Tài liệu Luận văn thạc sĩ kinh tế một số giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng tăng trưởng nông nghiệp bền vững thành phố cần thơ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP NGUYỄN TRỌNG ĐOÀN MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM ĐẨY MẠNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG TĂNG TRƯỞNG NÔNG NGHIỆP BỀN VỮNG THÀNH PHỐ CẦN THƠ LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Đồng Nai, 2012 ơ BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP NGUYỄN TRỌNG ĐOÀN MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM ĐẨY MẠNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG TĂNG TRƯỞNG NÔNG NGHIỆP BỀN VỮNG THÀNH PHỐ CẦN THƠ CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP MÃ SỐ: 60.31.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. LÊ TẤN NGHIÊM Đồng Nai, 2012 ơ i LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận văn NGUYỄN TRỌNG ĐOÀN ơ ii LỜI CẢM ƠN Đề tài nghiên cứu: “Một số giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng tăng trưởng nông nghiệp bền vững thành phố Cần Thơ”, được hoàn thành với sự hướng dẫn và giúp đỡ nhiệt tình của quý thầy cô và sự hỗ trợ của các cơ quan của thành phố Cần Thơ. Chân thành cảm ơn Tiến sĩ Lê Tấn Nghiêm - Trường Đại học Cần Thơ, là thầy đã trực tiếp hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu này. Chân thành cám ơn các Thầy Cô Trường ĐH Lâm Nghiệp và Trường Đại học Cần Thơ đã hỗ trợ và góp ý trong quá trình nghiên cứu phân tích luận văn, để tôi có thể hoàn thành đề tài nghiên cứu này. Chân thành cám ơn Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Tài nguyên và Môi trường, Cục Thống kê thành phố Cần Thơ ….đã hỗ trợ và góp ý trong quá trình thu thập số liệu để thực hiện đề tài nghiên cứu này. Vì những nguyên nhân khách quan và thời gian thực hiện không nhiều nên bài viết không thể tránh khỏi những sai sót, rất mong được sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô và toàn thể các bạn. Tác giả luận văn Nguyễn Trọng Đoàn ơ iii Trang LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC BẢNG .........................................................................................vii DANH MỤC ĐỒ THỊ .....................................................................................viii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................viii ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .................................................................................................... 2 2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................................ 2 2.1.1. Mục tiêu tổng quát ................................................................................... 2 2.1.2. Mục tiêu cụ thể ........................................................................................ 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.................................................................. 3 3.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................. 3 3.2. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................... 3 3.2.1. Phạm vi về nội dung ................................................................................ 3 3.2.2. Phạm vi về không gian ............................................................................ 3 3.2.3. Phạm vi về thời gian ................................................................................ 3 4 Nội dung nghiên cứu .......................................................................................................... 3 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ........ 4 1.1.TỔNG LUẬN VỀ CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ ............................................. 4 1.2. CƠ SỞ LÝ LUẬN ....................................................................................................... 5 1.2.1.Cơ cấu kinh tế nông nghiệp và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiêp .....................…...5 1.2.1.1. Khái niệm cơ cấu kinh tế. ......................................................................................... 5 ơ iv 1.2.1.2. Khái niệm về cơ cấu kinh tế nông nghiệp. ............................................ 7 1.2.1.3. Khái niệm về chuyển dịch cơ cấu kinh tế. ............................................. 8 1.2.1.4. Khái niệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp.............................. .9 1.2.2. Các lý thuyết về chuyển dịch cơ cấu kinh tế ................................................................ 10 1.2.2.1. Lý thuyết về chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong quá trình CNH ............ 11 1.2.2.2. Lý thuyết về chuyển dịch cơ cấu hai khu vực ...................................... 13 1.2.2.3. Nhóm lý thuyết về phát triển nông nghiệp bền vững............................ 18 1.2.3.Yêu cầu khách quan phải chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ............................. 20 1.2.3.1. Quan điểm về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ........................................... 20 1.2.3.2. Xu hướng chuyển dịch cơ cấu sản xuất nông nghiệp ................................................ 22 1.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ............................ 24 1.2.4.1. Nhóm các nhân tố kinh tế ........................................................................................ 25 1.2.4.1. Nhóm các nhân tố phi kinh tế ................................................................................. 26 1.2.5. Mối quan hệ giữa chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và tăng trưởng kinh tế .....27 1.2.6. Kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của một số nước và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam .................................................... 29 1.2.6.1. Kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của một số nước trong khu vực ............................................................................................. 29 1.2.6.2. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam ...................................................... 35 CHƯƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................................................................................. 37 2.1- ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU ......................................................................... 37 2.1.1.Vị trí địa lý, đặc điểm tự nhiên 37 2.1.1.1. Vị trí địa lý ................................................................................................................ 37 2.1.1.2. Đặc điểm tự nhiên ..................................................................................................... 39 2.1.2. Nguồn lực Kinh tế-xã hội ……………………………………………………………43 2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................................. 51 ơ v CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ......................................................................... 53 3.1- THỰC TRẠNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP TP CẦN THƠ GIAI ĐOẠN 2000-2010 .............................................................................................. 53 3.1.1. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế .......................................................................................... 53 3.1.1.1.Chuyển dịch cơ cấu tổng sản phẩm (GDP) ................................................................ 53 3.1.1.2.Chuyển dịch cơ cấu giá trị sản xuất .......................................................................... 55 3.1.2.Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ........................................................................... 59 3.1.2.1.Chuyển dịch cơ cấu giá trị sản xuất và giá trị tăng thêm Ngành Nông Lâm nghiệp và Thủy sản ............................................................................................................ 59 3.1.2.2.Chuyển dịch cơ cấu giá trị sản xuất và giá trị tăng thêm trong nội bộ Ngành Nông nghiệp .............................................................................................................. 62 3.1.2.3.Chuyển dịch cơ cấu giá trị sản xuất trong nội bộ Ngành Lâm nghiệp............................ 66 3.1.2.4.Chuyển dịch cơ cấu giá trị sản xuất trong nội bộ Ngành Thủy sản ................................ 67 3.1.3. Phân tích tăng trưởng bình quân Ngành Nông nghiệp và từng phân ngành kinh tế trong nông nghiệp giai đoạn 2000-2005 và 2005-2010 ........................................................ 68 3.1.3.1 Tốc độ tăng trưởng bình quân trong toàn bộ Ngành Nông nghiệp.............................. 68 3.1.3.2. Tốc độ tăng trưởng bình quân trong nội bộ ngành nông nghiệp ................................ 69 3.1. 3.3. Tốc độ tăng trưởng bình quân trong ngành lâm nghiệp ................................................ 69 3.1.3.4. Tốc độ tăng trưởng bình quân trong ngành thủy sản .................................................... 70 3.1.4. Phân tích tác động của các nhân tố tác động chủ yếu đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp................................................................................................... 72 3.1.4.1. Các nhân tố kinh tế ..................................................................................................... 72 3.1.4.2. Các nhân tố phi kinh tế chủ yếu .................................................................................. 81 3.1.5. Mối quan hệ giữa chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và tăng trưởng kinh tế ....... 85 3.1.6. Đánh giá một số chỉ tiêu về tăng trưởng nông nghiệp bền vững ................................... 91 3.1.7. Nhận xét – Đáng giá chung.......................................................................................... 93 3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM ĐẨY MẠNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KTNN THEO HƯỚNG TĂNG TRƯỞNG NÔNG NGHIỆP BỀN VỮNG ....................................................... 95 3.3.1. Quan điểm chung ............................................................................................................ 95 3.3.2. Phương hướng ................................................................................................................. 96 3.3.3. Một số giải pháp chủ yếu nhằm nông nghiệp theo hướng tăng trưởng nông nghiệp bền vững.......97 ơ vi KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ................................................................................... 104 KẾT LUẬN ...................................................................................................................... 104 KHUYẾN NGHỊ .............................................................................................................. 106 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................ 107 PHỤ LỤC........................................................................................................................ 109 ơ vii DANH MỤC BẢNG Trang Bảng 3.1: Cơ cấu tổng sản phẩm của thành phố Cần Thơ ..................................................... 53 Bảng 3.2: Tăng trưởng tổng sản phẩm của thành phố Cần Thơ ............................................. 54 Bảng 3.3: Cơ cấu giá trị sản xuất của thành phố Cần Thơ ..................................................... 56 Bảng 3.4: Tăng trưởng giá trị sản xuất của thành phố Cần Thơ ............................................ 56 Bảng 3.5: Cơ cấu giá trị sản xuất ngành Nông-lâm nghiệp và thuỷ sản ................................. 59 Bảng 3.6: Cơ cấu giá trị tăng thêm ngành Nông-lâm nghiệp và thuỷ sản .............................. 60 Bảng 3.7: Cơ cấu giá trị sản xuất của nội bộ ngành nông nghiệp .......................................... 62 Bảng 3.8: Cơ cấu giá trị tăng thêm của nội bộ ngành nông nghiệp........................................ 63 Bảng 3.9: Cơ cấu giá trị sản xuất đối với trồng trọt .............................................................. 64 Bảng 3.10: Cơ cấu giá trị sản xuất đối với chăn nuôi ............................................................ 65 Bảng 3.11: Cơ cấu giá trị sản xuất của nội bộ ngành lâm nghiệp .......................................... 66 Bảng 3.12: Cơ cấu giá trị sản xuất của nội bộ ngành thủy sản............................................... 67 Bảng 3.13: Tốc độ tăng trưởng bình quân trong Ngành Nông nghiệp ................................... 68 Bảng 3.14: Tốc độ tăng trưởng bình quân nội bộ ngành nông nghiệp ................................... 69 Bảng 3.15: Tốc độ tăng trưởng bình quân trong ngành lâm nghiệp.......................................... 70 Bảng 3.16: Tốc độ tăng trưởng bình quân trong ngành thủy sản ............................................. 70 Bảng 3.17: Cơ cấu vốn phân theo khu vực ........................................................................... 72 Bảng 3.18: Cơ cấu vốn phân theo nội bộ Ngành nông nghiệp ............................................... 73 Bảng 3.19: Cơ cấu lao động phân theo khu vực .................................................................... 75 Bảng 3.20: Cơ cấu lao động phân theo nội bộ Ngành nông nghiệp ....................................... 76 Bảng 3.21: Hiện trạng sử dụng đất TP Cần Thơ ................................................................... 78 Bảng 3.22: Số liệu GDP/người của thành phố Cần Thơ 2000-2010 ...................................... 90 ơ viii DANH MỤC ĐỒ THỊ Trang Đồ thị 3.1: Số liệu về dân số TP Cần Thơ .....................................................................47 Đồ thị 3.2: Cơ cấu lao động TP Cần Thơ.......................................................................48 Đồ thị 3.3: Tăng trưởng tổng sản phẩm ........................................................................55 Đồ thị 3.4: Tăng trưởng giá trị sản xuất .........................................................................57 Đồ thị 3.5: Tăng trưởng GDP TP Cần Thơ ....................................................................86 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Tiếng Anh Thuật ngữ GDP Gross Domestic Products Tổng sản phẩm quốc nội PCI Per Capital Income Thu nhập bình quân đầu người GAP Good Agricultural Practise Phương pháp canh tác nông nghiệp an toàn IPM Integrated Protect Management Phương pháp phòng trừ dịch hại tổng hợp ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long TP Cần Thơ Thành phố Cần Thơ ơ 1 ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Tính cấp thiết của đề tài Nông nghiệp là một ngành kinh tế quan trọng của Việt Nam. Phát triển nông nghiệp luôn giữ một vị trí quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của nước ta. Để thúc đẩy sản xuất nông nghiệp phát triển, đạt hiệu quả cao và bền vững, việc xác định và hoàn thiện một cơ cấu kinh tế nông nghiệp hợp lý, phù hợp với xu hướng phát triển chung của nền kinh tế không chỉ là yêu cầu có tính khách quan, mà còn là một trong những nội dung chủ yếu của quá trình công nghiệp, hiện đại hóa đất nước. Đó là quá trình biến đổi về chất, toàn diện và là quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tiến bộ, phát huy lợi thế so sánh của từng khu vực, trong đó phát triển một nền nông nghiệp và thị trường hàng hoá đa dạng trên cơ sở một nền nông nghiệp gắn bó với công nghiệp, phát triển ngành nghề mới, một hệ thống dịch vụ có hiệu quả đáp ứng các yêu cầu phát triển trên địa bàn nông thôn. Để phát triển thị trường nông thôn, có nhiều hệ thống các giải pháp khác nhau, cả ở tầm vi mô và quản lý nhà nước. Việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp phải gắn với đầu tư cho phát triển công nghệ và xúc tiến thương mại trên thị trường nông thôn. Đặc biệt, cần có các chính sách đúng đắn của nhà nước từ trung ương đến địa phương và sự năng động sáng tạo của các tổ chức kinh tế với tinh thần, ý thức xây dựng và phát triển của người dân nông thôn, cũng như đội ngũ trí thức vì sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn trong lộ trình phát triển của địa phương. Với định hướng phát triển theo Nghị quyết 5-/NQTW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX về đẩy nhanh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn thời kỳ 2001-2010 và Nghị quyết số ơ 2 26-/NQTW ngày 05/8/2008 Ban Chấp hành Trung ương khóa X, về nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Nên việc xác định việc chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp là đòn bẩy thúc đẩy trong quá trình sản xuất, đề ra mục tiêu tiếp tục phát huy lợi thế về tiềm năng, thế mạnh của thành phố để đẩy mạnh phát triển sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp theo hướng tăng trưởng nông nghiệp bền vững vì mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của cả nước nói chung và thành phố Cần Thơ nói riêng. Đó là lý do tôi chọn đề tài “Một số giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng tăng trưởng nông nghiệp bền vững thành phố Cần Thơ” làm luận văn tốt nghiệp. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu tổng quát Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là tập trung làm rõ cơ sở lý luận về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và phân tích, đánh giá thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của TP Cần Thơ giai đoạn 20002010. Trên cơ sở đó, đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp thành phố Cần Thơ theo hướng tăng trưởng nông nghiệp bền vững. 2.2. Mục tiêu cụ thể (1) Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp. Từ đó rút ra những vấn đề có tính phương pháp luận cho việc nghiên cứu chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp TP. Cần Thơ. (2) Phân tích, đánh giá thực trạng và các nhân tố ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở TP. Cần Thơ giai đoạn 2000-2010. ơ 3 (3) Đề xuất một số giải pháp giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp TP. Cần Thơ theo hướng tăng trưởng nông nghiệp bền vững. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu về cơ cấu nông nghiệp và quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, các vấn đề liên quan đến đất đai nông nghiệp và phi nông nghiệp, vốn đầu tư toàn xã hội, lực lượng lao động trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của TP Cần Thơ. 3.2. Phạm vi nghiên cứu 3.2.1. Phạm vi về nội dung: đề tài tập trung nghiên cứu sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo ngành được phản ánh chủ yếu qua sự thay đổi của giá trị sản xuất của ngành theo thời gian. 3.2.2. Phạm vi về không gian: luận văn nghiên cứu quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp trên địa bàn TP Cần Thơ. 3.2.3. Phạm vi về thời gian: nghiên cứu này sử dụng các số liệu có liên quan từ năm 2000 đến 2010 4. Nội dung nghiên cứu: - Luận văn tập trung nghiên cứu, hệ thống hóa một số lý luận cơ bản về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp. - Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của thành phố Cần Thơ thời gian qua. - Các giải pháp được đề xuất nhằm thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp phát triển theo hướng tăng trưởng nông nghiệp bền vững. ơ 4 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1.TỔNG LUẬN VỀ CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ  Lê Quốc Doanh (2006) đã nghiên cứu đề tài “Nghiên cứu luận cứ khoa học để chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa”, Báo cáo tổng kết đề tài khoa học chuyên ngành cấp nhà nước. Xây dựng được cơ sở và luận cứ khoa học cho quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn nhằm phát triển nền nông nghiệp hàng hóa, bền vững và nhằm thay đổi cơ cấu kinh tế nông thôn Việt Nam theo hướng theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Với phương pháp phân tích thống kê theo hệ thống chỉ tiêu đánh giá kết quả dịch chuyển của toàn quốc và toàn vùng và phân tích ngành hàng sản phẩm, phân tích và dự báo thị trường, kinh tế học thể chế.  Nguyễn Trọng Uyên (2007) đã nghiên cứu đề tài “Cơ sở khoa học và giải pháp chủ yếu thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp vùng Đồng bằng sông Cửu Long”, Luận án tiến sĩ. Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp vùng đồng bằng sông Cửu Long trong thời gian qua, từ đó đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy cơ cấu kinh tế nông nghiệp của vùng chuyển dịch nhanh hơn theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong thời gian tới. Tài liệu nghiên cứu một số mô hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp trên thế giới (Trung Quốc và Thái Lan); phân tích, đánh giá thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của vùng đồng bằng sông Cửu Long trong thời kỳ 1996-2005; phân tích các yếu tố đến chuyển ơ 5 dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của vùng đồng bằng sông Cửu Long; và đưa ra các giải pháp trung và dài hạn cho một số mục tiêu mang định hướng thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của vùng đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2010 và năm 2020.  Trần Tuấn Anh (2007) đã nghiên cứu đề tài “Phương hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành tỉnh Trà Vinh đến năm 2015”, Luận án tiến sĩ. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận cơ bản về chuyển dịch cơ cấu kinh tế có tính đến kinh nghiệm của một số nước và thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh Trà Vinh để xác định phương hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành của tỉnh đến năm 2015. Với phương án chuyển dịch cơ cấu kinh tế đến năm 2015 là: khu vực II tăng 18,3% từ năm 2006 đến năm 2006, tưng ứng tăng khu vực III là 7,8% và sẽ giảm khu vực I là 10,5%.  Nguyễn Thị Mỹ Hạnh (2007) đã nghiên cứu đề tài “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tỉnh Khánh Hòa”, Luận văn thạc sĩ. Hệ thống hóa cơ sở lý luận, phân tích, đánh giá thực trạng và đề xuất một số giải pháp nhằm thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tỉnh Khánh Hòa. Với phương pháp thống kê mô tả, so sánh và chuyên gia để đưa ra cái nhìn tổng quát, xác thực và đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố tác động, các kết quả và hiệu quả kinh tế - xã hội do quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp mang lại. 1.2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP 1.2.1. Cơ cấu kinh tế nông nghiệp và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp 1.2.1.1. Khái niệm cơ cấu kinh tế ơ 6 Cơ cấu kinh tế là một tổng thể hệ thống kinh tế bao gồm nhiều yếu tố có quan hệ chặt chẽ với nhau, tác động qua lại với nhau trong một không gian và thời gian nhất định, trong những điều kiện xã hội cụ thể, hướng vào thực hiện các mục tiêu đã định. Cơ cấu kinh tế thường gồm 3 phương diện hợp thành, đó là: (1) cơ cấu ngành kinh tế: phát triển các ngành nông - lâm - ngư nghiệp, là tổ hợp các ngành hợp thành các tương quan tỷ lệ, biểu hiện mối quan hệ giữa các ngành kinh tế quốc dân. Cơ cấu ngành kinh tế phản ánh phần nào trình độ phát triển của lực lượng sản xuất và phân công lao động xã hội của một quốc gia; (2) cơ cấu thành phần kinh tế: biểu hiện hệ thống tổ chức kinh tế với các chế độ sở hữu khác nhau có khả năng thúc đẩy sự phát triển của lực lượng sản xuất, thúc đẩy phân công lao động xã hội. cơ cấu thành phần kinh tế cũng là nhân tố tác động đến cơ cấu ngành kinh tế và cơ cấu vùng, lãnh thổ trong quá trình phát triển; (3) cơ cấu vùng lãnh thổ: được hình thành bởi việc bố trí sản xuất theo không gian địa lý Trong cơ cấu vùng lãnh thổ, có sự biểu hiện của cơ cấu ngành kinh tế trong điều kiện cụ thể của không gian lãnh thổ. Tùy theo tiềm năng phát triển kinh tế, gắn liền với sự hình thành phân bố dân cư trên lãnh thổ để phát triển tổng hợp hay ưu tiên một vài ngành kinh tế nào đó. Việc chuyển dịch cơ cấu lãnh thổ phải đảm bảo sự hình thành và phát triển có hiệu quả của các ngành kinh tế trên lãnh thổ và trên phạm vi cả nước. Ba loại hình cơ cấu trên đặc trưng cho cơ cấu kinh tế của nền kinh tế quốc dân. Chúng có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, trong đó cơ cấu ngành kinh tế có vai trò quan trọng hơn cả. Cơ cấu ngành và thành phần kinh tế chỉ có thể được hình thành và phát triển trên phạm vi vùng lãnh thổ và trên phạm vi cả nước. Đồng thời, việc phân bố sản xuất trên những vùng lãnh ơ 7 thổ một cách hợp lý có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển các ngành và thành phần kinh tế trên vùng lãnh thổ. Xác định cơ cấu kinh tế hợp lý và thúc đẩy sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế là vấn đề có ý nghĩa chiến lược quan trọng phụ thuộc vào sự hiểu biết sâu sắc các nhân tố kinh tế, xã hội, kỹ thuật cụ thể của từng vùng trong từng thời gian và khả năng tổ chức sản xuất, quản lý kinh tế, trên cơ sở đó khai thác thác và sử dụng có hiệu quả nguồn tài nguyên, đất đai, sức lao động, tư liệu sản xuất, tạo ra sự phát triển trên mọi vùng đất nước và tao điều kiện nâng cao đời sống nhân dân nói chung, khắc phục sự lạc hậu của nhiều vùng, nhiều dân tộc. 1.2.1.2. Khái niệm về cơ cấu kinh tế nông nghiệp Nông - lâm - ngư nghiệp là hệ thống nhỏ trong hệ thống lớn của cơ cấu kinh tế. Cơ cấu nông - lâm - ngư nghiệp cũng là một cấu trúc gắn bó hữu cơ nhiều nhân tố tác động qua lại lẫn nhau cùng tồn tại và phát triển trong những thời gian và không gian nhất định. (Bùi Tất Thắng, 2006). Do đó, cơ cấu nông nghiệp bao gồm các ngành sản xuất trồng trọt, chăn nuôi, nghề rừng, nuôi trồng đánh bắt thủy sản. Bản thân nhiều ngành trong nông nghiệp lại là những hệ thống nhỏ mà trong nhiều hệ thống nhỏ đó lại có những yếu tố, những thuộc tính giống nhau tạo thành hệ thống nhỏ hơn. Sản xuất nông nghiệp phát triển không ngừng, cơ cấu các ngành trong nông nghiệp cũng vận động, biến đổi không ngừng mở rộng. Trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, trong cơ cấu ngành nông nghiệp còn có thêm các ngành như: ngành chế biến lương thực, thực phẩm, dịch vụ nông nghiệp… mang tính chuyên môn hóa rõ rệt và tiếp tục có những phát sinh thêm những ngành mới nữa (công nghệ sinh học, tin học nông nghiệp). Thiếu những ngành này không thể có ngành nông nghiệp hoàn chỉnh được. ơ 8 Do vậy, cơ cấu kinh tế nông nghiệp trước hết là một bộ phận của cơ cấu kinh tế là một ngành lớn một tổng thể hữu cơ của nhiều ngành nhỏ, với nhiều cấp hệ khác nhau, không ngừng hoàn thiện và phát triển trong sự ổn định tương đối, trong các mối quan hệ khắn khít, tác động và tùy thuộc lẫn nhau giữa các yếu tố, được xác định bằng các quan hệ tỷ lệ về số lượng và chất lượng. Cơ cấu nông nghiệp chịu sự tác động mạnh mẽ của các điều kiện tự nhiên: đất đai, khí hậu, thời tiết, nguồn nước và các điều kiện kinh tế - xã hội 1.2.1.3. Khái niệm về chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Trong quá trình phát triển kinh tế của một quốc gia, cơ cấu kinh tế luôn thay đổi. Sự thay đổi của cơ cấu kinh tế từ trạng thái này sang trạng thái khác cho phù hợp với môi trường phát triển, gọi là chuyển dịch cơ cấu kinh tế(Nguyễn Trần Quế, 2004). Chuyển dịch cơ cấu kinh tế là một quá trình tất yếu gắn liền với sự phát triển kinh tế của một quốc gia, đặt biệt là sự phát triển trong quá trình hội nhập. Quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế diễn ra như thế nào phụ thuộc vào các yếu tố như quy mô kinh tế, mức độ mở cửa của nền kinh tế với bên ngoài, dân số của một quốc gia, các lợi thế tự nhiện, nhân lực, điều kiện kinh tế, văn hóa,… Nhân tố quan trọng khác góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế đó là quá trình chuyên môn hóa trong phạm vi quốc gia và mở rộng chuyên môn hóa quốc tế và thay đổi công nghệ, tiến bộ kỹ thuật. Chuyên môn hóa mở đường cho việc trang bị kỹ thuật hiện đại, áp dụng công nghệ tiên tiến, hoàn thiện tổ chức, nâng cao năng suất lao động xã hội. Chuyên môn hóa cũng tạo ra những hoạt động dịch vụ và chế biến mới, làm cho tỷ trọng các ngành truyền thống giảm đi, tỷ trọng các ngành dịch vụ kỹ thuật mới tăng trưởng nhanh chóng và dần dần chiếm ưu thế. Phân công lao động và sự tiến bộ kỹ thuật, công nghệ ngày càng phát ơ 9 triển sâu sắc tạo ra những tiền đề cho phát triển thị trường các yếu tố sản xuất. Và ngược lại, việc phát triển thị trường các yếu tố sản xuất lại thúc đẩy quá trình phát triển, tăng trưởng kinh tế và do vậy làm sâu sắc thêm quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế (Nguyễn Trần Quế, 2004). Thực chất chuyển dịch cơ cấu kinh tế là sự phát triển không đều giữa các ngành. Ngành có tốc độ phát triển cao hơn tốc độ phát triển chung của nền kinh tế thì sẽ tăng tỷ trọng và ngược lại. Nếu tất cả các ngành có cùng một tốt độ tăng trưởng thì tỷ trọng các ngành sẽ không đổi, nghĩa là không có chuyển dịch cơ cấu ngành. Độ dịch chuyển cơ cấu thường thay đổi nhiều trong thời kỳ tăng trưởng nhanh vì khi đó sự chênh lệch về tốc độ giữa các bộ phận sẽ lớn. Khi tăng trưởng thấp độ dịch chuyển cơ cấu sẽ chậm hơn do sự chênh lệch trong tốc độ phát triển giữa các bộ phận sẽ không lớn. 1.2.1.4. Khái niệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nói chung và cơ cấu kinh tế nông thôn, nông lâm, lâm nghiệp và thủy sản nói riêng vừa là vấn đề cơ bản có tầm chiến lược đối với nước ta, một nước đi lên từ nông nghiệp, vừa là vấn đề cấp bách trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước(Nguyễn Trần Quế, 2004). Nông nghiệp theo nghĩa rộng bao gồm ngành trồng trọt, chăn nuôi, lâm nghiệp và ngư nghiệp. Sự chuyển dịch tích cực sẽ mang lại lợi thế so sánh của ngành và từng bước khai thác được, phát huy, góp phần thúc đẩy sản xuất phát triển, cải thiện chất lượng tăng trưởng (Nguyễn Trần Quế, 2004). Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp là sự vận động của các yếu tố cấu thành của kinh tế nông nghiệp theo các quy luật khách quan dưới sự tác động của con người vào các nhân tố ảnh hưởng đến chúng theo những mục tiêu xác định. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo vùng nông nghiệp là sự ơ 10 chuyển dịch của các ngành nông nghiệp xét theo từng vùng trong nông nghiệp. Về thực chất, đó cũng là sự chuyển dịch của ngành nhưng được xem xét ở phạm vi hẹp hơn theo từng vùng lãnh thổ(Bùi Tất Thắng, 2006). 1.2.2. Các lý thuyết về chuyển dịch cơ cấu kinh tế Cho đến nay, trên thế giới có nhiều lý thuyết lý giải về nguồn gốc, xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế ra đời và ngày càng hoàn thiện thông qua việc kế thừa, chọn lọc và kiểm nghiệm qua thực tiễn tùy thuộc vào đặc điểm cụ thể của từng nền kinh tế trong từng giai đoạn khác nhau. Đối với nền nông nghiệp nước ta nước chung và TP Cần Thơ nói riêng hiện nay, việc lựa chọn các lý thuyết kinh tế để làm cơ sở cho phân tích, đánh giá và xác định hướng đi cho quá trình chuyển dịch cơ cấu cần căn cứ vào các đặc điểm chủ yếu sau: - Nền nông nghiệp đang trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa theo hướng hội nhập kinh tế toàn cầu, làm thế nào để lựa chọn các ngành, các lĩnh vực ưu tiên đầu tư trong điều kiện nguồn lực có hạn mà vẫn cớ thể đạt được một cơ cấu hợp lý và thúc đẩy tăng trưởng bền vững. - Nền kinh tế đang tồn tại và phát triển hai khu vực kinh tế, những mâu thuẫn nảy sinh trong quá trình chuyển dịch lao động từ khu vực nông nghiệp sang khu vực công nghiệp và dịch vụ đòi hỏi không chỉ có sự chuyển dịch nhanh cơ cấu kinh tế giữa các khu vực mà phải chuyển dịch ngay cả trong cơ cấu nội bộ ngành nông nghiệp thông qua việc phân bố lại các yếu tố nguồn lực. - Sản xuất nông nghiệp đang đứng trước yêu cầu chuyển dịch nhanh theo hướng tập trung, thâm canh cao với phát triển bền vững cả về tự nhiên và xã hội. Với những đặc điểm nêu trên. việc vận dụng đan xen các lý thuyết kinh tế có liên quan trực tiếp đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ơ