATC ), ¸p
lùc c¹nh tranh ®èi víi ngµnh dÖt may ViÖt Nam ngµy cµng t¨ng lªn song còng cã
nhiÒu c¬ héi h¬n cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. MÆc dï cã lîi thÕ vÒ lao ®éng, nguyªn
liÖu... nhng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh dÖt may cßn nhiÒu h¹n chÕ. VËy lµm
thÕ nµo ®Ó chñ ®éng khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c lîi thÕ so s¸nh, kh¾c phôc c¸c mÆt
yÕu kÐm, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh trong bèi c¶nh héi nhËp kinh
tÕ quèc tÕ lµ vÊn ®Ò sèng cßn ®èi víi ngµnh dÖt may ViÖt Nam. §Çu t lµ mét gi¶i
ph¸p quan träng ®Ó ngµnh dÖt may ViÖt Nam thùc hiÖn môc tiªu ®ã.
ChÝnh v× vËy, em quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi “Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ®Çu t
n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh dÖt may ViÖt Nam” lµm ®Ò tµi cho
luËn v¨n tèt nghiÖp cña m×nh.
Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, néi dung cña luËn v¨n ®îc chia ra lµm 3 phÇn
chÝnh:
Ch¬ng 1: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ ®Çu t, kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ
ngµnh dÖt may
Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng ®Çu t n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh dÖt
may ViÖt Nam
Ch¬ng 3: Gi¶i ph¸p ®Çu t n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh dÖt
may ViÖt Nam
Trong ®iÒu kiÖn kh¶ n¨ng vµ thêi gian cßn nhiÒu h¹n chÕ, luËn v¨n kh«ng
tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong nhËn ®îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy
c« vµ nh÷ng ngêi quan t©m ®Ó hoµn thiÖn ®Ò tµi nµy.
-1-
Nh©n ®©y, em xin bµy tá lßng biÕt ¬n ch©n thµnh tíi ThS. NguyÔn ThÞ Thu
Hµ, c¸c thÇy c« trong Bé m«n Kinh tÕ ®Çu t cïng c¸c c« chó trong Vô Tæng hîp
Kinh tÕ Quèc d©n - Bé KÕ ho¹ch & §Çu t ®· gióp ®ì em hoµn thµnh luËn v¨n
nµy.
-2-
ch¬ng 1
Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ ®Çu t,
kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ ngµnh dÖt may
I/ Lý luËn vÒ ®Çu t
1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña ®Çu t, ®Çu t ph¸t triÓn
1.1. Kh¸i niÖm ®Çu t, ®Çu t ph¸t triÓn
§Çu t ®îc hiÓu mét c¸ch chung nhÊt lµ “sù hy sinh” hay “sù bá ra” c¸c nguån
lùc ë hiÖn t¹i ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng nµo ®ã nh»m thu vÒ cho ngêi ®Çu t c¸c
kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh trong t¬ng lai lín h¬n nguån lùc ®· bá ra ®Ó ®¹t ®îc kÕt qu¶ ®ã.
§Çu t ph¸t triÓn lµ ho¹t ®éng sö dông c¸c nguån lùc ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t
®éng nh»m t¹o ra tµi s¶n míi cho nÒn kinh tÕ, lµm t¨ng tiÒm lùc s¶n xuÊt kinh
doanh vµ mäi ho¹t ®éng x· héi kh¸c, lµ ®iÒu kiÖn chñ yÕu ®Ó t¹o viÖc lµm, n©ng
cao ®êi sèng cña mäi ngêi d©n trong x· héi.
1.2. §Æc ®iÓm cña ®Çu t ph¸t triÓn
Ho¹t ®éng ®Çu t ph¸t triÓn mang nh÷ng ®Æc ®iÓm gièng ®Æc ®iÓm cña ®Çu t
nãi chung vµ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng kh¸c víi c¸c lo¹i ®Çu t kh¸c:
- Ho¹t ®éng ®Çu t ph¸t triÓn ®ßi hái mét khèi lîng vèn lín vµ sè vèn nµy n»m
khª ®äng trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Çu t.
- Thêi gian ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng ®Çu t ph¸t triÓn thêng kÐo dµi l©u: thêi
gian tõ khi tiÕn hµnh ®Çu t cho ®Õn khi c¸c thµnh qu¶ cña nã ph¸t huy t¸c dông
thêng ®ßi hái nhiÒu n¨m vµ trong thêi gian nµy sÏ cã nhiÒu biÕn ®éng x¶y ra.
- Thêi gian vËn hµnh cña kÕt qu¶ ®Çu t thêng kÐo dµi, do ®ã sÏ chÞu t¸c ®éng
cña c¸c yÕu tè kh«ng æn ®Þnh vÒ tù nhiªn, x· héi, chÝnh trÞ, kinh tÕ… c¶ vÒ mÆt
tiªu cùc lÉn tÝch cùc.
- C¸c thµnh qu¶ cña ho¹t ®éng ®Çu t nµy lµ c¸c c«ng tr×nh x©y dùng sÏ ho¹t
®éng ngay ë n¬i mµ nã ®îc t¹o dùng nªn. Do ®ã, c¸c ®iÒu kiÖn vÒ ®Þa lý, ®Þa h×nh
t¹i ®ã cã ¶nh hëng lín ®Õn qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Çu t.
- Ho¹t ®éng ®Çu t ph¸t triÓn cã tÝnh rñi ro cao, ®Çu t cµng lín th× tÝnh rñi ro
cµng cao nhng lîi nhuËn ®em l¹i còng rÊt lín.
2. Vai trß cña ®Çu t ph¸t triÓn
§Çu t ph¸t triÓn lµ nh©n tè quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, lµ ch×a kho¸ cña
sù t¨ng trëng ®îc thÓ hiÖn ë c¸c mÆt sau ®©y:
2.1. Trªn gãc ®é toµn bé nÒn kinh tÕ cña ®Êt níc
a, §Çu t võa t¸c ®éng ®Õn tæng cung, võa t¸c ®éng ®Õn tæng cÇu
-3-
§Çu t lµ mét yÕu tè chiÕm tû träng lín trong tæng cÇu cña toµn bé nÒn kinh tÕ.
Theo sè liÖu cña Ng©n hµng ThÕ giíi, ®Çu t ph¸t triÓn thêng chiÕm kho¶ng 24 28% trong c¬ cÊu tæng cÇu cña tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi.
MÆt kh¸c, khi thµnh qu¶ cña ®Çu t ph¸t huy t¸c dông, c¸c n¨ng lùc míi ®i vµo
ho¹t ®éng th× tæng cung, ®Æc biÖt lµ tæng cung dµi h¹n t¨ng lªn kÐo s¶n lîng tiÒm
n¨ng t¨ng vµ do ®ã gi¸ c¶ s¶n phÈm gi¶m. S¶n lîng t¨ng, gi¸ c¶ gi¶m cho phÐp t¨ng
tiªu dïng. T¨ng tiªu dïng ®Õn lît m×nh l¹i tiÕp tôc kÝch thÝch s¶n xuÊt. S¶n xuÊt ph¸t
triÓn lµ nguån gèc c¬ b¶n ®Ó t¨ng tÝch luü, ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, t¨ng thu nhËp
cho ngêi lao ®éng, n©ng cao ®êi sèng cña mäi thµnh viªn trong x· héi.
b, §Çu t cã t¸c ®éng hai mÆt ®Õn sù æn ®Þnh kinh tÕ
Sù t¸c ®éng kh«ng ®ång thêi vÒ mÆt thêi gian cña ®Çu t ®èi víi tæng cÇu vµ
®èi víi tæng cung cña nÒn kinh tÕ lµm cho mçi sù thay ®æi cña ®Çu t, dï lµ t¨ng
hay gi¶m ®Òu cïng mét lóc võa lµ yÕu tè duy tr× sù æn ®Þnh võa lµ yÕu tè ph¸ vì
sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ mäi quèc gia.
Khi t¨ng ®Çu t, cÇu cña c¸c yÕu tè cña ®Çu t lµm cho gi¸ cña hµng ho¸ liªn
quan t¨ng (gi¸ chi phÝ vèn, gi¸ c«ng nghÖ, lao ®éng, vËt t) ®Õn mét møc ®é nµo
®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng l¹m ph¸t lµm cho s¶n xuÊt ®×nh trÖ, ®êi sèng cña ngêi lao
®éng gÆp nhiÒu khã kh¨n do tiÒn l¬ng ngµy cµng thÊp h¬n, th©m hôt ng©n s¸ch,
kinh tÕ ph¸t triÓn chËm l¹i. MÆt kh¸c, t¨ng ®Çu t lµm cho cÇu cña c¸c yÕu tè cã
liªn quan t¨ng, s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh nµy ph¸t triÓn, thu hót thªm lao ®éng,
gi¶m t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp, n©ng cao ®êi sèng ngêi lao ®éng, gi¶m tÖ n¹n x· héi.
TÊt c¶ c¸c t¸c ®éng nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Khi gi¶m ®Çu t
còng dÉn ®Õn t¸c déng hai mÆt, nhng theo chiÒu híng ngîc l¹i so víi c¸c t¸c
®éng trªn ®©y
c, §Çu t t¸c ®éng ®Õn tèc ®é t¨ng trëng vµ ph¸t tiÓn kinh tÕ
KÕt qu¶ nghiªn cøu cña nhiÒu nhµ kinh tÕ cho thÊy: Muèn gi÷ tèc ®é t¨ng trëng ë møc trung b×nh th× tû lÖ ®Çu t ph¶i ®¹t ®îc tõ 15 - 20% so víi GDP tuú
thuéc vµo ICOR cña mçi níc.
Vènt¨ng
®Çu GDP
t
Vèn ®Çu t
Tõ ®ã suy ra: Møc
=
ICOR =
Vèn ®Çu t
Møc t¨ngGDP
GDPdo vèn
= t¹o ra
GDP
ICOR
NÕu ICOR kh«ng ®æi, møc t¨ng GDP hoµn toµn phô thuéc vµo nguån vèn ®Çu
t. NÕu kh«ng cã sù ®Çu t tho¶ ®¸ng sÏ kh«ng cã t¨ng trëng kinh tÕ.
-4-
Kinh nghiÖm c¸c níc cho thÊy, chØ tiªu ICOR phô thuéc m¹nh vµo c¬ cÊu
kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ ®Çu t trong c¸c ngµnh, c¸c vïng l·nh thæ còng nh phô thuéc
vµo hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch kinh tÕ nãi chung. Th«ng thêng ICOR trong n«ng
nghiÖp thÊp h¬n trong c«ng nghiÖp, ICOR trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi c¬ chÕ chñ
yÕu do tËn dông n¨ng lùc. Do ®ã, ë c¸c níc ph¸t triÓn, tû lÖ ®Çu t thÊp thêng dÉn
®Õn tèc ®é t¨ng trëng thÊp.
d, §Çu t víi viÖc t¨ng cêng kh¶ n¨ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Êt níc
C«ng nghÖ lµ trung t©m cña c«ng nghiÖp ho¸. §Çu t lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt
cña sù ph¸t triÓn vµ t¨ng cêng kh¶ n¨ng c«ng nghÖ cña níc ta. Theo UNIDO,
ViÖt Nam ®ang lµ mét trong 90 níc kÐm nhÊt vÒ c«ng nghÖ. Víi tr×nh ®é c«ng
nghÖ l¹c hËu nµy, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ cña ViÖt Nam sÏ gÆp
rÊt nhiÒu khã kh¨n nÕu kh«ng ®Ò ra ®îc mét chiÕn lîc ®Çu t ph¸t triÓn c«ng nghÖ
nhanh vµ v÷ng ch¾c. Cã hai con ®êng c¬ b¶n ®Ó cã c«ng nghÖ lµ tù nghiªn cøu
ph¸t minh ra c«ng nghÖ vµ nhËp c«ng nghÖ tõ níc ngoµi. Dï lµ nghiªn cøu hay
nhËp tõ níc ngoµi ®Òu cÇn ph¶i cã vèn ®Çu t. Mäi ph¬ng ¸n ®æi míi c«ng nghÖ
kh«ng g¾n víi nguån vèn ®Çu t sÏ lµ nh÷ng ph¬ng ¸n kh«ng kh¶ thi.
e, §Çu t vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
Kinh nghiÖm cña c¸c níc trªn thÕ giíi cho thÊy con ®êng tÊt yÕu ®Ó t¨ng trëng nhanh nÒn kinh tÕ víi tèc ®é mong muèn lµ t¨ng cêng ®Çu t nh»m t¹o ra sù
ph¸t triÓn ë khu c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. §èi víi c¸c ngµnh n«ng, l©m, ng nghiÖp
do nh÷ng h¹n chÕ vÒ ®Êt ®ai vµ c¸c kh¶ n¨ng sinh häc, ®Ó ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng tõ 5 - 6% lµ rÊt khã kh¨n nªn ®Çu t quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu
kinh tÕ. VÒ c¬ cÊu l·nh thæ, ®Çu t cã t¸c dông gi¶i quyÕt nh÷ng mÊt c©n ®èi vÒ
ph¸t triÓn gi÷a c¸c vïng l·nh thæ, ®a nh÷ng vïng kÐm ph¸t triÓn tho¸t khái t×nh
tr¹ng ®ãi nghÌo, ph¸t huy tèi ®a nh÷ng lîi thÕ so s¸nh vÒ tµi nguyªn, ®Þa thÕ,
kinh tÕ, chÝnh trÞ…cña nh÷ng vïng cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn nhanh h¬n, lµm bµn
®¹p thóc ®Èy nh÷ng cïng kh¸c cïng ph¸t triÓn
2.2. §èi víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh
§Çu t quyÕt ®Þnh sù ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mçi c¬ së. §Ó t¹o dùng c¬
së vËt chÊt kü thuËt cho sù ra ®êi cña bÊt kú c¬ së nµo ®Òu cÇn ph¶i x©y dùng nhµ
xëng, cÊu tróc h¹ tÇng, mua s¾m vµ l¾p ®Æt m¸y mãc thiÕt bÞ, tiÕn hµnh c¸c c«ng
t¸c x©y dùng c¬ b¶n vµ thùc hiÖn c¸c chi phÝ kh¸c g¾n liÒn víi sù ho¹t ®éng trong
mét chu kú cña c¸c c¬ së vËt chÊt kü thuËt võa ®îc t¹o ra. §ã chÝnh lµ ho¹t ®éng
®Çu t. §èi víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô ®ang tån t¹i sau mét thêi
gian ho¹t ®éng, c¸c c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cña c¸c c¬ së nµy hao mßn, h háng.
§Ó duy tr× sù ho¹t ®éng b×nh thêng cÇn ®Þnh kú tiÕn hµnh söa ch÷a lín hoÆc thay
míi c¸c c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®· h háng, hao mßn nµy hoÆc ®æi míi ®Ó thÝch
øng víi ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng míi cña sù ph¸t triÓn khoa häc - kü thuËt vµ nhu cÇu
tiªu dïng cña nÒn s¶n xuÊt x· héi, ph¶i mua s¾m c¸c trang thiÕt bÞ míi thay thÕ
cho c¸c trang thiÕt bÞ cò ®· lçi thêi, còng cã nghÜa lµ ph¶i ®Çu t.
-5-
3. Nguån vèn ®Çu t ph¸t triÓn
Nguån vèn ®Çu t lµ thuËt ng÷ dïng ®Ó chØ c¸c nguån tËp trung vµ ph©n phèi
vèn cho ®Çu t ph¸t triÓn kinh tÕ ®¸p øng nhu cÇu chung cña nhµ níc vµ cña x·
héi. Nguån vèn ®Çu t bao gåm nguån vèn ®Çu t trong níc vµ nguån vèn ®Çu t níc
ngoµi:
3.1. Nguån vèn trong níc
a, Nguån vèn Nhµ níc
Nguån vèn ®Çu t Nhµ níc bao gåm nguån vèn cña ng©n s¸ch Nhµ níc, nguån
vèn tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ níc vµ nguån vèn ®Çu t ph¸t triÓn cña
doanh nghiÖp Nhµ níc .
- Nguån vèn ng©n s¸ch Nhµ níc: §©y chÝnh lµ nguån chi cña ng©n s¸ch nhµ
níc cho ®Çu t, lµ mét nguån vèn ®Çu t quan träng trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh
tÕ - x· héi cña mçi quèc gia. Nguån vèn nµy thêng ®îc sö dông cho c¸c dù ¸n
kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, quèc phßng, an ninh, hç trî cho c¸c doanh
nghiÖp ®Çu t vµo lÜnh vùc cÇn sù tham gia cña Nhµ níc.
- Vèn tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ níc: Cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi vµ
më cöa, tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ níc ngµy cµng ®ãng vai trß ®¸ng kÓ trong
chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Nguån vèn nµy cã t¸c dông tÝch cùc trong viÖc
gi¶m ®¸ng kÓ sù bao cÊp vèn trùc tiÕp cña Nhµ níc. Víi c¬ chÕ tÝn dông, c¸c ®¬n vÞ
sö sông nguån vèn nµy ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c hoµn tr¶ vèn vay.
Bªn c¹nh ®ã, vèn tÝn dông ®Çu t cña Nhµ níc cßn phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý vµ
®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m«. Th«ng qua nguån tÝn dông ®Çu t, Nhµ níc thùc hiÖn viÖc
khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ngµnh, vïng, lÜnh vùc theo ®Þnh híng
chiÕn lîc cña m×nh.
- Nguån vèn ®Çu t cña doanh nghiÖp Nhµ níc (DNNN): §îc x¸c ®Þnh lµ
thµnh phÇn gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ, c¸c DNNN vÉn n¾m gi÷ mét khèi
lîng vèn Nhµ níc kh¸ lín. Víi chñ tr¬ng tiÕp tôc ®æi míi DNNN, hiÖu qu¶ ho¹t
®éng cña khu vùc kinh tÕ nµy ngµy cµng ®îc kh¼ng ®Þnh, tÝch luü cña c¸c DNNN
ngµy cµng gia t¨ng vµ ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo tæng quy m« vèn ®Çu t toµn x· héi.
b, Nguån vèn cña khu vùc t nh©n
Nguån vèn khu vùc t nh©n bao gåm: nguån tiÕt kiÖm cña d©n c, phÇn tÝch luü
cña c¸c doanh nghiÖp d©n doanh, c¸c hîp t¸c x·. Cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ
cña ®Êt níc, mét bé phËn kh«ng nhá trong d©n c cã tiÒm n¨ng vÒ vèn do cã
nguån thu nhËp gia t¨ng hoÆc do tÝch luü truyÒn thèng. Nh×n tæng quan, nguån
vèn tiÒm n¨ng trong d©n c kh«ng ph¶i lµ nhá, tån t¹i díi d¹ng vµng, ngo¹i tÖ, tiÒn
mÆt… Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp d©n doanh cã nh÷ng
bíc ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Ho¹t ®éng ®Çu t tõ khu vùc nµy gia t¨ng m¹nh.
-6-
3.2. Nguån vèn níc ngoµi
Nguån vèn ®Çu t níc ngoµi trªn ph¹m vi réng lµ dßng lu chuyÓn vèn quèc tÕ.
VÒ thùc chÊt, c¸c dßng lu chuyÓn vèn quèc tÕ lµ biÓu thÞ qu¸ tr×nh chuyÓn giao
nguån lùc tµi chÝnh gi÷a c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Theo tÝnh chÊt lu chuyÓn vèn,
cã thÓ ph©n lo¹i c¸c nguån vèn níc ngoµi nh sau:
- Tµi trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODF) bao gåm: ViÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc
(ODA) vµ c¸c h×nh thøc tµi trî ph¸t triÓn chÝnh thøc trong ®ã ODA chiÕm tû
träng chñ yÕu.
- Nguån tÝn dông tõ c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i.
- §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI).
- Nguån huy ®éng qua thÞ trêng vèn quèc tÕ.
a, Nguån vèn ODA
§©y lµ nguån vèn ph¸t triÓn do c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c chÝnh phñ níc
ngoµi cung cÊp víi môc tiªu trî gióp c¸c níc ®ang ph¸t triÓn th«ng qua h×nh thøc
viÖn trî kh«ng hoµn l¹i, viÖn trî hoµn l¹i hoÆc cho vay víi l·i suÊt u ®·i, thêi
gian ®¸o h¹n dµi. So víi c¸c h×nh thøc tµi trî kh¸c, ODA mang tÝnh u ®·i cao h¬n
bÊt cø nguån ODF nµo kh¸c. Ngoµi c¸c ®iÒu kiÖn u ®·i vÒ l·i suÊt, thêi h¹n cho
vay dµi, khèi lîng vèn vay t¬ng ®èi lín, bao giê trong ODA còng cã yÕu tè
kh«ng hoµn l¹i ®¹t Ýt nhÊt 25%. MÆc dï cã tÝnh u ®·i cao, song sù u ®·i cho lo¹i
vèn nµy thêng ®i kÌm c¸c ®iÒu kiÖn vµ rµng buéc t¬ng ®èi kh¾t khe (tÝnh hiÖu
qu¶ cña dù ¸n, thñ tôc chuyÓn giao vèn vµ thÞ trêng…)
b, Nguån vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI)
Vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI) lµ vèn cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n
ngêi níc ngoµi ®Çu t sang c¸c níc kh¸c vµ trùc tiÕp qu¶n lý hoÆc tham gia qu¶n
lý qu¸ tr×nh sö dông vµ thu håi c¸c kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ®Çu t. §©y lµ nguån vèn
quan träng cho ®Çu t vµ ph¸t triÓn kh«ng chØ ®èi víi c¸c níc nghÌo mµ kÓ c¶ c¸c
níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Nguån vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cã ®Æc ®iÓm
kh¸c víi c¸c nguån vèn níc ngoµi kh¸c lµ viÖc tiÕp nhËn nguån vèn nµy kh«ng
ph¸t sinh nî cho c¸c níc tiÕp nhËn. FDI mang theo toµn bé tµi nguyªn kinh
doanh vµo níc nhËn vèn nªn cã thÓ thóc ®Èy ph¸t triÓn ngµnh nghÒ míi, ®Æc biÖt
lµ nh÷ng ngµnh ®ßi hái cao vÒ kü thuËt, c«ng nghÖ hay cÇn nhiÒu vèn. V× thÕ,
nguån vèn nµy cã t¸c dông cùc kú to lín ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸,
chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë níc nhËn ®Çu t.
§èi víi ViÖt Nam, FDI kh«ng nh÷ng lµ nguån bæ sung vèn quan träng, mµ
cßn ®ãng gãp vµo viÖc bï ®¾p th©m hôt tµi kho¶n v·ng lai vµ c¶i thiÖn c¸n c©n
thanh to¸n quèc tÕ. MÆt kh¸c, ®ãng gãp cho ng©n s¸ch Nhµ níc cña khu vùc ®Çu
t níc ngoµi còng ®¸ng kÓ vµ gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc hoµn chØnh hÖ thèng c¬
së h¹ tÇng, giao th«ng vËn t¶i, bu chÝnh viÔn th«ng cña ®Êt níc…, gãp phÇn thùc
hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ
-7-
II/ Lý luËn vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh
1. Kh¸i niÖm vµ c¸c lý luËn vÒ c¹nh tranh
1.1. Kh¸i niÖm
C¹nh tranh: cè g¾ng giµnh phÇn h¬n, phÇn th¾ng vÒ m×nh gi÷a nh÷ng ngêi,
nh÷ng tæ chøc ho¹t ®éng nh»m nh÷ng lîi Ých nh nhau (1)
XÐt theo quan ®iÓm tæng hîp: “C¹nh tranh lµ quan hÖ kinh tÕ mµ ë ®ã c¸c
chñ thÓ kinh tÕ ganh ®ua nhau t×m mäi biÖn ph¸p, c¶ nghÖ thuËt lÉn thñ ®o¹n ®Ó
®¹t ®îc môc tiªu kinh tÕ cña m×nh, th«ng thêng lµ chiÕm lÜnh thÞ trêng, giµnh lÊy
kh¸ch hµng còng nh c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, thÞ trêng cã lîi nhÊt. Môc ®Ých cuèi
cïng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh lµ tèi ®a ho¸ lîi Ých. §èi
víi ngêi s¶n xuÊt kinh doanh lµ lîi nhuËn, ®èi víi ngêi tiªu dïng lµ lîi Ých tiªu
dïng vµ sù tiÖn lîi” (2)
1.2. C¸c lý luËn vÒ c¹nh tranh
Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ x· héi, c¹nh tranh còng ®îc hiÓu theo
nhiÒu c¸ch kh¸c nhau vµ ®îc tr×nh bµy díi nhiÒu gãc ®é vµ s¶n sinh ra nhiÒu lý
luËn vÒ c¹nh tranh
a, Lý luËn c¹nh tranh cæ ®iÓn
Mét ®¹i diÖn tiªu biÓu cho trêng ph¸i kinh tÕ häc cæ ®iÓn, ngêi ®îc coi lµ
“nhµ tiªn tri cña chñ nghÜa tù do kinh tÕ” Adam Smith víi häc thuyÕt “Bµn tay
v« h×nh” ®· chñ tr¬ng tù do c¹nh tranh. ¤ng cho r»ng, c¹nh tranh cã thÓ phèi
hîp kinh tÕ mét c¸ch nhÞp ngµng, cã lîi cho x· héi. MÆt kh¸c, Smith cho r»ng
c¹nh tranh cã t¸c dông quan träng trong viÖc thóc ®Èy lao ®éng vµ ®iÒu tiÕt
viÖc ph©n phèi t b¶n mét c¸ch hîp lý. Trong t¸c phÈm “Cña c¶i cña c¸c d©n
téc”, Adam Smith chØ ra r»ng: “ChØ cã th«ng qua tù do c¹nh tranh mét c¸ch
phæ biÕn míi x¸c lËp ®îc mét c¸ch phæ biÕn sù qu¶n lý tèt ®Ñp”.
b, Lý luËn c¹nh tranh cña trêng ph¸i cæ ®iÓn míi
Vµo nöa cuèi thÓ kû XIX, c¸c nhµ kinh tÕ häc thuéc trêng ph¸i cæ ®iÓn míi
cho ra ®êi t tëng vÒ thÓ chÕ kinh tÕ c¹nh tranh hoµn h¶o lÊy thÞ trêng tù do hoÆc
chÕ ®é trao ®æi lµm cèt lâi.
(1)
Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt, ViÖn Ng«n ng÷ häc, Nxb §µ n½ng, 1998)
N©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ níc ta trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ
quèc tª, Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, 2003
(2)
Trong ®iÒu kiÖn c©n ®èi tæng qu¸t cña nÒn kinh tÕ cã c¹nh tranh hoµn h¶o,
viÖc t¨ng mét c¸ch tèi ®a lîi nhuËn cña ngêi s¶n xuÊt vµ tho¶ m·n nhu cÇu cña
ngêi tiªu dïng phô thuéc vµo viÖc sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt tµi nguyªn
kinh tÕ cña ®Êt níc. Víi thÓ chÕ kinh tÕ c¹nh tranh hoµn h¶o, thu nhËp vµ cña c¶i
-8-
®îc ph©n phèi réng kh¾p, nªn chÝnh phñ kh«ng cÇn cã kÕ ho¹ch chuyÓn thu nhËp
tõ tay giai cÊp nµy sang tay giai cÊp kh¸c vµ dùa vµo ®ã ®Ó t¸c ®éng vµo ho¹t
®éng ph©n phèi l¹i. M« h×nh kinh tÕ c¹nh tranh hoµn h¶o cña trêng ph¸i cæ ®iÓn
míi lµ nÒn t¶ng c¬ b¶n cho c¸c häc thuyÕt vÒ c¹nh tranh sau nµy.
c, Lý luËn c¹nh tranh cña C¸c M¸c
Lý luËn c¹nh tranh cña C.M¸c ®îc thÓ hiÖn xuyªn suèt hoÆc trong lý luËn gi¸
trÞ hoÆc trong lý luËn vÒ t b¶n vµ gi¸ trÞ thÆng d. Theo M¸c, sù tån t¹i cña lîi Ých
®a nguyªn quyÕt ®Þnh mçi chñ thÓ cã lîi Ých kinh tÕ riªng. Sù theo ®uæi lîi Ých
riªng Êy t¹o nªn ®éng lùc c¹nh tranh. C¹nh tranh còng g©y ra sù t¸c ®éng lÉn
nhau, nã ®iÒu tiÕt sù ph©n phèi t b¶n vµ c¸c tµi nguyªn kinh tÕ - x· héi gi÷a c¸c
ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau, lµm cho gi¸ c¶ dao ®éng, thóc ®Èy ph¸t triÓn kü thuËt
s¶n xuÊt vµ thay ®æi kÕt cÊu tæ chøc kinh tÕ, thóc ®Èy lùc l îng s¶n xuÊt x· héi
ph¸t triÓn vµ nÒn kinh tÕ - x· héi t¨ng trëng. Theo M¸c: “c¹nh tranh kinh tÕ lµ
s¶n phÈm cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸, lµ sù ®èi chäi gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng
ho¸ dùa trªn thùc lùc kinh tÕ cña hä". Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ hµng ho¸, nh÷ng
ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ tån t¹i ®éc lËp, ph©n t¸n, cã lîi Ých riªng, c¹nh tranh víi
nhau trªn thÞ trêng nh»m b¶o vÖ lîi Ých kinh tÕ cña m×nh.
d, Lý luËn lîi thÕ c¹nh tranh quèc gia cña Michael Porter
Michael Porter lµ nhµ khoa häc vÒ qu¶n lý næi tiÕng ë Mü, lµ mét trong nh÷ng
nh©n vËt cã uy tÝn vÒ s¸ch lîc c¹nh tranh quèc tÕ trªn thÕ giíi ngµy nay. Porter ®a ra
quan ®iÓm vÒ “lîi thÕ c¹nh tranh quèc gia”. Porter cho r»ng, cña c¶i nhiÒu hay Ýt lµ do
n¨ng suÊt cña s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. C¹nh tranh ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i kiªn tr×
n©ng cao n¨ng suÊt s¶n xuÊt ngµnh b»ng c¸ch n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, lµm næi
bËt nÐt ®Æc s¾c cña s¶n phÈm, c¶i tiÕn kü thuËt s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt.
MÆt kh¸c, khi mét níc trùc tiÕp tham gia c¹nh tranh quèc tÕ th× tiªu chuÈn vÒ n¨ng
suÊt ®èi víi mçi ngµnh trong níc Êy kh«ng cßn lµ tiªu chuÈn trong níc n÷a mµ lµ tiªu
chuÈn quèc tÕ. §iÒu ®ã ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp trong níc ch¼ng nh÷ng ph¶i c¹nh
tranh víi nhau trong níc, mµ cßn ph¶i c¹nh tranh víi doanh nghiÖp níc ngoµi.
2. Lý luËn vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh
2.1. N¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ
a, Kh¸i niÖm vµ c¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ
Kh¸i niÖm: “N¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia lµ kh¶ n¨ng ®¹t ®îc tè ®é t¨ng
trëng cao vµ bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ, thÓ hiÖn ë n¨ng lùc ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch
cña Nhµ níc vµ kh¶ n¨ng thÝch øng linh ho¹t cña doanh nghiÖp khi ®iÒu kiÖn
c¹nh tranh trªn thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ thay ®æi” (1)
§Ò ¸n n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia - ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung
¬ng, Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t
(1)
* C¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng lùc canh tranh cña nÒn kinh tÕ
Cho ®Õn n¨m 1999, DiÔn ®µn Kinh tÕ ThÕ giíi (WEF) ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh
tranh quèc gia trªn 8 nhãm tiªu chÝ víi 155 chØ tiªu, võa kÕt hîp ®iÒu tra mÉu
-9-
tõng níc, võa tham dß ý kiÕn cña 1.500 c«ng ty lín trªn thÕ giíi. T¸m nhãm tiªu
chÝ bao gåm:
(1) Quy m« vµ ®é më cña nÒn kinh tÕ: bao gåm c¸c chØ tiªu nh thuÕ quan vµ
c¸c hµng rµo phi thuÕ quan, chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i
(2) Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng, bao gåm: bu chÝnh viÔn th«ng, giao
th«ng, c¬ së h¹ tÇng kh¸c
(3) Sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng - tµi chÝnh: bao gåm kh¶ n¨ng thùc
hiÖn ¸c ho¹t ®éng trung gian tµi chÝnh, hiÖu qu¶ vµ c¹nh tranh, rñi ro tµi chÝnh,
®Çu t vµ tiÕt kiÖm
(4) Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ: bao gåm chØ sè vÒ n¨ng lùc ph¸t triÓn
c«ng nghÖ trong níc, khai th¸c c«ng nghÖ th«ng qua ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi,
hoÆc ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng qua c¸c kªnh chuyÓn giao kh¸c
(5) Vai trß vµ hiÖu lùc cña ChÝnh phñ, bao gåm: møc ®é can thiÖp cña Nhµ níc, n¨ng lùc cña ChÝnh phñ, qui m« cña ChÝnh phñ, thuÕ vµ møc ®é trèn thuÕ,
chÝnh s¸ch tµi kho¸…
(6) C¸c yÕu tè vÒ lao ®éng, bao gåm c¸c chØ sè vÒ tr×nh ®é tay nghÒ vµ n¨ng
suÊt lao ®éng, ®é linh ho¹t cña thÞ trêng lao ®éng, hiÖu qu¶ cña c¸c ch¬ng tr×nh
x· héi
(7) Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp
(8) Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña thÓ chÓ, gåm c¸c chØ sè vÒ chÊt lîng c¸c thÓ chÕ
ph¸p lý, c¸c luËt vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p qui kh¸c
b, Thùc tr¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam
Trong thêi gian qua, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan
nh: T¨ng trëng GDP ë nhÞp ®é cao (n¨m 2004 ®¹t tû lÖ 7,7%); c¬ cÊu kinh tÕ tiÕp
tôc chuyÓn dÞch theo híng t¨ng tû träng cña c«ng nghiÖp, dÞch vô, gi¶m dÇn tû
träng n«ng nghiÖp. Tû lÖ huy ®éng vèn cho ®Çu t ph¸t triÓn cã xu híng t¨ng (n¨m
2003 chiÕm tíi 35,6% vµ n¨m 2004 chiÕm 36,3%), c¸c nguån lùc trong x· héi ®îc huy ®éng tèt h¬n, ®Æc biÖt trong khu vùc kinh tÕ t nh©n; ®Çu t cho c¬ së h¹
tÇng cã tiÕn bé; n¨ng lùc s¶n xuÊt cña nhiÒu ngµnh t¨ng lªn. Hoµn thiÖn luËt ph¸p
thùc hiÖn tÝnh hiÖu lùc vµ minh b¹ch theo yªu cÇu cña c¬ chÕ thÞ trêng vµ xu thÕ
héi nhËp.
B¶ng 1: b¶ng xÕp h¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh mét sè níc
Quèc gia
(Sè níc ®¸nh gi¸)
ViÖt Nam
1998
53
39
1999
59
48
- 10 -
2000
59
53
2001
75
62
2002
80
65
2003
102
40
2004
105
55
Trung Quèc
28
32
41
47
33
38
46
Th¸i Lan
21
30
31
38
31
30
34
Malaisia
17
16
25
37
27
28
31
Indonesia
31
37
44
55
67
72
69
Nguån: Kinh tÕ ViÖt Nam & ThÕ giíi 2003-2004, Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam vµ
T¹p chÝ C«ng nghiÖp sè 23/2004
Víi nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ vµ sù æn ®Þnh chÝnh trÞ ®· ®¹t ®îc trong nh÷ng
n¨m gÇn ®©y, vÞ thÕ c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· ®îc c¶i thiÖn. N¨m
1998, ViÖt Nam ®· cã bíc ph¸t triÓn vît bËc t¨ng 10 bËc so víi n¨m 1997 (thø
h¹ng 49). Nhng tõ n¨m 1998 n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ bÞ sôt gi¶m tõ
39/53 níc n¨m 1998 xuèng 65/ 80 (n¨m 2002). N¨m 2003, ®· cã sù thay ®æi khi
thø h¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh lµ 40/102 níc, ®ã lµ dÊu hiÖu ®¸ng mõng cho nÒn
kinh tÕ ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Nhng nÕu so s¸nh víi mét sè níc trong khu vùc, thø h¹ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cßn kÐm: n¨m
2001, ViÖt Nam thÊp 7 bËc so víi Indonesia, 15 bËc so víi Trung Quèc, 24 bËc
so víi Th¸i Lan vµ 25 bËc so víi Malaysia. §Õn n¨m 2003, kh¶ n¨ng c¹nh tranh
cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· ®îc n©ng cao: tuy chØ h¬n Indonesia (xÕp h¹ng 72)
nhng kho¶ng c¸ch so víi c¸c níc kh¸c ®îc rót ng¾n: chØ kÐm Trung Quèc 2 bËc,
Th¸i Lan 10 bËc vµ Malaysia lµ 12 bËc. N¨m 2004 thø tù xÕp h¹ng n¨ng lùc c¹nh
tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam tôt 15 bËc so víi n¨m 2003 do c¸c yÕu tè vÒ n¨ng
lùc thÓ chÕ vµ m«i trêng ®Çu t kinh doanh…
N¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cßn thÊp so víi c¸c níc trong
khu vùc lµ do chÊt lîng cña t¨ng trëng kinh tÕ cha cao vµ cha v÷ng ch¾c (nh hÖ
sè b¶o hé trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cßn cao, t¨ng trëng do yÕu tè n¨ng suÊt thÊp
vµ gi¶m); c¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch cßn chËm, cha ph¸t huy ®îc c¸c lîi thÕ so
s¸nh cña ngµnh vµ s¶n phÈm: khu vùc dÞch vô tuy ®îc ®Çu t kh¸ song tû träng
t¨ng chËm trong c¬ cÊu GDP, hÖ thèng dÞch vô hç trî ph¸t triÓn s¶n xuÊt võa
thiÕu, võa yÕu vµ kÐm hiÖu qu¶. Bªn c¹nh ®ã, mÆc dï ph¸t huy c¸c nguån néi lùc
cho ®Çu t ph¸t triÓn cã nhiÒu tiÕn bé, vèn trong níc chiÕm trªn 70% nhng cha
huy ®éng hÕt ®îc tiÒm lùc trong níc vµ sù gi¶m sót cña nguån vèn ®Çu t trùc tiÕp
níc ngoµi (FDI) trong mÊy n¨m qua (n¨m 2004 t×nh h×nh thu hót vèn FDI cã dÊu
hiÖu kh¶ quan sau mÊy n¨m cã xu híng sôt gi¶m cña nguån vèn nµy). MÆt kh¸c,
hÖ thèng chÝnh s¸ch c«ng cha ®ång bé, ®«i khi chång chÐo vµ m©u thuÉn, do ®ã
t¸c dông vµ hiÖu lùc cña c¸c chÝnh s¸ch cha cao. §iÒu ®ã ®ßi hái nÒn kinh tÕ ViÖt
Nam cÇn n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong xu thÕ héi nhËp vµ toµn cÇu ho¸
kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay. §Æc biÖt lµ nh÷ng ngµnh mµ ViÖt Nam cã thÕ m¹nh vµ
lîi thÕ nh ngµnh dÖt may yªu cÇu ®ã lµ rÊt cÊp thiÕt.
2.2. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh kinh tÕ
Ngµnh kinh tÕ lµ mét chñ thÓ lín bao gåm c¸c chñ thÓ nhá lµ c¸c doanh
nghiÖp cïng ho¹t ®éng trong mét lÜnh vùc, nÕu lµ ngµnh s¶n xuÊt th× c¸c chñ thª
nhá nµy sÏ cïng s¶n xuÊt mét s¶n phÈm.
- 11 -
Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp
Trªn c¸c gãc ®é kh¸c nhau, c¸c nhµ kinh tÕ cã c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ kh¶
n¨ng c¹nh tranh cña mét doanh nghiÖp:
> Fafchamps cho r»ng: Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ kh¶ n¨ng
cña doanh nghiÖp ®ã cã thÓ s¶n xuÊt s¶n phÈm víi chi phÝ biÕn ®æi trung b×nh
thÊp h¬n gi¸ trÞ cña nã trªn thÞ trêng. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ: doanh nghiÖp cã kh¶
n¨ng s¶n xuÊt ra lo¹i s¶n phÈm cã chÊt lîng t¬ng tù nh doanh nghiÖp kh¸c nhng
víi chi phÝ thÊp h¬n th× ®îc coi lµ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh.
+> Theo Dunning th×: kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ kh¶ n¨ng
cung cÊp s¶n phÈm cña chÝnh doanh nghiÖp trªn thÞ trêng kh¸c nhau mµ kh«ng
ph©n biÖt bè trÝ n¬i s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp ®ã. Theo c¸ch hiÓu nµy th× mét
doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ mét doanh nghiÖp cã thÓ s¶n xuÊt vµ b¸n
s¶n phÈm ®ã ra trªn c¸c thÞ trêng kh¸c nhau vÉn thu ®îc lîi nhuËn, kh«ng phô
thuéc vµo ®Þa ®iÓm s¶n xuÊt s¶n phÈm ®ã.
+> Randall l¹i lËp luËn r»ng: Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ kh¶
n¨ng giµnh ®îc, duy tr× thÞ phÇn trªn thÞ trêng vµ lîi nhuËn nhÊt ®Þnh.
L¹i cã mét sè quan niÖm cho r»ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ tr×nh ®é c«ng nghÖ
cã thÓ s¶n xuÊt s¶n phÈm theo ®óng yªu cÇu cña thÞ trêng, ®ång thêi duy tr× møc
thu nhËp thùc tÕ cña m×nh.
C¸c quan ®iÓm nµy tuy cã nhiÒu ®iÓm kh¸c nhau vµ còng cha ®Þnh nghÜa kh¶
n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp mét c¸ch ®Çy ®ñ nhng qua ®ã cã thÓ thÊy kh¶
n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp phô thuéc vµo hai yÕu tè lµ: kh¶ n¨ng chiÕm
lÜnh thÞ trêng vµ kh¶ n¨ng thu ®îc lîi nhuËn. Hay khi doanh nghiÖp thu ®îc lîi
nhuËn vµ thÞ phÇn cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng s¶n xuÊt hµng ho¸ ®ã t¨ng lªn
®ång nghÜa víi viÖc kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ m¹nh. Trong qu¸
tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ th× thÞ trêng cña doanh nghiÖp kh«ng chØ gãi gän lµ
thÞ trêng trong níc n÷a mµ bao hµm c¶ thÞ trêng quèc tÕ (c¹nh tranh khi xuÊt
khÈu hay c¹nh tranh víi s¶n phÈm nhËp khÈu ngay t¹i thÞ trêng néi ®Þa). Dã ®ã,
®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, doanh nghiÖp thêng xuyªn ph¶i ®èi mÆt víi
nhiÒu c¬ héi vµ th¸ch thøc, t¸c ®éng ®Õn c¸c yÕu tè bªn trong vµ bªn ngoµi.
+> Theo Michael Porter, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp phô thuéc
vµo kh¶ n¨ng khai th¸c c¸c n¨ng lùc ®éc ®¸o cña m×nh ®Ó t¹o ra s¶n phÈm cã chi
phÝ thÊp vµ tÝnh dÞ biÖt cña s¶n phÈm. Muèn n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh,
doanh nghiÖp cÇn x¸c ®Þnh ®îc lîi thÕ cña m×nh míi cã thÓ giµnh th¾ng lîi. Cã
hai nhãm lîi thÕ c¹nh tranh, ®ã lµ:
(1) Lîi thÕ vÒ chi phÝ: t¹o ra s¶n phÈm cã chi phÝ thÊp h¬n ®èi thñ c¹nh tranh.
C¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh ®Êt ®ai, vèn vµ lao ®éng thêng ®îc xem lµ nguån lùc ®Ó
t¹o lîi thÕ c¹nh tranh
- 12 -
(2) Lîi thÕ vÒ sù kh¸c biÖt: Dùa vµo sù kh¸c biÖt cña s¶n phÈm lµm t¨ng gi¸
trÞ cho ngêi tiªu dïng hoÆc gi¶m chi phÝ sö dông s¶n phÈm hoÆc n©ng cao tÝnh
hoµn thiÖn khi sö dông s¶n phÈm. Lîi thÕ nµy cho phÐp thÞ trêng chÊp nhËn møc
gi¸ thËm chÝ cao h¬n ®èi thñ
Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm
Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét s¶n phÈm, dÞch vô phô thuéc vµo lîi thÕ so s¸nh
cña nã. C¸c quan ®iÓm cæ ®iÓn vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®Òu dùa trªn viÖc so s¸nh
c¸c yÕu tè cÊu thµnh nªn s¶n phÈm nh: vèn, lao ®éng, nguyªn liÖu, chi phÝ,gi¸
thµnh, gi¸ b¸n… Mét s¶n phÈm ®îc coi lµ cã søc c¹nh tranh vµ cã thÓ ®øng v÷ng
khi cã møc gi¸ thÊp h¬n hoÆc khi cung cÊp c¸c s¶n phÈm t¬ng tù víi chÊt lîng
hay dÞch vô tèt h¬n.
C¸c tiªu chÝ thêng sö dông ®Ó x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm:
- TÝnh c¹nh tranh vÒ chÊt lîng vµ møc ®é ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm
- TÝnh c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶
- Kh¶ n¨ng th©m nhËp thÞ trêng míi
- Kh¶ n¨ng khuyÕn m·i, l«i kÐo kh¸ch hµng vµ ph¬ng thøc kinh doanh ngµy
cµng phong phó h¬n
Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm cã thÓ ®îc ®¸nh gi¸ b»ng c¸c chØ sè ®Þnh
lîng nh: Tû lÖ b¶o hé h÷u hiÖu (Effective rates of Protecion - ERP) vµ lîi thÕ so
s¸nh biÓu hiÖn (Revealed Comparative Advantage - RCA). ChØ sè RCA cµng cao
th× s¶n phÈm cµng cã lîi thÕ c¹nh tranh: nÕu RCA < 1 th× s¶n phÈm kh«ng cã lîi
thÕ so s¸nh, nÕu 1< RCA < 2,5 th× s¶n phÈm cã lîi thÕ so s¸nh vµ nÕu RCA > 2,5
th× s¶n phÈm cã lîi thÕ c¹nh tranh cao. Cßn chØ sè ERP ®îc sö dông trong bèi
c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, x¸c ®Þnh ®îc ngµnh nµo sÏ cã lîi thÕ vµ bÊt lîi thÕ
do nh÷ng thay ®æi chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn tù do ho¸ th¬ng m¹i.
Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh kinh tÕ
Sau khi xem xÐt kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp (chñ thÓ nhá trong
ngµnh kinh tÕ) vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm (môc tiªu s¶n xuÊt, so s¸nh
cña ngµnh), ta cã thÓ rót ra kh¸i niÖm vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh kinh tÕ:
kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét ngµnh kinh tÕ thùc chÊt lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña
mét lo¹i h×nh s¶n phÈm, dÞch vô cña mét ®Êt níc nÕu ®Æt trong mèi quan hÖ so
s¸nh víi kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô ®ã cña níc kh¸c (bao
hµm c¶ thÞ trêng néi ®Þa vµ thÞ trêng mµ s¶n phÈm xuÊt khÈu).
Do vËy, trong mét thÞ trêng tuú thuéc vµo ph¹m vi vµ tÝnh chÊt cña thÞ trêng
mµ chñ thÓ c¹nh tranh cã thÓ lµ mét ngµnh kinh tÕ hay mét doanh nghiÖp trong
ngµnh ®ã. Trªn thÞ trêng c¹nh tranh néi ®Þa, kh«ng nh÷ng cã sù c¹nh tranh gi÷a
c¸c doanh nghiÖp trong níc thuéc ngµnh ®ã ®Ó giµnh thÞ phÇn mµ cßn sù c¹nh
tranh gi÷a doanh nghiÖp trong níc vµ doanh nghiÖp níc ngoµi hay gi÷a ngµnh
- 13 -
cña níc ®ã víi ngµnh cña níc kh¸c ®Ó chiÕm lÜnh vµ b¶o vÖ thÞ trêng níc m×nh.
Cßn trªn thÞ trêng c¹nh tranh toµn cÇu, sù c¹nh tranh gi÷a c¸c quèc gia kh¸c
nhau vÒ thùc chÊt lµ sù c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ cña c¸c níc ®ã dùa vµo
lîi thÕ so s¸nh cña mçi níc, vÒ mçi lo¹i mÆt hµng.
3. C¸c thíc ®o kh¶ n¨ng c¹nh tranh (c«ng cô c¹nh tranh)
Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét doanh nghiÖp hay mét ngµnh kinh tÕ ®îc ®¸nh
gi¸ b»ng nhiÒu thíc ®o vµ còng b»ng c¸c c«ng cô nµy doanh nghiÖp, ngµnh kinh
tÕ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh. C¸c c«ng cô c¹nh tranh chñ yÕu:
3.1. ChÊt lîng s¶n phÈm
ChÊt lîng s¶n phÈm lµ c«ng cô hµng ®Çu ®Ó c¸c doanh nghiÖp còng nh mét
ngµnh kinh tÕ cña mét quèc gia c¹nh tranh trªn thÞ trêng. §©y còng lµ c«ng cô
mang l¹i hiÖu qu¶ cao trong qu¸ tr×nh n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña chñ thÓ.
Do ®Æc ®iÓm mçi s¶n phÈm s¶n xuÊt ra cã ®Æc trng kh¸c nhau nªn kh¶ n¨ng c¹nh
tranh cña mét doanh nghiÖp hay mét ngµnh ®îc quyÕt ®Þnh b»ng viÖc chÊt lîng
s¶n phÈm s¶n xuÊt ra cao h¬n so víi s¶n phÈm cïng lo¹i cña doanh nghiÖp kh¸c,
cña níc kh¸c vµ chÊt lîng ®ã ph¶i lu«n ®îc gi÷ v÷ng hoÆc n©ng cao h¬n n÷a.
ChÊt lîng ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña
mét s¶n phÈm, cña doanh nghiÖp; quyÕt ®Þnh sù tån t¹i cña doanh nghiÖp còng
nh thÞ phÇn cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng. Nhê t¨ng chÊt lîng s¶n phÈm, dÞch
vô vÞ thÕ cña doanh nghiÖp ngµy cµng ®îc cñng cè vµ më réng, uy tÝn, danh tiÕng
sÏ gióp doanh nghiÖp thu hót ®îc nhiÒu kh¸ch hµng, t¨ng lîi nhuËn, më réng s¶n
xuÊt vµ qua ®ã t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®Çu t n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ngµy cµng
thÝch øng h¬n víi thÞ trêng. §èi víi mét ngµnh kinh tÕ quèc d©n th× n©ng cao
chÊt lîng s¶n phÈm còng lµ mét yÕu tè ®Ó ngµnh kinh tÕ ®ã cã thÓ c¹nh tranh víi
s¶n phÈm cïng lo¹i cña níc kh¸c trªn thÞ trêng néi ®Þa, b¶o vÖ thÞ trêng trong níc
vµ gia t¨ng thÞ phÇn trªn thÞ trêng xuÊt khÈu s¶n phÈm.
Kh«ng nh÷ng vËy, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó kÕt
hîp hµi hoµ c¸c lo¹i lîi Ých cña doanh nghiÖp, lîi Ých cña ngµnh s¶n xuÊt víi lîi
Ých cña ngêi tiªu dïng, lîi Ých cña lao ®éng. Qua ®ã t¹o ®éng lùc m¹nh mÏ ®Ó
t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ cho sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp trong t¬ng lai.
T¨ng chÊt lîng s¶n phÈm ®ång nghÜa víi viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi,
t¨ng chÊt lîng sÏ dÉn ®Õn t¨ng gi¸ trÞ sö dông vµ lîi Ých kinh tÕ x· héi trªn mét
®¬n vÞ ®Çu vµo, gi¶m nguyªn vËt liÖu sö dông nªn tiÕt kiÖm tµi nguyªn thiªn
nhiªn cho ®Êt níc, gi¶m « nhiÔm m«i trêng, ®ã lµ môc tiªu ph¸t triÓn bÒn v÷ng
cña mét nÒn kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay.
Nh vËy, chÊt lîng s¶n phÈm lµ yÕu tè c¹nh tranh ®îc nh×n nhËn trªn quan
®iÓm tæng hîp. Vµ cã thÓ thÊy r»ng n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm lµ gi¶i ph¸p
hµng ®Çu ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp, cña ngµnh kinh tÕ
mét ®Êt níc, ®¶m b¶o sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp vµ ngµnh hµng ®ã
trªn mäi thÞ trêng trong ®iÒu kiÖn tù do ho¸ th¬ng m¹i hiÖn nay.
- 14 -
3.2. C¬ cÊu s¶n phÈm
Trong c¬ chÕ thÞ trêng hiÖn nay, quan hÖ cung cÇu lµ quan hÖ chñ yÕu quyÕt
®Þnh sù tån t¹i còng nh ph¸t triÓn cña thÞ trêng hµng ho¸ ®ã vµ lµ yÕu tè x¸c ®Þnh
kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, tiªu thô mçi mÆt hµng. Mçi chñ thÓ, doanh nghiÖp hay mét
ngµnh hµng tham gia bÊt cø thÞ trêng nµo ®Òu ph¶i dùa trªn quan hÖ cung cÇu vµ
trªn c¬ së ®ã ®Ó x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng s¶n xuÊt còng nh danh môc vµ c¬ cÊu s¶n
phÈm cña m×nh. Mét s¶n phÈm cã thÓ ®øng v÷ng trªn thÞ trêng th× ph¶i ®îc sù
chÊp nhËn cña ngêi tiªu dïng, s¶n xuÊt nh thÕ nµo cÇn dùa vµo quan hÖ cung cÇu.
Trong qu¸ tr×nh tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña thÞ trêng lu«n n¶y sinh nh÷ng nhu cÇu
míi, ®Æt ra nh÷ng ®ßi hái cao h¬n, kh¾t khe h¬n hay lµ “c¸i míi ph¶i tèt h¬n, u
viÖt h¬n c¸i cò”, qu¸ tr×nh nµy lµ tù nhiªn vµ vËn ®éng kh«ng ngõng. §èi víi mçi
doanh nghiÖp khi tham gia thÞ trêng ®Òu chÞu ¶nh hëng cña yªu cÇu nµy vµ ®Ó tån
t¹i, ph¸t triÓn th× ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i lu«n hoµn thiÖn s¶n phÈm cña m×nh
khi chóng ®ang ë giai ®o¹n hng thÞnh trong chu kú s¶n phÈm. H¬n n÷a còng cÇn
ph¶i t×m ra nh÷ng s¶n phÈm míi thay thÕ khi s¶n phÈm cò ®· trë nªn l¹c hËu,
kh«ng cßn ®îc thÞ trêng chÊp nhËn n÷a; mµ thËm chÝ cßn ph¶i nhËn biÕt c¬ héi
khi s¶n phÈm ®ang ë trong giai ®o¹n suy tho¸i kh«ng chê ®Õn khi thÞ trêng tõ
chèi s¶n phÈm cña m×nh. Doanh nghiÖp hay ngµnh hµng thùc sù cã kh¶ n¨ng
c¹nh tranh khi cã “møc ®é ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm” lµ tèt nhÊt. Møc ®é ®a d¹ng
ho¸ s¶n phÈm hay c¬ cÊu mÆt hµng ®a d¹ng, phong phó sÏ gióp doanh nghiÖp æn
®Þnh doanh thu, t¨ng thÞ phÇn vµ ph¸t triÓn mét c¸ch tèt nhÊt. §Ó ®a d¹ng ho¸ s¶n
phÈm doanh nghiÖp cÇn dùa vµo lîi thÕ so s¸nh cña m×nh, còng nh lîi thÕ so s¸nh
cña ®Êt níc m×nh ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt lîng cao, ®îc thÞ trêng
chÊp nhËn, ph¸t huy ®îc lîi thÕ t¬ng ®èi so víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c trong níc,
c¸c doanh nghiÖp cña níc kh¸c. Nh vËy, sù ®a d¹ng vµ vËn ®éng cña thÞ trêng ®ßi
hái mçi doanh nghiÖp ph¶i n¨ng ®éng c¶i tiÕn, hoµn thiÖn c¬ cÊu s¶n phÈm cña
m×nh theo híng ®a d¹ng ho¸ nÕu kh«ng muèn bÞ ®µo th¶i, kh«ng muèn bÞ mÊt ®i
kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh.
3.3. Gi¸ c¶ s¶n phÈm
Gi¸ c¶ s¶n phÈm ®îc sö dông lµm c«ng cô c¹nh tranh th«ng qua chÝnh s¸ch
gi¸ b¸n mµ doanh nghiÖp ¸p dông ®èi víi thÞ trêng cã sù kÕt hîp víi mét sè ®iÒu
kiÖn kh¸c. Gi¸ lµ mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng trong chiÕn lîc c¹nh tranh
cña chñ thÓ c¹nh tranh, c¹nh tranh b»ng gi¸ ®ång nghÜa víi viÖc s¶n xuÊt víi chi
phÝ thÊp ®Ó b¸n víi møc gi¸ thÊp h¬n so víi ®èi thñ c¹nh tranh trªn thÞ trêng.
Gi¸ cña mét s¶n phÈm trªn thÞ trêng ®îc x¸c ®Þnh th«ng qua quan hÖ cung
cÇu. Ngêi b¸n vµ ngêi mua tho¶ thuËn mÆc c¶ víi nhau ®Ó ®i tíi mét møc gi¸
cuèi cïng mµ víi møc gi¸ ®ã th× c¶ hai bªn ®Òu cã lîi. NÕu nh chªnh lÖch vÒ gi¸
gi÷a chñ thÓ vµ ®èi thñ c¹nh tranh lín h¬n chªnh lÖch vÒ gi¸ trÞ sö dông s¶n
phÈm cña doanh nghiÖp so víi ®èi thñ c¹nh tranh th× chñ thÓ hay cô thÓ h¬n lµ
doanh nghiÖp ®· ®em l¹i lîi Ých cho ngêi tiªu dïng lín h¬n so víi ®èi thñ c¹nh
tranh. §iÒu ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho s¶n phÈm cña doanh nghiÖp ngµy cµng cã chç
- 15 -
®øng trªn thÞ trêng còng cã nghÜa lµ s¶n phÈm cña doanh nghiÖp cã vÞ trÝ c¹nh
tranh cao do vËy yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi doanh nghiÖp lµ ph¶i h¹ gi¸ thµnh s¶n
phÈm nhng vÉn ph¶i ®¹t chÊt lîng tiªu chuÈn ®Ó s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng c¹nh
tranh trªn thÞ trêng. C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn gi¸ mµ doanh nghiÖp cã thÓ kiÓm
so¸t ®îc lµ chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm, chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ l u th«ng. §Ó
h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm cña m×nh doanh nghiÖp cÇn t¸c ®éng ®Õn c¸c yÕu tè nµy
nh: gi¶m chi phÝ nh©n c«ng, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, ®Æt n¬i s¶n xuÊt gÇn nguån
nguyªn liÖu vµ mét sè biÖn ph¸p kh¸c.
3.4. Uy tÝn doanh nghiÖp
Uy tÝn cña doanh nghiÖp lµ mét yÕu tè v« h×nh nhng cã ¶nh hëng kh¸ lín ®Õn
kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp c¹nh tranh b»ng uy tÝn cã
nghÜa lµ mang ®Õn cho ngêi tiªu dïng sù tin cËy vµo m×nh, vÒ s¶n phÈm, vÒ chÊt
lîng, vÒ gi¸ c¶ mÉu m·, kiÓu d¸ng… cña s¶n phÈm m×nh s¶n xuÊt ra. Qu¸ tr×nh
nµy ®ßi hái ph¶i ®Çu t trong mét qu¸ tr×nh l©u dµi khi doanh nghiÖp cã uy tÝn th×
s¶n phÈm cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng sÏ ®îc kh¸ch hµng chó ý nhiÒu h¬n vµ
tiªu dïng nhiÒu h¬n. §Ó t¹o lËp ®îc uy tÝn ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i cã tiÒm lùc
tµi chÝnh v÷ng m¹nh, chÊt lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt cao, c¸c lo¹i h×nh dÞch vô ®a
d¹ng phong phó vµ tiÖn lîi víi kh¸ch hµng.
3.5. M¹ng líi tiªu thô s¶n phÈm
M¹ng líi tiªu thô s¶n phÈm cña doanh nghiÖp lµ tËp hîp c¸c kªnh ph©n phèi
s¶n phÈm tõ n¬i s¶n xuÊt ®Õn n¬i tiªu thô. Tuú theo ®Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp,
cña s¶n phÈm vµ thÞ trêng tiªu thô mµ doanh nghiÖp lùa chän kªnh ph©n phèi mét
c¸ch hîp lý hoÆc sö dông hçn hîp c¸c kªnh ph©n phèi ®Ó ph¸t huy tèi ®a lîi thÕ
cña doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp sö dông c«ng cô nµy ®Ó ®Èy m¹nh ho¹t ®éng
tiªu thô hµng ho¸ vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. YÕu tè nµy
ngµy cµng trë nªn quan träng ®èi víi doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh thÞ trêng c¹nh
tranh quèc tÕ hiÖn nay.
4. Néi dung ®Çu t n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong doanh nghiÖp
4.1. §Çu t vµo c¬ së h¹ tÇng, m¸y mãc thiÕt bÞ
M¸y mãc thiÕt bÞ lµ tµi s¶n cè ®Þnh cña mçi doanh nghiÖp, lµ tiÒn ®Ò cña ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh. M¸y mãc thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ quyÕt ®Þnh chÊt lîng
s¶n phÈm, gi¸ thµnh s¶n phÈm tõ ®ã quyÕt ®Þnh kh¸ch hµng vµ vÞ thÕ cña doanh
nghiÖp trªn thÞ trêng dÉn tíi ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét doanh nghiÖp.
Ngîc l¹i, c«ng nghÖ l¹c hËu dÉn ®Õn n¨ng suÊt thÊp, tiªu hao nguyªn vËt liÖu vµ
n¨ng lîng cao g©y « nhiÔm m«i trêng vµ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm kh«ng tho· m·n
nhu cÇu thÞ trêng vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt lîng.
- 16 -
§Çu t vµo m¸y mãc thiÕt bÞ vµ c¬ së h¹ tÇng ®ãng vai trß quan träng nhÊt trong ho¹t
®éng ®Çu t n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp bëi hai lý c¬ b¶n sau:
Thø nhÊt, chi phÝ cho h¹ng môc nµy chiÕm tû lÖ cao trong tæng vèn ®Çu t.
Thø hai, ®ã lµ bé phËn c¬ b¶n t¹o ra s¶n phÈm - ho¹t ®éng chÝnh cña mçi
doanh nghiÖp.
Nh vËy, ho¹t ®éng ®Çu t vµo tµi s¶n cè ®Þnh ®ãng vai trß quan träng quyÕt
®Þnh ®èi víi phÇn lîi nhuËn thu ®îc còng nh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh
nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp thêng t¨ng cêng thªm tµi s¶n cè ®Þnh khi hä thÊy tríc
®îc nh÷ng c¬ héi cã lîi ®Ó më réng s¶n xuÊt hoÆc v× hä cã thÓ gi¶m chi phÝ s¶n
xuÊt b»ng c¸ch chuyÓn sang nh÷ng ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt dïng nhiÒu vèn h¬n.
Nhng viÖc ®Çu t qu¸ lín cho tµi s¶n cè ®Þnh l¹i ®ång nghÜa víi viÖc vèn khª ®äng
lín. Do vËy, doanh nghiÖp cÇn ph¶i x¸c ®Þnh møc vèn hîp lý cho tµi s¶n cè ®Þnh,
phï hîp víi kh¶ n¨ng vµ quy m« ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp.
4.2. §Çu t vµo nguån nh©n lùc
NÕu nh m¸y mãc thiÕt bÞ lµ mét phÇn quan träng h×nh thµnh nªn n¨ng lùc s¶n
xuÊt cña doanh nghiÖp th× cã thÓ coi nguån nh©n lùc lµ bé phËn quyÕt ®Þnh ®Õn
viÖc vËn hµnh kh¶ n¨ng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp.
§Ó ho¹t ®éng ®Çu t cã hiÖu qu¶ cÇn ph©n chia nguån nh©n lùc ra thµnh ®éi
ngò c¸n bé qu¶n lý, ®éi ngò c¸n bé nghiªn cøu vµ øng dông khoa häc vµ ®éi ngò
c«ng nh©n trùc tiÕp lao ®éng. §Çu t nguån nh©n lùc ®îc thùc hiÖn bëi c¸c h×nh
thøc ®Çu t cho c«ng t¸c ®µo t¹o tay nghÒ; ®Çu t cho c¶i thiÖn m«i trêng lµm viÖc
cña ngêi lao ®éng, ®Çu t cho c«ng t¸c thi ®ua khen thëng. C¸c ho¹t ®éng ®Çu t ®ã
®¶m b¶o lîi Ých cña ngêi lao ®éng, lµm cho ngêi lao ®éng nhËn thÊy ®îc lîi Ých
cña m×nh g¾n bã chÆt chÏ víi lîi Ých cña doanh nghiÖp.
- §Çu t vµo c«ng t¸c ®µo t¹o: §µo t¹o quyÕt ®Þnh phÈm chÊt chÝnh trÞ, n¨ng
lùc qu¶n lý tr×nh ®é tay nghÒ. §µo t¹o cña doanh nghiÖp cã thÓ lùa chän ®µo t¹o
bªn ngoµi do c¸c tæ chøc chuyªn tr¸ch ®¶m nhËn hay tæ chøc c¸c kho¸ ®µo t¹o
néi bé. §èi tîng ®µo t¹o:
+> §µo t¹o lùc lîng c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé chuyªn m«n: ViÖc ®µo t¹o th«ng
qua chi phÝ tham gia héi th¶o, tham quan thùc tÕ, ®µo t¹o ng¾n h¹n dµi h¹n c¸c
nghiÖp vô qu¶n lý…
+> §µo t¹o c¸n bé nghiªn cøu khoa häc lµ ®ßi hái cÊp b¸ch cho c¸c doanh
nghiÖp v× hä sÏ lµ ®éi ngò ®a tri thøc míi vµ tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh, gãp phÇn cho sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp.
+> §µo t¹o n©ng cao tay nghÒ cho c«ng nh©n: ®©y lµ lùc lîng chÞu ¶nh hëng
m¹nh cña c«ng t¸c ®µo t¹o c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng. Qu¸ tr×nh ®µo t¹o cã thÓ ®îc thùc hiÖn ë trêng ®µo t¹o còng nh ®µo t¹o trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
- 17 -
- §Çu t cho quü l¬ng, c«ng t¸c khen thëng vµ ®¶m b¶o lîi Ých cho ngêi lao
®éng: §Çu t vµo quü l¬ng b»ng c¸ch t¨ng quü l¬ng sÏ lµm cho ngêi lao ®éng lµm
viÖc tèt h¬n, n¨ng suÊt cao h¬n. ViÖc ®Çu t theo tiÒn l¬ng ph¶i trong ®iÒu kiÖn
®Çu t ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp t¨ng, tøc lµ cuéc ®Çu t ph¶i ®em l¹i lîi nhuËn
trªn c¬ së ®ã doanh nghiÖp sÏ tiÕp tôc trÝch lîi nhuËn ®Ó ®Çu t.
Nh vËy, ®Çu t vµo nguån nh©n lùc lµ vÊn ®Ò cÇn thiÕt ®èi víi mçi doanh
nghiÖp. §iÒu kiÖn lao ®éng thuËn lîi sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o søc khoÎ vµ n©ng
cao kh¶ n¨ng lµm viÖc cña ngêi lao ®éng. Do ®ã, ®Çu t vµo nguån nh©n lùc lµ qu¸
tr×nh ®Çu t gãp phÇn n©ng cao kh¶ n¨ng c¹ng tranh cña doanh nghiÖp.
4.3. §Çu t vµo tµi s¶n v« h×nh
Tµi s¶n v« h×nh lµ lo¹i tµi s¶n kh«ng cã h×nh th¸i cô thÓ, tuy nhiªn nã cã ®ãng
gãp quan träng trong viÖc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. §Çu t vµo tµi
s¶n v« h×nh cña c¸c doanh nghiÖp ®ã lµ qu¸ tr×nh ®Çu t vµo: uy tÝn cña doanh
nghiÖp, th¬ng hiÖu hµng ho¸ do doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra; ®Çu t vµo c¸c lo¹i b»ng
ph¸t minh s¸ng chÕ; ®Çu t vµo ho¹t ®éng qu¶ng c¸o, xóc tiÕn b¸n hµng
§Çu t vµo uy tÝn cña doanh nghiÖp, th¬ng hiÖu s¶n phÈm ®Ó n©ng cao danh
tiÕng cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng, lßng tin cña kh¸ch hµng ®èi víi s¶n phÈm
cña doanh nghiÖp. Lo¹i tµi s¶n v« h×nh nµy sÏ lµm t¨ng ®¸ng kÓ doanh thu cña
doanh nghiÖp vµ s¶n xuÊt lu«n ®îc më réng. Ngµy nay th¬ng hiÖu cã mét tÇm
quan träng rÊt lín ®èi víi mçi doanh nghiÖp, nã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn kh¶ n¨ng
tiªu thô s¶n phÈm trªn thÞ trêng vµ lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. Chi phÝ cho ho¹t
®éng ®Çu t nµy lµ kh¸ lín vµ ®ßi hái thêi gian dµi v× uy tÝn vµ th¬ng hiÖu cña
doanh nghiÖp kh«ng thÓ ngµy mét ngµy hai lµ cã ®îc.
HiÖn nay, ®Çu t vµo ho¹t ®éng qu¶ng c¸o, c«ng t¸c tiÕp thÞ, xóc tiÕn b¸n hµng,
më réng thÞ trêng liªn quan ®Õn sù sèng cßn cña doanh nghiÖp. Bëi v× trong c¬
chÕ thÞ trêng hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp kh«ng biÕt tiÕp thÞ, qu¶ng c¸o tèt s¶n
phÈm cña m×nh trªn thÞ trêng th× sÏ bÞ ®µo th¶i bëi tÝnh c¹nh tranh khèc liªth cña
nÒn kinh tÕ. Mét doanh nghiÖp cã mÆt hµng tèt nhng kh«ng qu¶ng b¸ mÆt hµng
cña m×nh cho ngêi tiªu dïng biÕt th× viÖc tiªu thô s¶n phÈm sÏ gÆp khã kh¨n, lîi
nhuËn thu ®îc thÊp vµ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp sÏ kh«ng ®îc më réng, doanh
nghiÖp khã cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn.
§Çu t hîp lý vµo tµi s¶n v« h×nh ®ång nghÜa víi viÖc lîi nhuËn vµ vÞ thÕ cña
doanh nghiÖp t¨ng lªn. §Çu t vµo tµi s¶n v« h×nh ®· trë thµnh mét phÇn quan
träng kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh ®Çu t n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña
doanh nghiÖp
4.4. §Çu t nghiªn cøu s¶n phÈm míi
Nh ®· nghiªn cøu ë trªn, mét c«ng cô c¹nh tranh quan träng cña doanh
nghiÖp lµ c¬ cÊu s¶n phÈm, doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ra nhiÒu s¶n
phÈm míi ®¸p øng nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng th× sÏ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh
- 18 -
tranh cña m×nh trªn thÞ trêng. Mét s¶n phÈm khi ®Õn giai ®o¹n suy tho¸i cña chu
kú s¶n phÈm sÏ bÞ thÞ trêng ®µo th¶i vµ khi ®ã doanh nghiÖp cÇn cho ra s¶n phÈm
míi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu míi cña thÞ trêng. Qu¸ tr×nh ®ã ®ßi hái c«ng cuéc
nghiªn cøu s¶n phÈm míi ph¶i ®îc tiÕn hµnh ngay tõ khi doanh nghiÖp nhËn biÕt
®îc c¬ héi th× míi ®¸p øng ®îc nhu cÇu v« cïng ®a d¹ng vµ phong phó cña ngêi
tiªu dïng. Ho¹t ®éng ®Çu t nµy còng cÇn mét sè lîng vèn kh¸ lín, nã bao gåm
c¸c chi phÝ cho: c«ng t¸c nghiªn cøu kü thuËt, nghiªn cøu nhu cÇu thÞ trêng. Do
®ã, ®Çu t cho qu¸ tr×nh nghiªn cøu s¶n phÈm míi còng lµ mét néi dung cña ®Çu t
n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp
III/ ®Æc ®iÓm cña ngµnh dÖt may vµ ®Æc ®iÓm ®Çu t trong
ngµnh dÖt may
1. §Æc ®iÓm cña ngµnh DÖt may
C«ng nghiÖp dÖt may lµ mét ph©n ngµnh cña c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu
dïng. Nã cã nhiÖm vô ®¸p øng nhu cÇu may mÆc - mét trong hai nhu cÇu thiÕt yÕu
cña ®êi sèng con ngêi. C«ng nghiÖp dÖt may thùc chÊt lµ tæ hîp cña hai ngµnh
chuyªn m«n ho¸ hÑp lµ c«ng nghiÖp dÖt vµ c«ng nghiÖp may. MÆc dï lµ hai ngµnh
chuyªn m«n ho¸ nhng gi÷a chóng cã mét mèi liªn hÖ kh¨ng khÝt, kh«ng thÓ t¸ch
rêi. C«ng nghiÖp dÖt nÕu thiÕu c«ng nghiÖp may th× s¶n phÈm cña nã sÏ kh«ng ®¹t
®îc môc tiªu cuèi cïng lµ ®¸p øng nhu cÇu mÆc cho con ngêi. Ngîc l¹i, c«ng
nghiÖp may ®· sö dông s¶n phÈm cña c«ng nghiÖp dÖt nh mét nguån cung cÊp
nguyªn liÖu duy nhÊt, kh«ng thÓ thay thÕ cho ho¹t ®éng cña m×nh. C«ng nghiÖp
dÖt ph¸t triÓn víi nhiÒu chñng lo¹i s¶n phÈm sÏ lµ c¬ héi tèt cho c«ng nghiÖp may
lùa chän c¸c d¹ng nguyªn liÖu ®Çu vµo. Còng nh vËy c«ng nghiÖp may ph¸t triÓn,
nhiÒu mÉu mèt ra ®êi sÏ kÝch thÝch tiªu dïng vµ t¹o ®Çu ra cho c«ng nghiÖp dÖt.
Còng nh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®éc lËp kh¸c, c«ng nghiÖp dÖt may cã nh÷ng
®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña nã, nh:
Thø nhÊt, c«ng nghiÖp dÖt may lµ ngµnh c«ng nghiÖp mµ s¶n phÈm cuèi cïng
cña nã lµ hµng may mÆc, s¶n phÈm tiªu dïng phôc vô nhu cÇu thiÕt yÕu sau nhu
cÇu vÒ ¨n cña con ngêi. Nhu cÇu nµy sÏ cµng t¨ng lªn theo møc t¨ng thu nhËp
cña d©n c. §Æc trng nµy chi phèi toµn bé ho¹t ®éng cña ngµnh dÖt may, tõ ®ã x¸c
®Þnh nhiÖm vô quan träng nhÊt cña ngµnh lµ ph¶i ngµy cµng ®¸p øng tèt h¬n nhu
cÇu cña ®êi sèng con ngêi.
Thø hai, s¶n phÈm cña ngµnh c«ng nghiÖp dÖt may cã vßng ®êi ng¾n. Së dÜ
nh vËy lµ do s¶n phÈm dÖt may mang tÝnh thêi trang cao vµ cã tÝnh thêi vô. S¶n
phÈm dÖt may cßn gãp phÇn lµm t«n thªm vÎ ®Ñp, sù sang träng, lÞch sù cña ng êi
sö dông. Do vËy s¶n phÈm dÖt may còng cÇn ph¶i lu«n thay ®æi ®Ó ®¸p øng nhu
cÇu cña con ngêi. §iÒu ®ã ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp khi tham gia s¶n xuÊt, kinh
doanh mÆt hµng nµy ph¶i thêng xuyªn thay ®æi mÉu m·, kiÓu d¸ng, mµu s¾c, chÊt
liÖu ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thÝch ®æi míi, s¸ng t¹o thËm chÝ ®éc ®¸o vµ g©y Ên t îng
- 19 -
cña ngêi tiªu dïng. §Æc biÖt ®èi víi ViÖt Nam lµ mét ®Êt níc cã nÒn v¨n ho¸ ®a
d¹ng vµ phong phó nªn ngêi ViÖt Nam kh¸ nh¹y c¶m vµ tinh tÕ trong viÖc lùa
chän trang phôc. §Æc trng nµy ®Æt ra yªu cÇu ®èi víi nhµ s¶n xuÊt lµ ph¶i nhanh
chãng n¾m b¾t ®îc nhu cÇu, thÞ hiÕu vµ cã kh¶ n¨ng dù b¸o xu híng thêi trang
míi.
Thø ba, ngµnh c«ng nghiÖp dÖt may lµ ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng ®Æc biÖt
lµ lao ®éng gi¶n ®¬n, h¬n n÷a c«ng nghÖ s¶n xuÊt kh«ng ®ßi hái qu¸ phøc t¹p
nªn cã thÓ tæ chøc s¶n xuÊt ë c¶ quy m« hé gia ®×nh. Do vËy, nã cho phÐp ph¸t
huy ®îc lîi thÕ sã s¸nh cña nh÷ng níc cã nguån lao ®éng dåi dµo vµ gi¸ nh©n
c«ng rÎ (®ã còng lµ lîi thÕ cña ViÖt Nam hiÖn nay). ChÝnh v× vËy, c«ng nghiÖp
dÖt may ®· tån t¹i vµ ph¸t triÓn ë hÇu hÕt c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, dï cã ®îc c«ng
nghiÖp ho¸ th× tríc m¾t vµ l©u dµi, c«ng nghiÖp dÖt may vÉn tån t¹i nh÷ng c«ng
®o¹n cÇn tíi lao ®éng thñ c«ng cña bµn tay con ngêi. Do vËy cïng víi sù lín
m¹nh cña c«ng nghiÖp dÖt may th× sè lîng lao ®éng ®îc thu hót vµo ngµnh nµy
còng ngµy cµng ®«ng cïng víi lùc lîng lao ®éng trong c¸c ngµnh cã liªn quan
®Õn sù ph¸t triÓn cña ngµnh dÖt may nh: c«ng nghiÖp c¬ khÝ, chÕ t¹o, c«ng
nghiÖp ho¸ chÊt vµ ®Æc biÖt lµ lÜnh vùc n«ng nghiÖp ®Ó t¹o ra c¸c nguån nguyªn
liÖu cho ngµnh.
Thø t, c«ng nghiÖp dÖt may lµ ngµnh c«ng nghiÖp nh¹y c¶m, s¶n phÈm cña
nã thêng ®îc b¶o hé cao ë hÇu hÕt c¸c níc trªn thÕ giíi b»ng nh÷ng chÝnh s¸ch,
thÓ chÕ ®Æc biÖt trong qu¸ khø, hiÖn t¹i vµ c¶ t¬ng lai. Sù b¶o hé nµy kh«ng ph¶i
chØ xuÊt hiÖn ë nh÷ng quèc gia tham gia xuÊt khÈu hµng dÖt may thêng muèn
b¶o hé s¶n xuÊt trong níc, mµ c¸c rµo c¶n cßn xuÊt hiÖn ngay c¶ nh÷ng cêng
quèc, mµ t¹i ®ã, c«ng nghiÖp dÖt may kh«ng ph¸t triÓn hoÆc ®· tõng ph¸t triÓn,
nay ®· chuyÓn dÞch ra c¸c khu vùc vµ c¸c kh¸c trªn thÕ giíi. C¸c rµo c¶n ®ã cã
thÓ lµ ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu, sö dông møc thuÕ ®èi víi hµng dÖt may cao
h¬n c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp kh¸c hay nguyªn t¾c vÒ xuÊt xø, vÒ nh·n hiÖu
hµng ho¸, quy ®Þnh vÒ chÊt lîng s¶n phÈm… §©y lµ ®Æc trng hÕt søc quan träng
mµ ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp hay c¸c níc tham gia vµo thÞ trêng s¶n xuÊt, xuÊt
khÈu hµng dÖt may cÇn ph¶i quan t©m ®Ó cã nh÷ng ®èi s¸ch phï hîp.
Thø n¨m, c«ng nghiÖp dÖt may lµ ngµnh c«ng nghiÖp ®· diÔn ra nhiÒu lÇn
dÞch chuyÓn s¶n xuÊt gi÷a c¸c níc, c¸c khu vùc trªn thÕ giíi vµ trong néi bé tõng
níc. Nghiªn cøu lÞch sö ngµnh dÖt may cho thÊy c«ng nghiÖp dÖt may xuÊt hiÖn
lÇn ®Çu ë níc Anh vµ dÞch chuyÓn lÇn ®Çu sang B¾c vµ Nam Mü, mét sè níc ch©u
¢u vµo cuèi thÓ kû XIX. NhËt B¶n ®· tiÕp nhËn vµ ph¸t triÓn m¹nh ngµnh dÖt
may vµo nh÷ng n¨m 30 - 40 cña thÕ kû XX. Sau ®ã cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ
cña NhËt B¶n th× chi phÝ s¶n xuÊt cña ngµnh dÖt may t¨ng cao, gi¸ nh©n c«ng lín
vµ nguån lao ®éng trë lªn khan hiÕm th× ngµnh c«ng nghiÖp nµy dÞch chuyÓn
sang c¸c níc NICs Ch©u ¸ nh hµn Quèc, Hång K«ng, §µi Loan… víi viÖc ®Çu t
trùc tiÕp níc ngoµi nh»m khai th¸c ®îc lîi thÕ vÒ nguyªn liÖu vµ nh©n c«ng ë
nh÷ng níc nµy. Qu¸ tr×nh dÞch chuyÓn nµy tiÕp tôc diÔn ra khi c¸c níc nµy
chuyÓn dÇn sang ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã hµm lîng khoa häc kü
- 20 -
- Xem thêm -
.DOC 
105 
20 
118 
