ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
--------o0o---------
NGUYỄN KHÁNH TOÀN
PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP
Ở HUYỆN THANH MIỆN TỈNH HẢI DƢƠNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
Hà Nội - 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
--------o0o---------
NGUYỄN KHÁNH TOÀN
PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP
Ở HUYỆN THANH MIỆN TỈNH HẢI DƢƠNG
Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế
Mã số: 60 34 04 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS. PHAN HUY ĐƢỜNG
XÁC NHẬN
CỦA CÁN BỘ HƢỚNG DẪN
XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ
CHẤM LUẬN VĂN
Hà Nội - 2015
LỜI CẢM ƠN
Trƣớc tiên, tôi xin trân trọng cảm ơn Giáo sƣ, Tiến sĩ Phan Huy Đƣờng đã
tạo mọi điều kiện, động viên, hƣớng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành tốt luận văn
này.Trong suốt quá trình nghiên cứu, thầy đã kiên nhẫn hƣớng dẫn, trợ giúp và
động viên tôi rất nhiều.Sự hiểu biết sâu sắc về khoa học, cũng nhƣ kinh nghiệm của
thầy chính là tiền đề giúp tôi đạt đƣợc những thành tựu và kinh nghiệm quý báu.
Xin đƣợc trân trọng cảm ơn các thày, cô giáo ở Khoa Kinh tế chính trị,
Phòng Đào tạo, Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo điều kiện
thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập tại nhà trƣờng và nghiên cứu, thực
hiện luận văn.
Tôi cũng xin cảm ơn bạn bè và gia đình đã luôn cổ vũ, động viên tôi vƣợt
qua những khó khăn để hoàn thành tốt luận văn này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn!
LỜI CAM ĐOAN
Đề tài này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu có
tính độc lập riêng, không sao chép bất kỳ tài liệu nào và chƣa đƣợc công bố nội
dung bất kỳ ở đâu; các số liệu, các nguồn trích dẫn trong luận văn đƣợc chú thích
nguồn gốc rõ ràng, minh bạch.
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của tôi.
Hà Nội, ngày 31 tháng 10 năm 2015
Tác giả
MỤC LỤC
Danh mục từ viết tắt .................................................................................................... i
Danh mục bảng .......................................................................................................... ii
Danh mục sơ đồ......................................................................................................... iii
Danh mục biểu đồ .................................................................................................... iiii
MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1
Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU,CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ
THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN CẤP HUYỆN 4
1.1.Tình hình nghiên cứu.........................................................................................4
1.1.1. Về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước ...............4
1.1.2. Các tài liệu chuyên khảo và các công trình nghiên cứu ...........................4
1.2. Nông nghiệp và phát triển nông nghiệp ...........................................................6
1.2.1 Các khái niệm có liên quan .......................................................................6
1.2.2. Những đặc trưng của phát triển nông nghiệp ..........................................7
1.2.3. Chủ thể của phát triển nông nghiệp…………………………………………10
1.3 Chỉ tiêu đánh giá phát triển nông nghiệp ........................................................11
1.3.1 Tốc độ tăng giá trị sản xuất nông nghiệp .................................................11
1.3.2 Cơ cấu giá trị sản xuất nông nghiệp theo ngành......................................11
1.3.3 Năng suất lao động nông nghiệp ..............................................................12
1.3.4 Giá trị được tạo ra trên một ha đất nông nghiệp .....................................12
1.3.5 Thu nhập bình quân lao động nông nghiệp ..............................................12
1.3.6 Thực hiện tiêu chí nông thôn mới .............................................................13
1.4 Nội dung phát triển nông nghiệp .....................................................................13
1.4.1 Xây dựng chiến lược và kế hoạch phát triển nông nghiệp .......................14
1.4.2 Tổ chức triển khai, thực hiện các kế hoạch, chính sách phát triển nông
nghiệp.................................................................................................................15
1.4.3 Kiểm tra, giám sát và đánh giá công tác thực thi chính sách phát triển
nông nghiệp........................................................................................................17
1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển nông nghiệp .........................................18
1.5.1. Nhóm yếu tố về điều kiện tự nhiên ...........................................................18
1.5.2. Nhóm yếu tố về tổ chức – kỹ thuật ...........................................................19
1.5.3. Nhóm các yếu tố kinh tế - xã hội..............................................................19
1.6. Mô hình phát triển nông nghiệp ở một số nƣớc và bài học rút ra cho phát
triển nông nghiệp ở huyện Thanh miện, tỉnh Hải dƣơng ....................................211
1.6.1. Mô hình phát triển nông nghiệp ở một số nước ....................................211
1.6.2. Một số bài học cho huyện Thanh miện, tỉnh Hải dương trong phát triển
nông nghiệp........................................................................................................26
Chƣơng 2 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................................29
2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................29
2.1.1 Chọn điểm nghiên cứu ..............................................................................29
2.1.2 Quy trình nghiên cứu ................................................................................29
2.1.3 Chỉ tiêu nghiên cứu ...................................................................................30
2.2 Thu thập thông tin ...........................................................................................30
2.2.1. Thu thập thông tin thứ cấp.......................................................................30
2.2.2. Thu thập thông tin sơ cấp ........................................................................31
2.2.3 Phương pháp tổng hợp thông tin ..............................................................32
2.2.4 Phương pháp phân tích thông tin dữ liệu .................................................32
Chƣơng 3 THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP Ở HUYỆN THANH
MIỆN TỈNH HẢI DƢƠNG HIỆN NAY ..................................................................34
3.1. Khái quát vài nét huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dƣơng ..................................34
3.1.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội ...........................................................34
3.1.2. Kết quả sản xuất nông nghiệp trên địa bàn huyện Thanh Miện, tỉnh Hải
Dương. ...............................................................................................................36
3.2 Phân tích thực trạng phát triển nông nghiệp tại huyện Thanh Miện, tỉnh Hải
Dƣơng ....................................................................................................................45
3.2.1 Xây dựng chiến lược và kế hoạch phát triển nông nghiệp .......................45
3.2.2 Tổ chức triển khai, thực hiện kế hoạch, chính sách .................................51
3.2.3 Kiểm tra, giám sát và đánh giá công tác thực thi chính sách phát triển
nông nghiệp........................................................................................................57
3.2.4 Đánh giá của người dân về kế hoạch phát triển nông nghiệp của huyện
Thanh Miện ........................................................................................................61
3.3 Điểm mạnh, điểm yếu và nguyên nhân điểm yếu ...........................................62
3.3.1 Điểm mạnh ................................................................................................62
3.3.2 Điểm yếu ...................................................................................................63
3.3.3 Nguyên nhân điểm yếu ..............................................................................63
Chƣơng 4 QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH PHÁT TRIỂN NÔNG
NGHIỆP Ở HUYỆN THANH MIỆN TỈNH HẢI DƢƠNG.....................................65
4.1. Quan điểm mục tiêu phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện Thanh Miện,
tỉnh Hải Dƣơng ......................................................................................................65
4.1.1.Quan điểm Mục tiêu..................................................................................65
4.1.2.Định hướng phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện Thanh miện đến
năm 2030…………………………………………………………………………………….67
4.2. Các giải pháp đẩy mạnh phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện Thanh
miện, tỉnh Hải dƣơng đến năm 2020 tầm nhìn 2030. ............................................68
4.2.1. Nhóm giải pháp về triển khai thực hiện cơ chế chính sách để phát triển
nông nghiệp........................................................................................................68
4.2.2. Nhóm giải pháp về kinh tế .......................................................................74
4.2.3. Nhóm giải pháp về phát triển nguồn nhân lực, nghiên cứu ứng dụng
khoa học- công nghệ và bảo vệ môi trường.......................................................82
4.2.4. Nhóm giải pháp về hoàn thiện bộ máy quản lý phát triển nông nghiệp
trên địa bàn huyện. ............................................................................................86
4.2.5. một số giải pháp khác………………………………………………………..….86
KẾT LUẬN ...............................................................................................................87
Danh mục tài liệu tham khảo ....................................................................................88
PHỤ LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
STT
Ký hiệu
Nguyên nghĩa
1
BVMT
Bảo vệ môi trƣờng
2
CNH-HĐH
Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá
3
CN-TTCN
Công nghiệp- Tiểu thủ công nghiệp
4
GTNT
Giao thông nông thôn
5
HĐND
Hội đồng nhân dân
6
HTX
7
KBNN
Kho bạc nhà nƣớc
8
KT-XH
Kinh tế - Xã hội
9
NSNN
Ngân sách nhà nƣớc
10
PTNN
Phát triển nông nghiệp
11
TTLT
Thông tƣ liên tịch
12
UBND
Ủy ban nhân dân
Hợp tác xã
i
DANH MỤC BẢNG
TT
Bảng
1
Bảng 3.1
Cơ cấu giá trị sản xuất nông nghiệp theo ngành
35
2
Bảng 3.2
Giá trị trồng trọt trên ha
37
3
Bảng 3.3
Giá trị chăn nuôi
38
4
Bảng 3.4
Giá trị nuôi trồng thủy sản
40
5
Bảng 3.5
Thu nhập bình quân lao động
40
6
Bảng 3.6
7
Bảng 3.7
8
Bảng 3.8
Bảng 3.9
Nội dung
Tình hình thực hiện mục tiêu quốc gia xây dựng
nông thôn mới
Quy trình xây dựng và lập kế hoạch phát triển nông
nghiệp
Một số chỉ tiêu phát triển nông nghiệp tại huyện
Thanh Miện
Đánh giá của cán bộ huyện về công tác lập kế hoạch
phát triển nông nghiệp
Trang
41
43
45
48
9
Bảng 3.10
Phân công thực hiện kế hoạch, chính sách
49
10
Bảng 3.11
Kết quả thực hiện kế hoạch
51
11
Bảng 3.12
Đánh giá của cán bộ huyện về công tác lập kế hoạch
53
12
Bảng 3.13
13
Bảng 3.14
14
Bảng 3.15
15
Bảng 3.16
Công tác kiểm tra, giám sát và đánh giá thực thi
chính sách phát triển nông nghiệp
Kết quả sơ bộ công tác kiểm tra, giám sát
Đánh giá của cán bộ về công tác kiểm tra, giám sát và
đánh giá thực hiện chính sách phát triển nông nghiệp
Đánh giá của ngƣời dân về kế hoạch phát triển nông
nghiệp huyện
ii
55
56
57
59
DANH MỤC SƠ ĐỒ
STT
1
Sơ đồ
Nội dung
Sơ đồ 2.1 Quy trình nghiên cứu
iii
Trang
28
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
STT
Biểu đồ
Nội dung
Trang
1
Biểu đồ 3.1 Giá trị sản xuất nông nghiệp huyện Thanh Miện
34
2
Biểu đồ 3.2 Năng suất lao động nông nghiệp
37
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong Chiến lƣợc phát triển kinh tế xã hội Đảng ta đã khẳng định: “Phát triển
nông nghiệp, nông thôn, nâng cao đời sống vật chất tinh thần của nông dân là
nhiệm vụ chiến lược, là cơ sở để bảo đảm sự phát triển bền vững của đất nước theo
định hướng xã hội chủ nghĩa”. (Tạ Quang Dũng, 2009)
Trong những năm qua, với những chủ trƣơng đúng đắn của Đảng và Nhà
nƣớc, lĩnh vực nông nghiệp nƣớc nhà đã có nhiều chuyển biến tích cực. Đặc biệt, từ
khi có Nghị quyết số 26 của BCH Trung ƣơng Đảng khóa X về nông nghiệp, nông
dân, nông thôn, Chƣơng trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới đƣợc triển
khai thì lĩnh vực nông nghiệp càng có nhiều tiến bộ. Năng suất, chất lƣợng hiệu quả
ngày một cao hơn; sản phẩm hàng hóa trong nông nghiệp ngày càng khẳng định vị
trí quan trọng trong nền kinh tế.
Tuy nhiên, do đặc thù riêng có của ngành nông nghiệp đƣợc ví nhƣ “công
xƣởng ngoài trời”, những thách thức từ diễn biến bất thƣờng của thời tiết, sự biến
đổi phức tạp của dịch bệnh trên cây trồng, vật nuôi; sức ép từ quy luật cạnh tranh
của cơ chế thị trƣờng; sự bạc màu của đất đai; sự chuyển dịch lao động từ lĩnh vực
nông nghiệp sang các lĩnh vực khác;… đã gây không ít khó khăn cho sự phát triển
của ngành nông nghiệp, đòi hỏi chúng ta phải khẩn trƣơng tìm hƣớng đi, phù hợp
với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn.
Huyện Thanh Miện nằm ở phía Nam của tỉnh Hải Dƣơng, thuộc vùng đồng
bằng sông Hồng, là huyện thuần nông với điều kiện khí hậu nhiệt đới gió mùa, có
mùa đông lạnh thuận lợi cho phát triển nông nghiệp. Với lợi thế có điều kiện đất đai
màu mỡ, cùng với nguồn lao động dồi dào và hệ thống giao thông thuận lợi cho
việc phát triển kinh tế xã hội. Nhƣng hiện tại, mức độ phát triển vẫn chƣa tƣơng
xứng với tiềm năng và thế mạnh của huyện, việc khai thác và sử dụng các nguồn
lợi: điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội chƣa đạt hiệu quả cao: sản xuất nông nghiệp
còn mang tính tự cấp, tự túc, tỷ xuất hàng hóa thấp.
1
Thực hiện chủ trƣơng phát triển kinh tế nông nghiệp theo hƣớng sản xuất hàng
hoá, phù hợp với nhu cầu thị trƣờng, với điều kiện sẵn có của địa phƣơng, phát triển
nông nghiệp phục vụ công nghiệp và đô thị, nâng cao hiệu quả sản xuất của hệ
thống trồng trọt, nâng cao đời sống nhân dân đồng thời phát triển nông nghiệp đem
lại hiệu quả phù hợp với tiến trình phát triển chung của đất nƣớc.
Trƣớc thực trạng đó, là một cán bộ cơ sở tôi lựa chọn Đề tài: “Phát triển
nông nghiệp ở huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương” làm đề tài luận văn thạc sỹ,
chuyên ngành quản lý kinh tế.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu thực trạng phát triển nông nghiệp ở huyện Thanh Miện, tỉnh Hải
Dƣơng. Qua đó, đề xuất nhóm giải pháp nhằm phát triển nông nghiệp cho huyện
Thanh Miện tỉnh Hải Dƣơng.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển nông nghiệp tại một
huyện.
- Dựa và cơ sở lý luận nghiên cứu thực trạng phát nông nghiệp tại huyện
Thanh Miện tỉnh Hải Dƣơng để tìm ra điểm yếu, điểm mạnh trong công tác phát
triển nông nghiệp tại huyện Thanh Miện Tỉnh Hải Dƣơng.
- Căn cứ vào điểm mạnh, điểm yếu tác giả xây dựng nhóm giải pháp nhằm phát
triển nông nghiệp tại huyện Thanh Miện tỉnh Hải Dƣơng trong thời gian tới
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu là sự phát triển nông nghiệp của huyện Thanh Miện,
cũng nhƣ công tác quản lý nhà nƣớc trong việc phát triển nông nghiệp tại huyện.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu phát triển Nông nghiệp trên địa bàn cấp huyện.Giới hạn trong
phạm vi huyện Thanh Miện, tỉnh hải Dƣơng.
Thời gian:giai đoạn 2010-2015, dự báo đến năm 2030.
2
4. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, kết cấu
của luận văn gồm 4 chƣơng.
Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn về phát
triển nông nghiệp trên địa bàn cấp huyện;
Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu;
Chƣơng 3: Thực trạng phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện Thanh Miện,
tỉnh Hải Dƣơng;
Chƣơng 4: Quan điểm và giải pháp phát triển nông nghiệp ở huyện Thanh
Miện, tỉnh Hải Dƣơng.
3
CHƢƠNG 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU,CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC
TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP
TRÊN ĐỊA BÀN CẤP HUYỆN
1.1.Tình hình nghiên cứu
Vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn có vai trò đặc biệt quan trọng trong
nền kinh tế quốc dân nên đƣợc Đảng, Nhà nƣớc, các bộ, ngành địa phƣơng rất quan
tâm, nhiều nhà khoa học đã nghiên cứu. Có thể nêu một số văn bản liên quan đến đề
tài nhƣ:
1.1.1. Về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước
- Nghị quyết Trung ƣơng 5 khóa IX (tháng 2/2002) về đẩy nhanh công nghiệp hóa,
hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn thời kỳ 2001-2010.
- Nghị quyết số 26 của Hội nghị BCH TW lần thứ 7 khóa X về nông nghiệp, nông
dân, nông thôn.
- Chƣơng trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, ban hành kèm theo
Quyết định số 491- QĐ/TTg ngày 16/4/2009 của Thủ tƣớng Chính phủ.
1.1.2. Các tài liệu chuyên khảo và các công trình nghiên cứu
- Phát triển toàn diện kinh tế - xã hội nông thôn, nông nghiệp Việt nam,
PGS-TS Chu Hữu Quý – Nxb chính trị quốc gia – Hà nội 1996.
- Nghiên cứu con ngƣời và nguồn nhân lực, GS.TS Phạm Minh Hạc – Nxb
chính trị quốc gia – hà nội 2001.
- Những vấn đề lý luận và thực tiễn mới đặt ra trong tình hình hiện nay
(Tập1) - Hội đồng lý luận Trung ƣơng - Nxb chính trị quốc gia- Hà nội 2008.
- Công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn ở Việt nam, con
đƣờng và bƣớc đi. Đề tài KX-02-07, GS.TS Nguyễn Kế Tuấn chủ nhiệm.
- Tác động của hội nhập kinh tế quốc tế đối với phát triển nông nghiệp của
Việt nam. Nxb Chính trị quốc gia (2008), do TS Nguyễn Từ chủ biên.
- Tái cơ cấu ngành nông nghiệp ở nƣớc ta hiện nay- GS.TS Vƣơng Đình
Huệ-Tạp chí cộng sản số 854 (12-2013).
4
- Nông nghiệp Việt nam hƣớng tới bền vững – GS, TS Đỗ Kim Chung;
PGS,TS Kim Thị Dung - Tạp chí cộng sản điện tử ngày 25/2/2015.
- Đề tài: Xây dựng nông nghiệp phát triển bền vững ở Tỉnh Hải dƣơng hiện nay
(2009), tác giả: Ths Bùi Quang Toản – Hiệu trƣởng trƣờng chính trị tỉnh Hải dƣơng.
Nhìn chung, các công trình nghiên cứu đều tập trung phân tích các vấn đề về
lý luận cơ bản, vai trò, yếu tố tác động, sự cần thiết và nội dung của việc đƣa nền
nông nghiệp nƣớc ta phát triển. Một số công trình đề cập định hƣớng cho nền nông
nghiệp nƣớc ta phát triển trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc
và xu thế hội nhập kinh tế quốc tế; về các nguồn lực để bảo đảm cho nông nghiệp
Việt nam đi lên sản xuất lớn; có công trình đi sâu nghiên cứu cơ sở khoa học để xây
dựng tiêu chí, bƣớc đi, cơ chế chính sách bảo đảm cho nông nghiệp nƣớc ta ngày
một hiệu quả; có công trình nghiên cứu và đặt vấn đề khá cụ thể về phƣơng hƣớng,
nội dung và giải pháp xây dựng nông nghiệp phát triển nông nghiệp bền vững ở
phạm vi cấp tỉnh...
-Phan Huy Đƣờng (2006)”Tiêu thụ nông sản VN trong Hội nhập quốc
tế”NXBLĐXH.Sách chuyên khảo.Trong tác phẩm này,Tác giả phân tích tình hình
phát triển nông nghiệp VN,tình hình tiêu thụ nông sản có nhiêu bất cập,trên cơ sở
chỉ ra nguyên nhân bất cập ,tác giả đƣa ra một sơ giả pháp đẩy mạnh tiêu thụ nông
sản VN trong Hội nhập quốc tế.
-Phan Huy Đƣờng (2013)”Giải pháp đẩy mạnh gia tăng Giá trị hàng Nông
sản VN trong chuỗi giá trị toàn cầu”TC kinh tế và chính trị thế giới.Bài viết phân
tích khá toàn diện từ sản xuất,đến tiêu thụ nông sản VN,từ nghiên cứu,phân khúc thị
trƣờng nông sản thế giới,tác giả bài viết chỉ ra nguyên nhân giá trị nông sản VN
thấp là do yếu kém về quy hoạch phát triển nông nghiệp,về chƣa thực sự coi SP
nông nghiệp là hàng hóa theo đúng nghĩa,do vậy,từ cây,con gống đến SX,chế
biến,bảo quản , tìm kiếm các kenh tiêu thụ,ký kết hợp đồng tiêu thụ thị trƣờng
trong,ngoài nƣớc đều chƣa đƣợc nhƣ mong đợi.Nên giá trị nông sản VN chƣa cao
và còn nhiêu thua thiệt trên thị trƣờng quốc tế, trên cơ sở làm rõ các vấn đề trên ,tác
5
giả dƣa ra giải pháp đảy mạnh gia tăng giá trị hàng nông sản VN trong chuỗi giá trị
toàn cầu.
Các công trình đã nghiên cứu và đƣợc công bố chủ yếu là phân tích, đánh giá
tình hình hiện nay trên phạm vi cả nƣớc hoặc một vùng kinh tế của đất nƣớc và đề
xuất các giải pháp cho những năm tiếp theo, chƣa có công trình nghiên cứu nào về
phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dƣơng.
Câu hỏi mà luận văn phải trả lời: “Chính quyền huyện Thanh miện phải
làm gì để phát triển nông nghiệp?”
Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển Nông nghiệp trên địa bàn cấp huyện.
1.2. Nông nghiệp và phát triển nông nghiệp
1.2.1 Các khái niệm có liên quan
1.2.1.1. Nông nghiệp
Có thể hiểu, nông nghiệp là một trong những ngành sản xuất vật chất tạo ra
các sản phẩm lƣơng thực, thực phẩm đáp ứng nhu cầu sinh tồn của con ngƣời. Nông
nghiệp theo nghĩa rộng, bao gồm cả ba nhóm ngành: nông nghiệp thuần túy, lâm
nghiệp và ngƣ nghiệp, là ngành có vai trò quan trọng về kinh tế, xã hội và môi
trƣờng sinh thái.
1.2.1.2.Phát triển nông nghiệp
Khái niệm “phát triển nông nghiệp” là một phạm trù kinh tế, có bản chất và
nội dung xác định, phản ánh mối quan hệ giữa con ngƣời với tự nhiên và mối quan
hệ giữa con ngƣời với nhau trong mối quan hệ ở một ngành sản xuất cụ thể là nông
nghiệp. Con ngƣời là một bộ phận của tự nhiên, hoạt động theo các quy luật của tự
nhiên không chỉ khai thác tự nhiên mà còn hòa nhập vào tự nhiên, duy trì bồi bổ tự
nhiên, ngăn ngừa những tai biến dẫn đến phá hoại tự nhiên. Ngoài ra, sự hài hòa
giữa con ngƣời với tự nhiên chỉ đƣợc xác lập thực sự trong điều kiện sự hài hòa về
lợi ích giữa con ngƣời với nhau trong một trật tự xã hội, bảo đảm cho loài ngƣời
nhƣ một bộ phận tự nhiên thống nhất. Với ý nghĩa đó: “phát triển nông nghiệp
được hiểu là sự vận động, sự thay đổi của ngành nông nghiệp về quy mô, cơ cấu,
hiệu quả và những ảnh hưởng của nó đến nền kinh tế theo tiêu chí phát triển được
6
xác định, trong đó xác lập được mối quan hệ giữa con người với tự nhiên và giữa
con người với nhau hài hòa, thống nhất, bảo đảm lợi ích của con người, đồng thời
duy trì cải thiện, ngăn ngừa được những tai biến của tự nhiên và xã hội”.
Theo quan điểm của Đảng và nhà nƣớc ta hiện này, ngành kinh tế nông
nghiệp của nƣớc ta hiện nay không chỉ đáp ứng nhu cầu lƣơng thực, thực phẩm cho
nhân dân, đảm bảo an ninh lƣơng thực cho đất nƣớc mà còn cung cấp một lƣợng lớn
những nguyên liệu phục vụ cho các ngành công nghiệp, dịch vụ, đặc biệt là công
nghiệp chế biến nông, lâm, hải sản,.. Đồng thời, nông nghiệp là nơi cung cấp nguồn
lao động dồi dào cho các ngành kinh tế khác trong xã hội.
Vì vậy, phát triển kinh tế nông nghiệp là tạo sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ
cấu lao động theo hƣớng tích cực. Phát triển nông nghiệp là góp phần giải quyết việc
làm, tăng thu nhập, nâng cao đời sống của lao động nông nghiệp, nông thôn. Đồng thời
làm tăng sức mua và thúc đẩy các ngành công nghiệp, dịch vụ phát triển.
Phát triển nông nghiệp là mục tiêu để bảo vệ và làm giàu môi trƣờng sinh
thái, phục vụ đời sống xã hội thông qua việc bảo vệ và phát triển rừng đặc dụng,
rừng phòng hộ và rừng kinh tế, phát triển các cụm cây xanh và mặt nƣớc, kết hợp giữa
kinh tế và môi trƣờng. Phát triển nông nghiệp là cơ sở cho sự phát triển bền vững của
môi trƣờng sinh thái.
Phát triển nông nghiệp là điều kiện lƣu giữ, giữ gìn các loại hình văn hóa
mang đậm bản sắc dân tộc Việt Nam, phát huy truyền thống của dân tộc, phát triển
du lịch, đó là những giá trị văn hóa làng xã, những phi vật thể, những làng cổ, làng
nghề...tạo nên diện mạo đặc trƣng của văn hóa Việt Nam.
1.2.2. Những đặc trưng của phát triển nông nghiệp
Phát triển nông nghiệp có những đặc trƣng cơ bản sau:
Thứ nhất, phát triển, nông nghiệp là nền sản xuất trong đó hoạt động của
con người phù hợp với các quy luật phát triển của tự nhiên, khai thác và bồi dưỡng
tự nhiên được thực hiện trong cùng một quá trình, nhờ đó duy trì được môi trường
tự nhiên cho đời sống trường tồn của mọi thế hệ. Các hoạt động của con ngƣời
7
không thể đi ngƣợc các quy luật của thiên nhiên mà phải nhận thức đúng quy luật
của thiên nhiên để định hƣớng chúng vào phục vụ cuộc sống của con ngƣời.
Nguyên tắc hoạt động trong phát triển nền nông nghiệp là các chủ trƣơng, chính
sách của Nhà nƣớc, của các cơ quan có thẩm quyền phải đƣợc xây dựng trên cơ sở
tôn trọng các quy luật vốn có của thiên nhiên, cải tạo thiên nhiên theo hƣớng hòa
nhập và bồi dƣỡng thiên nhiên. Phải xem xét toàn bộ trong sự vận động của nó,
không tách rời từng bộ phận; phải suy nghĩ đến lợi ích của toàn cục, không vì lợi
ích của bộ phận mà làm hại đến toàn cục.Tấn công vào thiên nhiên, hủy hoại môi
trƣờng thiên nhiên vì những lợi ích ngắn hạn, trƣớc mắt… là tự tấn công vào chính
sự sống của hôm nay và mai sau của mình và cộng đồng. Nhƣ vậy, xây dựng chiến
lƣợc phát triển nông nghiệp bền vững không thu hẹp trong phạm vi nông nghiệp,
mà còn tham gia vào việc giải quyết những vấn đề lớn mang tính toàn cầu.
Thứ hai, phát triển nông nghiệp là nền sản xuất nông nghiệp đảm bảo tăng
trưởng kinh tế cao, ổn định, dựa trên cơ sở ứng dụng thành tựu khoa học – công
nghệ hiện đại vào sản xuất. Không thể nói phát triển một nền nông nghiệp mà
không tăng trƣởng. Tăng trƣởng là một yếu tố không thể thiếu trong phát triển nói
chung, trong xây dựng nông nghiệp nói riêng. Có tăng trƣởng cao, ổn định mới giải
quyết đƣợc các vấn đề của xã hội do dân số tăng, mức sống và nhu cầu tăng cùng
các vấn đề phát triển kinh tế - xã hội khác… Nhƣng tăng trƣởng cao, không phải
dựa vào việc khai thác kiệt quệ các nguồn lực (vốn, đất đai, sức lao động), mà phải
dựa trên việc ứng dụng các thành tựu mới về công nghệ sinh học, bảo quản và chế
biến, phát triển nông nghiệp sinh thái, bảo vệ thực vật. Muốn vậy phải đẩy mạnh
công nghiệp hoá, hiện đại hoá (CNH, HĐH) trong sản xuất nông nghiệp… Để có
năng suất, chất lƣợng, hiệu quả mà vẫn đảm bảo nuôi dƣỡng, tái tạo, phát triển các
nguồn lực cho sự phát triển lâu dài.
Thứ ba, phát triển nông nghiệp là nền sản xuất nông nghiệp sử dụng tiết kiệm,
có hiệu quả các nguồn lực nhưng vẫn đảm bảo sự tăng trưởng. Các nguồn lực chủ
yếu cho phát triển nông nghiệp bao gồm: vốn, sức lao động, đất đai, khoa học công
nghệ. Sử dụng tiết kiệm, có hiệu quả nguồn vốn thể hiện trƣớc tiên ở chính sách đầu
8
tƣ đúng hƣớng, tập trung, không dàn trải và tăng cƣờng quản lý không để tham
nhũng, thất thoát nguồn vốn, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn theo hƣớng giảm tỷ suất
đầu tƣ/đồng tăng trƣởng, nhƣng vẫn đảm bảo tốc độ tăng trƣởng. Đối với sức lao
động, sử dụng tiết kiệm, có hiệu quả chính là việc bố trí và tổ chức sản xuất hợp lý,
đảm bảo trong điều kiện lực lƣợng lao động trong nông nghiệp giảm do tăng cƣờng
cho công nghiệp, dịch vụ và các ngành nghề khác nhƣng nông nghiệp vẫn phát triển.
Sử dụng tiết kiệm, có hiệu quả nguồn lực đất đai là nâng cao hệ số sử dụng đất, thực
hiện trên một đơn vị diện tích đất đƣợc quay vòng sử dụng nhiều nhất và hiệu quả cao
nhất nhƣng không làm thoái hóa đất, ô nhiễm môi trƣờng đất, giải quyết đƣợc mâu
thuẫn giữa xu hƣớng đất “bờ xôi ruộng mật”, đất hai vụ lúa ăn chắc trong nông
nghiệp bị thu hẹp do phát triển công nghiệp, đô thị với vấn đề đảm bảo an ninh lƣơng
thực và tăng trƣởng nông nghiệp. Sử dụng tiết kiệm, có hiệu quả nguồn lực khoa học
– công nghệ là việc ứng dụng các thành tựu của nguồn lực này vào sản xuất tạo ra
năng suất, hiệu quả nhƣng không lạm dụng, ảnh hƣởng đến môi trƣờng sinh thái, sức
khỏe con ngƣời, đi ngƣợc hoặc chống lại các quy luật của tự nhiên.
Thứ tư, phát triển nông nghiệp là nền sản xuất nông nghiệp có cơ cấu kinh tế
hợp lý.Nói đến cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp là nói đến cơ cấu giữa chăn nuôi
và trồng trọt. Trong trồng trọt lại phân ra cơ cấu giữa cây lƣơng thực, cây công
nghiệp, cây rau mầu…, trong chăn nuôi có cơ cấu giữa chăn nuôi gia súc, gia cầm,
thủy sản… Cơ cấu kinh tế nông nghiệp hợp lý là cơ cấu đảm bảo tỷ trọng phù hợp
giữa chăn nuôi và trồng trọt, giữa các loại cây trồng, giữa chăn nuôi các loại con…
trên cơ sở lợi thế cạnh tranh và sự cân đối trong phát triển nông nghiệp ở từng vùng,
từng địa phƣơng.
Thứ năm, phát triển nông nghiệp là nền sản xuất nông nghiệp bảo đảm được
công ăn việc làm cho người lao động, tăng thu nhập, tạo được cơ sở vật chất cho
phát triển nông thôn mới. Đây là đặc trƣng rất quan trọng trong phát triển nông
nghiệp bền vững, vì nông nghiệp là ngành sử dụng nhiều lao động, nhƣng lao động
trong nông nghiệp lại có tính chất thời vụ, thu nhập thấp, điều kiện sinh sống ở
nông thôn khó khăn, cho nên hiện tƣợng bỏ nghề nông đi tìm một công việc khác có
9
- Xem thêm -