Tài liệu Luận văn quản lý dạy học môn tiếng anh thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh ở các trường thcs quận kiến an, thành phố hải phòng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI ---------- HOÀNG MẠNH ĐIỆP Qu¶n lý d¹y häc m«n tiÕng anh ë c¸c tr­êng thcs quËn kiÕn an thµnh phè h¶I phßng theo tiÕp cËn n¨ng lùc giao tiÕp LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI ---------- HOÀNG MẠNH ĐIỆP Qu¶n lý d¹y häc m«n tiÕng anh ë c¸c tr­êng thcs quËn kiÕn an thµnh phè h¶I phßng theo tiÕp cËn n¨ng lùc giao tiÕp Chuyên ngành: Quản Lý giáo dục Mã số: 60 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: GS.TS NGUYỄN THỊ HOÀNG YẾN HÀ NỘI - 2017 LỜI CẢM ƠN Bằng sự kính trọng và lòng biết ơn chân thành, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến GS.TS Nguyễn Thị Hoàng Yến - người đã chỉ dẫn, hỗ trợ tôi một cách tận tâm, chu đáo giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến các thầy cô giáo khoa Quản lý giáo dục, phòng Sau đại học và lãnh đạo trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã hết sức tạo điều kiện để tôi có thể học tập và nghiên cứu. Qua đây tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban giám hiệu, các giáo viên cùng các em học sinh các trường: trung học cơ sở Trần Hưng Đạo, trung học cơ sở Đồng Hòa, trung học cơ sở Bắc Sơn, trung học cơ sở Bắc Hà, trung học cơ sở Trần Phú và trung học cơ sở Lương Khánh Thiện đã hợp tác và tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt thời gian điều tra thực trạng tại trường. Cảm ơn gia đình, anh chị đồng nghiệp, bạn bè đã luôn ủng hộ và giúp đỡ mọi mặt để tôi có thể hoàn thành luận văn của mình. Do thời gian và khả năng nghiên cứu của bản thân còn có hạn nên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Tôi mong sẽ nhận được nhiều ý kiến đóng góp quý báu của quý thầy cô và các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn chỉnh hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Học viên Hoàng Mạnh Điệp MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài ..........................................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu....................................................................................................3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.............................................................................3 4. Giả thuyết khoa học......................................................................................................3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu...................................................................................................3 6. Phạm vi nghiên cứu......................................................................................................3 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu..........................................................4 8. Cấu trúc của luận văn...................................................................................................6 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC TIẾNG ANH THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC GIAO TIẾP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ.............7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ....................................................................................7 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài ................................................................................9 1.2.1. Dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ........................................9 1.2.2. Quản lý dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp.................14 1.3. Đặc điểm và các thành tố của dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ........................................................................................................................18 1.3.1. Đặc điểm của dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ...............18 1.3.2. Các thành tố của dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ..........19 1.4. Nội dung quản lý dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở trường trung học cơ sở .....................................................................................................26 1.4.1. Quản lý mục tiêu dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ....26 1.4.2. Quản lý nội dung dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ......26 1.4.3. Quản lý phương pháp dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp.......27 1.4.4. Quản lý hình thức tổ chức dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ...............................................................................................................28 1.4.5. Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ......................................................................................................29 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở trường trung học cơ sở..................................................................31 1.5.1. Các yếu tố chủ quan ........................................................................................31 1.5.2. Các yếu tố khách quan ....................................................................................33 Kết luận chương 1.............................................................................................................35 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC GIAO TIẾP Ở CÁC TRƯỜNG THCS QUẬN KIẾN AN - THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ........................................................36 2.1. Khái quát về tổ chức nghiên cứu thực trạng..........................................................36 2.1.1. Đặc điểm địa bàn khảo sát..............................................................................36 2.1.2. Tổ chức khảo sát thực trạng............................................................................41 2.2. Kết quả khảo sát và bàn luận...................................................................................43 2.2.1. Thực trạng DH môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp tại các trường THCS quận Kiến An - thành phố Hải Phòng ...............................................43 2.2.2. Thực trạng quản lý dạy học môn tiếng Anh tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ......................................................................................................50 2.3. Thực trạng yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở trương THCS quận Kiến An, thành phố Hải Phòng ......68 2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở các trường THCS quận Kiến An, thành phố Hải Phòng.....70 Kết luận chương 2.............................................................................................................73 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC GIAO TIẾP Ở CÁC TRƯỜNG THCS QUẬN KIẾN AN - THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG .................................................................................74 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ..................................................................................74 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .................................................................74 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .................................................................74 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ..................................................................75 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi và hiệu quả ................................................76 3.2. Các biện pháp quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở trường trung học cơ sở quận Kiến An, Hải Phòng ...................................................76 3.2.1. Nâng cao nhận thức về dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp cho cán bộ quản lý, giáo viên ở trường trung học cơ sở...................................76 3.2.2. Quản lý việc xây dựng và thực hiện mục tiêu, nội dung dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận năng lực...............................................................................81 3.2.3. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực cho GV theo PP mới, thúc đẩy, tạo môi trường giao tiếp cho GV và HS ...................................................................83 3.2.4. Chỉ đạo thực hiện có hiệu quả các chức năng quản lý DH tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ...............................................................................................86 3.2.5. Tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo và thông qua giao lưu, hợp tác với các trường trong nước và quốc tế để tạo môi trường học tập cho GVTA và HS...............................................................................................................94 3.2.6. Đổi mới kiểm tra đánh giá chất lượng dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ....................................................................................................102 3.2.7. Sử dụng có hiệu quả cơ sở vật chất, thiết bị và phương tiện kỹ thuật hỗ trợ cho dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp...................................105 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất ..............................................................107 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ...........109 3.4.1. Mục tiêu khảo nghiệm ...................................................................................109 3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm.................................................................................109 3.4.3. Cách thức khảo nghiệm.................................................................................109 3.4.4. Các bước tiến hành khảo nghiệm .................................................................110 3.4.5. Thời gian khảo nghiệm..................................................................................111 3.4.6. Kết quả khảo nghiệm.....................................................................................111 Kết luận chương 3...........................................................................................................117 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...............................................................................118 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................................122 PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ CBQL : Cán bộ quản lý ĐTB : Điểm trung bình GV : Giáo viên HS : Học sinh SL : Số lượng TB : Trung bình THCS : Trung học cơ sở TNST : Trải nghiệm sáng tạo CSVC : Cơ sở vật chất TBDH : Thiết bị dạy học PP : Phương pháp CNTT : Công nghệ thông tin CLB : Câu lạc bộ GDĐT : Giáo dục đào tạo GVTA : Giáo viên tiếng Anh BP : Biện pháp CNH : Công nghiệp hóa HĐH : Hiện đại hóa KT-XH : Kinh tế - xã hội GVCN : Giáo viên chủ nhiệm DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Bảng 2.2: Quy mô mạng lưới trường, lớp, HS cấp THCS.................................37 Kết quả 2 mặt giáo dục 5 năm qua ...................................................38 Bảng 2.3: Chất lượng học sinh giỏi THCS 5 năm qua ......................................38 Bảng 2.4: Bảng 2.5: Đội ngũ CBQL THCS 5 năm qua ..............................................................39 Đội ngũ GV THCS 5 năm qua ...................................................................40 Bảng 2.6: Đội ngũ GV tiếng Anh trường THCS quận Kiến An ........................ 40 Bảng 2.7: Bảng 2.8: Trình độ đào tạo đội ngũ GV tiếng Anh trường THCS quận Kiến An .....40 Kết quả trưng cầu ý kiến về quan điểm DH môn Tiếng Anh theo tiếp Bảng 2.9: cận năng lực giao tiếp ở các trường THCS quận Kiến An........................43 Thực trạng mục tiêu dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở trường THCS quận Kiến An, thành phố Hải Phòng........................45 Bảng 2.10: Bảng 2.11: Bảng 2.12: Bảng 2.13: Bảng 2.14. Bảng 2.15. Đánh giá của khách thể khảo sát về nội dung dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ..........................................................................46 Đánh giá của khách thể khảo sát về phương pháp dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ..........................................................46 Thực trạng hình thức dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở trương THCS quận Kiến An, thành phố Hải Phòng.........47 Thực trạng kiểm tra dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở trường THCS quận Kiến An, thành phố Hải Phòng........................48 Mức độ thực hiện và mức độ kết quả quản lý mục tiêu dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở các trường THCS quận Kiến An, thành phố Hải Phòng............................................................................51 Mức độ thực hiện và mức độ kết quả quản lý nội dung dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở các trường THCS quận Kiến An, thành phố Hải Phòng............................................................................55 Bảng 2.16: Mức độ thực hiện và mức độ kết quả quản lý phương pháp dạy học Bảng 2.17: tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở các trường THCS quận Kiến An, thành phố Hải Phòng...................................................................59 Mức độ thực hiện và mức độ kết quả quản lý kiểm tra đánh giá kết quả dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở các trường THCS quận Kiến An, thành phố Hải Phòng..............................................65 Bảng 2.18: Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở trường THCS quận Kiến An, Hải Phòng.................................69 Bảng 2.19: Mức độ thực hiện và mức độ kết quả quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở các trường THCS quận Kiến An, thành phố Hải Phòng ..................................................................................71 Bảng 3.1. Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp............................111 Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp ......................................113 Bảng 3.3. Đánh giá tính tương quan khảo sát về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ......................................................................................115 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH Biểu đồ 2.1: Nhận thức của CBQL và GV về tầm quan trọng của việc dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở các trường THCS quận Kiến An .........................................................................44 Biểu đồ 2.2: Đánh giá của CBQL và GV về thực trạng dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở các trường THCS quận Kiến An (qua điểm trung bình)..................................................................................49 Biểu đồ 2.3: Mức độ thực hiện và mức độ kết quả quản lý hình thức dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở các trường THCS quận Kiến An, thành phố Hải Phòng qua điểm trung bình ................................63 Hình 3.1: Sơ đồ mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ................................................................108 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp có vai trò quan trọng trong tiến trình đổi mới nội dung và phương pháp dạy học tiếng Anh để thực hiện sứ mệnh là tiền đề của đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho xã hội. Dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở bậc THCS là sự tăng cường tích hợp kiến thức, làm cho kiến thức có mối liên hệ mạng lưới nhiều chiều; là sự tích hợp các nội dung tri thức vào các hoàn cảnh giao tiếp bằng tiếng Anh, làm cho nội dung học có ý nghĩa hơn. Quản lý dạy học tiếng Anh trong trường THCS là hệ thống những hoạt động sư phạm có đích của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý gồm giáo viên, học sinh… nhằm huy động sức lực, trí tuệ của họ vào mọi hoạt động của nhà trường, hướng vào việc hoàn thành có chất lượng và hiệu quả mục tiêu dạy học đã được đặt ra. Trong quản lý dạy học tiếng Anh ở trường THCS, quản lý dạy học theo tiếp cận năng lực giao tiếp thực chất là bài toán đổi mới giáo dục được giải quyết bởi chủ thể quản lý và đối tượng quản lý. Do vậy, để hoạt động dạy học tiếng Anh trong các trường THCS đáp ứng yêu cầu của phát triển xã hội, yêu cầu của đổi mới giáo dục thì cần có các biện pháp quản lý dạy học theo tiếp cận năng lực giao tiếp bởi vì dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp sẽ tạo cơ hội cho học sinh học tiếng Anh một cách tổng hợp, lý luận gắn với thực tiễn. Điều này có ý nghĩa quan trọng đối với việc mở rộng và nâng cao kiến thức cơ bản của chủ đề học tập cũng như các kiến thức về các lĩnh vực khoa học khác liên quan, giúp học sinh vận dụng sáng tạo những kiến thức trong chủ đề học tập cũng như có kỹ năng huy động kiến thức kinh nghiệm của bản thân trong học tập. Đây là một trong những ưu điểm nổi bật của mô hình dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở các trường THCS hiện nay. Những năm qua, lý luận quản lý dạy học và dạy học theo tiếp cận năng lực trong các trường THCS đã được nghiên cứu. Một trong những nguyên tắc sư phạm quan trọng được khẳng định để nâng cao hiệu quả quản lý dạy học nói chung và dạy 1 tiếng Anh nói riêng là dạy học theo tiếp cận năng lực [4], [5], [10], [14], [17]. Bởi đây là phương pháp tích cực, tiến bộ, có khả năng khơi dậy tính chủ động và hứng thú của học sinh. Quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp tạo điều kiện tốt nhất cho học sinh trong học tập, đáp ứng yêu cầu của đổi mới giáo dục hiện nay. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều khoảng trống trong nghiên cứu quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp, ví dụ quản lý theo nội dung, theo phương pháp, vai trò của hiệu trưởng trong thực hiện chức năng quản lý dạy học theo tiếp cận năng lực giao tiếp... Đây sẽ là nhiệm vụ của chúng tôi khi triển khai nghiên cứu đề tài, bởi nghiên cứu về quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở các trường THCS là để đáp ứng yêu cầu của đổi mới giáo dục, vấn đề có ý nghĩa lý luận cấp thiết đối với sự phát triển của giáo dục Việt Nam hiện nay. Đồng thời, kết quả nghiên cứu của đề tài nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học ở các trường THCS trên địa bàn nghiên cứu trong xu hướng đổi mới giáo dục. Với dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp, vai trò của giáo viên và học sinh cơ bản là thay đổi và khác so với dạy học truyền thống. Từ chỗ là trung tâm trong mô hình truyền thống, giáo viên chuyển sang là người hướng dẫn, học sinh là trung tâm. Sự chuyển đổi này chưa thực sự trở thành động lực cho quá trình đổi mới giáo dục phổ thông. Nghiên cứu về quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở bậc học THCS là hướng đi mới của khoa học quản lý giáo dục, dù dạy học theo tiếp cận năng lực giao tiếp đã và đang được áp dụng. Tuy nhiên, năng lực tổ chức, quản lý cũng như các điều kiện để tổ chức, quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp trong các trường THCS còn bộc lộ nhiều bất cập, chưa đạt hiệu quả như mong muốn. Chính vì vậy, nghiên cứu quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở các trường THCS là vấn đề có ý nghĩa khoa học trên phương diện lý luận và thực tiễn hiện nay. Xuất phát từ những lý do nêu trên, chúng tôi lựa chọn vấn đề “Quản lý dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở các trường Trung học cơ sở quận Kiến An, thành phố Hải Phòng” làm đề tài nghiên cứu 2 cho luận văn thạc sỹ chuyên ngành Quản lý giáo dục của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp và thực trạng quản lý dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở các trường THCS quận Kiến An, thành phố Hải Phòng, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở các trường THCS, góp phần nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh ở các trường trung học cơ sở. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu * Khách thể nghiên cứu: Quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở trường THCS. * Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở trường THCS quận Kiến An, thành phố Hải Phòng. 4. Giả thuyết khoa học Việc quản lý dạy học tiếng Anh ở các trường THCS chưa thật hệ thống và chưa bao quát được mối quan hệ tương tác của thầy và trò trong hoạt động dạy học do nhiều nguyên nhân. Nếu đề xuất được những biện pháp quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp thì chất lượng dạy học và quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở các trường THCS sẽ được nâng cao. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu lý luận về quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở trường THCS. 5.2. Phân tích, đánh giá thực trạng và nguyên nhân của thực trạng quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở một số trường THCS trên địa bàn quận Kiến An, thành phố Hải Phòng. 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp trong trường THCS quận Kiến An, thành phố Hải Phòng. 6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu - Chỉ nghiên cứu thực trạng dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp và quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở trong trường 3 THCS dưới tiếp cận nội dung quản lý. - Chỉ đề xuất biện pháp chứ không tổ chức thực nghiệm biện pháp quản lý. 6.2. Giới hạn về khách thể khảo sát - Khách thể điều tra thử gồm 4 CBQL, 6 giáo viên và 10 học sinh của 2 trường THCS Bắc Sơn và trường THCS Bắc Hà. - Khách thể điều tra chính thức trong đó có sử dụng phương pháp điều tra bằng bảng hỏi và phỏng vấn sâu gồm 28 cán bộ quản lý, 28 giáo viên và 70 học sinh từ các trường THCS Đồng Hòa, THCS Trần Hưng Đạo, THCS Nam Hà và THCS Lương Khánh Thiện. 6.3. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu Đề tài chỉ chọn nghiên cứu quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp tại 4 trường THCS thuộc địa bàn quận Kiến An, thành phố Hải Phòng: trường THCS Đồng Hòa, trường THCS Trần Hưng Đạo, trường THCS Nam Hà, trường THCS Lương Khánh Thiện. 6.4. Giới hạn về thời gian nghiên cứu: từ năm 2016 đến năm 2017 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận 7.1.1. Tiếp cận hoạt động Các vấn đề của dạy học và quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp được tiến hành thông qua hoạt động của GV, học sinh và CBQL. Nghiên cứu đề tài phải thông qua thực tiễn hoạt động của họ. Nghĩa là, đề tài được nghiên cứu thông qua quan sát, đánh giá kết quả hoạt động dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp và quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở các trường THCS. 7.1.2. Tiếp cận hệ thống Luận văn sử dụng cách tiếp hệ thống khi xem xét mối quan hệ của các thành tố trong dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp và quản lý dạy học tiếng 4 Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp. 7.1.3. Tiếp cận lịch sử Luận văn tiến hành nghiên cứu thực trạng dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp trong các trường THCS gắn với điều kiện lịch sử cụ thể qua các giai đoạn phát triển của từng trường. 7.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Phương pháp nghiên cứu lý luận bao gồm phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa và khái quát hóa những lý thuyết cũng như những công trình nghiên cứu thực tiễn của các tác giả trong và ngoài nước được đăng tải trên các sách báo, tạp chí, websites về những vấn đề liên quan đến đề tài luận văn. 7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Nhằm thu thập thông tin thực tiễn từ CBQL, GV và học sinh các trường về quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp; trên cơ sở đó phân tích và đánh giá thực trạng. - Phương pháp phỏng vấn: Nhằm thu thập thông tin bổ sung, làm rõ hơn kết quả nghiên cứu bằng bảng hỏi qua việc phỏng vấn sâu CBQL, GV và học sinh. - Phương pháp quan sát: Quan sát trực tiếp quá trình dạy học theo chủ để của GV trên địa bàn nghiên cứu đã xác định nhằm bổ sung làm rõ thực trạng nghiên cứu và là một cơ sở đề xuất biện pháp quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp. - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm: Tiến hành phân tích các sản phẩm của hoạt động đánh giá học sinh theo định hướng dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở trường THCS, từ đó nắm bắt được các thông tin chung, phục vụ cho việc đánh giá chung về thực trạng quản lý đánh giá học sinh theo định hướng này. - Phương pháp xử lý kết quả nghiên cứu thực tiễn Các phép toán thống kê mô tả và thống kê suy diễn được sử dụng trong xử lý kết quả nghiên cứu thực tiễn. Nhờ các phép toán thống kê mà có thể rút ra được những kết luận khoa học, chuẩn xác, phù hợp với mục đích nghiên cứu của đề tài. 5 Xử lý số liệu thu được bằng chương trình SPSS for Windows 20.0. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở trường THCS. Chương 2: Thực trạng quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở các trường trung học cơ sở quận Kiến An, thành phố Hải Phòng. Chương 3: Biện pháp quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp ở các trường trung học cơ sở quận Kiến An, thành phố Hải Phòng. 6 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC TIẾNG ANH THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC GIAO TIẾP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Việc dạy học ngoại ngữ nói chung và dạy học tiếng Anh nói riêng trong nhà trường từ lâu đã trở thành vấn đề quan tâm hàng đầu của giáo dục nước ta và nhiều nước trên thế giới. Để nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh, vai trò quản lý là hết sức quan trọng. Đây là vấn đề luôn được các nhà giáo, các nhà khoa học giáo dục trong nước và ngoài nước quan tâm. Vì giáo dục không chỉ có ý nghĩa quyết định tới chất lượng cuộc sống hiện tại mà còn ảnh hưởng đến tương lai của mỗi dân tộc. Vấn đề này càng được quan tâm, chú trọng hơn ở những năm đầu của thế kỷ XXI – thế kỷ của nền kinh tế tri thức và hội nhập toàn cầu. Tiếng Anh là một môn học nằm trong chương trình giáo dục, không thể tách rời với các môn học khác nên phần lớn các biện pháp quản lý dạy học nói chung đều có thể áp dụng được khi nghiên cứu biện pháp quản lý dạy học môn Tiếng Anh. Vấn đề kinh nghiệm dạy học ngoại ngữ ở một số nước trên thế giới và trong khu vực trong đó có công tác quản lý đã được đề cập đến khá chi tiết trong “Đề án dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân giai đoạn 2008-2020”. Hải Phòng, 2008. Có thể kể đến một số công trình tiêu biểu như:“Teaching English Cambridge University Press, 1995” của Adrian Doff; “Những vấn đề cơ bản về dạy học ngoại ngữ”, Nxb ĐHQG Hải Phòng, 2005. Các công trình về quản lý giáo dục của các tác giả như Nguyễn Đức Chính (2011) [10], Đặng Quốc Bảo (2004) [6], Trần Kiểm - Bùi Minh Hiền (2006) [23], Nguyễn Ngọc Quang (1989) [29], đều tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động của giáo viên và học sinh nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Ngoài ra có thể kể đến các công trình khác như: Quản lý và kiểm định chất lượng đào tạo nhân lực theo ISO & TQM (Trần Khánh Đức, 2004); Đại cương khoa học quản lý 7 giáo dục, Bài giảng cho cao học quản lý giáo dục (Nguyễn Trọng Hậu, 2009); Đại cương khoa học quản lý (Nguyễn Quốc Chí - Nguyễn Thị Mỹ Lộc, 2010); Những vấn đề về lãnh đạo – quản lý và sự vận dụng vào điều hành nhà trường, Bài giảng cho học viên cao học quản lý giáo dục (Đặng Quốc Bảo, 2010). Về quản lý DH và quản lý chất lượng, hiệu quả dạy học các công trình nghiên cứu của tác giả Trần Kiểm, Trần Kiều, Trần Bá Hoành, Quách Tuấn Ngọc luôn lấy người học làm trung tâm với phương châm là người học tích cực, chủ động, sáng tạo trong suốt quá trình học tập. Ngoài ra Bộ GD&ĐT đặc biệt quan tâm đến vấn đề này với việc tổ chức hội thảo: “Chỉ đạo, quản lý DH ở các trường phổ thông” năm 2009 tại Thành Phố Vinh tỉnh Nghệ An. Hội thảo do Phó Thủ Tướng, nguyên Bộ Trưởng Bộ GD&ĐT, GS Nguyễn Thiện Nhân chủ trì. Các công trình này đi sâu vào nghiên cứu lý luận về QLGD nói chung. Trong những năm gần đây, nhiều luận văn thạc sỹ chuyên ngành QLGD cũng đã đề cập đến vấn đề quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh, trong đó có thể kể đến: “Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở trường THCS thành phố Uông Bí tỉnh Quảng Ninh” (Bùi Thị Thanh Huyền - 2014); “Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh ở các trường THCS thị xã Từ Sơn tỉnh Bắc Ninh” (Nguyễn Văn Dũng-2011); “Thực trạng quản lý việc cải tiến phương pháp giảng dạy bộ môn tiếng Anh của Hiệu trưởng các trường THCS quận Gò Vấp thành phố Hồ Chí Minh” (Hoàng Thị Châu-2009). Đó là những công trình có giá trị về lý luận và thực tiễn, phù hợp với việc thực hiện chức trách của Hiệu trưởng, đồng thời giúp các CBQL nhà trường nói chung và Hiệu trưởng các trường THCS tham khảo để vận dụng trong công tác quản lý của mình. Có thể thấy hiện nay có rất nhiều công trình nghiên cứu về quản lý dạy học môn tiếng Anh, nhưng quản lý dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực và năng lực giao tiếp thì còn ít được nghiên cứu. Trên địa bàn các trường THCS quận Kiến An thành phố Hải Phòng hiện nay chưa có ai nghiên cứu quản lý dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp. Vì vậy đề tài mà tác giả nghiên cứu có điểm mới, và có ý nghĩa thực tiễn nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn tiếng Anh. 8 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực giao tiếp * Khái niệm dạy học Dạy học là hoạt động do giáo viên tổ chức cho học sinh nhằm giúp học sinh lĩnh hội và hình thành hệ thống tri thức, kỹ năng, kỹ xảo; các giá trị xã hội nhằm phát triển những tiềm năng trí tuệ, những phẩm chất tốt đẹp của nhân cách. Trong đó, giáo viên giữ vai trò chủ đạo thể hiện qua việc hướng dẫn, tổ chức, điều khiển, điều chỉnh học sinh học tập; học sinh giữ vai trò là chủ thể tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập.Dạy học là một hệ thống gồm các thành tố: mục đích, nội dung, thầy với hoạt động dạy, trò với hoạt động học, phương pháp, phương tiện và kết quả. Các thành tố này có mối quan hệ hữu cơ, chặt chẽ. Toàn bộ hệ thống được nằm trong môi trường kinh tế, chính trị - xã hội và chịu tác động qua lại với môi trường. Sự vận động và phát triển của quá trình dạy học là kết quả của quá trình tác động biện chứng giữa các nhân tố trên. Kết quả dạy học là kết quả phát triển tổng hợp của toàn hệ thống. Trước đây, khi bàn về dạy học, các tác giả cho rằng dạy học là quá trình hoạt động của giáo viên mà nhiệm vụ chủ yếu là truyền thụ kiến thức cho người học thông qua các bài thuyết giảng. Với quan niệm này, một thời gian dài trong lịch sử khi xem xét dạy học về cả lý luận và thực tiễn các tác giả và giáo viên chỉ chú ý hoạt động dạy đến phương pháp truyền thụ kiến thức một chiều mà ít quan tâm đến người học và hoạt động học tập của họ. Khi bàn về dạy học cũng có nhiều quan điểm khác nhau. Theo tác giả Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt: “Quá trình dạy học là một quá trình trong đó dưới sự tác động chủ đạo, tổ chức, điều khiển, lãnh đạo của thầy, học sinh tự giác, tích cực tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động nhận thức, nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ dạy học” [36]. Tác giả Đinh Thị Kim Thoa cho rằng: “Dạy học là quá trình cộng tác giữa thầy với trò nhằm điều khiển – truyền đạt và tự điều khiển – lĩnh hội tri thức nhân loại nhằm thực hiện mục đích giáo dục” [46]. 9 Ngoài ra, các tác giả Trần Thị Tuyết Oanh [37], Phạm Viết Vượng [45] cũng đưa ra những quan niệm về dạy học. Các tác giả đều khẳng định hai thành tố không thể thiếu trong quá trình dạy học là giáo viên với hoạt động dạy và học sinh với hoạt động học. Nếu thiếu một trong hai thành tố này thì quá trình dạy học không diễn ra, trong đó hoạt động dạy và hoạt động học diễn ra trong sự thống nhất biện chứng. Như vậy, dạy học là quá trình có cấu trúc chặt chẽ với các thành tố mục tiêu, nội dung, phương pháp, kiểm tra đánh giá và các điều kiện thực hiện dạy học, được tiến hành dưới sự tổ chức, điều khiển của giáo viên và tự tổ chức, tự điều khiển của học sinh nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ dạy học. * Khái niệm tiếp cận năng lực Tiếp cận năng lực trong giáo dục (CBE-competency based education) tập trung vào năng lực hành động, nhằm tới những gì người học dự kiến phải làm được hơn là nhằm tới những gì họ cần phải học được. Tiếp cận năng lực trong giáo dục xuất hiện ở Hoa kì trong những năm 1970 gắn với một trào lưu giáo dục chủ trương xác định mục tiêu giáo dục bằng cách mô tả cụ thể đẻ có thể đo lường được những kiến thức, kĩ năng và thái độ mà học sinh cần phải đạt được sau khi kết thúc khóa học. Tiếp cận năng lực trong giáo dục cũng có thể được định nghĩa là một chiến lược giảng dạy, trong đó quá trình học tập dựa trên năng lực thực hiện (Performance-based learning). Người học chứng minh mức độ nắm kiến thức của mình thông qua khả năng thực hiện những hành động cụ thể. Giáo dục định hướng năng lực nhằm đảm bảo chất lượng đầu ra của việc dạy học, thực hiện mục tiêu phát triển toàn diện các phẩm chất nhân cách, chú trọng năng lực vận dụng tri thức trong những tình huống thực tiễn nhằm chuẩn bị cho con người năng lực giải quyết các tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp. Việc giáo dục này nhấn mạnh vai trò của người học với tư cách chủ thể của quá trình nhận thức. Khác với chương trình định hướng nội dung, dạy học định hướng tiếp cận năng lực tập trung vào việc mô tả chất lượng đầu ra, có thể coi là ”sản phẩm cuối cùng” của quá trình dạy học. Việc quản lý chất lượng dạy học chuyển từ việc điều khiển “đầu vào” sang điều khiển “đầu ra”, tức là kết quả học tập của HS. 10