BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI
TRƢƠNG THỊ THANH VÂN
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN
CỦA TỔ TRƯỞNG CHUYÊN MÔN Ở QUẬN LÊ CHÂN
THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
HÀ NỘI - 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI
TRƢƠNG THỊ THANH VÂN
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN
CỦA TỔ TRƯỞNG CHUYÊN MÔN Ở QUẬN LÊ CHÂN
THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
Chuyên ngành:
Quản lý giáo dục
Mã số:
60.14.01.14
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Hoàng Thị Anh
HÀ NỘI - 2017
LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên, em xin được gửi lời cảm ơn đến PGS.TS. Hoàng Thị Anh,
người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ và động viên em trong suốt quá trình
nghiên cứu đề tài luận văn tốt nghiệp này.
Em xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành tới các thầy, cô trong Khoa
Quản lý giáo dục, trường ĐHSP Hà Nội, các đồng chí cùng công tác tại
đơn vị…., gia đình, bè bạn đã giúp đỡ, động viên, tạo điều kiện cho em
trong suốt quá trình nghiên cứu.
Mặc dù đã dành nhiều thời gian, công sức và cố gắng rất nhiều,
nhưng do khả năng của bản thân còn hạn chế, kinh nghiệm nghiên cứu
khoa học chưa nhiều nên luận văn tốt nghiệp của em còn nhiều thiếu sót,
kính mong các thầy, cô góp ý và chỉ bảo để em được tiến bộ và trưởng
thành hơn về chuyên môn cũng như về công tác nghiên cứu khoa học.
Hà Nội, ngày .... tháng 5 năm 2017
Tác giả luận văn
Trương Thị Thanh Vân
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CBQL
:
Cán bộ quản lý
CSVC
:
Cơ sở vật chất
GD&ĐT
:
Giáo dục và Đào tạo
GD
:
Giáo dục
GV
:
Giáo viên
NXB
:
Nhà xuất bản
TCM
:
Tổ chuyên môn
TTCM
:
Tổ trưởng chuyên môn
THPT
:
Trung học phổ thông
PPCT
:
Phân phối chương trình
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ....................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài .................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu .............................................................................. 2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ........................................................ 2
4. Giả thuyết khoa học................................................................................ 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................. 3
6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu................................................................. 3
7. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................ 3
8. Cấu trúc luận văn.................................................................................... 4
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ
CHUYÊN MÔN TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG.................... 5
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ........................................................... 5
1.2 . Một số khái niệm của đề tài ............................................................. 7
1.2.1. Quản lý ............................................................................................. 7
1.2.2. Quản lý Giáo dục ........................................................................... 11
1.2.3. Quản lý nhà trường Trung học phổ thông ....................................... 13
1.2.4. Tổ chuyên môn ............................................................................... 18
1.2.5. Hoạt động của tổ chuyên môn ........................................................ 23
1.2.6. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn................................................... 24
1.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở
trƣờng Trung học phổ thông ................................................................. 33
1.3.1. Các yếu tố thuộc về nhà quản lý, lãnh đạo...................................... 33
1.3.2. Các yếu tố thuộc về đội ngũ giáo viên ............................................ 34
1.3.3. Các yếu tố thuộc về học sinh........................................................... 35
1.3.4. Các yếu tố thuộc về môi trường quản lý.......................................... 35
Tiêu kết chƣơng 1 ................................................................................... 36
Chương 2:THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN
MÔN CỦA TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƢỜNG
THPTQUẬN LÊ CHÂN ........................................................................ 37
2.1. Tổ chức và phƣơng pháp nghiên cứu .............................................. 37
2.1.1. Khái quát về quá trình khảo sát thực trạng ...................................... 37
2.1.1.1.
ục đ ch khảo sát ........................................................................ 37
2.1.1.2. Nội dung khảo sát ........................................................................ 37
2.1.1.3. Đối tượng khảo sát ...................................................................... 37
2.1.1.4. Phương pháp khảo sát.................................................................... 37
2.1.1.5. Công cụ khảo sát .......................................................................... 37
2.1.1.6. Tiến hành khảo sát ......................................................................... 38
2.1.1.7. Phương pháp xử l số liệu ............................................................... 38
2.1.2. Khái quát về quận Lê Chân thành phố Hải Phòng ........................... 38
2.2. Thực trạng nhận thức về tổ chuyên môn và quản lý tổ chuyên môn
của tổ trƣởng chuyên môn ở các trƣờng THPT quận Lê Chân .............. 42
2.2.1. Nhận thức về tầm quan trọng của tổ chuyên môn trong trường
trường Trung học phổ thông..................................................................... 42
2.2.2. Nhận thức về tầm quan trọng của quản lý hoạt động tổ chuyên môn
của tổ trưởng chuyên môn trong các trường Trung học phổ thông ........... 42
2.3. Thực trạng hoạt động chuyên môn của tổ chuyên môn ở các
trƣờng THPT quận Lê Chân ................................................................. 43
2.3.1. Số lượng, chất lượng cán bộ quản lý, giáo viên ở các trường được
khảo sát .................................................................................................... 43
2.3.2. Thực trạng về số lượng, chất lượng học sinh Trung học phổ thông ở
các trường được khảo sát ......................................................................... 53
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn của tổ trƣởng chuyên
môn ở các trƣờng THPT quận Lê Chân .................................................. 56
2.4.1. Thực trạng thực hiện các nhiệm vụ của tổ trưởng chuyên môn ....... 56
2.4.2. Thực trạng năng lực quản lý chuyên môn của tổ trưởng ................. 60
2.4.3. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng trong quản lý hoạt động tổ chuyên
môn của tổ trưởng chuyên môn ở các trường Trung học phổ thông quận Lê
Chân thành phố Hải Phòng ...................................................................... 73
2.5. Đánh giá về thực trạng trong quản lý hoạt động tổ chuyên môn
của tổ trƣởng chuyên môn ở các trƣờng THPT quận Lê Chân ........... 74
2.5.1. Những kết quả đã đạt được ............................................................. 74
2.5.2. Nguyên nhân của những tồn tại ...................................................... 76
Kết luận chƣơng 2 .................................................................................. 77
Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN
MÔN CỦA TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƢỜNG THPT
QUẬN LÊ CHÂN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ................................... 78
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ......................................................... 78
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo t nh thực tiễn ................................................. 78
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo t nh khả thi .................................................... 78
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo t nh hiệu quả .................................................. 79
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo t nh khoa học ................................................. 79
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo t nh kế thừa và phát triển ............................... 80
3.1.6. Nguyên tắc đảm bảo t nh đồng bộ, hệ thống. .................................. 80
3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của tổ trƣởng
chuyên môn ở các trƣờng THPT quận Lê Chân thành phố Hải Phòng
................................................................................................................. 81
3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về tầm
quan trọng của quản lý trong việc nâng cao chất lượng hoạt động tổ
chuyên môn .............................................................................................. 81
3.2.2. Nâng cao năng lực kế hoạch hoá cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ... 84
3.2.3. Bồi dưỡng năng lực quản lý của tổ trưởng, tổ phó các tổ chuyên môn .. 88
3.2.4. Tăng cường năng lực tổ chức thực hiện cho đội ngũ tổ trưởng
chuyên môn .............................................................................................. 91
3.2.5. Tăng cường năng lực kiểm tra, đánh giá cho đội ngũ tổ trưởng
chuyên môn .............................................................................................. 98
3.2.6. Tăng cường cơ sở vật chất, thiết bị phục vụ chohoạt động chuyên
môn trong nhà trường ............................................................................ 103
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................... 105
3.4. Khảo nghiệmvề mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp
quản lý hoạt động tổ chuyên môn của tổ trƣởng chuyên môn ở các
trƣờng THPT quận Lê Chân thành phố Hải Phòng .......................... 106
3.4.1. Khái quát về quá trình khảo nghiệm ............................................. 106
3.4.2. Kết quả khảo nghiệm .................................................................... 108
Kết luận chƣơng 3 ................................................................................ 112
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ....................................................... 113
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................. 116
PHỤ LỤC.............................................................................................. 119
DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1.Nhận thức về tầm quan trọng của TC
trong trường THPT .... 42
Bảng 2.2.Thực trạng nhận thức về tầm quan trọng của quản lí hoạt động
TCM của TTC
trong các trường THPT........................................ 43
Bảng 2.3: Số lượng GV và tổ CM từ năm học 2013-2014đến năm học 20152016 ............................................................................................... 47
Bảng 2.4: Trình độ chuyên môn của đội ngũ giáo viên các trường được
khảo sát từ năm học 2013 – 2014 đến năm học 2015 – 2016 .......... 48
Bảng 2.5: Độ tuổi giáo viên năm học 2015-2016 ...................................... 48
Bảng 2.6. Trình độ CM của TTC
Bảng 2.7: Độ tuổi của TTC
năm học 2016 – 2017 ........................ 50
năm học 2015 – 2016 ................................. 51
Bảng 2.8: Thâm niên công tác của TTC
t nh đến năm học 2015 – 2016 52
Bảng 2.9: Chất lượng đánh giá toàn diện GV ở các trường được khảo sát53
Bảng 2.10:Tổng số học sinh của các trường được khảo sátnăm học 2015 –
2016 ............................................................................................... 53
Bảng 2.11:Học lực năm học 2015 – 2016................................................. 54
Bảng 2.12. Hạnh kiểm HS năm học 2015 – 2016 ...................................... 55
Bảng 2.13. Học sinh tốt nghiệp THPT từ năm học 2013 – 2014đến năm
2015 – 2016 .................................................................................... 55
Bảng 2.14.Đánh giá của hiệu trưởng, phó hiệu trưởng về mức độ thực hiện
các nhiệm vụ của tổ chuyên môn .................................................... 56
Bảng 2.15. Đánh giá của cán bộ quản lý TCM về mức độ thực hiện các
nhiệm vụ của TCM ......................................................................... 57
Bảng 2.16. Đánh giá của GV về mức độ thực hiện các nhiệm vụ của TCM..... 59
Bảng 2.17. Thực trạng năng lực kế hoạch hoá cuả tổ trưởng chuyên môn 60
Bảng 2.18.Thực trạng năng lực tổ chức thực hiện cuả TTCM .................. 63
Bảng 2.19.Thực trạng năng lực kiểm tra cuả tổ trưởng chuyên môn ........ 70
Bảng 2.20: Đánh giá về các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt
động tổ chuyên môn của tổ trưởng chuyên môn ở các trường Trung
học phổ thông quận Lê Chân thành phố Hải Phòng ....................... 73
Bảng 3.1. Mẫu khách thể khảo nghiệm ................................................... 107
Bảng 3.2. Đánh giá về mức độ cần thiết của các biện pháp quản lý hoạt
động tổ chuyên môn của tổ trưởng chuyên môn ở các trường Trung
học phổ thông quận Lê Chân thành phố Hải Phòng ..................... 108
Bảng 3.3. Đánh giá về tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động tổ
chuyên môn của tổ trưởng chuyên môn ở các trường Trung học phổ
thông quận Lê Chân thành phố Hải Phòng ................................... 109
Bảng 3.4. Tổng hợp kết quả khảo nghiệm giữa mức độ cần thiết và tính khả thi
của các biện pháp quản lý hoạt động TCM của TTCM ở các trường
THPT quận Lê Chân thành phố Hải Phòng ...................................... 111
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta là vì con người và cũng
chính do con người xây dựng nên. Vì vậy con người đứng ở vị trí trung tâm là
mục tiêu và động lực chính của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội. Giáo
dục góp vai trò rất quan trọng góp phần trực tiếp trong việc bồi dưỡng, đào
tạo con người. Nó là con đường cơ bản nhất, vững bền nhất để hình thành
người lao động, nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Chỉ có nhờ
giáo dục và đào tạo trình độ học vấn của nhân dân mới có thể được nâng cao,
mở ra những khả năng to lớn trong việc nắm bắt và sử dụng những thành tựu
của khoa học kỹ thuật đang phát triển trên thế giới mạnh mẽ như vũ bão để
tạo nên những thành tựu lớn lao, đẩy nhanh tiến độ đi lên của đất nước.
Tại Nghị quyết Hội nghị 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI (Nghị
quyết số 29-NQ/TW) với nội dung Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và
đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa - hiện đại hóa trong điều kiện kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Đảng và Nhà
nước xác định mục tiêu của đổi mới lần này là: Tạo chuyển biến căn bản,
mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt
hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân.
Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm
năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân. Ban bí thư TW Đảng đã ra chỉ thị
số 40 CT/TW về việc xây dựng, nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên và cán
bộ quản lý giáo dục, chất lượng giáo dục ở nhà trường phổ thông thông qua
kết quả tổng hợp của nhiều hoạt động giáo dục, trong đó chất lượng hoạt động
của tổ chuyên môn trong nhà trường giữ vai trò quan trọng.
Hoạt động của tổ chuyên môn trong nhà trường góp phần quan trọng
trong việc nâng cao chất lượng Giáo dục - Đào tạo. Tổ chuyên môn thực hiện
các nhiệm vụ hoạt động chuyên môn của nhà trường phổ thông, tổ chuyên
1
môn là đơn vị hành động, thi công cơ bản xây dựng nhà trường vững mạnh.
Vì vậy các Nhà quản lý phải coi trọng công tác hoạt động tổ chuyên môn, xây
dựng tổ chuyên môn thực sự là hạt nhân của các hoạt động dạy học trong
trường phổ thông: thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa, đổi mới
phương pháp giáo dục, bồi dưỡng nâng cao trình độ đội ngũ giáo viên. Như
vậy yêu cầu đặt ra cho các trường trung học phổ thông là phải nâng cao hiệu
quả hoạt động của các tổ chuyên môn.
Trong nhiều năm qua hoạt động của các tổ chuyên môn trong các
trường THPT thuộc quận Lê Chân thành phố Hải Phòng đã đạt được nhiều
thành tích đáng kể trong sự nghiệp Giáo dục - Đào tạo. Tuy nhiên để đáp ứng
với yêu cầu đổi mới giáo dục trong trường phổ thông, tổ chức hoạt động của
tổ chuyên môn của nhà trường phải có những đổi mới nhằm phát huy vai trò
chức năng và nhiệm vụ của tổ chuyên môn trong giai đoạn hiện nay, góp phần
thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị trọng tâm là dạy học. Xuất phát từ cơ sở lý
luận và thực tiễn đã nêu trên tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Quản lý hoạt
động tổ chuyên môn của tổ trƣởng chuyên môn ở quận Lê Chân thành
phố Hải Phòng”
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và phân tích đánh giá thực trạng quản lý
hoạt động tổ chuyên môn từ đó đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động tổ
chuyên môn của tổ trưởng chuyên môn ở các trường THPT thuộc quận Lê Chân
thành phố Hải Phòng nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu:
Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường THPT.
3.2 Đối tượng nghiên cứu :
Biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của tổ trưởng chuyên môn
ở các trường THPT thuộc quận Lê Chân thành phố Hải Phòng.
2
4. Giả thuyết khoa học
Nếu vận dụng hợp lý các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn
của tổ trưởng chuyên môn do tác giả đề xuất thì sẽ nâng cao hơn hiệu quả
hoạt động tổ chuyên môn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở các
trường THPT quận Lê Chân thành phố Hải Phòng.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý tổ chuyên môn ở các trường THPT
5.2. Phân t ch, đánh giá thực trạng về hoạt động của tổ chuyên môn,
quản lý hoạt động tổ chuyên môn của tổ trưởng chuyên môn ở các trường
THPT quận Lê Chân thành phố Hải Phòng
5.3. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của tổ trưởng
chuyên môn ở các trường THPT quận Lê Chân thành phố Hải Phòng.
6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn nghiên cứu: Chỉ nghiên cứu những biện pháp quản lý
hoạt động tổ chuyên môn của tổ trưởng chuyên môn ở các trường THPT quận
Lê Chân thành phố Hải Phòng
6.2. Phạm vi nghiên cứu:
- Khách thể điều tra: Cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh đang công
tác, học tập tại các trường THPT thuộc quận Lê Chân thành phố Hải Phòng.
- Địa bàn nghiên cứu: 2 Trường THPT thuộc quận Lê Chân thành phố
Hải Phòng (THPT Ngô Quyền và THPT Trần Nguyên Hãn).
- Thời gian nghiên cứu: 3 năm (Năm học 2012-2013; 2013-2014;
2014-2015)
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu các tài liệu khoa
học có liên quan đến đề tài, các văn bản quản lý giáo dục có liên quan đến
trường trung học phổ thông (Luật giáo dục, điều lệ nhà trường, các văn
bản dưới luật…..)
3
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn:điều tra bằng các phiếu hỏi;
tổng kết kinh nghiệm; phương pháp chuyên gia; phương pháp nghiên cứu sản
phẩm hoạt động.
7.3. Nhóm phương pháp bổ trợ: thống kê toán học để xử lý số liệu
thu được.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội
dung chính của luận văn trình bày thành 3 chương:
Chƣơng 1:Cơ sở lí luận về quản lý hoạt động tổ chuyên môn
trường THPT.
Chƣơng 2: Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn của tổ trưởng
chuyên môn ở các trường THPT quận Lê Chân.
Chƣơng 3: Biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của tổ trưởng
chuyên môn ở các trường THPT quận Lê Chân thành phố Hải Phòng.
4
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
TỔ CHUYÊN MÔN TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
Với quan điểm con người vừa là mục tiêu vừa là động lực của sự phát
triển, Đảng và Nhà nước ta chủ trương coi giáo dục là Quốc sách hàng đầu
trong chính sách phát triển đất nước. Trên cơ sở nhận thức đó, trong vòng hơn
hai thập kỷ qua, kể từ Hội nghị Trung ương 4 khoá VII, Đảng và Nhà nước ta
đã có nhiều Nghị quyết, Chỉ thị về phát triển giáo dục. Trong đó, để nâng cao
chất lượng giáo dục, Đảng hết sức coi trọng việc bồi dưỡng nâng cao năng lực
cho đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý (CBQL) giáo dục. Chúng ta có thể dẫn
ra đây những văn bản gần đây đã thể hiện quan điểm chỉ đạo của Đảng và
Nhà nước về vấn đề này.
Trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội 2011 - 2020 đã chỉ rõ “…giáo
dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá
đất nước…”, để làm được điều này cần phải “…phát triển nhanh nguồn nhân
lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao là một đột phá chiến lược, là yếu
tố quyết định đẩy mạnh phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ …”[8].
Nghị quyết Hội nghị lần thứ IX Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá
IX đã đề cập vấn đề này như sau: “Tập trung chỉ đạo để nâng cao rõ rệt chất
lượng giáo dục và đào tạo” mà giải pháp then chốt là đổi mới và nâng cao
năng lực quản lý nhà nước trong giáo dục và đào tạo”.[12]
Trong Nghị quyết Đại hội toàn quốc lần thứ XI Đảng ta đã khẳng định
“…Giáo dục và Đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực,
bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng phát triển đất nước, xây dựng nền văn hoá
và con người Việt Nam. Phát triển giáo dục và đào tạo cùng với phát triển khoa học
và công nghệ là quốc sách hàng đầu; đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát
triển…”[13].
5
Chỉ thị 30/ 1998/ CT – TTg của Thủ tướng Chính phủ và Nghị quyết số 40
của Quốc hội đã chỉ rõ: “Xây dựng nội dung chương trình, phương pháp giáo dục,
sách giáo khoa phổ thông mới nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế
hệ trẻ, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp hoá, hiện
đại hoá đất nước, phù hợp với thực tiễn và truyền thống Việt Nam, tiếp cận trình
độ giáo dục ở các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới.” [9].
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng dạy: “Mọi việc thành bại đều do
cán bộ mà ra”; hay “Cán bộ là tiền vốn của đoàn thể. Có vốn mới làm ra lãi.
Bất cứ chính sách, công tác gì nếu có cán bộ tốt thì thành công, tức là có lãi,
không có cán bộ tốt thì hỏng việc, tức là lỗ vốn.” [9].
Các học giả nghiên cứu về lý luận quản lý cũng như các nhà quản lý hiện
đại trên thế giới đều cho rằng chất xám quản lý là nguồn lực quan trọng nhất
quyết định sự thành bại của các tổ chức trong việc thực hiện các mục tiêu chung.
Trong trường THPT, hiệu trưởng, các phó hiệu trưởng và các tổ trưởng
chuyên môn (TTCM) là các CBQL. Đội ngũ TTCM có một vai trò rất quan
trọng trong việc chỉ đạo trực tiếp hoạt động chuyên môn trong nhà trường
THPT. Xây dựng đội ngũ TTCM có phẩm chất tốt, có năng lực chuyên môn
vững vàng, có khả năng quản lý giỏi, nhiệt tình, mẫu mực, năng động, sáng
tạo, tổ chức tốt các hoạt động là yếu tố quyết định chất lượng giáo dục toàn
diện của nhà trường, là nền tảng cho chiến lược phát triển giáo dục đáp ứng
yêu cầu của sự nghiệp CNH - HĐH đất nước.
Gần đây có một số tài liệu có liên quan đến việc bồi dưỡng năng lực cho
TTCM, song rất ít và mới chỉ đề cập một cách chung chung. Trong cuốn “Sổ
tay hiệu trưởng trường dân tộc nội trú” của nhóm tác giả do Đỗ Ngọc Bích
chủ biên có nói về việc dựa vào đội ngũ TTCM để đẩy mạnh hoạt động của
tổ, nhóm chuyên môn; tăng cường kiểm tra việc dạy học trên lớp; xây dựng
tập thể sư phạm và coi đây là giải pháp rất quan trọng trong việc nâng cao
chất lượng giáo dục trong nhà trường.
6
Trong năm 2011 Trường Quản lý cán bộ giáo dục Thành phố Hồ Chí
Minh đã triển khai một số chuyên đề cho TTCM tại một số tỉnh, thành phố
phía nam trong đó có tỉnh Lâm Đồng; tuy nhiên chuyên đề này chỉ nêu sơ
lược vai trò, vị trí, nhiệm vụ của TTCM chứ chưa chú trọng tới cách thức,
biện pháp thúc đẩy năng lực, vai trò TTCM dựa theo các văn bản hướng dẫn
của Bộ GD&ĐT.
Từ các nghiên cứu đó có thể có nhận xét như sau:
- Vấn đề quản lý giáo dục, quản lý nhà trường được quan tâm nghiên cứu.
- Những nghiên cứu nói trên chủ yếu đề cập những vấn đề lý luận có liên
quan mà không phải là những nghiên cứu tập trung về TTCM.
- Chưa có công trình nào nghiên cứu về quản lý hoạt động tổ chuyên
môn của tổ trưởng chuyên môn ở quận Lê Chân thành phố Hải Phòng.
1.2 . Một số khái niệm của đề tài
1.2.1. Quản lý
1.2.1.1. Khái niệm quản lý
Từ khi mới hình thành, con người đã biết sống thành bầy đàn, họ không
sống riêng lẻ mà hình thành những nhóm người cùng lao động sản xuất, cùng
đấu tranh với thiên nhiên để tồn tại và phát triển, từ đó nảy sinh nhu cầu quản lý.
Khi nói về khái niệm quản lý, các nhà khoa học trên thế giới đưa ra
nhiều quan niệm khác nhau.
Theo Aphanaxép: “Quản lý con người có nghiã là tác động đến anh ta
sao cho hành vi, công việc và hoạt động của anh ta đáp ứng những yêu cầu
của xã hội, tập thể để những cái đó có lợi cho tập thể và cho cá nhân, thúc đẩy
sự tiến bộ của xã hội lẫn cá nhân.”[9].
Tác giả Aunapu thì cho rằng: “Quản lý hệ thống xã hội là một khoa
học, nghệ thuật tác động vào hệ thống mà chủ yếu là những con người trong
hệ thống đó nhằm đạt được những mục tiêu quản lý mà trong đó mục tiêu
kinh tế - xã hội là cơ bản.” [2].
7
H. Koontz khẳng định: “Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm
bảo phối hợp những nỗ lực hoạt động cá nhân nhằm đạt được mục đích của
nhóm (tổ chức)” [17].
Theo nghĩa Hán Việt thì “quản lý” được ghép bởi từ “quản” và từ “lý”.
Quản: là sự trông coi, chăm sóc, giữ gìn, duy trì ở trạng thái ổn định.
Lý: là sự sửa sang, sắp xếp, đổi mới, làm cho nó phát triển.
Quản lý: là trông coi, chăm sóc, sửa sang, sắp xếp làm cho nó ổn định
và phát triển.
Theo Từ điển Tiếng Việt cuả Viện Ngôn ngữ học xuất bản năm 1994
thì: “Quản lý là trông coi, giữ gìn theo những yêu cầu nhất định. Là tổ chức
và điều khiển các hoạt động theo những yêu cầu nhất định” [31].
Theo tác giả Hà Sĩ Hồ: “Quản lý là một quá trình tác động có định
hướng, có tổ chức, lựa chọn trong số các tác động có thể dựa trên các thông
tin về tình trạng của đối tượng nhằm giữ cho sự vận hành của đối tượng được
ổn định và làm cho nó phát triển tới mục đích đã định” [19].
Theo tác giả Trần Kiểm: “Quản lý là phối hợp nỗ lực của nhiều người, sao
cho mục tiêu của từng cá nhân biến thành những thành tựu của xã hội”[21].
Tác giả Nguyễn Bá Sơn thì cho rằng: “Quản lý là tác động có mục đích
đến tập thể những con người để tổ chức và phối hợp hoạt động của họ trong
quá trình lao động” [29].
Tác giả Nguyễn Ngọc Quang cho rằng: “Quản lý là tác động có mục
đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động
(nói chung là khách thể quản lý) nhằm thực hiện được những mục tiêu dự
kiến [27].
Theo tác giả Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ Hoạt: “Quản lý là một quá trình
định hướng, quá trình có mục tiêu quản lý một hệ thống nhằm đạt được những
mục tiêu nhất định” [24].
8
Qua các cách diễn đạt nêu trên, ta thấy mặc dù có nhiều cách diễn đạt
khác nhau, nhưng đều có những dấu hiệu chủ yếu đó là:
Quản lý được thực hiện với một tổ chức hay một nhóm xã hội.
Quản lý là những tác động có tính hướng đích, những tác động phối hợp
nỗ lực của cá nhân thực hiện được mục tiêu của tổ chức.
Yếu tố con người giữ vai trò trung tâm trong quá trình hoạt động quản lý.
Một cách khái quát, quản lý nói chung là quản lý các tổ chức của con
người và hành vi, hoạt động của con người trong các tổ chức đó.
Quản lý luôn tồn tại với tư cách là hệ thống. Hệ thống quản lý được tạo
bởi nhiều thành tố. Các thành tố cơ bản thường được đề cập khi phân tích hệ
thống quản lý là:
- Chủ thể quản lý: là trung tâm thực hiện những hoạt động khai thác, tổ
chức và thực hiện nguồn lực của tổ chức; thực hiện những tác động hướng
đích, có chủ định đến đối tượng quản lý. Chủ thể là cá nhân hoặc tập thể.
- Đối tượng quản lý: là đối tượng chịu tác động và thay đổi dưới những
tác động hướng đích, có chủ định đến đối tượng quản lý. Đối tượng quản lý là
con người (cá nhân và tập thể) trong tổ chức và các yếu tố được sử dụng là
nguồn lực của tổ chức (thông qua việc khai thác, tổ chức và thực hiện).
-Cơ chế quản lý: là phương thức vận động hợp qui luật của hệ thống quản
lý, mà trước hết là sự tác động lẫn nhau một cách hợp quy luật trong quá trình
quản lý. Theo nghĩa này, cơ chế quản lý bao hàm cả những yếu tố của công cụ
như: phương tiện, giải pháp của chủ thể quản lý nhằm định hướng, dẫn dắt,
khích lệ, điều hoà phối hợp hoạt động của con người và các bộ phận trong tổ
chức trong việc đạt đến các mục tiêu đã đề ra. Cơ chế quản lý có vai trò quan
trọng trong việc thiết lập phương thức hoạt động hợp với quy luật khách quan
cho hoạt động quản lý. Cơ chế quản lý có tác động trực tiếp đến việc xác lập
và vận hành mối quan hệ giữa chủ thể quản lý và đối tượng quản lý, đến việc
định hướng tổ chức thực hiện và điều chỉnh các hoạt động trong tổ chức.
9
- Mục tiêu quản lý: mục đích quản lý được cụ thể hoá bằng các mục tiêu
quản lý, mục tiêu quản lý được hiểu là trạng thái cần và có thể có của tổ chức
trong những giai đoạn nhất định được xác định theo tình thế của tổ chức và
mối quan hệ giữa tổ chức và môi trường. Trạng thái cần có là trạng thái mà tổ
chức phải đạt được để có thể tồn tại và phát triển. Trạng thái có thể có là trạng
thái mà tổ chức có thể đạt được hoặc không đạt được tuỳ thuộc vào khả năng
và mức độ huy động các nguồn lực của tổ chức.
Có thể mô tả mối quan hệ giữa các thành tố cơ bản của hệ thống quản lý
qua sơ đồ:
Chủ thể
quản lý
Quyết định
100
Xác lập
Cơ
80 chế
quản
lý
60
Mục tiêu
quản lý
East
West
40
Thực hiện
Đối
20 tượng
quản lý
North
0
1st Qtr 2nd Qtr 3rd Qtr 4th Qtr
n lý
Mối quan hệ giữa các thành tố cơ bản của hệ thống quản lý
1.2.1.2. Các chức năng quản lý
Theo Henri Fayol, người đầu tiên nghiên cứu trong lĩnh vực khoa học
quản lý đưa ra 5 chức năng: 1. Kế hoạch hóa; 2. Tổ chức; 3. Chỉ đạo; 4.
Phối hợp; 5. Kiểm tra. Năm 1990, công trình “ The Management
Challenge, An introduction to Management” của James M.Higgins được
công bố. Trong công trình này, nhiều tác giả thống nhất rằng quản lý có
bốn chức năng cơ bản là [32]:
10
- Xem thêm -