Tài liệu Luận văn thực trạng triển khai và giải pháp để tiếp tục phát triển nghiệp vụ bảo hiểm thân tàu biển tại bảo việt hà nội

Lêi më ®Çu B¶o hiÓm Hµng H¶i xuÊt hiÖn lÇn ®Çu tiªn vµo thÕ kû thø 14 nh mét gi¶i ph¸p t×nh thÕ gióp c¸c chñ tµu, chñ hµng øng phã víi nh÷ng tai n¹n mang tÝnh chÊt th¶m ho¹ do thiªn nhiªn kh¾c nghiÖt g©y ra. Dï lµ ®ang neo ®Ëu t¹i c¶ng hay chuÈn bÞ khëi hµnh, dï sÏ vît qua Ên §é D¬ng, §¹i T©y D¬ng hay Th¸i B×nh D¬ng... th× hµnh tr×nh cña nh÷ng con tµu khæng lå lu«n ®îc coi lµ “Nh÷ng cuéc phiªu lu lín”. Vµo n¨m 1912, b¾t nguån tõ mét t¶ng b¨ng tr«i tëng nh v« h¹i, con tµu Titanic huyÒn tho¹i ®· bÞ nhÊn ch×m cïng víi niÒm kiªu h·nh cña nã bÊt chÊp mäi lêi c¶nh b¸o. Ngµy nay, viÖc th«ng th¬ng bu«n b¸n gi÷a c¸c quèc gia, c¸c ch©u lôc b»ng ®êng biÓn ngµy cµng ®îc më réng, ngêi ta ®· lùa chän “B¶o hiÓm th©n tµu biÓn“ nh mét sù ®¶m b¶o an toµn cho nh÷ng m¹o hiÓm mµ hä ph¶i ®èi phã trong suèt hµnh tr×nh cña m×nh. Cã vÞ trÝ nh mét chiÕc cÇu nèi ®Êt liÒn víi c¸c quÇn ®¶o lín nhá ë §«ng Nam ¸, ViÖt Nam gi÷ vai trß lµ “cöa ngâ” trong giao lu bu«n b¸n quèc tÕ b»ng ®êng biÓn. H¬n n÷a, ngµnh Hµng h¶i ViÖt Nam ngµy cµng ®¹t ®îc nh÷ng bíc tiÕn kh¶ quan, t¹o ra cho nghiÖp vô b¶o hiÓm th©n tµu biÓn mét thÞ trêng tiÒm n¨ng dåi dµo. V× vËy trong triÓn khai nghiÖp vô b¶o hiÓm nµy, B¶o ViÖt Hµ Néi ®· ®¹t ®îc nhiÒu kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ nhng ®ång thêi vÉn cßn tån t¹i mét sè vÊn ®Ò cÇn kh¾c phôc. TÇm quan träng vµ thùc tr¹ng triÓn khai cña nghiÖp vô b¶o hiÓm th©n tµu biÓn t¹i B¶o ViÖt Hµ Néi ®· th«i thóc em lùa chän “Thùc tr¹ng triÓn khai vµ gi¶i ph¸p ®Ó tiÕp tôc ph¸t triÓn nghiÖp vô b¶o hiÓm th©n tµu biÓn t¹i B¶o ViÖt Hµ Néi“ lµm ®Ò tµi cho luËn v¨n tèt nghiÖp cña m×nh. Trong khu«n khæ mét luËn v¨n tèt nghiÖp, em kh«ng cã tham väng ®Ò cËp tíi tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò cña B¶o hiÓm th©n tµu biÓn mµ tËp trung vµo 3 néi dung chñ yÕu sau:  PhÇn I: Lý luËn chung vÒ nghiÖp vô b¶o hiÓm th©n tµu biÓn  PhÇn II: Thùc tr¹ng triÓn khai nghiÖp vô b¶o hiÓm th©n tµu biÓn t¹i B¶o ViÖt Hµ Néi 1  PhÇn III: Mét sè ®Ò xuÊt nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng nghiÖp vô b¶o hiÓm th©n tµu biÓn t¹i B¶o ViÖt Hµ Néi Do h¹n chÕ vÒ mÆt thêi gian vµ kiÕn thøc thùc tiÔn trong triÓn khai nghiÖp vô b¶o hiÓm th©n tµu biÓn nªn luËn v¨n kh«ng tr¸nh khái s¬ suÊt. Em rÊt mong nhËn ®îc sù gãp ý cña thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó hoµn thiÖn h¬n ®Ò tµi cña m×nh. LuËn v¨n tèt nghiÖp còng lµ lêi c¶m ¬n tr©n träng nhÊt mµ em muèn göi tíi thÇy gi¸o Hå SÜ Sµ, c« gi¸o NguyÔn ThÞ Ngäc H¬ng cïng c¸c thÇy c« trong bé m«n, c¸c anh chÞ phßng b¶o hiÓm Hµng h¶i cña B¶o ViÖt Hµ Néi vµ b¹n bÌ ®· gióp ®ì em rÊt nhiÒu trong thêi gian qua. 2 PhÇn I Lý luËn chung vÒ nghiÖp vô b¶o hiÓm th©n tµu biÓn I. Vai trß vµ t¸c dông cña b¶o hiÓm th©n tµu biÓn 1. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm hµng h¶i VËn chuyÓn ®êng biÓn lu«n ®îc coi lµ “nh÷ng cuéc phiªu lu lín”: lîi nhuËn khæng lå ®Æt bªn c¹nh nh÷ng hiÓm häa thùc tÕ x¶y ra. Tríc møc ®é vµ sè lîng rñi ro mµ ngµnh hµng h¶i ph¶i øng phã, c¸c chñ tµu, c¸c nhµ vËn t¶i, th¬ng thuyÕt ë mäi thêi ®¹i ®· kh«ng thÓ kh«ng tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng ph¸ s¶n nÕu tù hä ph¶i g¸nh chÞu nh÷ng rñi ro trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn. H×nh thøc cho vay ®èi víi “c¸c cuéc phiªu lu lín” ra ®êi nh mét gi¶i ph¸p h÷u hiÖu, kÞp thêi tríc nh÷ng hiÓm häa mµ biÓn c¶ vÉn ngµy ®ªm ®e däa c¸c con tµu ra kh¬i. Nã xuÊt ph¸t tõ nguyªn t¾c ®oµn kÕt, t¬ng trî cña loµi ngêi trong cuéc chiÕn ®Êu sinh tån víi thiªn nhiªn. H×nh thøc cho vay nµy b¾t nguån tõ Ên §é cæ xa, Babylon hay tõ c¸c nhµ bu«n Hy L¹p vµ ®· ®îc chuyÓn giao qua nhiÒu thÕ kû. N¨m 1237, mét chØ dô cña cha Gregoire VI cÊm viÖc cho vay nÆng l·i chÝnh lµ ®¹o luËt hµ kh¾c cña gi¸o héi ®· tíc ®o¹t ®i sù ®¶m b¶o an toµn vÒ tµi chÝnh cña nh÷ng ngêi tham gia bu«n b¸n b»ng ®êng biÓn. Kh«ng ®îc tiÕn hµnh viÖc “cho vay ®èi víi c¸c cuéc phiªu lín” ngêi ta nghÜ ®Õn viÖc thiÕt lËp mét hîp ®ång mua b¸n trong ®ã ngêi vËn chuyÓn sÏ ph¶i mua hµng ho¸ vµ tr¶ gi¸ trong trêng hîp tµu, hµng kh«ng tíi bÕn an toµn. §©y chÝnh lµ h×nh thøc s¬ khai cña hîp ®ång b¶o hiÓm. §Õn thÕ kû 14 th× b¶o hiÓm hµng h¶i chÝnh thøc xuÊt hiÖn, ®Çu tiªn lµ ë Genois, Florenxo vµ Flande. C¸c hîp ®ång b¶o hiÓm xuÊt hiÖn, theo ®ã nhµ b¶o hiÓm cam kÕt sÏ båi thêng nh÷ng thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n trong suèt hµnh tr×nh, bï l¹i hä ®îc nhËn ®îc mét kho¶n tiÒn gäi lµ phÝ b¶o hiÓm. N¨m 1336 ë Gene, Uû ban BETHUNE, thiÕt lËp phßng b¶o hiÓm. ë Bå §µo Nha, mét chØ dô cña vua Ferdinand, vµo nöa thÕ kû sau cña thÕ kû14 thiÕt lËp b¶o hiÓm t¬ng hç b¾t buéc ®èi víi c¸c chñ tµu 500 tÊn trë lªn. Hîp ®ång b¶o hiÓm cæ 3 xa nhÊt ngêi ta t×m thÊy ghi ngµy 22/4/1329 hiÖn cßn lu gi÷ t¹i Florenxo. TiÕp theo ®ã, sù ph¸t hiÖn ra Ên §é D¬ng vµ viÖc t×m ra Ch©u Mü l¹i cµng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña B¶o hiÓm hµng h¶i v× giê ®©y viÖc th«ng th¬ng giao lu bu«n b¸n gi÷a c¸c quèc gia, gi÷a c¸c Ch©u lôc ®ang ®îc më réng m¹nh mÏ. Ngêi ta ®· t×m thÊy c¸c v¨n b¶n cæ xa chøng tá sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña B¶o hiÓm hµng h¶i nh: - C¸c s¾c lÖnh Barcelona 24/10/1345, ®îc hoµn chØnh vµ söa ®æi nhiÒu lÇn vµo c¸c n¨m 1436, 1458, 1414. - S¾c lÖnh cña Phillipe de Burgogne n¨m 1558. - S¾c lÖnh PhÇn Lan 1536 liªn quan ®Õn hîp ®ång b¶o hiÓm hµng ho¸. Cïng vµo thêi kú ®ã, c«ng tr×nh nghiªn cøu “ChØ dÉn trªn biÓn” cña nhµ bu«n Roen xuÊt b¶n thÕ kû 15 lµ mét trong nh÷ng c«ng tr×nh ®iÓn h×nh nghiªn cøu vÒ qui t¾c vµ phong tôc b¶o hiÓm. Vµo thÕ kû 17, luËt b¶o hiÓm hµng h¶i ®îc lµm phong phó h¬n bëi “S¾c lÖnh Hµng h¶i” xuÊt b¶n 1680 theo s¸ng kiÕn cña Colbert, t¸c phÈm nµy ®· cã ¶nh hëng tíi rÊt nhiÒu bé luËt hµng h¶i ngµy nay. N¨m 1906, LuËt b¶o hiÓm hµng h¶i cña Anh ban hµnh ®· ngù trÞ trªn toµn thÕ giíi. Bªn c¹nh ®ã lµ sù tån t¹i cña LuËt b¶o hiÓm hµng h¶i Ph¸p víi nh÷ng dÆc trng c¬ b¶n rÊt riªng.  Bªn c¹nh viÖc xuÊt hiÖn c¸c nhµ b¶o hiÓm riªng rÏ, b¶o hiÓm hµng h¶i cßn minh chøng ®îc tiÒm lùc vµ søc m¹nh cña m×nh b»ng sù xuÊt hiÖn cña c¸c Héi b¶o hiÓm t¬ng hç. ¤ng chñ cña mét qu¸n cµ phª næi tiÕng víi nh÷ng c«ng thøc pha chÕ ®éc ®¸o ®· l«i cuèn ®îc rÊt nhiÒu nhµ bu«n, thuyÒn trëng, thuû thñ sau nh÷ng cuéc hµnh tr×nh dµi ngµy ®Çy sãng giã. Giê ®©y hä ®ang hng phÊn, say sa kÓ l¹i nh÷ng chiÕn c«ng hiÓn h¸ch cña m×nh trong nh÷ng cuéc vËt lén víi b·o t¸p cuång phong, víi sãng thÇn hay bän cíp biÓn. Kh«ng nh÷ng thÕ, hä cßn vç vÒ an ñi nh÷ng “®ång nghiÖp” kÐm may m¾n h¬n ®· ph¶i chÞu nh÷ng tæn thÊt nÆng nÒ. “Kü thuËt b¶o hiÓm” tËp V 4 DÇn dµ, n¬i ®©y trë thµnh n¬i tËp trung vµ cung cÊp mäi th«ng tin ®· vµ ®ang diÔn ra trªn ®¹i d¬ng mªnh m«ng. ¤ng chñ qu¸n cµ phª Êy giê ®©y ®· trë thµnh chñ tÞch cña Héi b¶o hiÓm t¬ng hç Lloyd’s. Cßn c¸c con tµu khæng lå th× dêng nh ®îc tiÕp thªm søc m¹nh, niÒm tin vµ sù kiªu h·nh mçi khi ra kh¬i, ngay c¶ khi ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng thö th¸ch cña biÓn c¶. B¶o hiÓm hµng h¶i ®· khëi ®Çu nh vËy vµ ph¸t triÓn tíi tËn ngµy nay b»ng nh÷ng bíc nh¶y vät ®¸ng khÝch lÖ. B¶o hiÓm hµng h¶i bao gåm hai ho¹t ®éng chÝnh ®ã lµ: B¶o hiÓm th©n tµu biÓn vµ b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, thÕ giíi ph¸t triÓn theo xu híng khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸. Th¬ng m¹i quèc tÕ ra ®êi vµ ph¸t triÓn nh mét ®ßi hái tÊt yÕu, hµng ho¸ bu«n b¸n gi÷a c¸c quèc gia lµ thùc sù cÇn thiÕt vµ ngµy cµng ®îc më réng c¶ vÒ chñng lo¹i vµ sè lîng. VËn t¶i ®a ph¬ng thøc h×nh thµnh trong ®ã vËn t¶i biÓn lµ mét trong nh÷ng kh©u vËn t¶i chñ chèt. VÊn ®Ò ®¶m b¶o an toµn cho tµu, con ngêi vµ hµng ho¸ chuyªn chë trªn nã trë thµnh vÊn ®Ò quan träng hµng ®Çu. 2. §Æc ®iÓm cña ph¬ng thøc vËn t¶i biÓn. Tõ l©u con ngêi ®· biÕt lîi dông bÒ mÆt c¸c ®¹i d¬ng lµm c¸c tuyÕn ®êng giao th«ng ®Ó chuyªn chë hµnh kh¸ch vµ hµng ho¸ gi÷a c¸c quèc gia víi nhau. ChÝnh v× vËy mµ vËn t¶i biÓn lµ mét ph¬ng thøc vËn t¶i hiÖn ®¹i trong hÖ thèng vËn t¶i quèc tÕ. VËn chuyÓn theo ph¬ng thøc vËn t¶i biÓn cã thÓ ph¸t huy ®îc ®îc nhiÒu lîi thÕ h¬n nhng ®ång thêi còng ph¶i ®èi mÆt víi kh«ng Ýt nguy c¬ rñi ro lu«n lu«n r×nh rËp. ¦u ®iÓm * C¸c tuyÕn vËn t¶i trªn biÓn hÇu hÕt lµ nh÷ng tuyÕn ®êng giao th«ng tù nhiªn (trõ viÖc x©y dùng c¸c h¶i c¶ng, kªnh ®µo quèc tÕ...) do ®ã kh«ng ®ßi hái ph¶i ®Çu t nhiÒu vµo viÖc x©y dùng vµ b¶o qu¶n c¸c tuyÕn ®êng vËn t¶i biÓn. ChÝnh v× thÕ mµ gi¸ thµnh vËn t¶i thÊp h¬n so víi c¸c ph¬ng thøc vËn t¶i kh¸c. * N¨ng lùc chuyªn chë cña vËn t¶i ®êng biÓn rÊt lín, kh«ng bÞ h¹n chÕ bëi ph¬ng tiÖn vËn t¶i nh c¸c ph¬ng thøc vËn t¶i kh¸c. Trªn cïng mét tuyÕn ®êng biÓn cã thÓ tæ chøc ch¹y nhiÒu chuyÕn tµu trong cïng mét lóc cho c¶ hai chiÒu. 5 Träng t¶i cña tµu biÓn còng vËy. MÆt kh¸c, do tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt nªn träng t¶i trung b×nh cña c¸c nhãm tµu kh«ng ngõng t¨ng lªn. C¬ chÕ qu¶n lý trong ngµnh vËn t¶i biÓn hoµn thiÖn h¬n cµng lµm t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ph¬ng thøc vËn chuyÓn ®êng biÓn. Bªn c¹nh ®ã, vËn t¶i biÓn còng cã nh÷ng nhîc ®iÓm mµ c¸c nhµ th¬ng m¹i quèc tÕ kh«ng thÓ kh«ng quan t©m. Nhîc ®iÓm * VËn t¶i ®êng biÓn phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn chÝnh v× vËy mµ thêi tiÕt, khÝ hËu, ®iÒu kiÖn thuû v¨n... lu«n ¶nh hëng trùc tiÕp tíi qu¸ tr×nh chuyªn chë. Nh÷ng rñi ro do thiªn tai, tai n¹n bÊt ngê trªn biÓn thêng g©y ra nh÷ng tæn thÊt lín cho tµu, hµng ho¸ vµ sinh m¹ng con ngêi trªn tµu. N¨m 1992 cã 111 chiÕc tµu víi tæng träng t¶i 1.079.000 DWT bÞ tai n¹n trªn biÓn. * Tèc ®é cña tµu biÓn cßn thÊp vµ viÖc t¨ng tèc ®é khai th¸c cña tµu biÓn cßn h¹n chÕ do ®ã thêi gian giao hµng chËm, vËn t¶i ®êng biÓn kh«ng thÝch hîp víi viÖc chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®ßi hái thêi gian giao hµng nhanh. HiÖn nay, vËn t¶i ®êng biÓn gi÷ vÞ trÝ sè mét trong viÖc phôc vô chuyªn chë hµng ho¸ bu«n b¸n trªn thÕ giíi. Nã ®¶m b¶o chuyªn chë gÇn 80% sè lîng hµng ho¸ trong bu«n b¸n quèc tÕ. Khèi lîng hµng ho¸ bu«n b¸n quèc tÕ t¨ng nhanh vµ liªn tôc. Vai trß cña vËn t¶i ®êng biÓn trong viÖc phôc vô ngo¹i th¬ng cña mçi quèc gia kh«ng gièng nhau. §iÒu nµy ®îc quyÕt ®Þnh bëi vÞ trÝ ®Þa lý, kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña ®éi tµu biÓn, khèi lîng, c¬ cÊu hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña mçi níc. Nhng vai trß cña vËn t¶i ®êng biÓn ®èi víi mçi quèc gia nãi riªng vµ quèc tÕ nãi chung lµ rÊt quan träng. V× vËy mµ b¶o hiÓm hµng h¶i ra ®êi bao gåm trong nã ho¹t ®éng b¶o hiÓm th©n tµu biÓn lµ mét ®ßi hái kh¸ch quan. 3. T¸c dông cña b¶o hiÓm th©n tµu biÓn 6 §Æc ®iÓm cña ph¬ng thøc vËn t¶i biÓn quyÕt ®Þnh ®é an toµn cña con tµu vµ hµng ho¸ ®îc chuyªn chë trªn nã. §¹i d¬ng kh«ng bao giê chÞu sù kiÓm so¸t hay kiÒm chÕ cña con ngêi. Nh÷ng con sè vÒ tai n¹n trªn biÓn lµ dÉn chøng thuyÕt phôc cho søc m¹nh vµ sù hung d÷ cña biÓn c¶. Theo thèng kª cña tæ chøc hµng h¶i thÕ giíi IMO, n¨m 1776 cã 277 vô ®¾m tµu víi tæng träng t¶i 2,7 triÖu GRT. ChØ trong vßng tõ n¨m 1770 ®Õn 1776 mµ tæng sè tiÒn thiÖt h¹i ®· t¨ng lªn gÊp ®«i. N¨m 1982 cã 402 tµu gÆp tai n¹n, 250 tµu bÞ ®¾m. Ngêi ta íc tÝnh trung b×nh mét ngµy cã mét tµu träng t¶i 500 GRT bÞ ®¾m, x¸c suÊt 0,5%/n¨m. Tríc nh÷ng ®e däa vÒ nguy c¬ tæn thÊt nh vËy, c¸c nhµ b¶o hiÓm chÝnh lµ ngêi hç trî tµi chÝnh vµ b¶o ®¶m cho viÖc kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ®îc duy tr× liªn tôc. Trªn biÓn kh¬i, khi ®· x¶y ra tai n¹n, viÖc cøu hé tho¸t hiÓm lµ viÖc rÊt khã kh¨n vµ cã hiÖu qu¶ thÊp. Ngêi ta t×m ®Õn c¸c nhµ b¶o hiÓm ®Ó ®îc trang bÞ nh÷ng kü thuËt ®Ò phßng vµ nh÷ng chØ dÉn khi ph¶i ®èi mÆt trùc tiÕp víi rñi ro. §Ó h¹n chÕ bít nh÷ng nguy c¬ cã thÓ x¶y ra, chÝnh c¸c nhµ b¶o hiÓm l¹i b¾t tay vµo c«ng cuéc t×m kiÕm nh÷ng ph¬ng ¸n tèi u nhÊt cho viÖc ®Ò phßng tæn thÊt. C¸c híng dÉn chØ ®êng, c¸c tuyÕn ®êng biÓn ®îc n©ng cÊp, c¸c c«ng tr×nh v× sù an toµn ®êng biÓn... chÝnh lµ c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu trong ®Ò phßng h¹n chÕ tæn thÊt. Lîi Ých cña tõng c¸ nh©n, tõng ®¬n vÞ riªng lÎ giê ®©y ®· mang l¹i lîi Ých cho c¶ x· héi, céng ®ång. Hao phÝ x· héi v× thÕ mµ ®îc tèi thiÓu ho¸. Kh«ng chØ ng¨n chÆn hay b¶o hiÓm cho c¸c tæn thÊt do thiªn tai g©y ra, b¶o hiÓm hµng h¶i nãi chung vµ b¶o hiÓm th©n tµu biÓn nãi riªng cßn b¶o vÖ an toµn cho hµnh tr×nh cña c¸c con tµu tríc nguy c¬ ®e däa cña chÝnh con ngêi. Sè trêng hîp tµu biÓn bÞ mÊt tÝch hoÆc bÞ tÊn c«ng bëi bän cíp biÓn trong thêi gian qua ®Æc biÖt lµ nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû 20 ngµy cµng gia t¨ng. Theo thèng kª, sè tµu bÞ tÊn c«ng tõ n¨m 1991 ®Õn 1999 lµ 1556 vô trong ®ã: B¶ng 1: Sè lîng tµu bÞ cíp biÓn tÊn c«ng (1991-1999) 7 N¨m 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Sè vô 107 106 103 90 188 228 247 202 285 (Nguån: T¹p chÝ b¶o hiÓm sè 4/2000) Qua ®ã ta cã thÓ thÊy ®îc trong mÊy n¨m trë l¹i ®©y, tõ n¨m 1995, sè vô cíp biÓn hµng n¨m t¨ng m¹nh vµ liªn tôc. Cho ®Õn n¨m 1999, con sè nµy lµ 285 vô. Nh÷ng con sè thèng kª nµy minh chøng r»ng rñi ro cíp biÓn ®ang thùc sù lµ mét hiÓm ho¹ lín. Kh«ng chØ cã thÕ, nh÷ng ®e däa vÒ hiÓm ho¹ « nhiÔm m«i trêng do ®¾m tµu g©y ra ®ang lµ vÊn ®Ò lµm ®au ®Çu c¸c nhµ chøc tr¸ch. Liªn minh Ch©u ¢u dù ®Þnh ¸p dông c¸c biÖn ph¸p an toµn hµng h¶i t¨ng cêng vµo ®Çu n¨m 2002. ViÖc nµy ®îc ®a ra sau vô tµu chë dÇu ERIKA bÞ ®¾m ngoµi kh¬i vïng biÓn Atlantic níc Ph¸p. TÊt nhiªn ®Ó thùc hiÖn ®îc cÇn ph¶i cã sù tham gia cña c¸c nhµ b¶o hiÓm th©n tµu biÓn, vµ nh mét ®iÒu tÊt yÕu, møc phÝ b¶o hiÓm v× thÕ mµ sÏ t¨ng cao h¬n tríc. Ngoµi ra, nh÷ng tuyÕn ®êng biÓn th«ng suèt, nh÷ng chuyÕn tµu cËp bÕn an toµn, nh÷ng l« hµng giao ®óng hÑn, ®¶m b¶o chÊt lîng... ®· gãp phÇn th¾t chÆt t×nh h÷u nghÞ gi÷a c¸c quèc gia, thóc ®Èy sù giao lu bu«n b¸n toµn cÇu. §©y chÝnh lµ vai trß mang ý nghÜa chÝnh trÞ ngo¹i giao; Nh÷ng con ngêi ®îc ®¶m b¶o vÒ tÝnh m¹ng vµ søc khoÎ, nh÷ng kiÖn hµng viÖn trî tõ c¸c n¬i trªn thÕ giíi ®îc vËn chuyÓn vµ cËp bÕn kÞp thêi... ®ã chÝnh lµ ý nghÜa x· héi cao c¶ cña b¶o hiÓm th©n tµu biÓn. II. Néi dung c¬ b¶n cña nghiÖp vô b¶o hiÓm th©n tµu biÓn 1. C¸c lo¹i rñi ro trong b¶o hiÓm th©n tµu biÓn Theo lÞch sö ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm hµng h¶i, ban ®Çu ngêi b¶o hiÓm chØ nhËn b¶o hiÓm 4 rñi ro hiÓm ho¹ chÝnh: Ch×m ®¾m, M¾c c¹n, Ch¸y, §©m va. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña th¬ng m¹i quèc tÕ vµ c¸c ®éi tµu, nhiÒu rñi ro ph¸t sinh. §Ó thu hót kh¸ch hµng, ngêi b¶o hiÓm ngµy cµng nhËn b¶o hiÓm thªm cho nhiÒu rñi ro, tuy nhiªn nh×n chung chóng vÉn ®îc chia thµnh c¸c nhãm chÝnh sau: 8 1.1 Nhãm rñi ro chÝnh Nhãm rñi ro chÝnh lµ nh÷ng rñi ro ®îc b¶o hiÓm ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu s¬ khai cña b¶o hiÓm hµng h¶i. Nh÷ng rñi ro ®ã thêng g©y nªn nh÷ng tæn thÊt lín: M¾c c¹n M¾c c¹n lµ hiÖn tîng ®¸y tµu s¸t víi ®¸y biÓn hoÆc va ch¹m vµo mét chíng ng¹i vËt kh¸c lµm cho tµu kh«ng ch¹y ®îc n÷a vµ thêng nhê ®Õn ngo¹i lùc tµu míi næi hoÆc tho¸t khái c¹n. NÕu rñi ro ®îc qui cho lµ m¾c c¹n th× nã ph¶i tho¶ m·n hai ®iÒu kiÖn ®ã lµ tµu ra khái hµnh tr×nh b×nh thêng vµ hiÖn tîng bÊt thêng kh«ng lêng tríc ®îc. M¾c c¹n ph¶i tho¶ m·n ®iÒu kiÖn lµ hiÖn tîng bÊt b×nh thêng. BÞ m¾c c¹n do thuû triÒu hay do ®i qua c¸c kªnh ®µo s«ng r¹ch theo qui ®Þnh cña b¶o hiÓm lµ nh÷ng rñi ro lêng tríc ®îc. BÞ m¾c c¹n do tµu cã nguy c¬ ®¾m, cè t×nh lao vµo chç c¹n, tuy lêng tríc ®îc nhng vÉn thuéc rñi ro ®îc b¶o hiÓm. Rñi ro m¾c c¹n lµ nguyªn nh©n gi¸n tiÕp g©y ra tæn thÊt vÉn thuéc ph¹m vi ®îc b¶o hiÓm vµ kh«ng ph©n biÖt tæn thÊt ®ã x¶y ra tríc hay sau khi bÞ m¾c c¹n. Ch×m ®¾m Lµ hiÖn tîng ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn ch×m h¼n xuèng níc, kh«ng tiÕp tôc ch¹y ®îc vµ hµnh tr×nh coi nh bÞ chÊm døt. NÕu tµu chØ ngËp mét phÇn hoÆc cßn bËp bÒnh trªn mÆt níc th× kh«ng gäi lµ tµu ®¾m v× trêng hîp nµy thêng x¶y ra khi sãng to giã lín trõ phi ngêi ta chøng minh lµ do tÝnh chÊt cña hµng nªn tµu kh«ng thÓ ch×m s©u h¬n ®îc n÷a. Ch¨ng h¹n tµu chØ chë gç diªm hoÆc c¸c lo¹i thïng rçng, dï níc vµo nã còng bËp bÒnh trªn mÆt níc chø kh«ng ch×m h¼n xuèng ®¸y. Khi tµu bÞ ch×m th× hµng ho¸ ®îc coi nh tæn thÊt toµn bé vµ tæn thÊt bé phËn vÉn ®îc båi thêng trong trêng hîp kh¸ch tham gia mua b¶o hiÓm víi ®iÒu kiÖn FPA. Ch¸y Lµ hiÖn tîng oxy hãa hµng hãa hay vËt thÓ kh¸c trªn tµu cã to¶ nhiÖt lîng cao vµ ph¸t s¸ng. B¶o hiÓm chØ båi thêng ch¸y do nguyªn nh©n kh¸ch quan nh do 9 thiªn tai, do s¬ suÊt cña con ngêi kh«ng ph¶i lµ ngêi ®îc b¶o hiÓm, do buéc ph¶i thiªu huû ®Ó tr¸nh ®Þch b¾t hoÆc tr¸nh l©y lan dÞch bÖnh. NÕu ch¸y tù ph¸t do néi tú hµng ho¸ mµ ngêi b¶o hiÓm chøng minh ®îc lµ do qu¸ tr×nh bèc xÕp hµng ho¸ lªn tµu kh«ng thÝch hîp th× hä cã quyÒn tõ chèi båi thêng. Ch¸y l©y lan sang c¸c hµng ho¸ kh¸c hay hµng bÞ háng do b¬m níc ch÷a ch¸y th× nh÷ng tæn thÊt nµy vÉn thuéc tr¸ch nhiÖm ®îc b¶o hiÓm. §©m va Lµ hiÖn tîng ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn va ch¹m vµo c¸c vËt thÓ chuyÓn ®éng hay cè ®Þnh. §©m va gi÷a tµu víi tµu ®îc më réng bao gåm: Tµu thuyÒn, xµ lan, cÇn cÈu næi, tµu kÐo, tµu lai d¾t, tµu míi h¹ thuû, tµu bÞ ®¾m díi biÓn, má neo vµ thuyÒn cña con tµu. Tai n¹n ®©m va cßn ®îc më réng ®©m va víi vËt thÓ kh¸c nh t¶ng b¨ng tr«i, ®¸ ngÇm, cÇu c¸c c«ng tr×nh cña c¶ng s«ng, c«ng tr×nh kiÕn tróc s«ng biÓn, m¸y bay, vÖ tinh nh©n t¹o... 1.2 Rñi ro th«ng thêng ®îc b¶o hiÓm Thùc ra ®©y lµ nhãm rñi ro më réng thªm sau thêi kú s¬ khai cña b¶o hiÓm hµng h¶i, bao gåm 4 rñi ro sau: * Hµnh vi phi ph¸p cña thuyÒn trëng vµ thuû thñ ®oµn lµ nh÷ng ngêi kh«ng ®ång së h÷u víi chñ tµu hay chñ hµng ®èi víi con tµu hoÆc hµng ho¸ chuyªn chë. Hµnh vi ph¹m ph¸p bao hµm ý ®å x¶o tr¸ hay lõa g¹t, nh÷ng hµnh ®éng ph¹m ph¸p hay cè ý cña thuyÒn trëng hay thuû thñ, nh÷ng ngêi phôc vô tµu g©y ra ®èi víi con tµu vµ hµng ho¸. Nh÷ng hµnh vi phi ph¸p bao gåm bu«n lËu, l¸i tµu lÖch híng, lµm chËm chÔ hµnh tr×nh, lµm ®¾m tµu, b¬m níc lµm háng hµng, vøt hµng xuèng biÓn, tù ý ph¸ luËt lÖ h¶i quan, ph¸ bao v©y... Nh÷ng sai lÇm vÒ c¸ch xÐt ®o¸n, c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò hay bÊt cÈn kh«ng lµ hµnh vi phi ph¸p. NÕu thuyÒn trëng hay thñ thuû ®oµn lµm theo lÖnh cña chñ tµu hay chñ hµng th× nh÷ng hµnh vi nµy kh«ng gäi lµ phi ph¸p. Trong trêng hîp thuyÒn trëng hay thuû thñ cã cæ phÇn trong con tµu ®ang l¸i th× hµnh ®éng lµm h¹i ®Õn quyÒn lîi cña c¸c cæ phÇn kh¸c (trõ cæ phÇn cña chÝnh hä) còng gäi lµ hµnh vi ph¹m ph¸p. NÕu hµnh vi ph¹m ph¸p chØ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n phèi hîp dÉn ®Õn nh÷ng 10 tæn thÊt th× b¶o hiÓm vÉn chÞu tr¸ch nhiÖm kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp. * MÊt tÝch MÊt tÝch lµ khi mét con tµu kh«ng ®Õn c¶ng qui ®Þnh vµ sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh vÉn kh«ng nhËn ®îc tin tøc cña con tµu nµy th× ®îc coi lµ tµu ®· mÊt tÝch. Thêi gian hîp lý cã thÓ tuyªn bè tµu mÊt tÝch tïy thuéc vµo nguån luËt cña mçi níc. Theo bé luËt hµng h¶i ViÖt Nam thêi gian tuyªn bè mÊt tÝch lµ 3 lÇn thêi gian hµnh tr×nh vµ kh«ng nhiÒu h¬n 3 th¸ng, nÕu cã ¶nh hëng cña chiÕn tranh th× cho phÐp kh«ng qu¸ 6 th¸ng. T¹i Anh, th«ng thêng ngêi ta qui ®Þnh thêi gian hîp lý kh«ng qu¸ hai lÇn thêi gian hµnh tr×nh nhng kh«ng Ýt h¬n hai th¸ng, vµ kh«ng qu¸ 6 th¸ng. T¹i Ph¸p, ®èi víi chuyÕn ®i th«ng thêng ngêi ta Ên ®Þnh thêi gian hîp lý lµ 6 th¸ng vµ 1 n¨m ®èi víi c¸c chuyÕn ®i xa. LuËt hµng h¶i MIA 1906 môc 58 qui ®Þnh: “NÕu mét chiÕc tµu b¶o hiÓm mÊt tÝch vµ sau mét thêi gian hîp lý kh«ng nhËn ®îc tin tøc cña tµu ®ã th× coi lµ mét tæn thÊt toµn bé thùc tÕ”. Khi tµu ®îc coi lµ mÊt tÝch th× hµng ho¸ còng ®îc coi lµ tæn thÊt toµn bé thùc tÕ, v× vËy trong mäi trêng hîp nhµ b¶o hiÓm sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm theo nh c¸c rñi ro ®îc b¶o hiÓm. * Vøt hµng xuèng biÓn Vøt hµng xuèng biÓn lµ hµnh ®éng nÐm hµng ho¸ xuèng biÓn ®Ó lµm nhÑ bít tµu hay cøu tµu khi gÆp n¹n. §ã lµ hµnh ®éng hy sinh cã tÝnh chÊt tù nguyÖn khi con tµu cã nguy c¬ ®e do¹ thËt sù nh»m b¶o vÖ phÇn tµu hay hµng cßn l¹i. Vøt hµng xuèng biÓn ph¶i xuÊt ph¸t tõ nguyªn nh©n ®e däa thùc sù ®Õn hµnh tr×nh vµ ph¶i ®îc thùc hiÖn tuÇn tù: hµng trªn boong, hµng gÇn n¬i bÞ ch¸y vøt tríc. Khi con tµu m¾c c¹n thuyÒn trëng ra lÖnh vøt bít hµng ho¸ cho nhÑ bít tµu ®Ó lµm tµu næi lªn. Tµu bÞ b·o lµm cho nghiªng, thuyÒn trëng ra lÖnh cho vøt bít mét sè hµng ho¸ ®Ó tµu lÊy l¹i th¨ng b»ng ®Ó tiÕp tôc cuéc hµnh tr×nh. Nh÷ng trêng hîp vøt hµng xuèng biÓn nh vËy ®îc nhµ b¶o hiÓm båi thêng. Vøt xuèng biÓn v× lý do chÝnh ®¸ng th× kh«ng cÇn ph¶i cã lÖnh cña thuyÒn trëng. Hµnh ®éng 11 vøt hµng xuèng biÓn ®îc båi thêng kh«ng phô thuéc vµo kÕt qu¶ xem xÐt, ph©n xö cã thuéc tÝnh chÊt cña tæn thÊt chung hay kh«ng. Hµng bÞ níc cuèn tr«i, sãng giã lµm cho l¨n xuèng biÓn, ®øt d©y ch»ng buéc l¨n xuèng biÓn còng ®îc coi lµ hµng vøt xuèng biÓn. Tuy nhiªn nhµ b¶o hiÓm sÏ kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm båi thêng vÒ nh÷ng trêng hîp vøt hµng xuèng biÓn v× néi tú hay do tÝnh chÊt cña hµng ho¸. * MÊt c¾p, giao thiÕu hµng MÊt c¾p chØ sù mÊt nguyªn kiÖn hµng hoÆc hµng ho¸ bªn trong bao b× cã dÊu vÕt cËy ph¸. Nã chØ mét hµnh ®éng ¨n c¾p cã tÝnh chÊt bÝ mËt. Giao thiÕu hµng hoÆc kh«ng giao hµng tøc lµ toµn bé kiÖn hµng kh«ng giao t¹i c¶ng ®Õn vµ kh«ng cã sù gi¶i thÝch vÒ nguyªn nh©n. Giao thiÕu hµng cã thÓ do s¬ suÊt, lÇm lÉn gi÷a chñ hµng vµ ngêi vËn t¶i trong khi giao nhËn. Muèn båi thêng chñ hµng ph¶i chøng minh trªn bé chøng tõ hîp lÖ chØ ra: Sè hµng thiÕu trªn ®· ®îc xÕp lªn ph¬ng tiÖn chuyªn chë tríc khi khëi hµnh. Hµng thiÕu do tæn thÊt th¬ng m¹i, hao hôt tù nhiªn, do bao b× r¸ch vì kÐm phÈm chÊt kh«ng chÞu ®îc trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn th× kh«ng thuéc rñi ro nµy. * Rñi ro cíp biÓn Tæn thÊt do hµnh ®éng cíp biÓn lµ sù më réng qui m« cña mÊt c¾p giao thiÕu hµng. Víi mçi con tµu bÞ mÊt tÝch ®· ®Ó l¹i ®»ng sau nã nh÷ng cuéc t×m kiÕm v« väng. Kh«ng ai biÕt ®îc nh÷ng con tµu ®ã hiÖn ë ®©u, bän cíp ®· lµm g× víi con tµu vµ sè phËn cña c¸c thuû thñ ®oµn còng nh hµng ho¸ trªn tµu ra sao. Mét vÝ dô ®iÓn h×nh ®ã lµ vô mÊt tÝch tµu Cheung Sun: Toµn bé thñ thuû ®oµn gåm 23 ngêi bÞ bän cíp biÓn trãi l¹i, bÞp m¾t vµ ®¸nh ®Ëp cho ®Õn chÕt råi nÐm x¸c xuèng biÓn. Sè phËn cña c¸c thñ thuû ®oµn trªn tµu Global Mars bÞ mÊt tÝch ngoµi bê biÓn Hong Kong thuéc vïng níc cña Trung Quèc th¸ng 2/2000 cã may m¾n h¬n mét chót. Nhng kh«ng v× thÕ mµ nã kh«ng ®ñ thuyÕt phôc ®Ó minh chøng téi ¸c cña bän cíp biÓn. Hä ®îc cøu tho¸t chØ lµ nhê vµo ý chÝ vµ lßng can ®¶m cña 12 chÝnh b¶n th©n hä. Kh«ng chØ cã vËy, bän cíp cßn thay ®æi cê vµ sè hiÖu c¸c con tµu, cíp hµng ho¸ ®i, tiªu t¸n toµn bé sè hµng ho¸ trªn tµu... ChØ víi hai trong sè rÊt nhiÒu dÉn chøng ®iÓn h×nh trªn ®· ®ñ ®Ó c¸c chñ tµu, chñ hµng cÇn ph¶i quan t©m ®Õn nguy c¬ c¸c con tµu bÞ mÊt tÝch nÕu kh«ng muèn bÞ ®Æt tríc nh÷ng tæn thÊt vÒ ngêi vµ tµi s¶n do bän cíp biÓn g©y ra. Vµ tÊt nhiªn, n¬i ®Ó hä cã thÓ göi trän niÒm tin tëng nhÊt kh«ng ai kh¸c chÝnh lµ c¸c nhµ b¶o hiÓm th©n tµu biÓn. 1.3 Rñi ro ®Æc biÖt Ngêi ®îc b¶o hiÓm muèn tham gia b¶o hiÓm rñi ro nµy th× ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn riªng hoÆc ®iÒu kho¶n riªng t¸ch khái hîp ®ång. Rñi ro ®Æc biÖt bao gåm: Rñi ro chiÕn tranh ChiÕn tranh lµ hËu qu¶ cña biÕn ®éng chÝnh trÞ x· héi dïng b¹o lùc ®Ó trÊn ¸p, cã hµnh ®éng thï ®Þch, ®èi ®Þch lÉn nhau. Nhµ b¶o hiÓm chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng hËu qu¶ do hµnh ®éng ®èi ®Þch cã tÝnh chÊt chiÕn tranh dï cã tuyªn bè hay kh«ng tuyªn bè x¶y ra. ChiÕn tranh bao gåm - Néi chiÕn c¸ch m¹ng, næi lo¹n, khëi nghÜa, hoÆc xung ®ét d©n sù, b¹o ®éng, phiÕn lo¹n ph¸t sinh tõ nh÷ng biÕn cè hay bÊt kú hµnh ®éng thï ®Þch nµo chèng l¹i c¸c thÕ lùc ®ang tham chiÕn. - ChiÕm gi÷, b¾t gi÷, tÞch thu tµi s¶n ph¸t sinh tõ nh÷ng biÕn cè hay bÊt kú hµnh ®éng nµo cã tÝnh chiÕn tranh. - BÞ tróng m×n, thuû l«i, bom ®¹n hay bÊt kú mét thø vò khÝ chiÕn tranh nµo kh¸c. Tr¸ch nhiÖm cña b¶o hiÓm chiÕn tranh ®îc giíi h¹n trong ph¹m vi “trªn mÆt níc”. Cã nghÜa lµ tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm cã hiÖu lùc tõ khi b¾t ®Çu xÕp hµng lªn tµu cho ®Õn khi l« hµng cuèi cïng rêi tµu. NÕu hµng ®Ó chuyÓn t¶i th× hiÖu lùc ®- 13 îc kÐo dµi thªm 15 ngµy kÓ tõ ngµy b¾t ®Çu dì hµng ®Ó chuyÓn t¶i. Nh÷ng tæn thÊt ®îc b¶o hiÓm ph¶i lµ hËu qu¶ trùc tiÕp cña chiÕn tranh. Rñi ro ®×nh c«ng Nh÷ng h háng cña tµu vµ hµng ho¸ sÏ ®îc b¶o hiÓm nÕu nguyªn nh©n trùc tiÕp g©y ra bëi nh÷ng ngêi ®×nh c«ng, c«ng nh©n bÞ cÊm xëng, nh÷ng ngêi tham gia g©y rèi lo¹n lao ®éng, ph¸ rèi trËt tù trÞ an hay b¹o ®éng, nh÷ng kÎ khñng bè hµnh ®éng v× lý do chÝnh trÞ. §×nh c«ng cßn bao gåm lý do kh«ng ®ñ, kh«ng cã ngêi lao ®éng hay lao ®éng bÞ kiÒm chÕ trong c¸c cuéc ®×nh c«ng cÊm xëng. Rèi lo¹n, b¹o ®éng hay biÕn ®éng d©n chóng, nh÷ng hµnh ®éng ¸c ý cña ngêi lao ®éng v× môc ®Ých kinh tÕ. Thêi gian hiÖu lùc cña b¶o hiÓm ®×nh c«ng lµ 30 ngµy sau khi dì l« hµng cuèi cïng ra khái ph¬ng tiÖn chuyªn chë, hoÆc nÕu cha hÕt thêi h¹n nµy mµ hµng ®· ®îc ®a ®Õn cho ngêi mua. 2. C¸c lo¹i tæn thÊt 2.1 Tæn thÊt bé phËn Tæn thÊt bé phËn lµ sù mÊt m¸t hoÆc gi¶m gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña tµi s¶n nhng cha ë møc ®é hoµn toµn. §èi víi tµu biÓn, tæn thÊt bé phËn díi d¹ng bÞ gi¶m gi¸ trÞ, gi¸ trÞ sö dông dÉn ®Õn ph¶i söa ch÷a hoÆc thay thÕ c¸c bé phËn cña th©n tµu. 2.2 Tæn thÊt toµn bé Tæn thÊt toµn bé lµ t×nh tr¹ng tµi s¶n bÞ tiªu huû hoµn toµn kh«ng cßn kh¶ n¨ng lÊy l¹i ®îc n÷a, bÞ mÊt hoÆc bÞ tíc quyÒn së h÷u, bÞ mÊt hoµn toµn gi¸ trÞ sö dông. Trong tæn thÊt toµn bé ngêi ta chia lµm hai lo¹i: Tæn thÊt toµn bé thùc tÕ Tæn thÊt toµn bé thùc tÕ lµ t×nh tr¹ng tµi s¶n bÞ mÊt hoµn toµn gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông. C¸c d¹ng cña tæn thÊt toµn bé thùc tÕ lµ bÞ ch¸y næ, ch×m ®¾m, bÞ chiÕm ®o¹t, bÞ mÊt tÝch, bÞ mÊt hoµn toµn gi¸ trÞ sö dông. 14 Tæn thÊt toµn bé íc tÝnh Tæn thÊt toµn bé íc tÝnh lµ d¹ng tæn thÊt th¬ng m¹i x¶y ra tuy cha ë møc ®é hoµn toµn nhng tæn thÊt toµn bé thùc tÕ lµ khã tr¸nh khái hoÆc muèn tr¸nh khái tæn thÊt nµy ph¶i bá ra mét chi phÝ lín h¬n sè tiÒn b¶o hiÓm cña b¶n th©n tµi s¶n cøu vít ®îc. Gi¶ sö mét con tµu bÞ ch×m ®¾m sau khi ®· bÞ ch¸y næ, ph¸ huû. NÕu tÝnh chi phÝ trôc vít tµu th× chi phÝ nµy sÏ cao h¬n rÊt nhiÒu so víi gi¸ trÞ cña phÇn th©n tµu ®· bÞ ®¾m. Khi x¶y ra tæn thÊt toµn bé íc tÝnh th× chñ tµu ph¶i th«ng b¸o tõ bá ®èi tîng ®îc b¶o hiÓm cho ngêi b¶o hiÓm, ®ång thêi tiÕp tôc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó h¹n chÕ tæn thÊt tiÕp theo cho ®Õn khi nhËn ®îc chÊp thuËn cña ngêi b¶o hiÓm. Khi chÊp thuËn ngêi b¶o hiÓm båi thêng tæn thÊt nh ®èi víi tæn thÊt toµn bé thùc tÕ vµ cã quyÒn së h÷u tµi s¶n ®· tõ bá ®Ó t×m biÖn ph¸p tËn thu gi¸ trÞ cßn l¹i cña chóng. Trong khi ®iÒu ®×nh tõ bá hoÆc cha chÊp thuËn tõ bá, ngêi b¶o hiÓm cã quyÒn lµm tiÕp c¸c c«ng viÖc ch¨m sãc, b¶o qu¶n, h¹n chÕ tæn thÊt nhng kh«ng v× hµnh ®éng nµy mµ ngêi b¶o hiÓm ®· chÊp thuËn viÖc tõ bá. ViÖc ®a th«ng b¸o tõ bá vµ chÊp thuËn tõ bá cµng nhanh th× ngêi ®îc b¶o hiÓm ®îc båi thêng cµng nhanh, ®ång thêi ngêi b¶o hiÓm ®îc së h÷u tµi s¶n tõ bá cµng sím, møc ®é tæn thÊt t¹i thêi ®iÓm ®ã sÏ nhá h¬n. Tuy nhiªn, nÕu ®èi tîng ®îc b¶o hiÓm ®· bÞ tæn thÊt toµn bé thùc tÕ hay ngêi ®îc b¶o hiÓm nhËn ®îc th«ng b¸o vÒ t×nh tr¹ng tæn thÊt qu¸ chËm khiÕn cho tµi s¶n bÞ tæn thÊt toµn bé thùc tÕ th× kh«ng cÇn göi th«ng b¸o tõ bá. 2.3 Tæn thÊt riªng Tæn thÊt riªng lµ tæn thÊt chØ g©y ra thiÖt h¹i cho riªng quyÒn lîi cña mét trong sè rÊt nhiÒu chñ së h÷u trong cuéc hµnh tr×nh do nh÷ng rñi ro ®îc b¶o hiÓm g©y ra. Tæn thÊt riªng ®îc ph©n biÖt víi tæn thÊt do c¨n cø vµo hai ®iÒu kiÖn sau: - Xem xÐt quyÒn lîi ®îc b¶o hiÓm: tæn thÊt chØ liªn quan ®Õn tõng quyÒn lîi b¶o hiÓm riªng biÖt. 15 - Nguyªn nh©n g©y ra tæn thÊt lµ thiªn tai, tai n¹n bÊt ngê thuéc rñi ro ®îc b¶o hiÓm. Nh vËy, tæn thÊt riªng cã thÓ lµ tæn thÊt toµn bé hay tæn thÊt bé phËn. B¶o hiÓm kh«ng chØ båi thêng tæn thÊt riªng thuéc rñi ro b¶o hiÓm mµ cßn båi thêng c¸c chi phÝ hîp lý ph¸t sinh cña vô tæn thÊt riªng (chi phÝ tæn thÊt riªng). Trong b¶o hiÓm th©n tµu, tæn thÊt riªng biÓu hiÖn d¹ng: chi phÝ ®· söa ch÷a tµu vµ Chi phÝ cha söa ch÷a tµu mµ chóng ta sÏ nghiªn cøu trong phÇn “C¸c lo¹i chi phÝ”. 2.4. Tæn thÊt chung Tæn thÊt chung lµ tæn thÊt g©y ra bëi hoÆc lµ hËu qu¶ trùc tiÕp cña hµnh ®éng tæn thÊt chung cña thuyÒn trëng vµo lóc nguy hiÓm nh»m môc ®Ých b¶o vÖ an toµn chung cho c¶ hµnh tr×nh. Ngêi b¶o hiÓm cã tr¸ch nhiÖm c¶ vÒ sù hy sinh tæn thÊt chung ®èi víi mét phÇn hay toµn bé tµi s¶n ®îc b¶o hiÓm vµ c¶ vÒ sù ®ãng gãp tæn thÊt chung mµ ngêi ®îc b¶o hiÓm cã thÓ ph¶i ®ãng gãp cho hµng ho¸ cña hä, bao gåm mäi chi phÝ tæn thÊt chung cho chuyÕn ®i. §Ó x¸c ®Þnh tæn thÊt chung ngêi ta c¨n cø vµo 4 nguyªn t¾c York - Antwerp. Thø nhÊt Ph¶i cã nguy c¬ ®e däa thùc sù cho toµn bé hµnh tr×nh, sù hy sinh ph¶i ë ®iÒu kiÖn bÊt thêng. - Tai häa ®e däa ph¶i mang tÝnh cÊp b¸ch, hµnh ®éng hy sinh tæn thÊt chung ph¶i nh»m tr¸nh tai häa chung nhng ph¶i ë trong t×nh tr¹ng cã tai häa vµ tai häa cã tÝnh khÈn cÊp. - Tai häa ph¶i ®e däa toµn bé chiÕc tµu nghÜa lµ c¶ hµng ho¸ vµ tµu. V× vËy ph¶i hy sinh quyÒn lîi côc bé cña mét sè ngêi (chñ hµng vµ chñ tµu) ®Ó cøu v·n c¸c quyÒn lîi cßn l¹i. - §iÒu kiÖn bÊt thêng cßn cã nghÜa lµ ngoµi nhiÖm vô chøc tr¸ch cña thuû thñ ®oµn. Thø hai Ph¶i lµ hµnh ®éng hy sinh tù nguyÖn cè ý, cã dông ý cña con ngêi trªn tµu. 16 - Hµnh vi hy sinh tæn thÊt chung ph¶i lµ tù nguyÖn, cã ý ®Þnh chø kh«ng ph¶i lµ kh«ng thÓ tr¸nh ®îc (tÊt c¶ c¸c tæn thÊt, tæn h¹i bÊt ngê ®Òu bÞ lo¹i trõ). - Hµnh ®éng hy sinh bao hµm mét môc tiªu cao c¶ chÞu thiÖt thßi vÒ phÇn m×nh, cøu v·n ®em l¹i quyÒn lîi chung trong mét t×nh thÕ nguy cÊp ®ßi hái. Thø ba Sù hy sinh tµi s¶n vµ c¸c chi phÝ bá ra ph¶i hîp lý. Tµi s¶n hy sinh ph¶i lµ tµi s¶n nguyªn vÑn, tµi s¶n ®· bÞ tæn thÊt riªng råi míi hy sinh th× kh«ng dîc coi lµ tæn thÊt chung. Vµ còng kh«ng thÓ v× nguy c¬ ®e däa mµ thuû ®oµn muèn hy sinh tµi s¶n vµ chi phÝ bao nhiªu còng ®îc. Thø t V× an toµn chung cña c¸c quyÒn lîi trªn tµu. Nguyªn t¾c nµy thÓ hiÖn ý chÝ cña sù hy sinh. Môc ®Ých vµ dông ý cña hµnh ®éng hy sinh ph¶i ®Æt quyÒn lîi an toµn chung lªn trªn hÕt vµ ph¶i ®em l¹i an toµn chung cho tÊt c¶ c¸c quyÒn lîi kh¸c trªn tµu. Sù hy sinh v× an toµn chung ®Ó tr¸nh gÆp mét tai häa ban ®Çu l¹i gÆp tai häa thø hai, bÞ mét tæn thÊt kh«ng thÓ tr¸nh khái nhng kh«ng ph¶i tæn thÊt toµn bé cho c¸c quyÒn lîi trªn tµu vÉn ®îc coi lµ tæn thÊt chung.Tµu cã nguy c¬ bÞ ®¾m, buéc ph¶i lao vµo chç c¹n vµ bÞ m¾c c¹n, tai häa thø hai lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái, lµ tæn thÊt chung. Khi x¶y ra tæn thÊt chung, chñ tµu ph¶i ®îc thuyÒn trëng th«ng b¸o kÞp thêi vµ hä th«ng b¸o cho c¸c chñ hµng biÕt. Chñ hµng muèn nhËn ®îc hµng ph¶i ký quÜ ®ãng gãp tæn thÊt chung hoÆc lµm b¶n cam kÕt. Chñ tµu sÏ chØ ®Þnh ngêi cã ®Çy ®ñ kh¶ n¨ng tÝnh to¸n ph©n bæ tæn thÊt chung. NÕu chñ tµu tuyªn bè tõ bá hµnh tr×nh v× tæn thÊt toµn bé th× còng kh«ng cã quyÒn bá mÆc hµng hãa cha bÞ h h¹i trong hµnh tr×nh. Cã nghÜa lµ hä ph¶i cã tr¸ch nhiÖm chuyÓn t¶i, cøu trî hµng ho¸ ®Ó göi hµng vÒ ®Õn bÕn cuèi cïng ghi trªn vËn ®¬n an toµn. Cã b¶ng so s¸nh tæn thÊt chung vµ tæn thÊt riªng nh sau: B¶ng 2: So s¸nh tæn thÊt chung vµ tæn thÊt riªng Môc so s¸nh Tæn thÊt chung 17 Tæn thÊt riªng 1. TÝnh chÊt Hy sinh NgÉu nhiªn Hµnh ®éng cè ý Thiªn tai, tai n¹n V× sù an toµn chung cho c¸c quyÒn lîi trªn tµu Tæn thÊt quyÒn lîi cña ai ngêi ®ã chÞu 2. Nguyªn nh©n 3. HËu qu¶ VÒ tÝnh chÊt, tæn thÊt chung lµ sù hi sinh tù nguyÖn trong khi ®ã tæn thÊt riªng x¶y ra do ngÉu nhiªn, bÊt ngê. Hµnh ®éng g©y ra tæn thÊt chung lµ hµnh ®éng cã chñ ý cßn tæn thÊt riªng do nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan g©y ra vµ kh«ng n»m trong sù kiÓm so¸t cña con ngêi. NÕu tæn thÊt riªng x¶y ra t¸c ®éng ®Õn lîi Ých cña tõng chñ së h÷u riªng lÎ th× hµnh ®éng tæn thÊt chung v× sù an toµn cña tÊt c¶ c¸c quyÒn lîi trªn tµu. 3. C¸c lo¹i chi phÝ trong b¶o hiÓm th©n tµu biÓn 3.1 Chi phÝ tæn thÊt riªng Trong b¶o hiÓm th©n tµu biÓn, chi phÝ tæn thÊt riªng biÓu hiÖn díi hai d¹ng chi phÝ lµ chi phÝ ®· söa ch÷a tµu vµ chi phÝ cha söa ch÷a tµu. Chi phÝ ®· söa ch÷a tµu Bao gåm chi phÝ söa ch÷a t¹m thêi vµ chi phÝ söa ch÷a chÝnh thøc. Söa ch÷a t¹m thêi chØ x¶y ra khi khu vùc gÇn n¬i tµu bÞ n¹n chØ cã ®iÒu kiÖn söa ch÷a t¹m thêi cho tµu ch¹y ®îc ®Õn n¬i cã ®ñ ®iÒu kiÖn söa ch÷a chÝnh thøc. HoÆc t¹i ®ã cã thÓ söa ch÷a chÝnh thøc nhng víi chi phÝ qu¸ cao. NÕu söa ch÷a t¹m thêi nh»m môc ®Ých kinh doanh cña chñ tµu ®Ó tranh thñ khai th¸c tµu, thu cíc phÝ th× kh«ng thuéc tr¸ch nhiÖm cña b¶o hiÓm. Chi phÝ söa ch÷a chÝnh thøc lµ viÖc söa ch÷a, thay thÕ c¸c bé phËn tæn thÊt ®· x¶y ra nh»m kh«i phôc l¹i gi¸ trÞ ban ®Çu cña con tµu tríc khi cã tai n¹n. Muèn söa ch÷a chÝnh thøc chñ tµu ph¶i lËp kÕ ho¹ch söa ch÷a vÒ ®Þa ®iÓm tiÕn hµnh söa ch÷a, thêi gian vµ dù to¸n chi phÝ cho viÖc söa ch÷a. Ngêi b¶o hiÓm ®îc quyÒn chän n¬i söa ch÷a theo ph¬ng thøc ®Êu thÇu sao cho gi¸ c¶ vµ thêi gian söa ch÷a hîp lý nhÊt. ViÖc thay thÕ míi bé phËn h háng ®îc ¸p dông theo ®iÒu kiÖn “lÊy míi thay cò” trõ ®i tû lÖ khÊu hao. Theo tËp qu¸n, ngêi b¶o hiÓm qui íc 18 tû lÖ khÊu hao lµ 1/6 hay 1/3 gi¸ trÞ bé phËn cò ®îc thay míi tuú theo thêi gian sö dông (trõ c¸c bé phËn sau: Neo tµu, l¸t ®¸y tµu, chi phÝ gß uèn, vËt kiÕn tróc, vËt dïng b»ng thÐp, chi phÝ hµn c¾t, gät, th¸o l¾p, ®ôc... kh«ng tÝnh khÊu hao). Chi phÝ cha söa ch÷a tµu Cã nh÷ng tæn thÊt h h¹i g©y ra ®èi víi con tµu nhng kh«ng lµm ¶nh hëng ®Õn hµnh tr×nh vµ qu¸ tr×nh kinh doanh cña tµu (cha cÇn söa ch÷a ngay mµ vÉn ®ñ kh¶ n¨ng ®i biÓn). Chi phÝ söa ch÷a lµ sè tiÒn hîp lý ®èi víi viÖc gi¶m gi¸ trÞ th©n tµu, m¸y mãc, trang thiÕt bÞ do viÖc h háng cha söa ch÷a g©y ra víi ®iÒu kiÖn: Trong thêi h¹n b¶o hiÓm cha söa ch÷a, kÕt thóc thêi h¹n hiÖu lùc cña b¶o hiÓm, ngêi ®îc b¶o hiÓm ph¶i ®ßi båi thêng chi phÝ nµy. H háng söa ch÷a nhng chñ tµu quyÕt ®Þnh b¸n con tµu th× kh«ng båi thêng chi phÝ dù tÝnh hîp lý cho viÖc söa ch÷a nµy vµ kh«ng chÞu sù gi¶m gi¸ trÞ th¬ng m¹i cña con tµu. §îc båi thêng gi¸ trÞ gi¶m gi¸ con tµu khi b¸n ®i mµ sè tiÒn gi¶m gi¸ kh«ng vît sè tiÒn dù to¸n hîp lý söa ch÷a con tµu bÞ tæn thÊt thuéc rñi ro ®îc b¶o hiÓm. 3.2 Chi phÝ tæn thÊt chung Trong khi gÆp tæn thÊt cã sù hy sinh v× môc ®Ých h¹n chÕ bít tæn thÊt vµ v× sù an toµn chung, sù hy sinh nÕu ph¸t sinh chi phÝ. Tuy nhiªn, cã rÊt nhiÒu tranh c·i xung quanh c¸c chi phÝ nµy thuéc tæn thÊt chung hay tæn thÊt riªng nh: Chi phÝ cøu n¹n bao gåm cøu n¹n tù nguyÖn hay cøu n¹n theo hîp ®ång. §©y lµ tiÒn c«ng tr¶ cho ngêi cøu n¹n ®· bá c«ng søc, kü thuËt, vËt t... ®Ó cøu tµi s¶n ®ang bÞ ®e däa tæn thÊt bëi c¸c thiÖt h¹i tiÕp theo. TiÒn c«ng tr¶ thªm cho ngêi cøu n¹n. Chi phÝ t¹i bÕn l¸nh n¹n kh«ng ph¶i lµ bÕn cuèi cïng: chi phÝ lai d¾t hoa tiªu, c¶ng phÝ, dì hµng, thuª kho b·i, xÕp hµng lªn tµu hoÆc chuyÓn sang tµu kh¸c, tiÒn l¬ng, nhiªn liÖu, thùc phÈm trong thêi gian l¸nh n¹n, söa ch÷a tµu t¹m thêi hay söa ch÷a chÝnh thøc con tµu... 19 §Ó xem xÐt c¸c chi phÝ trªn cã thuéc tæn thÊt chung hay kh«ng ngêi ta c¨n cø vµo 4 nguyªn t¾c x¸c ®Þnh tæn thÊt chung. NÕu c¸c chi phÝ trªn ®Ó kh¾c phôc tæn thÊt riªng chØ v× lîi Ých cña mét hay mét sè ngêi th× kh«ng ph¶i tæn thÊt chung. Chi phÝ tæn thÊt chung nÕu liªn quan ®Õn nhiÒu ngêi th× sÏ ®îc ph©n bæ hîp lý vµ thuéc tr¸ch nhiÖm båi thêng cña ngêi b¶o hiÓm. 3.3 Chi phÝ ®Ò phßng h¹n chÕ tæn thÊt Trong suèt qu¸ tr×nh ho¹t ®éng nãi chung vµ trong tõng hµnh tr×nh nãi riªng ngêi ta thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Ò phßng h¹n chÕ tæn thÊt nh»m lµm gi¶m bít nguy c¬ x¶y ra rñi ro. Còng cã thÓ ngêi ta thùc hiÖn viÖc nµy tríc khi khëi hµnh hay sau khi ®· vÒ tíi bÕn cuèi cïng vµ tÊt nhiªn nã cã ph¸t sinh chi phÝ. Chi phÝ nµy lµ chi phÝ ®Ò phßng h¹n chÕ tæn thÊt, tøc lµ chi phÝ cho viÖc trang bÞ m¸y mãc, cñng cè kh¶ n¨ng an toµn cña con tµu vµ cña c¶ hµng ho¸ xÕp trªn tµu. 3.4 Chi phÝ ®Æc biÖt Bao gåm c¸c lo¹i chi phÝ sau:  Chi phÝ chøng minh tæn thÊt: lµ chi phÝ cho viÖc chøng nhËn hay gi¸m ®Þnh tæn thÊt. Nh÷ng chi phÝ nµy thêng kh«ng ®îc ®Þnh tríc vµ tÊt nhiªn kh«ng ph¶i bÊt kú chi phÝ nµo chi ra ®Òu ®îc båi thêng. §èi víi chi phÝ ®Æc biÖt chØ lµ nh÷ng chi phÝ trùc tiÕp liªn quan ®Õn viÖc x¸c ®Þnh hoÆc chøng minh tæn thÊt.  Chi phÝ cho viÖc tè tông khiÕu n¹i trong ®©m va nh»m gi¶m bít sè tiÒn båi thêng cho ngêi b¶o hiÓm. 4. C¸c chñ thÓ liªn quan 4.1 Ngêi b¶o hiÓm Thùc chÊt ngêi b¶o hiÓm chÝnh lµ c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm lµ doanh nghiÖp ®îc thµnh lËp nh»m thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm vµ t¸i b¶o hiÓm. 20