Tài liệu Luận văn quản lý tài chính tại trường cao đẳng công nghiệp thực phẩm việt trì, phú thọ

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- NGUYỄN THỊ KIM THOA QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI TRƢỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHIỆP THỰC PHẨM VIỆT TRÌ, PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội - 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- NGUYỄN THỊ KIM THOA QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI TRƢỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHIỆP THỰC PHẨM VIỆT TRÌ, PHÚ THỌ Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ HỒNG HUYÊN XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƢỚNG DẪN XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội - 2015 MỤC LỤC Danh mục chữ viết tắt .............................................................................................................. i Danh mục các bảng ................................................................................................................. ii Danh mục các biểu đồ ............................................................................................................ iii Danh mục các sơ đồ ............................................................................................................... iv LỜI MỞ ĐẦU .......................................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC TRƢỜNG CAO ĐẲNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP CÓ THU .................................................................................................. 4 1.1. Tổng quan nghiên cứu ......................................................................................4 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý tài chính tại các trƣờng cao đẳng đại học công lập có thu ............................................................................................................................8 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm, phân loại các trường cao đẳng, đại học công lập có thu....................................................................................................................8 1.2.2. Quản lý tài chính tại các trường cao đẳng, đại học công lập có thu ......10 1.3.Cơ sở thực tiễn về công tác quản lý tài chính tại các trƣờng cao đẳng, đại học công lập có thu.......................................................................................................29 1.3.1. Kinh nghiệm quản lý tài chính tại một số trường cao đẳng- đại học ......29 1.3.2. Bài học kinh nghiệm cho trường CĐCNTP .............................................31 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................................. 32 2.1. Nguồn tài liệu và dữ liệu ................................................................................32 2.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu .........................................................................32 2.2.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu ............................................................32 2.2.2. Phương pháp phân tích – tổng hợp .........................................................33 2.2.3. Phương pháp thống kê mô tả ...................................................................33 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI TRƢỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHIỆP THỰC PHẨM - VIỆT TRÌ - PHÚ THỌ ......................... 34 3.1. Các nhân tố ảnh hƣởng đến công tác quản lý tài chính tại trƣờng CĐCNTP 34 3.3.1. Giới thiệu về trường CĐCNTP Việt Trì, Phú Thọ ...................................34 3.3.2. Nhân tố tác động đến quản lý tài chính tại trường CĐCNTP .................36 3.2. Thực trạng công tác quản lý tài chính tại trƣờng CĐCNTP...........................37 3.2.1 Tổ chức bộ máy quản lý tài chính tại trường CĐCNTP ...........................37 3.2.2. Thực trạng công tác quản lý tài chính trường CĐCNTP ........................40 3.3. Đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại trƣờng CĐCNTP ...........................62 3.3.1 Kết quả đạt được .......................................................................................62 3.3.2 Hạn chế và nguyên nhân...........................................................................65 CHƢƠNG 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI TRƢỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHIỆP THỰC PHẨM VIỆT TRÌ- PHÚ THỌ .......................................................................................................................................... 69 4.1. Quan điểm và định hƣớng quản lý tài chính tại trƣờng CĐCNTP .................69 4.2. Giải pháp Quản lý tài chính tại trƣờng CĐCNTP ..........................................72 4.2.1 Hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý tài chính ...........................................72 4.2.2 Hoàn thiện phương thức quản lý tài chính ...............................................73 4.2.3 Hoàn thiện nội dung quản lý tài chính .....................................................76 4.2.4.Hoàn thiện công tác kiểm tra, kiểm soát quản lý tài chính ......................81 KẾT LUẬN............................................................................................................................. 84 Tài liệu tham khảo ................................................................................................................. 85 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 ANU Trƣờng Đại học quốc gia Úc 2 CĐCNTP Cao đẳng Công nghiệp Thực phẩm 3 ĐHCL Đại học công lập 4 NSNN Ngân sách nhà nƣớc 5 NHTM Ngân hàng thƣơng mại 6 QLHC Quản lý hành chính 7 TNHH Trách nhiệm hữu hạn 8 TSCĐ Tài sản cố định i DANH MỤC CÁC BẢNG STT Bảng Nội dung 1 Bảng 3.1 Tổng nguồn thu tại trƣờng CĐCNTP 41 2 Bảng 3.2 Nguồn thu sự nghiệp tại trƣờng CĐCNTP 43 3 Bảng 3.3 Dự toán thu năm 2015 của trƣờng CĐCNTP 47 4 Bảng 3.4 5 Bảng 3.5 Tỷ lệ hoàn thành dự toán thu tại trƣờng CĐCNTP 49 6 Bảng 3.6 Các khoản chi sự nghiệp tại trƣờng CĐCNTP 51 7 Bảng 3.7 Tỷ lệ hoàn thành dự toán chi tại trƣờng CĐCNTP 57 8 Bảng 3.8 Cân đối thu, chi tại trƣờng CĐCNTP 58 Tỷ lệ phân bổ dự toán thu năm 2015 của trƣờng CĐCNTP ii Trang 47 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ STT Biểu đồ 1 Biểu đổ 3.1 2 Biểu đồ 3.2 3 Biểu đồ 3.3 4 Biểu đồ 3.4 Nội dung Trang So sánh nguồn tài chính giai đoạn 2012-2014 So sánh cơ cấu nguồn thu sự nghiệp tại trƣờng CĐCNTP giai đoạn 2012-2014 So sánh cơ cấu nguồn thu sự nghiệp năm 2014 So sánh cơ cấu các khoản chi sự nghiệp tại trƣờng CĐCNTP iii 42 43 44 53 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ STT Sơ đồ Nội dung 1 Sơ đồ 1.1 2 Sơ đồ 3.1 Cơ cấu tổ chức bộ máy của trƣờng CĐCNTP 35 3 Sơ đồ 3.2 Bộ máy quản lý tài chính tại Trƣờng CĐCNTP 37 4 Sơ đồ 3.3 Tổ chức bộ máy kế toán tại trƣờng CĐCNTP 39 5 Sơ đồ 3.4 Quy trình dự trù và mua sắm tại trƣờng CĐCNTP 61 Quy trình quản lý tài chính tại các trƣờng cao đẳng- đại học công lập có thu iv Trang 16 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Nền kinh tế Việt Nam đang có sự phát triển mạnh mẽ và đạt đƣợc nhiều thành tựu mới. Tuy nhiên sự phát triển đó cũng làm phát sinh rất nhiều biến động trong nền kinh tế, xét trên khía cạnh vi mô thì đây là giai đoạn đầy nguy cơ và thách thức đối với các doanh nghiệp bao gồm cả các đơn vị hành chính sự nghiệp. Trong những năm gần đây giáo dục Cao đẳng - Đại học ở Việt Nam có rất nhiều thay đổi, ngày càng có nhiều trƣờng Cao đẳng - Đại học ngoài công lập, trƣờng nƣớc ngoài, các chƣơng trình liên kết đào tạo quốc tế và nhiều chƣơng trình du học tại chỗ của nƣớc ngoài. Điều này, đã đặt các trƣờng Cao đẳng - Đại học của Việt Nam vào một vị thế cạnh tranh lẫn nhau ngày càng tăng và cạnh tranh với những tổ chức nƣớc ngoài cung cấp dịch vụ giáo dục ngày càng cao hơn. Mặt khác, trao quyền tự chủ cho các trƣờng Cao đẳng - Đại học, Nhà nƣớc sẽ từng bƣớc giảm tỷ lệ chi thƣờng xuyên Ngân sách nhà nƣớc (NSNN) cho giáo dục Cao đẳng – Đại học với mục tiêu tăng tính tự chủ cho các trƣờng nhằm giúp các trƣờng nâng cao khả năng cạnh tranh và giảm gánh nặng ngân sách chi cho giáo dục Cao đẳng – đại học. Nhƣ vậy, về mặt tài chính các trƣờng Cao đẳng – Đại học ở Việt Nam phải chủ động chuyển đổi nguồn thu chủ yếu dựa vào sự tài trợ của Nhà nƣớc sang một nguồn thu đa dạng hơn, dựa nhiều hơn vào học phí cũng nhƣ những hoạt động dịch vụ khác của nhà trƣờng. Trong bối cảnh đó, Trƣờng Cao đẳng Công nghiệp Thực phẩm (CĐCNTP) trực thuộc Bộ Công Thƣơng là một đơn vị sự nghiệp có thu hoạt động trong lĩnh vực giáo dục với sứ mệnh là đào tạo nguồn nhân lực, đáp ứng cầu về lao động không chỉ trong phạm vi của tỉnh Phú thọ mà còn trên phạm vi cả nƣớc. Để thực hiện sứ mệnh này thì công tác quản lý tài chính hiệu quả là yêu cầu đặt ra hàng đầu, nó quyết định đến sự tồn tại, phát triển bền vững của trƣờng. Mặt khác, tình hình quản lý tài chính tại Trƣờng CĐCNTP vẫn còn một số điểm yếu kém, bất cập nhƣ nguồn thu hạn chế, phân bổ tài chính chƣa khuyến khích nâng cao chất lƣợng đào tạo, cơ cấu chi chƣa thật hợp lý,… 1 Xuất phát từ lý luận và yêu cầu thực tiễn, việc nghiên cứu và lựa chọn đề tài “Quản lý tài chính tại trƣờng Cao đẳng Công nghiệp Thực phẩm Việt Trì, Phú Thọ” với mong muốn tìm hiểu thực trạng công tác quản lý tài chính tại trƣờng CĐCNTP, chỉ ra những tồn tại hạn chế và nguyên nhân hạn chế trong công tác quản lý, sử dụng các nguồn tài chính. Từ đó, đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện hơn công tác quản lý tài chính theo hƣớng bền vững cho nhà trƣờng trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá đúng thực trạng tình hình quản lý tài chính tại trƣờng CĐCNTP, chỉ ra những kết quả đạt đƣợc và một số hạn chế trong công tác quản lý tài chính từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm Quản lý tài chính tại trƣờng CĐCNTP, qua đó góp phần nâng cao uy tín, chất lƣợng đào tạo và thúc đẩy sự phát triển của trƣờng trong thời gian tới. Để đạt đƣợc mục tiêu nghiên cứu đề cập ở trên, luận văn dự kiến sẽ trả lời một số các câu hỏi nghiên cứu nhƣ sau: - Hiện nay công tác quản lý tài chính tại trƣờng CĐCNTP nhƣ thế nào? Ƣu, nhƣợc điểm? - Đánh giá các nhân tố ảnh hƣởng đến công tác quản lý tài chính tại trƣờng CĐCNTP? - Cần phải có những giải pháp nào để Quản lý tài chính tại trƣờng CĐCNTP? 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Làm rõ cơ sở lý luận về các vấn đề liên quan đến quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp có thu để từ đó tìm ra các nhân tố ảnh hƣởng đến việc quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp có thu. - Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại trƣờng CĐCNTP để thấy đƣợc những mặt tích cực, hạn chế và nguyên nhân trong việc quản lý tài chính. - Đề xuất một số giải pháp để Quản lý tài chính tại trƣờng CĐCNTP qua đó góp phần nâng cao uy tín, đảm bảo chất lƣợng đào tạo và thúc đẩy sự phát triển của trƣờng trong thời gian tới. 2 3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tƣợng nghiên cứu: Công tác quản lý tài chính tại trƣờng cao đẳng công lập. 3.2. Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian: Nghiên cứu trong phạm vi Trƣờng CĐCNTP + Về thời gian: Nghiên cứu đề tài trong khoảng thời gian từ năm 2012 đến nay; số liệu điều tra thực trạng về công tác quản lý tài chính trong 3 năm từ năm 2012 đến năm 2014. + Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu công tác quản lý tài chính tại trƣờng CĐCNTP 4. Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu Thông qua nghiên cứu làm rõ một số vấn đề lý luận cơ bản về công tác quản lý tài chính và đánh giá đúng thực trạng công tác quản lý tài chính của trƣờng CĐCNTP : Những kết quả đã đạt đƣợc và tồn tại hạn chế trong công tác quản lý tài chính, đề tài đã cung cấp cơ sở khoa học, thực tiễn cho việc xây dựng giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý tài chính tại trƣờng CĐCNTP, góp phần thúc đẩy sự phát triển và nâng cao uy tín, chất lƣợng đào tạo của trƣờng CĐCNTP 5. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn đƣợc trình bày gồm 4 chƣơng nhƣ sau: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý tài chính tại các trƣờng cao đẳng đại học có thu Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu Chƣơng 3: Thực trạng công tác quản lý tài chính tại trƣờng Cao đẳng Công nghiệp Thực phẩm, Việt Trì, Phú Thọ Chƣơng 4: Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại trƣờng Cao đẳng Công nghiệp Thực phẩm, Việt Trì, Phú Thọ 3 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC TRƢỜNG CAO ĐẲNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP CÓ THU 1.1. Tổng quan nghiên cứu Ở Việt nam, các công trình nghiên cứu về quản lý tài chính tại các doanh nghiệp có tƣơng đối nhiều. Các tác giả tập trung nghiên cứu trên nhiều góc độ khác nhau nhƣ: quản lý tài sản, quản lý nguồn vốn, quản lý các khoản đầu tƣ,… Các công trình liên quan đến quản lý tài chính đƣợc công bố trƣớc năm 2000, chủ yếu đƣa ra các lý thuyết mang tính hàn lâm, ít có giải pháp cụ thể mang tính ứng dụng. Năm 2003, đề tài luận án Tiến sĩ “Giải pháp nâng cao chất lƣợng quản lý tài chính tại hệ thống kho bạc Nhà nƣớc ở Việt Nam” của tác giả Lê Hùng Sơn. Với đề tài này, tác giả phân tích khái niệm “quản lý tài chính”, tuy nhiên tác giả cho rằng, quản lý tài chính là chỉ đơn thuần là quản lý thu – chi. Song theo học thuyết quản lý tài chính của Ezra Solomon – Học thuyết mà tác giả sử dụng để phân tích những lý thuyết cơ bản liên quan trong luận án, cho thấy việc quản lý tài chính không chỉ quản lý thu – chi mà còn phải quản lý cho cả giai đoạn lập dự toán và quyết toán, phân tích kế hoạch triển khai (Học thuyết quản lý tài chính – Ezra Solomon), quản lý các mối quan hệ phát sinh giữa chủ thể trong nền kinh tế xã hội, trong mối quan hệ về tiền tề. Vì vậy, mọi cách tiếp cận để đƣa ra giải pháp quản lý tài chính của các tác giả của một số công trình nghiên cứu trƣớc đây đều chỉ để cập đến vấn đề quản lý những gì mình đã có (giới hạn ở phần thu và chi). Một vấn đề nữa cũng khá phổ biến ở các đề tài đã công bố trƣớc đây, khi đƣa ra một giải pháp hầu nhƣ các tác giả không cho ngƣời đọc biết cách phải làm nhƣ thế nào? Ví dụ: Tác giả đƣa ra “giải pháp cần loại bỏ các chi phí mà cấp trên chƣa đồng ý chi” (trong phần quản lý các khoản chi), loại bỏ nhƣ thế nào, tác giả lại không đề cập. Hay theo một số tác giả khác cho rằng để quản lý tốt tài chính cần phân chia quản lý tài chính thành: quản lý tài sản, quản lý nguồn vốn. Sau đó, phân chia: Nguồn vốn của doanh nghiệp nếu 4 phân chia theo hình thức sử dụng: Vốn lƣu động, vốn cố đinh. Ở đây, tác giả đã nhầm lẫn quản lý vốn và quản lý tài sản.,... Thời gian gần đây, có nhiều công trình nghiên cứu về nội dung quản lý tài chính trong lĩnh vực giáo dục. “Hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính đối với các trƣờng phổ thông Hà Nội” của tác giả Nguyễn Duy Phong đi tìm giải pháp để quản lý tài chính của các trƣờng phổ thông. Đề tài mà nghiên cứu sinh đang nghiên cứu cũng dành cho khối các trƣờng học, tuy nhiên, chúng ta không thể mang những cách thức quản lý đối với trƣờng phổ thông áp dụng cho trƣờng Đại học, cao đẳng đƣợc. Hơn nữa, tác giả Phong tập trung phân tích cơ chế quản lý tác động đến hiệu quả quản lý của các trƣờng phổ thông trên một địa bàn. Năm 2008, luận án của tác giả Nguyễn Anh Thái - Học viện tài chính đã đƣợc bảo vệ với đề tài “Hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính đối với các trƣờng Đại học ở Việt Nam”. Nếu nhƣ, công trình của tác giả Nguyễn Duy Phong, tác giả đề xuất giải pháp quản lý tài chính cho khối các trƣờng phổ thông, thì tác giả Nguyễn Anh Thái tập trung phân tích nội dung cơ chế chính sách để quản lý tài chính đối với các trƣờng Đại học nói chung. Giải pháp hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính dành cho các trƣờng Đại học mà tác giả Nguyễn Anh Thái mang tính hàn lâm, nặng về lý thuyết. Tác giả đã dừng lại ở việc nêu vấn đề: tạo nguồn tài chính đa dạng cho đào tạo, xây dựng cơ chế kiểm soát, chính sách học phí, học bổng, hoàn thiện mô hình tổ chức bộ máy quản lý đối với các trƣờng đại học, mà chƣa luận giải sâu sắc. Năm 2004, PGS.TS Nguyễn Công Giáp- Viện chiến lƣợc và chƣơng trình giáo dục – tác giả của cuốn sách “Kinh tế học giáo dục”, cũng đã nêu ra những tất yếu của việc quản lý giáo dục ảnh hƣởng đến chất lƣợng giáo dục. Rất khó khăn để liệt kê đầy đủ các công trình thuộc nhóm nghiên cứu về chính sách công, chính sách tài chính, bởi khối lƣợng khá đồ sộ và phạm vi nghiên cứu rộng. Nhƣng không thể không kể đến một số công trình tiêu biểu liên quan đến đề tài luận án của các tác giả nhƣ: Đề tài cấp bộ năm 2005 của tác giả PGS.TS Vũ Duy Hào – khoa Ngân hàng Tài chính – Trƣờng Đại học kinh tế quốc dân “Hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính đối với các trƣờng đại học công lập khối kinh tế ở Việt nam”. Nội dung nghiên cứu 5 của tác giả đƣợc xác định là cơ chế quản lý tài chính và chỉ nghiên cứu trong phạm vi các trƣờng Đại học công lập khối kinh tế. Trên cơ sở đó nhóm công sự của PGS.TS Vũ Duy Hào đã khảo sát, phân tích thực trạng cơ chế quản lý tài chính đối với các trƣờng Đại học công lập khối kinh tế ở Việt Nam hiện nay, từ đó rút ra những kết quả đạt đƣợc cũng nhƣ hạn chế và nguyên nhân trong cơ chế quản lý tài chính hiện hành. Đồng thời, đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính đối với các trƣờng Đại học công lập khối kinh tế ở Việt Nam hiện nay. Một trong số các giải pháp tác giả đề ra, tác giả cũng đã đề cập đến “nhà nƣớc cần xem xét việc thực hiện thí điểm cơ chế tự chủ tài chính đối với một số trƣờng lớn, có uy tín”. Tuy nhiên, vào thời điểm năm 2005, mọi điều kiện cơ chế, chính sách Nhà nƣớc đƣa ra ở mức độ hạn chế nên tác giả mới chỉ đƣa ra là “thực hiện thí điểm” cơ chế tự chủ. Đề cập về cơ chế tự chủ tài chính, thông qua Nghị định 43/2006/NĐ-CP ngày 25/04/2006 và Nghị định 16/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015, nhà nƣớc ta đã thể hiện quyết tâm đổi mới cơ chế quản lý tại các đơn vị sự nghiệp công lập. Và từ đây, có nhiều nghiên cứu đƣa ra các quan điểm cá nhân về các chính sách về quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp nhƣ thế nào là hợp lý nhƣ: “Mở rộng hơn nữa quyền tự chủ đối với các đơn vị sự nghiệp” (Huỳnh Thị Nhân, tạp chí tài chính số 1 năm 2005), “ Mở rộng quyền tự chủ tài chính cho các đơn vị sử dụng ngân sách” (Vĩnh Sang, tạp chí tài chính số 8 năm 2005). Hoặc bàn về thực trạng đổi mới cơ chế quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp của nhà nƣớc theo hƣớng mở rộng quyền tự chủ tài chính nhƣ Luận văn thạc sĩ của Hoàng Ngọc Tuấn với đề tài: “Một số giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình quản lý tài chính tại Trung tâm dịch vụ báo chí Hà Nội”, luận án tiến sỹ của Đặng Minh Hiền về đề tài: “Một số giải pháp quản lý tài chính ở các Bệnh viện công Việt Nam”, luận văn thạc sỹ của Nguyễn Thu Thảo về đề tài: “ Hoàn thiện cơ chế tự chủ tài đối với ĐVSN có thu tại Viện khoa học Thủy Lợi”. Một công trình khác, nghiên cứu mang tính hệ thống, khá đầy đủ và “gần” với lĩnh vực nghiên cứu của tác giả đang nghiên cứu phải kể đến đề tài cấp bộ năm 6 2007 của nhóm tác giả do GS.TS Mai Ngọc Cƣờng – chủ nhiệm đề tài – trƣờng Đại học Kinh tế quốc dân “Điều tra thực trạng và khuyến nghị giải pháp thực hiện tự chủ về tài chính ở các trƣờng Đại học Việt Nam”. Tác giả đã tập trung đánh giá thực trạng các điều kiện tự chủ tài chính của các trƣờng Đại học công lập hiện nay; chỉ ra những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân của các trƣờng Đại học công lập; đề xuất phƣơng hƣớng và giải pháp để tiếp tục xây dựng và hoàn thiện các điều kiện tự chủ tài chính trong các trƣờng công lập. Đây là một công trình đồ sộ về số lƣợng và nghiên cứu khá toàn diện vấn đề liên quan đến tự chủ tài chính. Tuy nhiên, theo tác giả tự chủ tài chính là một trong những phƣơng cách để tăng cƣờng quản lý tài chính và chia sẻ gánh nặng với Nhà nƣớc về trách nhiệm của các đối tƣợng khác trong xã hội về phát triển sự nghiệp giáo dục. Song một trong những điểm cơ bản để có thể tự chủ đƣợc thì cần quản lý tài chính nhƣ thế nào, xây dựng quy trình quản lý ra sao, tiêu chí để đánh giá một trƣờng đại học công lập có khả năng tự chủ hay không thì trong đề tài tác giả không đề cập tới. Nhƣ vậy, một loạt các công trình đƣợc công bố trên trong và ngoài nƣớc đều tập trung phân tích và tìm ra cách thức để nâng cao chất lƣợng giáo dục. Cụ thể là cải thiện môi trƣờng làm việc, tìm ra phƣơng pháp học hiện đại hay quản lý giáo viên và học sinh nhƣ thế nào, vai trò của ngƣời lãnh đạo trong một trƣờng ảnh hƣởng nhƣ thế nào tới kết quả học tập của sinh viên. Trong đó, cũng có một số công trình bàn đến vấn đề quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp có thu, song đi sâu vào nghiên cứu quản lý tài chính riêng biệt đối với các trƣờng công lập, đặc biệt trong cơ chế tự chủ tài chính, cần thiết lập đƣợc điều kiện tự chủ tài chính các trƣờng đại học cao đẳng công lập, hay xây dựng một hệ thống chỉ tiêu đánh giá quản lý tài chính các trƣờng Đại học cao đẳng công lập còn vắng bóng. Hơn nữa, khi Việt nam đã là thành viên thứ 150 của tổ chức thƣơng mại thế giới (WTO) thì cần phải đƣa ra sự chuẩn hóa trong nguyên tắc quản lý về đào tạo để làm cơ sở dễ dàng cạnh tranh với các tổ chức từ nƣớc ngoài vào. Song muốn nâng cao đƣợc chất lƣợng đào tạo tƣơng xứng với nó phải có nguồn kinh phí để đáp ứng, nhƣng nguồn kinh phí sử dụng không hiệu quả là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc không nâng cao đƣợc chất lƣợng đào tạo. Mặt khác, nhƣ phần tính cấp thiết của đề 7 tài mà nghiên cứu sinh đã đề cập, lựa chọn nghiên cứu tại các trƣờng Đại học cao đẳng công lập, vì thứ nhất đây là một trong những đơn vị sử dụng nguồn kinh phí từ Ngân sách Nhà nƣớc, thứ hai các trƣờng đại học cao đẳng công lập là một trong những tổ chức đào tạo, giảng dạy có bề dày lịch sử về nghiệp vụ quản lý kinh tế, tài chính, một trong những đơn vị cần phải đi tiên phong trong việc quản lý tài chính và có những ứng dụng nhất định từ mô hình của Nhà nƣớc nghiên cứu. Tuy vậy, quản lý tài chính đối với các trƣờng Đại học cao đẳng công lập gần nhƣ không tƣơng xứng với những chi phí nghiên cứu bỏ ra, đƣợc trả lời bằng chất lƣợng đào tạo, tỷ lệ thu từ nguồn ngoài ngân sách... Nội dung nghiên cứu của luận văn “Quản lý tài chính tại trƣờng Cao đẳng Công nghiệp Thực phẩm Việt Trì, Phú Thọ” đƣợc nghiên cứu để giải quyết một số vấn đề trên. 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý tài chính tại các trƣờng cao đẳng đại học công lập có thu 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm, phân loại các trường cao đẳng, đại học công lập có thu. 1.2.1.1. Khái niệm trường cao đẳng, đại học công lập có thu Trƣờng cao đẳng, đại học công lập có thu là trƣờng cao đẳng, đại học công lập do cơ quan có thẩm quyền của Nhà nƣớc quyết định thành lập, ngoài nguồn tài chính từ kinh phí Nhà nƣớc cấp cho trƣờng, thì trƣờng còn tạo lập nguồn tài chính bên ngoài thông qua thu một phần nguồn tài chính dƣới dạng học phí và các khoản đóng góp của học sinh, sinh viên từ việc cung cấp sản phẩm và dịch vụ giáo dục đào tạo cho toàn xã hội. 1.2.1.2.Đặc điểm của các trường cao đẳng, đại học công lập có thu Các trƣờng cao đẳng, đại học công lập có thu thuộc khu vực không sản xuất vật chất, sự chi tiêu của các đơn vị này là những khoản chi thuộc tiêu dùng xã hội, các khoản chi này mất đi không thu hồi lại vốn, không mang lại lợi nhuận và hoạt động của các đơn vị này không vì mục đích lợi nhuận. * Đặc điểm về hoạt động: Các trƣờng cao đẳng, đại học công lập có thu là một tổ chức hoạt động theo nguyên tắc phục vụ xã hội thông qua các lĩnh vực giáo dục đào tạo không vì mục 8 đích lợi nhuận. Sản phẩm của các trƣờng cao đẳng, đại học công lập có thu mang lại lợi ích chung, lâu dài cho cộng đồng và cho toàn xã hội. * Đặc điểm về tài chính: Các trƣờng cao đẳng, đại học công lập có thu ngoài nguồn kinh phí từ ngân sách Nhà nƣớc có thể huy động nguồn tài chính từ bên ngoài thông qua các khoản phí, lệ phí, học phí dựa vào việc cung cấp hoạt động đào tạo và phải tuân thủ chế độ tài chính của Nhà nƣớc theo quy định dành riêng cho đơn vị sự nghiệp có thu. Các trƣờng cao đẳng, đại học công lập có thu đƣợc vay vốn tín dụng ngân hàng hoặc quỹ hỗ trợ phát triển, đƣợc huy động vốn của cán bộ, viên chức trong đơn vị để mở rộng và nâng cao chất lƣợng hoạt động sự nghiệp, tổ chức hoạt động phù hợp với chức năng, nhiệm vụ và có nghĩa vụ hoàn trả gốc và lãi vay khi đến thời gian đáo hạn thông qua các hợp đồng tín dụng ký kết. Ngoài ra, các trƣờng cao đẳng, đại học công lập có thu đƣợc quản lý, sử dụng tài sản Nhà nƣớc, thực hiện chế độ khấu hao tài sản cố định theo quy định của Nhà nƣớc. Số tiền trích khấu hao tài sản cố định và tiền thu hồi do thanh lý tài sản cố định thuộc tài chính Nhà nƣớc đƣợc để lại để tái đầu tƣ tăng cƣờng cơ sở vật chất, đổi mới trang thiết bị của đơn vị. Đồng thời, đối với các khoản thu trong các trƣờng cao đẳng, đại học công lập có thu có thu cần phải lập dự toán chi tăng cƣờng cơ sở vật chất với tỷ lệ trích theo quy định. Đồng thời, đƣợc mở tài khoản tiền gửi tại các ngân hàng thƣơng mại hoặc Kho bạc Nhà nƣớc với mục đích phản ánh các khoản thu, chi và các khoản kinh phí thuộc tài chính Nhà nƣớc. Đây là cơ sở để các đơn vị sự nghiệp có thu dễ dàng quản lý tài chính và quyết toán tài chính một cách chính xác nhất. Các trƣờng cao đẳng, đại học công lập có thu chủ động sử dụng số biên chế đƣợc các cơ quan có thẩm quyền giao, sắp xếp biên chế, quản lý và sử dụng lao động phù hợp với chức năng nhiệm, vụ của đơn vị. Đối với các trƣờng cao đẳng, đại học công lập có thu tự đảm bảo chi phí hoạt động, đƣợc tự quyết định biên chế. Còn đối với các trƣờng cao đẳng, đại học công lập có thu tự đảm bảo một phần chi phí hoạt động, căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ đƣợc giao, nhu cầu công việc thực tế, định mức chỉ tiêu biên chế và khả năng tài chính của đơn vị, Thủ trƣởng đơn vị xây dựng kế hoạch biên chế hàng năm 9 gửi cơ quan chủ quản trực tiếp để tổng hợp, giải quyết theo thẩm quyền. Hàng năm, căn cứ vào kết quả tài chính, các trƣờng cao đẳng, đại học công lập có thu có thu phải tiến hành quyết toán thu, chi. Đối với các đơn vị sự nghiệp có thu đƣợc đảm bảo một phần kinh phí, nếu các khoản thu sự nghiệp cuối năm chƣa chi hết sẽ đƣợc chuyển sang năm sau khi thực hiện kế hoạch dự toán chi. Đồng thời, các trƣờng cao đẳng, đại học công lập có thu cũng phải trích lập các quỹ theo quy định: quỹ dự phòng ổn định thu nhập, quỹ khen thƣởng, quỹ phúc lợi và quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp. 1.2.1.3. Phân loại các trường cao đẳng, đại học công lập có thu: - Các trƣờng cao đẳng, đại học công lập có thu tự đảm bảo toàn bộ chi phí hoạt động thƣờng xuyên: là đơn vị có hoạt động thu sự nghiệp đảm bảo đƣợc toàn bộ chi phí hoạt động thƣờng xuyên, ngân sách Nhà nƣớc không phải cấp kinh phí đảm bảo hoạt động thƣờng xuyên cho đơn vị. - Các trƣờng cao đẳng, đại học công lập có thu tự đảm bảo một phần chi phí hoạt động thƣờng xuyên: Là đơn vị có nguồn thu sự nghiệp chƣa tự trang trải toàn bộ chi phí hoạt động thƣờng xuyên, ngân sách Nhà nƣớc cấp một phần chi phí hoạt động thƣờng xuyên cho đơn vị. 1.2.2. Quản lý tài chính tại các trường cao đẳng, đại học công lập có thu 1.2.2.1. Khái niệm tài chính và quản lý tài chính * Khái niệm tài chính Tài chính là hệ thống các quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình phân phối các nguồn tài chính bằng việc tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ nhằm đáp ứng yêu cầu tích lũy và tiêu dùng của các chủ thể trong xã hội. Tài chính trong các trƣờng đại học, cao đẳng là phản ánh các khoản thu, chi bằng tiền của các quỹ tiền tệ trong các trƣờng đại học, cao đẳng. Xét về hình thức nó phản ánh sự vận động và chuyển hóa của các nguồn lực tài chính trong quá trình sử dụng các quỹ bằng tiền. Xét về bản chất nó là những mối quan hệ tài chính biểu hiện dƣới hình thức giá trị phát sinh trong quá trình hình thành và sử dụng các quỹ bằng tiền nhằm phục vụ cho sự 10 nghiệp đào tạo nguồn nhân lực cho đất nƣớc. Các quan hệ tài chính trong trƣờng đại học nhƣ sau : - Quan hệ tài chính giữa trƣờng với NSNN Ngân sách nhà nƣớc cấp kinh phí bao gồm : Chi thƣờng xuyên, chi sự nghiệp khoa học công nghệ, chi chƣơng trình mục tiêu quốc gia về giáo dục đào tạo, chi đầu tƣ phát triển, chi nhiệm vụ đột xuất do nhà nƣớc giao cho các trƣờng. Các trƣờng phải thực hiện nghĩa vụ tài chính đối với nhà nƣớc nhƣ : Nộp thuế theo quy định của Nhà nƣớc - Quan hệ tài chính giữa nhà trƣờng với xã hội Quan hệ tài chính giữa nhà trƣờng với xã hội, mà cụ thể là ngƣời học đƣợc thể hiện thông qua các khoản thu sau: Học phí, lệ phí và một số loại phí khác để góp phần đảm bảo cho các hoạt động giáo dục. Chính phủ quy định khung học phí, cơ chế thu và sử dụng học phí đối với các loại hình trƣờng. - Quan hệ tài chính trong nội bộ nhà trƣờng Quan hệ tài chính trong nội bộ nhà trƣờng gồm các quan hệ tài chính giữa các phòng, khoa, trung tâm và giữa cán bộ viên chức trong nhà trƣờng thông qua quan hệ tạm ứng, thanh toán, phân phối thu nhập nhƣ : thù lao giảng dạy, nghiên cứu khoa học, tiền lƣơng, thƣởng, thu nhập tăng thêm,… - Quan hệ tài chính giữa trƣờng với nƣớc ngoài Quan hệ tài chính giữa trƣờng với nƣớc ngoài gồm các quan hệ tài chính với các trƣờng, các tổ chức nƣớc ngoài về các hoạt động nhƣ : liên kết đào tạo, nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế nhằm phát triển các nguồn lực tài chính, tìm kiếm các nguồn tài trợ… Nhìn chung, các quan hệ tài chính phản ánh các trƣờng đại học hoạt động gắn liền với hệ thống kinh tế - chính trị - xã hội của đất nƣớc. Việc quản lý hiệu quả các hoạt động của trƣờng, đặc biệt là về mặt tài chính là hết sức quan trọng và cần thiết để sự nghiệp giáo dục và đào tạo của nhà trƣờng đƣợc tiến hành thƣờng xuyên và hiệu quả, đi đúng định hƣớng chiến lƣợc phát triển giáo dục đào tạo của đất nƣớc. 11 * Khái niệm quản lý tài chính Quản lý tài chính là quản lý các hoạt động huy động, phân bổ và sử dụng các nguồn lực tài chính bằng những phƣơng pháp tổng hợp gồm nhiều biện pháp khác nhau đƣợc thực hiện trên cơ sở vận dụng các quy luật khách quan về kinh tế - tài chính một cách phù hợp với điều kiện đổi mới, hội nhập quốc tế của đất nƣớc. Quản lý tài chính là việc sử dụng các công cụ quản lý tài chính nhằm phản ánh chính xác tình trạng tài chính của một đơn vị, thông qua đó lập kế hoạch quản lý và sử dụng các nguồn tài chính nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của đơn vị. Quản lý tài chính trong các trƣờng đại học, cao đẳng hƣớng vào quản lý thu, chi của các quỹ tài chính trong đơn vị, quản lý thu chi của các chƣơng trình, dự án đào tạo, quản lý thực hiện dự toán ngân sách của trƣờng. Quản lý tài chính đòi hỏi các chủ thể quản lý phải lựa chọn, đƣa ra các quyết định tài chính và tổ chức thực hiện các quyết định đó nhằm đạt đƣợc mục tiêu hoạt động quản lý tài chính của đơn vị. Mục tiêu tài chính có thể thay đổi theo từng thời kỳ và chính sách chiến lƣợc của từng đơn vị. Tuy nhiên, khác với quản lý doanh nghiệp chủ yếu nhằm mục tiêu tối ƣu hóa lợi nhuận, mục tiêu của quản lý tài chính trong các trƣờng đại học, cao đẳng không vì mục đích lợi nhuận, phục vụ cho cộng đồng xã hội là chủ yếu cho nên quản lý tài chính tại các trƣờng đại học, cao đẳng là quản lý sử dụng có hiệu quả, đúng định hƣớng. 1.2.2.2. Nguyên tắc quản lý tài chính tại các trường cao đẳng, đại học công lập có thu Để các trƣờng cao đẳng, đại học công lập có thu quản lý nguồn tài chính của mình một cách có hiệu quả phải tuân thủ đầy đủ 4 nguyên tắc sau: - Nguyên tắc hiệu quả: đây là nguyên tắc quan trọng nhất trong quản lý tài chính công. Vấn đề hiệu quả đƣợc xem xét trên tất cả các lĩnh vực: kinh tế, chính trị, xã hội. Khi thực hiện quản lý tài chính tại các trƣờng cao đẳng, đại học công lập có thu thông qua các khoản chi từ ngân sách Nhà nƣớc và từ nguồn mà đơn vị thu đƣợc thì các đơn vị sự nghiệp đều hƣớng tới việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ 12