Tài liệu Luận văn quản lý vốn ở công ty cổ phần dược phẩm vĩnh phúc

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- PHẠM THỊ HUYỀN QUẢN LÝ VỐN Ở CÔNG TY CỔ PHẦN DƢỢC PHẨM VĨNH PHÚC LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội - 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- PHẠM THỊ HUYỀN QUẢN LÝ VỐN Ở CÔNG TY CỔ PHẦN DƢỢC PHẨM VĨNH PHÚC Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS NGÔ QUANG MINH Hà Nội - 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luâ ̣n văn này là công trình nghiên cƣ́u khoa h ọc độc lập của riêng tôi . Các số liệu trong Luận văn là hoàn toàn t rung thƣ̣c . Các đánh giá , kế t luâ ̣n khoa ho ̣c của Luâ ̣n văn chƣa tƣ̀ng đƣơ ̣c ai công bố trong bấ t cƣ́ công trình nghiên cứu khoa học nào khác trƣớc đó. Ngƣời viết cam đoan Phạm Thị Huyền LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn Quý thầy cô trong Ban giám hiệu nhà trƣờng, Khoa Kinh tế chính trị, trƣờng Đại học kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã giúp đỡ tôi rất nhiều trong thời gian học tập cũng nhƣ thực hiện Luận văn. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy PGS.TS Ngô Quang Minh đã tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện Luận văn tốt nghiệp. Nhờ có sự hƣớng dẫn của thầy mà tôi đã hoàn thành đƣợc Luận văn của mình và tích luỹ đƣợc nhiều kiến thức quý báu trong môi trƣờng tôi đang công tác. Tôi xin gửi lời cảm ơn gia đình, ngƣời thân đã động viên tôi rất nhiều trong thời gian vừa qua. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến các bạn đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Cuối cùng tôi xin chúc Quý thầy cô và các bạn luôn mạnh khỏe, hạnh phúc và thành đạt trong cuộc sống ./. MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................ i DANH MỤC BẢNG BIỂU .............................................................................. ii DANH MỤC HÌNH ......................................................................................... iii MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................. 1 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 2 2.1 Mục đích nghiên cứu của đề tài ........................................................... 2 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài .......................................................... 2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài:............................................ 2 3.1 Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài .......................................................... 2 3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài ............................................................ 2 4. Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................... 3 5. Kế t cấ u của đề tài ....................................................................................... 3 Chƣơng 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ VỐN KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP......................................... 4 1.1. Tổ ng quan tin ̀ h hin ̀ h nghiên cƣ́u có liên quan đế n đề tài........................ 4 1.2. Những vấn đề chung về vốn kinh doanh của doanh nghiệp ................... 6 1.2.1. Khái niệm vốn kinh doanh ............................................................... 6 1.2.2. Phân loại vốn kinh doanh ................................................................. 9 1.2.3. Vai trò vố n đố i với các hoa ̣t đô ̣ng sản xuấ t kinh doanh của Doanh nghiê ̣p ....................................................................................................... 12 1.3. Nô ̣i dung quản lý vốn ở doanh nghiệp ................................................. 13 1.3.1. Nguồn vốn của doanh nghiệp và phƣơng thức huy đô ̣ng vố n của doanh nghiệp. ........................................................................................... 13 1.3.2. Hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của doanh nghiệp .................... 29 1.3. 3. Các nhân tố tác động đến quản lý vốn tại doanh nghiệp .............. 37 1.3.4. Kinh nghiệm quản lý vốn ở một số doanh nghiệp dƣợc ở Việt Nam .................................................................................................................. 42 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................ 46 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................... 46 2.2. Xác định vấn đề nghiên cứu ................................................................. 46 2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................... 46 2.3.1. Phƣơng pháp thu thập số liệu ......................................................... 46 2.3.2. Phƣơng pháp phân tić h ................................................................... 47 2.3.4. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ................................................... 47 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ VỐN KINH DOANH TẠI CỒNG TY CỐ PHẦN DƢỢC PHẨM VĨNH PHÚC ....................................................... 48 3.1. Giới thiệu khái quát về Công ty Cổ phầ n Dƣơ ̣c phẩ m Viñ h Phúc ....... 48 3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển Công ty Cổ phần Dƣợc phẩm Vĩnh Phúc .......................................................................................................... 48 3.1.2. Chƣ́c năng, tổ chƣ́c bô ̣ máy quản lý của Công ty cổ phầ n dƣơ ̣c phẩ m Viñ h Phúc ....................................................................................... 51 3.1.3. Tổ ng quan hoa ̣t đô ̣ng kinh doanh của Công ty Cổ phầ n Dƣơ ̣c phẩ m Vĩnh Phúc. ................................................................................................ 55 3.2. Thực trạng quản lý vốn kinh doanh tại Công ty Cổ phần Dƣợc phẩm Vĩnh phúc trong thời gian qua. .................................................................... 62 3.2.1.Cơ chế huy động vốn....................................................................... 62 3.2.2. Hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của doanh nghiệp .................... 65 3.2. 3. Phân tích thực trạng các yếu tố tác động quản lý vốn tại doanh nghiệp ....................................................................................................... 69 3.3. Đánh giá chung về quản lý vốn tại Công ty Cổ phần Dƣợc phẩm Vĩnh Phúc. ............................................................................................................ 72 3.3.1. Những thành tựu đạt đƣợc .............................................................. 72 3.3.2. Những hạn chế còn tồn tại.............................................................. 74 3.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế ................................................... 75 Chƣơng 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ VỐN KINH DOANH TẠI CỒNG TY CỐ PHẦN DƢỢC PHẨM VĨNH PHÚC ............................. 77 4.1. Mục tiêu và định hƣớng phát triển về quản lý vốn ở Công ty Cổ phần Dƣợc phẩm Vĩnh Phúc trong thời gian tới. ................................................. 77 4.2. Các giải pháp hoàn thiện quản lý vốn kinh doanh của Công ty trong giai đoạn tới ................................................................................................. 78 4.2.1. Xác định chính xác nhu cầu về vốn cho từng hoạt động kinh doanh và lập kế hoạch huy động vốn một cách hợp lý. ...................................... 78 4.2.2. Chủ động khai thác nguồn vốn hợp lý ........................................... 78 4.2.3. Quản lý các khoản phải thu môt cách hợp lý, mang lai hiêu quả tối ƣu. ............................................................................................................. 80 4.2.4. Cải thiên khả năng thanh toán ........................................................ 81 4.2.5. Giải pháp đầu tƣ vào yếu tố con ngƣời, xây dựng đội ngũ lao động có trình độ cao, từng bƣớc đào tạo và đào tạo lại cán bộ kỹ thuật, quản lý .................................................................................................................. 82 4.2.6. Giải pháp xây dựng và phát triển văn hoá doanh nghiệp ............... 82 4.3. Một số kiến nghị ................................................................................... 83 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 85 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 86 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 CPH Cổ phầ n hoá 2 CTCP Công ty cổ phầ n 3 DN 4 LNTT Lơ ̣i nhuâ ̣n trƣớc thuế 5 LNST Lơ ̣i nhuâ ̣n sau thuế 6 SXKD Sản xuất kinh doanh 7 TCDN Tài chính doanh nghiệp 8 TCTD 9 TGNH Tổ chƣ́c tín du ̣ng Tiề n gƣ̉i ngân hàng 10 TSCĐ Tài sản cố định 11 TSLĐ Tài sản lƣu động 12 VCĐ Vố n cố định 13 VCSH Vố n chủ sở hƣ̃u 14 VKD Vố n kinh doanh 15 VLĐ Vố n lƣu đô ̣ng 16 VNN Vố n Nhà nƣớc Doanh nghiê ̣p i DANH MỤC BẢNG BIỂU STT Bảng Nội dung 1 Bảng 3.1 2 Bảng 3.2: 3 Bảng 3.3 Tình hình tăng giảm vốn Chủ sở hữu 66 4 Bảng 3.4 Sự biến động của Nguồn vốn của Công ty 67 5 Bảng 3.5 Kết cấu nguồn vốn nợ 68 6 Bảng 3.6 Kết cấu nguồn vốn nợ theo nguồn hình thành 69 7 Bảng 3.7 8 Bảng 3.8 Bảng phân tích so sánh các chỉ tiêu bảng cân đố i kế toán Phân tích so sánh các chỉ tiêu báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của Công ty Hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của Công ty qua các năm Các nhân tố tác động đến sử dụng vốn và đòn bẩy tài chính ii Trang 61 63 70 74 DANH MỤC HÌNH STT Hình Nội dung 1 Hình 3.1 Cơ cấu bộ máy của Công ty 55 2 Hình 3.2 Cơ cấu bộ máy kế toán của Công ty 56 iii Trang MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm qua, cùng với tiến trình hội nhập của nƣớc ta vào nền kinh tế khu vực và trên thế giới với định hƣớng phát triển kinh tế quốc gia đến năm 2020. Chính vì vậy các doanh nghiệp phải đƣơng đầu với nhiều thách thức lớn. Chuyển đổi nền kinh tế từ cơ chế kế hoạch hóa tập trung sang cơ chế thị trƣờng, hoạt động sản xuất kinh doanh của nƣớc ta có sự thay đổi lớn, đặc biệt là trong các doanh nghiệp. Nền kinh tế thị trƣờng là nền kinh tế không còn sự bao cấp của Nhà nƣớc mà nhà nƣớc chỉ tạo ra hành lang pháp lý, điều đó đòi hỏi các doanh nghiệp phải sản xuất hàng hóa theo các quy luật của nền kinh tế nhƣ quy luật cung cầu mà không chỉ đơn thuần là sản xuất và kinh doanh những gì mà doanh nghiệp có. Chính vì thế mà sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp ngày càng trở nên gay gắt và khốc liệt hơn. Muốn đứng vững và phát triển thì doanh nghiệp phải có chiến lƣợc sản xuất và kinh doanh sao cho phải có lãi, sử dụng hiệu quả nguồn vốn, đáp ứng đƣợc khả năng thanh toán, tạo điều kiện sản xuất kinh doanh mở rộng sao cho sản phẩm mang tính cạnh tranh cao nhất. Hoạt động trong môi trƣờng cạnh tranh gay gắt đó, nhiều doanh nghiệp đã thích ứng kịp thời, đã vƣợt khó khăn, bƣớc đầu phát huy đƣợc tính chủ động sáng tạo trong hoạt động sản xuất kinh doanh, chất lƣợng sản phẩm đã tăng rõ rệt. Tuy nhiên thực tế cho thấy có không ít doanh nghiệp đã lung túng trong việc huy động vốn và sử dụng vốn dẫn đến làm ăn thua lỗ kéo dài. Để tránh hiện tƣợng xấu đó thì mỗi doanh nghiệp phải lựa chọn cho mình một chiến lƣợc sản xuất và kinh doanh sao cho phù hợp nhất. Trong đó yếu tố có ảnh hƣởng rất lớn đến sự phát triển của doanh nghiệp đó chính là vốn, điều quan trọng là phát huy đƣợc khả năng của đồng vốn, sử dụng vốn một cách có hiệu quả nhất. 1 Vốn là yếu tố không thể thiếu trong quá trình sản xuất kinh doanh và là điều kiện tiên quyết cho sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Vì vậy, vấn đề này đang là đòi hỏi cấp bách đối với công tác quản lý vốn trong quá trình sản xuất kinh doanh tại công ty Cổ phần Dƣợc phẩm Vĩnh Phúc. Công ty Cổ phần Dƣợc phẩm Vĩnh Phúc là một công ty chuyên sản xuất kinh doanh các loại thuốc tân dƣợc, đông dƣợc. Công ty rất coi trọng đến việc sử dụng hiệu quả vốn kinh doanh, và coi đây là vấn đề cơ bản gắn chặt với kết quả cuối cùng cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Chính vì vậy, tôi đã chọn đề tài “Quản lý vốn ở Công ty Cổ phần Dƣợc phẩm Vĩnh Phúc” cho luận văn tốt nghiệp. 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 2.1 Mục đích nghiên cứu của đề tài Mục đích nghiên cứu của đề tài là đề xuất những giải pháp hoàn thiện quản lý vốn kinh doanh ở Công ty Cổ phần Dƣợc phẩm Vĩnh Phúc. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài Để thực hiện đƣợc mục đích nghiên cứu nói trên, đề tài tập trung giải quyết nhiệm vụ chủ yếu là đƣa ra các giải pháp hoàn thiện quản lý vố n kinh doanh ở Công ty Cổ phần Dƣợc phẩm Vĩnh Phúc. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài: 3.1 Đối tượng nghiên cứu của đề tài Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là quản lý vốn kinh doanh ở Công ty Cổ phần Dƣợc phẩm Vĩnh Phúc. 3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài Vốn là điều kiện không thể thiếu đƣợc dể một doanh nghiệp đƣợc thành lập và tiến hành các hoạt động sản xuất – kinh doanh. Trong pha ̣m vi nghiên cƣ́u của đề tài , tác giả luận văn chỉ đề cập đến vấn đề vố n kinh doanh ở Công ty Cổ phần Dƣợc phẩm Vĩnh Phúc. 2 - Phạm vi không gian: Việc nghiên cứu đề tài đƣợc thực hiện tại Công ty Cổ phần Dƣợc phẩm Vĩnh Phúc. Trụ sở đặt tại số 777 đƣờng Mê Linh, phƣờng Khai Quang, thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc. - Phạm vi thời gian: Số liệu nghiên cứu đề tài đƣợc lấy trong ba năm: năm 2012, 2013, 2014. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu Để đạt đƣợc mục tiêu trên, các phƣơng pháp nghiên cứu đƣợc sử dụng bao gồm: Sử dụng tổng hợp các phƣơng pháp nghiên cứu nhƣ: Phƣơng pháp thống kê, phƣơng pháp qui nạp, phƣơng pháp phân tích tổng hợp, phƣơng pháp phân tích so sánh, phƣơng pháp kế toán... để phân tích các vấn đề, đánh giá và rút ra các kết luận. 5. Kế t cấ u của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn gồm bốn chƣơng: Chƣơng 1: Tổng quan nghiên cứu và cơ sở lý luận về vố n và quản lý vố n kinh doanh của doanh nghiê ̣p Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu Chƣơng 3: Thực trạng quản lý vố n kinh doanh ở Công ty Cổ phần Dƣợc phẩm Vĩnh Phúc Chƣơng 4: Giải pháp hoàn thiện quản lý vố n kinh doanh ở Công ty Cổ phần Dƣợc phẩm Vĩnh Phúc. 3 Chƣơng 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ VỐN KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP 1.1. Tổ ng quan tin ̀ h hin ̀ h nghiên cƣ́u có liên quan đế n đề tài Quản lý vốn kinh doanh ở các doanh nghiệp là một vấn đề quan trọng đối với việc đảm bảo nguồn vốn kinh doanh của doanh nghiệp. Vì vậy, nghiên cứu về quản lý vốn kinh doanh nhận đƣợc nhiều sự quan tâm của các doanh nghiệp, tác giả nhận thấy rằng đã có nhiều công trình nghiên cứu đề cập đến vấn đề này ở các góc độ và phạm vi tiếp cận khác nhau. Một số nghiên cứu mà tác giả đƣợc biết liên quan đến đề tài nghiên cứu của luận văn nhƣ sau: Nguyễn Ma ̣nh Thắ ng, trong “Đổ i mới quản lý vố n Nhà nƣớc (VNN) ở các công ty vừa và nhỏ sau CPH – lấ y ví du ̣ ở công ty cổ phầ n (CTCP) bánh kẹo Hải Châu” (2008) đã xây dựng lý thuyết về đổi mới công tác quản lý VNN ở các công ty vƣ̀a và nhỏ sau CPH DNNN và vâ ̣n du ̣ng phân tích , đánh giá công tác quản lý VNN trong CTCP bánh kẹo Hải Châu . Trên tình huố ng cụ thể này, tác giả đã đề xuấ t mô ̣t số giải pháp chủ yế u nhằ m đổ i mới quản lý VNN ở các công ty vƣ̀a và nhỏ sau CPH DNNN nhƣ xây dƣ̣ng lô ̣ trình đẩ y nhanh viê ̣c thoái VNN ở các DN vƣ̀a và nhỏ sau CPH , tái cấu trúc DN sau CPH, xƣ̉ lý tồ n đo ̣ng của công ty, xác đinh ̣ rõ trách nhiê ̣m của ngƣời đƣ́ng đầ u phầ n VNN trong DN, và đổi mới chế độ phân phối trong DN. Tác giả Phan Hoài Hiệp tiến hành “Đánh giá thực trạng quản lý VNN đầ u tƣ vào DN” (2008).Đây là mô ̣t nghiên cƣ́u toàn diê ̣n về công tác quản lý VNN vì đã hê ̣ thố ng hoá chiń h sách đầ u tƣ VNN vào DN cũng nhƣ phƣơng thƣ́c đầ u tƣ và quản lý VNN ta ̣i DN qua các giai đoa ̣n. Tác giả Trần Xuân Long trong “Những tồn tại, vƣớng mắ c ở chiń h sách quản lý VNN tại DN sau CPH và mô ̣t số giải pháp khắ c phu ̣c” (2009) cho rằ ng 4 bên ca ̣nh sắ p xế p và CPH DNNN, viê ̣c quản lý VNN ta ̣i các DN sau CPH là mô ̣t vấ n đề cầ n đƣơ ̣c quan tâm và sớm giải quyế t nhằ m thƣ̣c hiê ̣n đồ ng bô ̣ quản lý giám sát của nhà nƣớc trên cả hai vai trò quản lý nhà nƣớc và chủ sở hữu vốn . Tác giả đã chỉ ra có5 vƣớng mắ c lớn trong cơ chế quản lý VNN ta ̣i DN sau CPH và những vƣớng mắc này chỉ đƣợc giải quyết nếu nhƣ có một hành lang phápýl đồ ng bô ̣. Vì vậy, trong mô ̣t nghiên cƣ́u khác “Chính sách quản lý VNN ta ̣i DN sau CPH” (2009), tác giả Trần Xuân Long khẳng định: quản lý VNN tại DN sau CPH chƣa có quy đinh ̣ cu ̣ thể riêng nên dẫn đế n công tác quản lý VNN trong ccá DN sau CPH phát sinh nhiề u vƣớng mắ c trong đa ̣i diê ̣n chủ sở hƣ̃u VNN , vấ n đề ngƣời đƣơ ̣c cƣ̉ làm đa ̣i diê ̣n VNN ta ̣i DN sau CPH . Do đó, tác giả đề xuất một số hƣớng hoàn thiê ̣n nhằ m ta ̣o lâ ̣p mô ̣t khuôn khổ hànhlang pháp lý cho công tác quản lý VNN trong DN sau CPH. Trần Xuân Long (2012): “Hoàn thiện chính sách quản lý vốn của Nhà nƣớc trong doanh nghiệp sau cổ phần hóa” Luận án tiến sĩ trƣờng đại học Kinh Tế Quốc Dân Hà Nội. Luận án đã nghiên cứu nội dung chính sách quản lý vốn nhà nƣớc trong doanh nghiệp sau cổ phần hóa, luận án đã chỉ rõ các chính sách này bao quát những vấn đề: đại diện chủ sở hữu vốn nhà nƣớc trong doanh nghiệp sau cổ phần hóa; đại diện vốn nhà nƣớc trong doanh nghiệp sau cổ phần hóa; Quản lý, đầu tƣ vốn nhà nƣớc trong doanh nghiệp sau cổ phần hóa; và phân phối lợi tức, sử dụng cổ tức phần vốn nhà nƣớc trong doanh nghiệp sau cổ phần hóa. Các công trình tập trung nghiên cứu và đánh giá quản lý vốn tại các doanh nghiệp nhà nƣớc sau cổ phần hóa gắn liền với sự phát triển và hình thành của doanh nghiệp hay một số giải pháp hoàn thiện quản lý vốn trên tổng thế phạm vị rộng cả nƣớc. Tác giả chƣa thấy có công trình nào đi sâu nghiên cứu quản lý vốn kinh doanh tại Công ty Cổ phần Dƣợc phẩm Vĩnh Phúc. 5 1.2. Những vấn đề chung về vốn kinh doanh của doanh nghiệp 1.2.1. Khái niệm vốn kinh doanh Lịch sử phát triển của xã hội loài ngƣời đã trải qua nhiều hình thái kinh tế xã hội khác nhau và cùng với quá trình đó sản xuất kinh doanh đã trở thành hoạt động cơ bản nhằm tạo ra của cải vật chất cho xã hội, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của con ngƣời. Trong điều kiện nền kinh tế thị trƣờng, chủ thể tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh là các doanh nghiệp. Để tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh bất cứ một doanh nghiệp nào cũng cần phải có vốn. Vốn là yếu tố cơ bản và là tiền đề không thể thiếu của quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp để dự trữ vật tƣ, mua sắm máy móc thiết bị, chi phí cho quá trình sản xuất kinh doanh và đƣợc thể hiện ở nhiều hình thái khác nhau trong quá trình luân chuyển. Vậy thế nào là vốn kinh doanh? Trong lý luận và thực tiễn có nhiều quan niệm khác nhau về vốn, mỗi quan điểm nhìn nhận vốn dƣới một góc độ nhất định. Theo lý thuyết kinh tế cổ điển và tân cổ điển: vốn là một trong các yếu tố đầu vào để sản xuất kinh doanh (đất đai, tài nguyên, lao động, vốn). Theo Paul Samuelson và William D. Nordhaus thì: “Vốn là khái niệm thƣờng dùng để chỉ các hàng hoá là vốn nói chung, một nhân tố sản xuất. Một hàng hoá làm vốn, khác với nhân tố sơ yếu (đất đai, lao động) ở chỗ: Nó là một đầu vào mà bản thân là một đầu ra của một nền kinh tế gồm: vốn vật chất (nhà máy, thiết bị, kho hàng), vốn tài chính (tiền, chứng khoán, tín phiếu)”. Quan điểm này đã cho chúng ta thấy rõ nguồn gốc hình thành vốn, trạng thái biểu hiện của vốn và đặc điểm cơ bản nhất của hàng hoá vốn là chúng vừa là sản phẩm đầu ra, vừa là yếu tố đầu vào của sản xuất nhƣng hạn chế cơ bản của quan điểm này là chƣa cho thấy mục đích sử dụng của vốn. 6 Theo Karl Marx “Vốn (tƣ bản) là giá trị mang lại giá trị thặng dƣ, là đầu vào của quá trình sản xuất”, tức là một yếu tố khi sử dụng trong quá trình sản xuất sẽ tạo ra một lƣợng giá trị lớn hơn giá trị của bản thân nó. Tuy nhiên quan niệm này cũng mới chỉ đề cập đến phạm trù tƣ bản là tiền khi đƣợc dùng để mua sắm các yếu tố đầu vào của quá trình sản xuất để tạo ra giá trị thặng dƣ. Nói cách khác, vốn luôn gắn liền với hoạt động của khu vực sản xuất vật chất trực tiếp vì theo Marx chỉ có khu vực sản xuất vật chất mới tạo ra của cải vật chất và giá trị thặng dƣ mà thôi. Còn David Begg, tác giả cuốn “Kinh tế học” thì cho rằng vốn là các yếu tố của sản xuất và bao gồm hai loại vốn hiện vật và vốn tài chính. Vốn kinh doanh tồn tại ở các hình thái hiện vật nhƣ giá trị của các tài sản cố định, hàng hoá, mặt bằng sản xuất kinh doanh,… và vốn tài chính tồn tại ở các hình thái giá trị nhƣ tiền và các giấy tờ có giá thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp. Theo ý nghĩa kinh tế, một số quan điểm lại cho rằng: vốn kinh doanh bao gồm toàn bộ các yếu tố kinh tế đƣợc bố trí để sản xuất hàng hoá, dịch vụ nhƣ tài sản hữu hình, tài sản vô hình, các kiến thức về kinh tế kỹ thuật của doanh nghiệp đƣợc tích luỹ, sự khéo léo về trình độ quản lý và tác nghiệp của cán bộ điều hành cùng chất lƣợng đội ngũ công nhân viên trong doanh nghiệp, các lợi thế cạnh tranh nhƣ vị trí, uy tín. Từ các quan điểm trên, có thể hiểu: Vốn kinh doanh của doanh nghiệp là một yếu tố của sản xuất, bao gồm tất cả tài sản hữu hình và vô hình, tồn tại dƣới hình thái tiền tệ và hiện vật mà doanh nghiệp đang sử dụng để tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, hình thái tiền tệ tạo thuận lợi cho việc tổng hợp, phân tích đánh giá hiệu quả sử dụng vốn nên xét dƣới hình thái giá trị có thể cho rằng: 7 “Vốn kinh doanh của doanh nghiệp là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ tài sản hữu hình và tài sản vô hình đƣợc đầu tƣ vào sản xuất kinh doanh nhằm mục tiêu sinh lời”. Cũng qua phân tích các quan niệm trên có thể rút ra những đặc trƣng cơ bản của vốn kinh doanh nhƣ sau: * Vốn là một hàng hoá đặc biệt và cũng đƣợc lƣu thông trên thị trƣờng. Giá cả của vốn hay chi phí sử dụng vốn là lãi suất hay mức doanh lợi kỳ vọng trên thị trƣờng. * Vốn đƣợc biểu hiện bằng tiền nhƣng không phải mọi nguồn tiền đều là vốn. Tiền tiêu dùng hàng ngày, tiền cất trữ không phải là vốn. Tiền chỉ trở thành vốn khi nó đại diện cho một lƣợng hàng hoá nhất định và đƣợc đƣa vào quá trình sản xuất kinh doanh để sinh lời. Bản thân tiền cũng chỉ biến thành vốn khi nó đƣợc tích tụ và tập trung đến một mức độ đủ lớn để có thể bỏ vào kinh doanh. * Vốn không chỉ là tiền mà luôn luôn biểu hiện dƣới các hình thái khác nhau nhƣ tài sản hữu hình, tài sản vô hình, tài sản tài chính. Từ đặc trƣng này, khi huy động vốn vào sản xuất kinh doanh không chỉ tập trung vào huy động vốn bằng tiền mà còn phải rất chú trọng đến các tài sản có sẵn trong từng doanh nghiệp và các giá trị vô hình nhƣ vị trí địa lý, bí quyết công nghệ, phát minh sáng chế, giá trị thƣơng hiệu. * Vốn có giá trị về mặt thời gian, một đồng vốn ngày hôm nay khác một đồng vốn ngày mai do sự biến động của giá cả và lạm phát nên sức mua của đồng tiền ở các thời điểm khác nhau là khác nhau. Từ các đặc trƣng trên có thể coi vốn sản xuất kinh doanh là tiền đề của mọi quá trình đầu tƣ vào sản xuất kinh doanh của một doanh nghiệp. 8 1.2.2. Phân loại vốn kinh doanh Vốn kinh doanh của doanh nghiệp có thể phân loại theo nhiều tiêu thức khác nhau: 1.2.2.1. Phân loại vốn kinh doanh theo nguồ n hình thành Vố n do ngân sách nhà nƣớc cấ p : Là vốn do nhà nƣớc cấp cho doanh nghiê ̣p (Đƣợc xác n hâ ̣n trên cơ sở biên bản giao nhâ ̣n ) gồ m vố n cấ p ban đầ u và vốn cấp bổ sung . Doanh nghiê ̣p sƣ̉ du ̣ng nguồ n vố n này phải nô ̣p ngân sách một tỷ lệ phần trăm nào đó trên vốn cấp gọi là mức thu sử dụng vốn. Vố n tƣ̣ bổ sung: Là vố n nô ̣i bô ̣ doanh nghiê ̣p bao gồ m vố n khấ u hao cơ bản, lơ ̣i nhuâ ̣n để la ̣i, vố n cổ phầ n. Vố n liên doanh liên kế t: Là vốn do doanh nghiệp liên kết với các doanh nghiê ̣p khác trong và ngoài nƣớc để thƣ̣c hiê ̣n quá triǹ h sản xuấ t kinh doanh. Vố n vay gồ m nhƣ̃ng khoản vay tƣ̀ ngân hàng và các tổ chƣ́c tiń du ̣ng , vay cán bô ̣ công nhân viên, vay nƣớc ngoài, phát hành trái phiếu.. 1.2.2.2. Phân loại vốn kinh doanh theo tính chấ t sở hữu Nguồ n vố n đƣơ ̣c chia thành h ai loa ̣i là vố n chủ sở hƣ̃u và nơ ̣ phải trả của doanh nghiệp. Nơ ̣ phải trả: Gồ m nơ ̣ ngắ n ha ̣n và nơ ̣ dài ha ̣n Nơ ̣ ngắ n ha ̣n là các khoản vay tiń du ̣ng ngắ n ha ̣n , các khoản vay dự trữ phải trả trog vòng một năm . Khoản này thƣờng bao gồm tín dụng thƣơng mại và tín dụng ngân hàng. Tín dụng thƣơng mại : Nguồ n vố n này đƣơ ̣c khai thác tƣ̣ nhiên trong quan hê ̣ mua bán chiụ , mua bán trả châ ̣m hay trả góp . Đây là mô ̣t phƣơng thƣ́c tài trơ ̣ tiê ̣n lơ ̣i và linh hoạt trong kinh doanh , mă ̣t khác nó còn ta ̣o khả năng mở rô ̣ng các quan hê ̣ kinh doanh mô ̣t cách bề n lâu. Tín dụng ngân hàng : Các ngân hàng có thể đáp ứng nhu cầu vốn tức thời cho doanh nghiê ̣p theo phƣơng thƣ́c nhƣ cho vay theo tƣ̀n g món, cho vay luân chuyể n... 9 Nơ ̣ dài ha ̣n gồ m các khoản tiń du ̣ng dài ha ̣n , vố n do phát hành trái phiế u công ty... Vố n chủ sở hƣ̃u : Là nguồn vốn do các chủ sở hữu đầu tƣ đóng góp và bổ sung tƣ̀ kế t quả kinh doanh . Doanh nghiê ̣p đƣơ ̣c phép sƣ̉ du ̣ng lâu dài nguồ n vố n này trong suố t thời gian hoa ̣t đô ̣ng của mình mà không phải cam kế t thanh toán cho các chủ sở hƣ̃u . Vố n chủ sở hƣ̃u gồ m vố n do ngân sách cấ p, vố n do thông qua phát hành cổ phiế u, lơ ̣i nhuâ ̣n giƣ̃ la ̣i, thă ̣ng dƣ vố n,... Cách phân loại này giúp cho doanh nghiệp thấy đƣợc cơ cấu và chi phí vố n của mình, tƣ̀ đó xác đinh ̣ đƣơ ̣c cơ cấ u và chi phí vố n hơ ̣p lý với mƣ́c chi phí thấp nhất. 1.2.2.3. Phân loại vốn kinh doanh theo giác độ luân chuyể n của vố n Vố n gồ m hai bô ̣ phâ ̣n: Vố n cố đinh ̣ và vố n lƣu đô ̣ng Vố n cố đinh ̣ là số vố n đầ u tƣ ƣ́ng trƣớc để mua sắ m , xây dƣ̣ng hay lấ p đă ̣t các tài sản cố đinh ̣ hƣ̃u hình và vô hình . Quy mô của vố n cố đinh ̣ nhiề u hay ít sẽ quyế t đinh ̣ quy mô của tài sản cố đinh ̣ tƣ̀ đó ảnh hƣởng đế n trình đô ̣ trang bi ̣kỹ thuâ ̣t và công nghê,̣ năng lƣ̣c sản xuấ t của doanh nghiê ̣p. Ngƣơ ̣c la ̣i, nhƣ̃ng đă ̣c điể m kinh tế của tài sản cố đinh ̣ tr ong quá trình sƣ̉ du ̣ng cũng có ảnh hƣởng đế n quyế t đinh ̣ chi phố i đă ̣c điể m tuầ n hoàn và chu chuyể n của vố n cố đinh. ̣ Chính vì vậy vốn cố định có những đặc thù sau: + Vố n cố đinh ̣ tham gia vào nhiề u chu kỳ sản xuấ t sản phẩ m. + Vố n cố đinh ̣ đƣơ ̣c luân chuyể n dầ n dầ n tƣ̀ng phầ n trong các chu kỳ sản xuấ t cấ u thành nên chi phí sản xuấ t của sản phẩ(thông m qua con đƣờng khấ u hao ). + Sau nhiề u chu kỳ sản xuấ t vố n cố đinh ̣ mới hoàn thành mô ̣t vòng luân chuyể n (khấ u hao hế t). Xuấ t phát tƣ̀ nhƣ̃ng đă ̣c điể m trên viê ̣c quản lý vố n cố đinh ̣ phải luôn đƣơ ̣c gắ n với viê ̣c quản lý hiǹ h thái hiê ̣n vâ ̣t của nó là tài sản cố đinh ̣ của doanh nghiê ̣p. 10 Vốn cố định của doanh nghiệp là một bộ phận của vốn đầu tƣ ứng trƣớc về tài sản cố định mà đặc điểm của nó là luân chuyển dần dần từng phần trong nhiều chu kỳ sản xuất kinh doanh và hoàn thành xong một vòng tuần hoàn khi tài sản cố định hết thời gian sử dụng. Đối với doanh nghiệp sản xuất kinh doanh, vốn cố định chiếm tỷ trọng tƣơng đối lớn trong tổng vốn kinh doanh và có tính chất quyết định tới năng lực sản xuất của doanh nghiệp, hơn nữa việc sử dụng vốn cố định thƣờng gắn với các quyết định đầu tƣ dài hạn, thời gian thu hồi vốn chậm nên trong quá trình vận động vốn cố định dễ gặp rủi ro nhƣ lạm phát, hao mòn vô hình do sự tiến bộ không ngừng của khoa học kỹ thuật. Vì vậy, để sử dụng có hiệu quả vốn cố định doanh nghiệp cần thực hiện các biện pháp nhằm bảo toàn và phát triển vốn sau mỗi chu kỳ kinh doanh. Vố n lƣu đô ̣ng là số tiề n ƣ́ng trƣớc hay đầ u tƣ vào tài sản lƣu đô ̣ng nhằ m đảm bảo cho quá trin ̀ h tái sản xuấ t của doanh nghiê ̣p diễn ra thƣờng xuyên và liên tu ̣c. Quá trình này gọi là quá trình tuần hoàn, chu chuyể n của vố n lƣu đô ̣ng. Qua mỗi giai đoa ̣n của chu kỳ kinh doanh vố n lƣu đô ̣ng la ̣i thay đổ i hiǹ h thái biể u hiê ̣n. Tƣ̀ hin ̀ h thái vố n tiề n tê ̣ ban đầ u chuyể n sang hiǹ h thái vố n vâ ̣t tƣ , hàng hóa dự trữ và vốn sản xuất rồi cuối cùng lại trở về hình thái vốn tiền tệ . Sau mỗi chu kỳ tái sản xuấ,t vố n lƣu đô ̣ng hoàn thành mô ̣t vòng luân chuyể.n Nhƣ vâ ̣y , so với vố n cố đinh ̣ thì vố n lƣu đô ̣ng có tố c đô ̣ chu chuyể n nhanh hơn . Trong khi vố n cố đinh ̣ ch u chuyể n đƣơ ̣c mô ̣t vòng thì vố n lƣu đô ̣ng đã chu chuyể n đƣơ ̣c nhiề u vòng. Thông qua cách phân chia này , các doanh nghiệp thấy đƣợc cơ cấu vố n cũng nhƣ hoa ̣t đô ̣ng luân chuyể n vố n của miǹ h , sƣ̣ ảnh hƣởng qua la ̣i của các hình thá i khác nhau của tài sản tƣ̀ đó xác đinh ̣ đƣơ ̣c hiê ̣u quả vòng quay vố n . Nhƣ vâ ̣y , đƣ́ng trên quan điể m hiê ̣u quả thì vố n đƣơ ̣c xem dƣới trạng thái động. 11