Tài liệu Luận văn quản lý ngân sách nhà nước tại phường phú đô, quận nam từ liêm, hà nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGÔ THỊ OANH QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI PHƢỜNG PHÚ ĐÔ, QUẬN NAM TỪ LIÊM, HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội – 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGÔ THỊ OANH QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI PHƢỜNG PHÚ ĐÔ, QUẬN NAM TỪ LIÊM Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN QUANG TUYẾN XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƢỚNG DẪN XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội - 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là kết quả quá trình học tập, nghiên cứu và tìm hiểu của tôi dưới sự hướng dẫn của TS Trần Quang Tuyến. Các số liệu và trích dẫn trong luận văn là trung thực có nguồn gốc rõ ràng và đáng tin cậy . Tôi xin chịu trách nhiệm hoàn toàn về tính trung thực, chuẩn xác của nội dung luận văn. LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, phòng Đào tạo, khoa sau Đại học, cùng các thầy, cô giáo trong nhà trƣờng Đại học kinh tế- Đại học Quốc gia Hà Nội đã tận tình và đóng góp nhiều ý kiến quý báu, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp, đặc biệt sự hƣớng dẫn, chỉ đạo tận tình không thể thiếu của giáo viên hƣớng dẫn là TS. Trần Quang Tuyến. Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo, cán bộ Phòng tài chính- kế hoạch 2 phƣờng Phú Đô và Phƣờng Mễ Trì, quận Nam Từ Liêm, TP. Hà Nội đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ cho tôi trong thông tin, tài liệu, số liệu báo cáo giúp tôi hoàn thành luận văn này. Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn cơ quan, gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tôi hoàn thành quá trình học tập và luận văn này./. MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .............................................................................. i DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................. ii MỞ ĐẦU .............................................................................................................1 Chƣơng 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC .........................................................................5 1.1.Tổng quan nghiên cứu về quản lý ngân sách nhà nƣớc và ngân sách xã, phƣờng................................................................................................................5 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý ngân sách xã, phƣờng .........................................8 1.2.1. Cơ chế quản lý ngân sách xã, phƣờng .................................................8 1.2.2.Nguyên tắc quản lý ngân sách xã, phƣờng ...........................................9 1.2.3.Nội dung của quản lý thu ngân sách xã phƣờng .................................10 1.2.4. Nôi dung quản lý chi ngân sách xã, phƣờng .....................................18 CHƢƠNG 2: THIẾT KẾ VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .....................25 2.1. Nguồn tài liệu và dữ liệu ...........................................................................25 2.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................25 2.2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu .......................................................25 2.2.2. Phƣơng pháp phân tích – tổng hợp ....................................................25 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN PHƢỜNG PHÚ ĐÔ .........................................................................27 3.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội và bộ máy quản lý ngân sách của phƣờng Phú Đô..................................................................................27 3.1.1. Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên. .........................................................27 3.1.2. Đăc điểm kinh tế xã hội của phƣờng Phú Đô ....................................27 3.2.Phân tích thực trạng quản lý ngân sách xã trên địa bàn phường Phú Đô 28 3.2.1. Phân tích thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn phƣờng Phú Đô: .................................................................................29 3.2.2.Phân tích thực trạngquản lý chi ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn phƣờng Phú Đô ..................................................................................35 3.3.Đánh giá thƣc trạng công tác quản lý ngân sách NN trên địa bàn phƣờng Phú Đô..............................................................................................................43 3.3.1. Kết quả đạt đƣợc ................................................................................43 3.3.2.Hạn chế ...............................................................................................47 3.4.Nguyên nhân của những hạn chế trong quản lý ngân sách phƣờng. .........49 3.4.1. Những nguyên nhân khách quan .......................................................49 3.4.2. Nguyên nhân chủ quan ......................................................................52 Chƣơng 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH TRÊN ĐỊA BÀN PHƢỜNG PHÚ ĐÔ..............................................................55 4.1. Những vấn đề đặt ra và cơ sở cho việc hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã ..............................................................................................................55 4.1.1.Định hƣớng phát triển kinh tế xã hội của Đảng, nhà nƣớc. ................55 4.1.2.Định hƣớng công tác tài chính ngân sách giai đoạn 2015-2020 .........57 4.2. Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý NS phƣờng Phú Đô ..........59 4.2.1.Hoàn thiện phƣơng thức quản lý thu ..................................................59 4.2.2. Hoàn thiện công tác quản lý điều hành chi ngân sách phƣờng .........60 4.2.3.Hoàn thiện trong quản lý chu trình ngân sách phƣờng ......................60 4.2.4.Hoàn thiện công tác quản lý NSNN qua kho bạc Nhà nƣớc ..............66 4.5.Kiến nghị ....................................................................................................67 4.5.1. Các kiến nghị với Trung ƣơng ...........................................................67 4.4.2. Đối với cấp Thành phố ......................................................................67 4.5.3. Kiến nghị với chính quyền cấp quận .................................................68 KẾT LUẬN .......................................................................................................70 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................72 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Nguyên nghĩa Ký hiệu 1 CTN-NQD Công thƣơng nghiệp – Ngoài quốc doanh 2 DN Doanh nghiệp 3 GTGT Giá trị gia tăng 4 HĐND Hội đồng nhân dân 5 HTX Hợp tác xã 6 KBNN Kho bạc nhà nƣớc 7 KT – XH Kinh tế xã hội 8 NQD Ngoài quốc doanh 9 NS Ngân sách 10 NSĐP Ngân sách địa phƣơng 11 NSNN Ngân sách Nhà nƣớc 12 NSTW Ngân sách Trung ƣơng 13 QLNN Quản lý nhà nƣớc 14 QSDĐ Quyền sử dụng đất 15 SXKD Sản xuất kinh doanh 16 TCKH Tài chính – Kế hoạch 17 TNCN Thu nhập cá nhân 18 TNDN Thu nhập doanh nghiệp 19 TTCN Tiểu thủ công nghiệp` 20 UBND Ủy ban nhân dân 21 XHCN Xã hội chủ nghĩa 22 CTN-NQD Công thƣơng nghiệp – Ngoài quốc doanh i DANH MỤC CÁC BẢNG STT Bảng 1 Bảng 3.1 2 Bảng 3.2 3 Bảng 3.3 Nội dung Bảng số liệu thu ngân sách nhà nƣớc cấp phƣờng trên địa bàn phƣờng Phú Đô giai đoạn năm 2011-2014 Bảng số liệu tỷ lệ phân chia dự nguồn thu ngân sách Kết quả chi NSNN tại UBND phƣờng Phú Đô giai đoạn năm 2011-2014 ii Trang 30 33 35 MỞ ĐẦU 1.Tính cấp thiết của đề tài Từ khi đất nƣớc đổi mới và hội nhập quốc tế, nền kinh tế thị trƣờng tại nƣớc ta phát triển mạnh mẽ đã thúc đẩy mọi mặt đời sống kinh tế xã hội, năng suất lao động đƣợc nâng cao, các thành phần kinh tế phát triển, kinh tế cả nƣớc đã có những tiến bộ vƣợt bậc, đƣa nƣớc ta lên vị thế mới trên trƣờng quốc tế. Đạt đƣợc những thành tựu đó không thể không nói đến vai trò của ngân sách nhà nƣớc. Ngân sách nhà nƣớc với tƣ cách là công cụ quản lý vĩ mô của nhà nƣớc đã thực sự góp phần vào việc điều chỉnh có hiệu quả nền kinh tế. Tuy nhiên bên cạnh những mặt tích cực, ngân sách nhà nƣớc hiện tại cũng còn bộc lộ những hạn chế, bất cập nhất định. Thực tiễn đời sống kinh tế xã hội hiện nay đang đặt ra những yêu cầu, thách thức mới đòi hỏi công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc ở các cấp phải đƣợc tiếp tục đổi mới, ngày càng hoàn thiện, đi vào quản lý chiều sâu nhằm đạt hiệu quả cao hơn nữa. Vì vậy việc tăng cƣờng công tác quản lý nguồn thu chi ngân sách nhà nƣớc trở thành vấn đề cấp thiết của cả nƣớc và của các cấp chính quyền địa phƣơng. Ngân sách xã, phƣờng, thị trấn (sau đây gọi tắt là ngân sách xã) là cấp ngân sách cơ sở gắn với chính quyền xã, phƣờng, thị trấn. Hiện nay cả nƣớc có trên 11.100 xã, phƣờng, thị trấn. Với quy mô thu chi ngân sách xã bình quân khoảng 3 tỷ đồng/xã nhƣ hiện nay thì tổng nguồn thu chi ngân sách xã toàn quốc hàng năm đạt trên 33.300 tỷ đồng. Trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nƣớc hiện nay, Đảng và Nhà nƣớc ta đặc biệt quan tâm đến vấn đề công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn mà trong đó chính quyền cấp xã và ngân sách xã đóng vai trò hết sức quan trọng. Tuy nhiên, do mức độ phát triển kinh tế, xã hội và trình độ nhận thức của cán bộ chính quyền tại các xã, phƣờng, thị trấn là khác nhau, do vậy khả năng quản lý điều hành ngân sách và kết quả hoạt động ngân sách xã rất 1 khác nhau. UBND phƣờng Phú Đô là một phƣờng mới đƣợc thành lập theo Nghị quyết số 132/NQ-CP ngày 27 tháng 12 năm 2013 của Chính phủ, trên cơ sở điều chỉnh địa giới hành chính của xã Mễ Trì cũ tách ra thành 2 phƣờng là Phƣờng Phú Đô và phƣờng Mễ Trì. Để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế- xã hội đòi hỏi việc quản lý thu- chi ngân sách phƣờng phải hết sức chặt chẽ, hiệu quả trong khi kinh nghiệm quản lý của đội ngũ cán bộ ở một phƣờng mới chƣa có. Do phƣờng mới thành lập nên đây là một chủ đề hoàn toàn mới, cho đến nay vẫn chƣa có một công trình nào nghiên cứu vấn đề này. Vì lý do trên, tác giả đã chọn đề tài “Quản lý ngân sách nhà nƣớc tại phƣờng Phú Đô, quận Nam Từ Liêm” làm luận văn thạc sĩ. 2.Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Quản lý nguồn thu chi ngân sách nhà nƣớc tại chính quyền cấp cơ sở là một vấn đề phức tạp với phạm vi rộng lớn, liên quan đến đƣờng lối chính sách của Đảng và nhà nƣớc về ngân sách nhà nƣớc; các chế độ, quy định của trung ƣơng và địa phƣơng trong việc đƣa ra những nguyên tắc, những chuẩn mực về quản lý điều hành ngân sách nhà nƣớc, trong đó có ngân sách xã. Do khuôn khổ có hạn, nên đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu luận văn là: + Đối tƣợng nghiên cứu: Nghiên cứu về quản lý nguồn thu chi ngân sách nhà nƣớc tại chính quyền cấp cơ sở xã, phƣờng, thị trấn. + Phạm vi nghiên cứu: Luận văn tập trung vào nghiên cứu về thực trạng quản lý nguồn thu ngân sách nhà nƣớc tại chính quyền cấp cơ sở xã, phƣờng, thị trấn trên địa bàn phƣờng Phú Đô, quận Nam Từ Liêm trong thời gian từ 2010 đến 2014. 3.Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài -Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về ngân sách xã và quản lý ngân sách xã. 2 -Phân tích đánh giá thực trạng quản lý ngân sách xã, phƣờng tại phƣờng Phú Đô, quận Nam Từ Liêm. -Đề xuất một số giải pháp để đổi mới công tác quản lý ngân sách xã nhằm nâng cao hiệu quả và hiệu lực quản lý ngân sách nhà nƣớc tại cấp xã. 4. Câu hỏi nghiên cứu Có hai câu hỏi nghiên cứu chính trong luận văn cần trả lời là: - Đâu là nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế trong việc quản lý thu chi ngân sách phƣờng Phú Đô? - Để hoàn thiện công tác quản lý thu chi ngân sách nhà nƣớc tại phƣờng Phú Đô cần có các giải pháp gì? 5. Một số đóng góp của đề tài nghiên cứu Thông qua việc phân tích đánh giá thực trạng quản lý hoạt động thu chi ngân sách nhà nƣớc tại chính quyền cơ sở cấp xã, phƣờng, thị trấn trên địa bàn phƣờng Phú Đô, luận văn chỉ ra những kết quả đạt đƣợc, những tồn tại hạn chế và nguyên nhân của những tồn tại hạn chế. Luận văn tập trung vào các vấn đề cơ bản nhƣ quá trình thực hiện thu chi ngân sách xã, phƣờng cơ chế phân cấp quản lý thu chi ngân sách xã, phƣờng nhân tố con ngƣời trong công tác quản lý tài chính ngân sách xã, các cơ chế, chính sách chế độ liên quan đến ngân sách xã, phƣờng... Qua đó đề xuất một số giải pháp thực tế nhằm củng cố và nâng cao hiệu quả hiệu lực quản lý ngân sách xã, đƣa hoạt động quản lý điều hành thu chi ngân sách của chính quyền xã đi vào nề nếp. Luận văn có thể dùng làm tài liệu để các cơ quan chức năng của phƣờng tham khảo trong việc đƣa ra các kiến nghị đề xuất với HĐND, UBND tỉnh những vấn đề liên quan đến thực hiện Luật NSNN, thực hiện quản lý ngân sách xã, phƣờng trên phạm vi cả nƣớc nói chung và tại phƣờng Phú Đô nói riêng. 3 6. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, luận văn gồm 4 chƣơng: Chƣơng 1. Tổng quan nghiên cứu và cơ sở lý luận về quản lý ngân sách nhà nƣớc. Chƣơng 2. Thiết kế và phƣơng pháp nghiên cứu Chƣơng 3. Thực trạng quản lý ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn phƣờng Phú Đô. Chƣơng 4. Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn phƣờng Phú Đô. 4 Chƣơng 1 TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC 1.1.Tổng quan nghiên cứu về quản lý ngân sách nhà nƣớc và ngân sách xã, phƣờng Ngân sách nhà nƣớc luôn gắn với bản chất của nhà nƣớc và quá trình thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nƣớc. Thực chất, Ngân sách nhà nƣớc phản ánh các quan hệ kinh tế phát sinh gắn liền với quá trình tạo lập, phân phối, sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nƣớc khi Nhà nƣớc tham gia phân phối các nguồn tài chính quốc gia nhằm thực hiện các chức năng của Nhà nƣớc trên cơ sở luật định. Ngân sách nhà nƣớc là khâu chủ đạo, đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc duy trì sự tồn tại của bộ máy quyền lực Nhà nƣớc. Vấn đề nghiên cứu quản lý ngân sách nhà nƣớc đã và đang đƣợc nhiều nhà nghiên cứu quan tâm, có nhiều công trình nghiên cứu về quản lý ngân sách nhà nƣớc ở cấp độ khác nhau; khi Luật ngân sách nhà nƣớc đƣợc ban hành năm 1996 và đƣợc sửa đổi năm 2002, cùng với việc nền kinh tế nƣớc ta phát triển mạnh theo hƣớng kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo cơ chế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa, bộ máy hành chính công ngày càng phải thực hiện nhiều chức năng, nhiệm vụ để thể hiện vai trò của Nhà nƣớc trong quản lý và đƣa nền kinh tế, xã hội của đất nƣớc phát triển. Ngày 25/6/2015 luật số 83/2015/QH13 của Quốc hội ban hành đề cập đến việc phân cấp nhiệm vụ chi, tỷ lệ % thu…tuy nhiên luật có hiệu lực năm ngân sách 2017.Vấn đề thu- chi ngân sách đƣợc quan tâm nhiều hơn và đã có rất nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến quản lý thu ngân sách nhà nƣớc nhƣ: 5 - Luận văn Thạc sỹ kinh tế “Hoàn thiện cơ chế phân cấp NSNN cho các cấp chính quyền địa phƣơng” của tác giả Đào Xuân Liên, năm 2007. Từ những lý luận chung về phân cấp ngân sách nhà nƣớc và kinh nghiệm phân cấp cho các địa phƣơng ở một số nƣớc trên thế giới, tác giả đã phân tích thực trạng phân cấp ngân sách ở nƣớc ta giai đoạn 2003-2007, từ đó đề ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện và tăng cƣờng phân cấp ngân sách nhiều hơn cho chính quyền địa phƣơng ở nƣớc ta. Luận văn nghiên cứu tổng quát công tác phân cấp NSNN cho các cấp chính quyền địa phƣơng. Tuy nhiên mỗi địa phƣơng lại có đặc thù riêng nên công tác phân cấp NSNN cho từng địa phƣơng cũng khác nhau. - Luận văn Thạc sỹ kinh tế “Hoàn thiện quản lý thu, chi ngân sách nhà nƣớc của thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hoà” của tác giả Nguyễn Anh Tuấn, năm 2007. Luận văn đã trình bày những lý luận chung về quản lý thu, chi ngân sách nhà nƣớc và đƣa ra một số vấn đề lý luận cụ thể về quản lý thu, chi ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn thành phố trực thuộc tỉnh nhƣ: nội dung, đặc điểm và các nhân tố ảnh hƣởng. Đồng thời luận văn cũng đi sâu đánh giá thực trạng, phân tích những nguyên nhân và đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu, chi NSNN ở thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hoà. Luận văn đi sâu nghiên cứu công tác thu, chi ngân sách nhà nƣớc, chỉ là một nội dung của công tác phân cấp ngân sách và phạm vi nghiên cứu chỉ là ngân sách cấp huyện không đi sâu vào công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc tại địa phƣơng. - Đề tài: “Hoàn thiện công tác quản lý NSNN huyện Đức Phổ” năm 2011 của Huỳnh Thị Cẩm Liên – Luận văn Thạc sĩ kinh tế, Đại học Đà Nẵng. Tác giả đã đề cập những vấn đề mang tính thời sự trong quản lý ngân sách cấp huyện, trong đó có chi thƣờng xuyên ở cấp huyện nên rất đáng để học hỏi. Đóng góp mới của Luận văn này là lần đầu tiên đã đánh giá đúng thực chất 6 vai trò, tình hình quản lý NSNN cấp huyện, góp phần thúc đẩy quá trình dân chủ hóa, thực hiện công khai hoạt động tài chính – ngân sách và đƣa ra các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý NSNN cấp huyện. Tuy nhiên, đề tài tập trung vào cân đối thu – chi ngân sách huyện nên chƣa đi sâu vào những vấn đề cụ thể trong công tác quản lý ngân sách cấp xã. - Luận án “Nâng cao hiệu quả quản lý NSNN tỉnh An Giang giai đoạn 2011-2015 và tầm nhìn đến 2012” năm 2012 của tác giả Tô Thiện Hiền Luận án Tiến sĩ kinh tế, Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh. Tác giả đã hệ thống hóa các vấn đề lý luận cơ bản về hiệ quả quản lý NSNN nói chung và quản lý NSNN của tỉnh An Giang nói riêng. Luận án đã làm sáng tỏ lý thuyết về vị trí, vai trò của NS địa phƣơng An Giang và mối quan hệ hữu cơ trong quan hệ cân đối giữa NS TW và NS địa phƣơng theo nguyên tắc phát triển kinh tế ngành và lãnh thổ (khu vực). Đồng thời tác giả đã đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý NS địa phƣơng trên các góc độ khác nhau: Phân định quản lý thu-chi giữa NS TW và NS địa phƣơng; quan hệ về quy trình NS (lập, chấp hành và quyết toán NS); nâng cao vai trò của chính quyền địa phƣơng trong tự chủ NS và mở rộng quyền tự quyết của ngân sách xã, để từng bƣớc đƣa ngân sách xã thực sự là một khâu cấu thành của NSNN. - Luận văn: “Hoàn thiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên qua KBNN Khánh Hòa” năm 2012 của tác giả Đỗ Thị Thu Trang - Luận văn Thạc sĩ quản trị kinh doanh, Đại học Đà Nẵng. Qua đề tài, tác giả đã đi sâu nghiên cứu công tác chi NSNN qua KBNN Khánh Hòa trên cơ sở tiếp cận công tác kiểm soát chi theo yêu cầu đổi mới quản lý tài chính công và kiểm soát chi tiêu công của các nƣớc tiên tiến nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát chi NSNN qua KBNN theo hƣớng hiệu quả, đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính trong lĩnh vực quản lý NSNN, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các đơn vị sử dụng NSNN, đồng thời phù hợp xu thế hội nhập quốc tế. 7 - Luận án: “Đổi mới quản lý NS địa phƣơng các tỉnh vùng đồng bằng sông Hồng” năm 2009 của tác giả Trần Quốc Vinh- Luận án Tiến sĩ kinh tế. Tác giả đã hệ thống hóa và làm rõ thêm những vấn đề về quản lý NSNN, quản lý NS địa phƣơng, các nhân tố ảnh hƣởng đến quản lý NS địa phƣơng; qua phân tích thực trạng quản lý NS địa phƣơng ở các tỉnh vùng đồng bằng sông Hồng đề xuất các giải pháp nhằm tiếp tục đổi mới quản lý NS địa phƣơng các tỉnh vùng đồng bằng sông Hồng đến 2020. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu nói trên đã đề cập nhiều khía cạnh của quản lý ngân sách nhà nƣớc nói chung và quản lý thu ngân sách ở phạm vi một số địa phƣơng cụ thể nói riêng. Tuy nhiên, đối với công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn phƣờng Phú Đô đến nay chƣa có công trình nào nghiên cứu sâu về vấn đề này. Đây là lý do tác giả lựa chọn đề tài nay nghiên cứu để hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc ở Phƣờng Phú Đô hiện nay. Trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả đã tham khảo các nghiên cứu đi trƣớc cũng nhƣ các văn bản quản lý nhà nƣớc có liên quan và sử dụng những kết quả của công trình, văn bản quản lý đó đƣa vào đề tài nghiên cứu của tác giả cũng nhƣ cập nhật số liệu đối chiếu với kho bạc nhà nƣớc huyện Từ Liêm, nay là kho bạc nhà nƣớc quận Nam Từ Liêm để làm căn cứ chứng minh cho những vấn đề tác giả nêu ra trong đề tài 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý ngân sách xã, phƣờng 1.2.1. Cơ chế quản lý ngân sách xã, phường Cơ chế quản lý ngân sách cấp xã là việc triển khai thực hiện các Luật, chế độ, chính sách cũng nhƣ các công cụ quản lý ngân sách cấp xã nhằm giúp cho hoạt động của chính quyền cấp xã đảm bảo tuân thủ theo đúng pháp luật của Nhà nƣớc, công tác quản lý trong lĩnh vực ngân sách và tài chính cấp xã ngày càng hoàn thiện góp phần tích cực vào việc tăng cƣờng và nâng cao chất lƣợng quản lý ngân sách cấp xã trong từng thời kỳ. 8 -Thực hiện các Luật, chế độ, chính sách áp dụng trong quản lý ngân sách cấp xã trên cơ sở: Luật Ngân sách, cơ chế phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi và tỷ lệ phân chia nguồn thu cho cấp xã do HĐND cấp tỉnh quyết định; chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách cấp xã do các cấp có thẩm quyền quyết định; chế độ kế toán và tài chính xã trong quản lý, điều hành và kiểm soát hoạt động tài chính tại cấp xã; chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức cấp xã; các chính sách đặc thù của trung ƣơng và địa phƣơng áp dụng cho chính quyền cấp xã và các hoạt động tại xã; - Các công cụ quản lý thể hiện qua công tác kiểm tra: Gồm có kiểm tra thƣờng xuyên, kiểm tra đột xuất hoặc kiểm tra theo chuyên đề; công tác giám sát quá trình phân bổ dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách cấp xã hàng năm; công tác thanh tra việc thực hiện Luật NSNN, thanh tra theo chuyên đề nhằm quản lý hữu hiệu các hoạt động KT - XH tại cấp xã. 1.2.2.Nguyên tắc quản lý ngân sách xã, phường 1.2.2.1. Nguyên tắc quản lý thu ngân sách xã, phường Toàn bộ các khoản thu NS xã phát sinh trên địa bàn đều phải phản ánh vào ngân sách cấp xã (trừ những khoản thu để hình thành các quỹ công chuyên dùng của cấp xã, thu nhân dân tự nguyện đóng góp xây dựng công trình không đƣợc HĐND xã quyết định phản ánh vào NS xã). 1.2.2.2. Nguyên tắc quản lý chi ngân sách cấp xã, phường -Chi đầu tư phát triển: Việc quản lý vốn đầu tƣ XDCB của NS xã phải thực hiện đầy đủ theo quy định của Nhà nƣớc về quản lý đầu tƣ và XDCB và phân cấp của tỉnh; việc cấp phát thanh toán, quyết toán vốn đầu tƣ XDCB của NS xã thực hiện theo quy định của Bộ Tài chính. - Chi thường xuyên: Nguyên tắc quản lý chi thƣờng xuyên của NS xã bao gồm: nguyên tắc quản lý theo dự toán là cơ sở để đảm bảo cân đối ngân sách cấp xã, tạo điều kiện chấp hành ngân sách cấp xã, hạn chế tính tùy tiện của 9 đơn vị sử dụng ngân sách; nguyên tắc hiệu quả yêu cầu các đơn vị phải sử dụng nguồn lực một cách tiết kiệm; nguyên tắc bảo đảm sự tự chủ về tài chính của đơn vị sử dụng ngân sách và nguyên tắc chi trả trực tiếp qua KBNN. 1.2.3.Nội dung của quản lý thu ngân sách xã phường Theo quy định của Luật NSNN nội dung thu NS xã bao gồm: (1). Các khoản thu ngân sách cấp xã hưởng một trăm phần trăm (100%): Là các khoản thu dành cho cấp xã sử dụng toàn bộ để chủ động về nguồn tài chính bảo đảm các nhiệm vụ chi thƣờng xuyên và chi đầu tƣ phát triển. Căn cứ quy mô nguồn thu, chế độ phân cấp quản lý kinh tế xã hội và nguyên tắc bảo đảm tối đa nguồn tại chỗ cân đối cho các nhiệm vụ chi thƣờng xuyên, khi phân cấp nguồn thu, căn cứ theo luật định ngân sách cấp xã hƣởng 100% các khoản thu dƣới đây: - Các khoản phí, lệ phí thu vào NS xã theo quy định; - Thu từ các hoạt động sự nghiệp của cấp xã, phần nộp vào NSNN theo chế độ quy định; - Thu đấu thầu, thu khoán theo mùa vụ từ quỹ đất công ích và hoa lợi công sản khác theo quy định của pháp luật do cấp xã quản lý; - Các khoản huy động đóng góp của tổ chức, cá nhân gồm: các khoản huy động đóng góp theo pháp luật quy định, các khoản đóng góp theo nguyên tắc tự nguyện để đầu tƣ xây dựng cơ sở hạ tầng do HĐND cấp xã quyết định đƣa vào ngân sách cấp xã quản lý và các khoản đóng góp tự nguyện khác; - Viện trợ không hoàn lại của các tổ chức và cá nhân ở ngoài nƣớc trực tiếp cho ngân sách cấp xã theo chế độ quy định; - Thu kết dƣ ngân sách cấp xã năm trƣớc; - Các khoản thu khác của NS xã theo quy định của pháp luật. (2). Các khoản thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm giữa ngân sách xã, thị 10 trấn với ngân sách cấp trên: Đây là các khoản thu chủ yếu do ngành thuế đảm nhận hoặc ủy nhiệm một phần cho xã thu. Luật ngân sách quy định cho ngân sách xã đƣợc hƣởng một phần điều tiết theo tỷ lệ quy định nhằm gắn trách nhiệm của chính quyền cấp xã vào quá trình quản lý, thu nộp trên địa bàn xã, phấn đấu tăng thu đồng thời bổ sung nguồn thu thƣờng xuyên cho xã đáp ứng nhu cầu chi ngày càng cao của xã. Các khoản thu này bao gồm: - Các khoản thu theo quy định của Luật NSNN gồm: + Thuế chuyển quyền sử dụng đất; + Thuế nhà đất (nay là thuế sử dụng đất phi nông nghiệp); + Thuế môn bài thu từ cá nhân, hộ kinh doanh; + Thuế sử dụng đất nông nghiệp thu từ hộ gia đình; + Lệ phí trƣớc bạ nhà, đất. Đối với các khoản thu trên, ngân sách xã, thị trấn đƣợc hƣởng với tỷ lệ tối thiểu 70%. Căn cứ vào nguồn thu và nhiệm vụ chi của xã, thị trấn; HĐND cấp tỉnh có thể quyết định tỷ lệ ngân sách xã, thị trấn đƣợc hƣởng cao hơn, đến tối đa là 100%. -Ngoài các khoản thu phân chia theo quy định nêu trên, NS xã còn đƣợc HĐND cấp tỉnh bổ sung thêm các nguồn thu phân chia sau khi các khoản thuế, lệ phí phân chia theo Luật NSNN đã dành 100% cho xã, thị trấn và các khoản thu NS xã đƣợc hƣởng 100% nhƣng vẫn chƣa cân đối đƣợc nhiệm vụ chi. Một số khoản thu HĐND cấp tỉnh có thể bổ sung thêm nhƣ: Thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân… (3). Thu bổ sung từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp xã : Bao gồm: -Thu bổ sung để cân đối ngân sách là mức chênh lệch giữa dự toán chi đƣợc giao và dự toán thu từ các nguồn thu đƣợc phân cấp (các khoản thu 100% và 11 các khoản thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm). Số bổ sung cân đối này đƣợc xác định từ năm đầu của thời kỳ ổn định ngân sách và đƣợc giao ổn định từ 3 đến 5 năm. -Thu bổ sung có mục tiêu là các khoản thu bổ sung theo từng năm để hỗ trợ xã thực hiện một số nhiệm vụ cụ thể. Ngoài các khoản thu nêu trên; chính quyền cấp xã không đƣợc đặt ra các khoản thu trái với quy định của pháp luật. 1.2.3.1. Nội dung quản lý thu ngân sách xã, phường Nội dung quản lý thu NSNN bao gồm những vấn đề liên quan đến công tác thu ngân sách, quản lý thu ngân sách gắn liền quản lý công tác lập dự toán thu NSNN, chấp hành dự toán thu NSNN và Thanh tra, kiểm tra việc thu, nộp ngân sách nhà nƣớc. a/Lập dự toán thu NSNN : Đây là khâu chuẩn bị cho việc thu ngân sách nhà nƣớc, nội dung chính của lập dự toán thu ngân sách nhà nƣớc là quá trình phân tích, đánh giá giữa khả năng huy động các nguồn lực tài chính của Nhà nƣớc để từ đó xác lập các chỉ tiêu thu NSNN hàng năm một cách đúng đắn, có căn cứ khoa học và thực tiễn, đồng thời trên cơ sở đó các cơ quan, đơn vị có nhiệm vụ thu lập những biện pháp về kinh tế - xã hội, nhằm tổ chức thực hiện tốt các chỉ tiêu đã đề ra. - Căn cứ để lập dự toán thu NSNN gồm: Phân tích, đánh giá kết quả thu NSNN các năm trƣớc, năm hiện hành và phƣơng hƣớng, nhiệm vụ, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh trong năm kế hoạch; đánh giá tình hình phát triển kinh tế - xã hội, ổn định chính trị trong nƣớc và khu vực, quốc tế; dự báo các yếu tố về tăng trƣởng kinh tế, thị trƣờng, giá cả, sự thay đổi chính sách để có căn cứ nhận định sự ảnh hƣởng đến kết quả thu NSNN để lập dự toán thu NSNN cho năm kế hoạch. 12