Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Luận văn phát triển du lịch làng nghề truyền thống ở hà nội...

Tài liệu Luận văn phát triển du lịch làng nghề truyền thống ở hà nội

.PDF
122
1184
147

Mô tả:

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ .............o0o.............. PHẠM THỊ TRANG PHÁT TRIỂN DU LỊCH LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG Ở HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội - 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ .............o0o.............. PHẠM THỊ TRANG PHÁT TRIỂN DU LỊCH LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG Ở HÀ NỘI Chuyên ngành : QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số : 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. PHAN KIM CHIẾN XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƢỚNG DẪN XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội – 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Nhân dịp này tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc về sự giúp đỡ của các thầy cô giáo Trƣờng đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, những ngƣời đã truyền đạt cho tôi nhiều kiến thức bổ ích và đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi thực hiện luận văn này, đặc biệt sự quan tâm tận tình chỉ dẫn của PGS. TS Phan Kim Chiến là ngƣời hƣớng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Một lời cảm ơn cuối cùng đó là gia đình, bạn bè, đồng nghiệp những ngƣời đã luôn động viên, khích lệ và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Tác giả PHẠM THỊ TRANG MỤC LỤC MỤC LỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................................... i DANH MỤC BẢNG BIỂU .................................................................................. ii LỜI MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VIỆC PHÁT TRIỂN DU LỊCH LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG ................................................................................................................. 5 1.1.Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ................................. 5 1.2.Cơ sở lý luận về phát triển du lịch làng nghề truyền thống ........................ 8 1.2.1 Một số vấn đề về làng nghề truyền thống và du lịch làng nghề ........... 8 1.2.2 Nội dung phát triển du lịch làng nghề truyền thống: ........................... 15 1.2.3 Các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển du lịch làng nghề .................... 21 1.2.4 Ý nghĩa, tầm quan trọng của việc phát triển du lịch làng nghề ........... 26 1.3 Kinh nghiệm phát triển du lịch làng nghề truyền thống ở một số địa phƣơng tại Việt Nam và bài học rút ra đối với Hà Nội. ................................................ 27 1.3.1 Kinh nghiệm phát triển du lịch làng nghề truyền thống ở một số địa phƣơng tại Việt Nam. ................................................................................... 27 1.3.2 Bài học kinh nghiệm cho Hà Nội. ....................................................... 33 Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...................................................... 38 2.1 Phƣơng pháp luận: Chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. ..................................................................................................................... 38 2.2 Các phƣơng pháp cụ thể ............................................................................ 39 2.2.1 Phƣơng pháp nghiên cứu thực tế:............................................................ 39 2.2.2 Phƣơng pháp thu thập,thông tin, dữ liệu, số liệu và xử lý thông tin: ........ 39 2.2.3 Phƣơng pháp thống kê mô tả .............................................................. 40 2.2.4 Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp ....................................................... 40 2.2.5 Phƣơng pháp so sánh .......................................................................... 40 2.2.6 Các phƣơng pháp khác ....................................................................... 41 Tiểu kết Chƣơng 2 ................................................................................................ 41 Chƣơng 3. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG Ở THÀNH PHỐ HÀ NỘI TRONG THỜI GIAN TỪ 2011 - 2014..... 42 3.1 Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và đặc điểm làng nghề truyền thống ở Hà Nội .................................................................................................................... 42 3.1.1 Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ..................................................... 42 3.1.2 Đặc điểm làng nghề truyền thống ở Thành phố Hà Nội ...................... 50 3.2 Thực trạng phát triển du lịch làng nghề truyền thống ở Thành phố Hà Nội thời gian từ 2011 – 2014................................................................................... 53 3.2.1 Hiện trạng tổ chức và quản lý các hoạt động kinh doanh du lịch ........ 53 3.2.2 Cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ du lich .............................................. 54 3.2.3 Các tour du lịch làng nghề truyền thống ở Hà Nội: ............................. 55 3.2.4 Lƣợt khách du lịch đến làng nghề truyền thống ở Hà Nội và doanh thu phát triển du lich làng nghề ở Hà Nội:.......................................................... 60 3.2.5 Các hình thức của hoạt động du lịch làng nghề: .................................. 62 3.2.6 Sản phẩm du lịch của các làng nghề .................................................... 65 3.3 Thành tựu và những vấn đề đặt ra từ thực trạng của hoạt động du lịch làng nghề truyền thống ở Hà Nội trong phát triển kinh tế - xã hội .......................... 67 3.3.1 Thành tựu: ............................................................................................ 67 3.3.2 Những vấn đề đặt ra từ thực trạng của hoạt động du lịch làng nghề truyền thống ở Hà Nội.............................................................................................. 68 Chƣơng 4. ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM PHÁT TRIỂN DU LỊCH LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG Ở THÀNH PHỐ HÀ NỘI .......... 77 4.1 Định hƣớng phát triển du lịch làng nghề truyền thống của Hà Nội: .......... 77 4.2 Một số giải pháp phát triển du lịch làng nghề theo hƣớng bền vững ở Hà Nội. .......................................................................................................................... 78 4.2.1 Hoạt động quản lý du lịch .................................................................... 78 4.2.2 Xây dựng hệ thống cơ sở vật chất kỹ thuật, cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch ...................................................................................................................... 80 4.2.3 Xây dựng hệ thống sản phẩm làng nghề phục vụ du lịch .................... 82 4.2.4 Xây dựng các chƣơng trình du lịch làng nghề ..................................... 87 4.2.5 Xây dựng bản đồ du lịch làng nghề tại Hà Nội ................................... 90 4.2.6 Đào tạo, bồi dƣỡng nguồn nhân lực phục vụ du lịch làng nghề .......... 90 4.2.7 Bảo vệ cảnh quan môi trƣờng làng nghề ............................................. 92 4.2.8 Gìn giữ phát triển các giá trị văn hóa của làng nghề ........................... 93 4.2.9Mô hình gắn kết giữa làng nghề và các công ty du lịch ....................... 94 KẾT LUẬN .......................................................................................................... 96 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 98 PHỤ LỤC 1 Danh sách các làng nghề truyền thống ở Thành phố Hà Nội PHỤ LỤC 2 Phiếu điều tra về khách du lịch đến làng nghề PHỤ LỤC 3: Mẫu điều tra phỏng vấn về làng có nghề CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1. ĐBSH Đồng bằng sông Hồng 2. HĐND Hội đồng nhân dân 3. LN Làng nghề 4. LNTT Làng nghề truyền thống 5. TTCN Tiểu thủ công nghiệp 6. TP Thành phố 7. HTX Hợp tác xã 8. TNHH Trách nhiệm hữu hạn 9. UBND Ủy ban nhân dân DANH MỤC BẢNG BIỂU STT Bảng Nội dung Trang 1 Bảng 3.1 Danh sách các làng nghề theo tính chất của sản phẩm 51 2 Bảng 3.2 Số liệu khách du lịch đến Hà Nội giai đoạn 60 3 Bảng 3.3 Tổng thu từ khách du lịch giai đoạn 2011 – 2014 62 4 Bảng 3.4 Biểu đồ cơ cấu các hình thức du lịch làng nghề 63 LỜI MỞ ĐẦU 1.Lời nói đầu 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Trong xu thế hội nhập và mở cửa, làng nghề truyền thống đang dần lấy lại vị trí quan trọng của mình. Những làng nghề này nhƣ một hình ảnh đầy bản sắc, khẳng định nét riêng biệt, độc đáo không thể thay thế. Đó cũng là một cách giới thiệu sinh động về đất, nƣớc và con ngƣời của mỗi vùng, miền, địa phƣơng. Phát triển du lịch làng nghề chính là một hƣớng đi đúng đắn và phù hợp, đƣợc ƣu tiên trong chính sách quảng bá và phát triển du lịch. Những lợi ích to lớn của việc phát triển du lịch làng nghề không chỉ thể hiện ở những con số tăng trƣởng lợi nhuận kinh tế, ở việc giải quyết nguồn lao động địa phƣơng mà hơn thế nữa, còn là một cách thức gìn giữ và bảo tồn những giá trị văn hoá của dân tộc. Đó là những lợi ích lâu dài. Những năm gần đây, các làng nghề thủ công truyền thống của Hà Nội ngày càng hấp dẫn du khách trong và ngoài nƣớc, bởi những giá trị văn hóa lâu đời và sự sáng tạo của những ngƣời thợ làng nghề qua từng sản phẩm thủ công đặc trƣng. Hà Nội có nhiều làng nghề hình thành từ lâu đời, trở thành những điểm đến hấp dẫn du khách trong nƣớc và quốc tế nhƣ: Lụa Vạn Phúc, khảm trai Chuyên Mỹ, thêu Quất Động, sơn mài Duyên Thái, mộc Chàng Sơn, rèn Đa Sỹ, đúc đồng Ngũ Xã... Làng nghề Hà Nội nằm dọc các trục giao thông và gắn liền với những di tích lịch sử, văn hóa, lễ hội, nên thuận lợi cho các công ty du lịch lữ hành đầu tƣ, xây dựng những tour, tuyến du lịch phục vụ du khách. Với mỗi làng nghề Hà Nội, du khách sẽ tìm thấy những giá trị văn hoá truyền thống ẩn chứa trong cảnh quan quen thuộc của đồng bằng Bắc Bộ: cổng làng, đền thờ tổ nghề, nhà cổ hàng trăm năm tuổi, mái đình cổ kính, giếng nƣớc hay trong từng sản phẩm thủ công mỹ nghệ tinh xảo đƣợc lƣu truyền qua bao thế hệ. Tuy nhiên, thời gian qua hoạt động du lịch làng nghề ở Hà Nội còn tự phát, chƣa tổ chức chặt chẽ và chuyên nghiệp, thể hiện ở việc bán hàng giá cao, xuất xứ không phải từ làng nghề cho khách, thái độ thiếu thân thiện, ô nhiễm môi trƣờng ngày càng trầm trọng, thời gian du khách ở lại làng nghề rất thấp hạn chế nhu cầu chi tiêu, thông tin thị trƣờng du lịch làng nghề không đầy đủ, sự kết hợp các điểm du lịch làng nghề với các điểm du lịch sinh thái, lễ hội chƣa phù hợp, một số công ty lữ hành xây dựng chƣơng trình du lịch làng nghề còn mang tính hình thức... Chính vì vậy, để khai thác thế mạnh, tiềm năng du lịch làng nghề, cần phải xây dựng chƣơng trình phát triển du lịch làng nghề truyền thống. Phát triển du lịch làng nghề truyền thống là một hƣớng đi đúng đắn và phù hợp của Hà Nội. Xuất phát từ thực tế đó,tác giả chọn đề tài“Phát triển du lịch làng nghề truyền thống ở Hà nội ” để thực hiện luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý kinh tê, chƣơng trình định hƣớng thực hành. Câu hỏi nghiên cứu của luận văn là: Cơ quan quản lý Nhà nƣớc có những chính sách quản lý và phát triển du lịch làng nghề truyền thống gì. Các làng nghề truyền thống trên Thành phố Hà Nội cần phải làm gì và làm nhƣ thế nào để phát triển du lịch. 1.2 Mục đích và nhiệm vu ̣ nghiên cƣ́u: 1.2.1. Mục đích nghiên cứu: Mục đích nghiên cứu của luận văn là xây dựng các làng nghề truyền thống thành các điểm thu hút du lịch phát triển. Từ đó, đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm phát triển du lịch các làng nghề truyền thống ở thành phố Hà Nội hiện nay. 1.2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận chung về phát triển du lịch ở làng nghề truyền thống. -Nghiên cứu kinh nghiệm phát triển du lịch ở làng nghề truyền thống của một số địa phƣơng ở Việt Nam, trên cơ sở đó rút ra bài học có thể áp dụng cho làng nghề truyền thống ở thành phố Hà Nội. - Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động việc phát triển du lịch ở làng nghề truyền thống ở thành phố Hà Nội. - Xác định định hƣớng, đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện quản lý hoạt động phát triển du lịch làng nghề truyền thống ở thành phố Hà Nội. 1.3. Đối tƣợng và pha ̣m vi nghiên cƣ́u: 1.3.1. Đối tƣợng nghiên cứu: Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là sự phát triển du lịch làng nghề truyển thống ở thành phố Hà Nội. 1.3.2. Phạm vi nghiên cƣ́u: + Phạm vi về không gian: Luận văn nghiên cứu sự phát triển du lịch làng nghề truyền thống ở thành phố Hà Nội. + Phạm vi về thời gian: Luận văn nghiên cứu thực trạng sự phát triển du lịch làng nghề truyền thống ở thành phố Hà Nội thời gian từ 2011 - 2014. Các giải pháp hoàn thiện quản lý hoạt động phát triển du lịch làng nghề truyền thống ở thành phố Hà Nội thời gian từ 2011 – 2014 định hƣớng đến năm 2020. 1.4.Phƣơng pháp nghiên cứu: 1.4.1 Phƣơng pháp luận:Chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. 1.4.2 Các phƣơng pháp cụ thể  Phƣơng pháp thu thập thông tin ,dữ liệu,số liệu  Phƣơng pháp thống kê mô tả  Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp  Phƣơng pháp so sánh  Các phƣơng pháp khác. 2. Kết cấu của Luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục Tài liệu tham khảo, Luận văn gồm 4 chƣơng: Chƣơng 1.Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn về việc phát triển du lịch làng nghề truyền thống. Chƣơng 2.Phƣơng pháp nghiên cứu Chƣơng 3. Thực trạng về việc phát triền du lịch làng nghề truyền thống ở Thành phố Hà Nội trong thời gian từ 2011 - 2014. Chƣơng 4. Định hƣớng và các giải pháp nhằm phát triển du lịch làng nghề truyền thống ở Thành phố Hà Nội. Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VIỆC PHÁT TRIỂN DU LỊCH LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài - Các công trình nghiên cứu tổng quan về công nghiệp hóa – hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. - Các công trình nghiên cứu về thủ công nghiệp, nghề cổ truyền và vấn đề môi trƣờng gắn bó với làng nghề. - Các công trình nghiên cứu về tình hình sản xuất và kinh doanh của làng nghề và làng nghề truyền thống. - Các công trình nghiên cứu về phát triển du lịch. Làng nghề truyền thống luôn là một trong những đề tài hấp dẫn đối với nhiều nhà nghiên cứu văn hóa Việt Nam. Đã có rất nhiều các công trình nghiên cứu về làng nghề với các đề tài nhƣ vai trò của làng nghề trong việc phát triển kinh tế xã hội, sự biến đổi của các làng nghề trong giai đoạn mới... Các công trình nghiên cứu tổng quát về làng nghề truyền thống Việt Nam nhƣ: + Bùi Văn Vƣợng, 2002. Làng nghề thủ công truyền thống Việt Nam: NXB Văn hóa thông tin. Nêu lên một cách khái quát về các làng nghề truyền thống của Việt Nam. + Phạm Thị Thảo, 2007. Phát huy nghề và làng nghề truyền thống: Viện Văn hóa Dân tộc. + Của hai tác giả Trần Quốc Vƣợng và Đỗ Thị Hảo, 2010. Làng nghề, phố nghề Thăng Long - Hà Nội: NXB Đại học Quốc Gia. Đã chỉ rõ sự hình thành làng nghề, cách truyền nghề và những giá trị văn hóa của làng nghề Thăng Long – Hà Nội. + Luận án tiến sỹ kinh tế của Mai Thế Hởn, 2000. Phát triển làng nghề truyền thống trong quá trình CNH - HĐH ở vùng ven Thủ đô Hà Nội: Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội. Đã đi sâu phân tích đánh giá tiềm năng, thực trạng của việc phát triển làng nghề truyền thống cả những mặt đƣợc và chƣa đƣợc, cũng nhƣ vấn đề bức bách đặt ra cần giải quyết nhƣ: chủ trƣơng; chính sách và luật pháp; vốn đầu tƣ cho sản xuất; vấn đề môi trƣờng; về thị trƣờng và tiêu thụ sản phẩm; về trình độ quản lý của ngƣời lao động. Đề xuất đƣợc những phƣơng hƣớng và giải pháp phát triển làng nghề truyền thống vùng ven thủ đô Hà Nội theo hƣớng CNH, HĐH. + Của TS Dƣơng Bá Phƣợng, 2001. Bảo tồn và phát triển các làng nghề trong quá trình công nghiệp hóa: NXB Khoa học xã hội, Hà Nội. Tác giả đã đề cập những vấn đề chung về làng nghề, vai trò, tác động và những nhân tố ảnh hƣởng tới sự phát triển của làng nghề. Đồng thời đi sâu phân tích thực trạng tình hình sản xuất kinh doanh của các làng nghề về lao động, vốn, công nghệ thị trƣờng tiêu thụ của sản phẩm và môi trƣờng trong các làng nghề. + TS Trần Công Sách làm chủ nhiệm, 2003 . Tiếp tục đổi mới chính sách và giải pháp đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm của làng nghề truyền thống ở Bắc Bộ đến năm 2010: Đề tài khoa học của Bộ Thƣơng Mại, Hà Nội . Các tác giả đã luận giải khá rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về vai trò của LNTT và vai trò của các chính sách, giải pháp tiêu thụ sản phẩm của các LNTT trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế để phân tích, đánh giá thực trạng phát triển và tác động của các chính sách và giải pháp của Nhà nƣớc để tiêu thụ sản phẩm LNTT ở Bắc Bộ. + Ban kinh tế Trung Ƣơng chủ trì và TS Nguyễn Tấn Trịnh làm chủ nhiệm, 2002. Kết quả nghiên cứu sự hình thành và phát triển của làng nghề mới gắn với chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hƣớng CNH – HĐH vùng Đồng Bằng Sông Hồng: Đề tài Khoa học. Đã tập trung đi sâu phân tích thực trạng quá trình hình thành và phát triển các làng nghề mới, gắn với quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn. + Luận án Tiến sỹ kinh tế của Trần Minh Yến, 2003. Phát triển làng nghề truyền thống ở nông thôn Việt Nam trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa: Viện kinh tế học, Trung tâm Khoa học xã hội và Nhân văn Quốc gia. Luận án đã hệ thống những vấn đề lý luận cơ bản về làng nghề truyền thống ở nông thôn theo những quan điểm của khoa học kinh tế chính trị Mác – Lênin và đƣờng lối đổi mới của Đảng cộng sản Việt Nam và làm rõ vai trò của làng nghề truyền thống ở nông thôn từ khi đổi mới đến nay. + Của TS Mai Thế Hởn, GS, TS Hoàng Ngọc Hòa, PGS, TS Vũ Văn Phúc ( đồng chủ biên), 2003. Phát triển làng nghề truyền thống trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa: NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, . Các tác giả đã tập trung nghiên cứu làm rõ phạm trù làng nghề truyền thống, đặc điểm hình thành và vị trí, vai trò của LNTT đối với sự phát triển kinh tế - xã hội qua các thời kỳ lịch sử. + Các luận văn nghiên cứu về phát triển du lịch làng nghề truyền thống nhƣ: của tác giả Đặng Thị Liên, 2008. Phát triển du lịch làng nghề truyền thống tại làng gốm Bát Tràng: Đại học Vinh. Một đề tài nghiên cứu vi mô về 1 làng nghề ở Hà Nội để tham khảo. + Ngoài ra, còn một số bài báo nghiên cứu về làng nghề, làng nghề truyền thống đăng trên các tạp trí khoa học. Tóm lại, có thể nói cho đến nay chƣa có công trình nào nghiên cứu tổng thế về phát triển du lịch làng nghề truyền thống ở Hà Nội dƣới góc độ quản lý kinh tế. Vì vậy, đây là đề tài độc lập, không trùng tên và nội dung với các công trình khoa học đã công bố. 1.2. Cơ sở lý luận về phát triển du lịch làng nghề truyền thống 1.2.1 Một số vấn đề về làng nghề truyền thống và du lịch làng nghề 1.2.1.1 Khái niệm làng nghề truyền thống  Làng nghề Cho tới nay vẫn chƣa có một khái niệm thống nhất về “làng nghề”. Theo cố giáo sƣ Trần Quốc Vƣợng(2010, trang 16), các làng nghề nhƣ: Bát Tràng (Hà Nội); Phù Lãng, Đa Hội, Đồng Kỵ (Bắc Ninh); Vạn Phúc, Chàng Sơn (Hà Nội)... là làng ấy, tuy có trồng trọt theo lối tiểu nông và chăn nuôi (nuôi lợn, gà, vịt.) cũng có một số nghề phụ khác (đan lát, làm giấy, trạm khắc.) song đã nổi trội một nghề cổ truyền tinh xảo với một tầng lớp thợ thủ công chuyên nghiệp hay bán chuyên nghiệp có phƣờng (cơ cấu tổ chức), có ông trùm, ông phó cả cùng một số thợ và phó nhỏ, đã chuyên tâm và có một quy trình công nghệ nhất định, sống chủ yếu đƣợc bằng nghề đó và sản xuất ra những mặt hàng thủ công, những mặt hàng này có tính mỹ nghệ cao đã trở thành sản phẩm hàng hóa và có quan hệ tiếp thị, thủ công và tiến tới mở rộng ra thị trƣờng nƣớc ngoài. Một số các quan niệm khác nhau về làng nghề nhƣ sau: - Quan niệm thứ nhất: Làng nghề là nơi mà hầu hết mọi ngƣời trong làng đều hoạt động cho nghề ấy và lấy đó làm nghề sống chủ yếu. - Quan niệm thứ hai: Làng nghề là làng cổ truyền làm nghề thủ công, nhƣng không nhất thiết toàn bộ dân làng đều làm nghề thủ công. Ngƣời thợ thủ công nhiều khi cũng làm nghề nông, nhƣng do yêu cầu chuyên môn hóa họ chủ yếu sản xuất hàng thủ công ngay tại làng. - Quan niệm thứ ba: Làng nghề là trung tâm sản xuất thủ công, nơi quy tụ các nghệ nhân và nhiều hộ gia đình chuyên tâm làm nghề truyền thống lâu đời, có sự liên kết hỗ trợ trong sản xuất, bán sản phẩm theo kiểu phƣờng hội và có cùng tổ nghề. - Quan niệm thứ tƣ: Làng nghề là những làng ở nông thôn có các ngành nghề phi nông nghiệp chiếm ƣu thế về số hộ, số lao động và số thu nhập so với nghề nông. Trong đó phải có từ 35- 40% lao động trở lên chuyên làm nghề thủ công, thu nhập từ nghề chiếm trên 50% tổng thu nhập của họ và giá trị của nghề phải chiếm trên 50% tổng giá trị sản lƣợng của địa phƣơng. Có thể thấy khái niệm làng nghề là một danh từ ghép bao gồm hai yếu tố là làng và nghề, trong đó: Làng là một khối dân cƣ ở nông thôn lập thành một đơn vị có đời sống riêng về nhiều mặt, là đơn vị hành chính thấp nhất thời phong kiến. Làng là kiểu tổ chức dân cƣ đặc trƣng, là nơi quần tụ sinh sống của những ngƣời có cùng quan hệ huyết thống, có địa vực không gian sinh sống nhất định và có phong tục tập quán riêng. Phần lớn các làng xƣa kia đều là nơi sản xuất nông nghiệp, sau này do đòi hỏi của nhu cầu cuộc sống một số nghề phi nông nghiệp xuất hiện. Lúc đầu mới là các nghề thủ công đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của nhân dân trong địa bàn nhƣ đan lát, thêu ren, gốm, nghề mộc... sau đó các ngành nghề đƣợc mở rộng sang cả lĩnh vực dịch vụ, và xuất hiện các làng làm nghề buôn bán. Trong các làng nghề này có các hộ vừa làm nông nghiệp vừa làm nghề vào thời gian nông nhàn, hoặc có các hộ chuyên sản xuất nghề và tách ra khỏi nông nghiệp dần dần trở thành nguồn thu nhập chính và chiếm ƣu thế. Nhƣ vậy, yếu tố nghề trong làng nghề là công việc chuyên môn đƣợc làm theo sự phân công của xã hội. Bao gồm tất cả các nghề tạo ra thu nhập, tạo ra việc làm và là những nghề phi nông nghiệp, chủ yếu là các làng nghề thủ công. Làng nghề có thể hiểu đơn giản là làng của các cƣ dân nông thôn làm nghề nông có thêm một hoặc một số nghề phi nông nghiệp chiếm ƣu thế về số lao động và thu nhập so với nghề nông chủ yếu là các nghề sản xuất thủ công nhƣ dệt, đan lát, xây dựng, mộc, chạm khắc, gốm sứ. Làng nghề là một thiết chế kinh tế - xã hội ở nông thôn, đƣợc cấu thành bởi hai yếu tố làng và nghề, tồn tại trong một không gian địa lý nhất định, trong đó bao gồm nhiều hộ gia đình sinh sống bằng nghề thủ công là chính, giữa họ có mối liên kết về kinh tế, xã hội và văn hóa. Làng nghề là một cộng đồng dân cƣ sinh sống trong một làng (thôn hoặc tƣơng đƣơng thôn) có hoạt động ngành nghề công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp tại các hộ gia đình hoặc các cơ sở sản xuất trong làng; có sử dụng nguồn lực trong và ngoài địa phƣơng phát triển tới mức trở thành nguồn sống chính hoặc thu nhập chủ yếu của ngƣời dân trong làng. Các tiêu chí để công nhận làng nghề, gồm: - Cộng đồng dân cƣ trong làng chấp hành tốt đƣờng lối, chủ trƣơng của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nƣớc, các quy định của địa phƣơng. - Số hộ hoặc lao động làm việc trong lĩnh vực công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp trong làng chiếm trên 50% số hộ hoặc lao động của làng. - Giá trị các ngành công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp trong làng chiếm trên 50% tổng giá trị sản xuất của làng. Có thể nói rằng làng nghề là một môi trƣờng văn hóa – kinh tế - xã hội có hoạt động nghề với công nghệ truyền thống lâu đời. Nơi đó bảo lƣu những tinh hoa nghệ thuật và kỹ thuật truyền đời này sang đời khác, chung đúc ở các thế hệ nghệ nhân tài năng, với những sản phẩm có bản sắc riêng của mình, có tính tiêu biểu và độc đáo cho cả một vùng miền hay một dân tộc. Các làng nghề thu nhập từ thủ công ngày càng phát triển và từng bƣớc chiếm phần lớn kinh tế của các hộ dân. Với bí quyết và kỹ thuật riêng, mỗi làng nghề thổi hồn cho sản phẩm mà mình sản xuất và tạo ra nét đặc trƣng để phân biệt sản phẩm của làng nghề này với làng nghề khác.  Làng nghề truyền thống. Các làng nghề truyền thống là những thôn làng làm nghề thủ công có truyền thống lâu năm, thƣờng nhiều thế hệ ít nhất hàng chục năm và nhiều làng nổi tiếng hàng thế kỷ tạo ra những sản phẩm độc đáo, độ tinh xảo cao. Theo tác giả luận văn làng nghề truyền thống là làng nghề đƣợc tồn tại và phát triển lâu đời trong lịch sử, trong đó gồm có một hoặc nhiều nghề thủ công truyền thống, là nơi quy tụ các nghệ nhân và đội ngũ thợ lành nghề, là nơi có nhiều hộ gia ñình chuyên làm nghề truyền thống lâu đời, giữa họ có sự liên kết, hỗ trợ nhau trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Họ có cùng tổ nghề và đặc biệt các thành viên luôn ý thức tuân thủ những ƣớc chế xã hội và gia tộc. Với một số làng tuy chƣa đạt đầy đủ các tiêu chí làng nghề vì giá trị kinh tế, thu nhập, số hộ làm nghề chiếm tỷ lệ rất nhỏ nhƣng có ít nhất một nghề truyền thống thì đƣợc công nhận là LNTT (công nhận danh hiệu làng nghề mang ý nghĩa về văn hóa nhiều hơn về kinh tế). Thống kê của Bộ nông nghiệp phát triển nông thôn cho biết, đến hết tháng 9 năm 2008, cả nƣớc có 2.790 LN. Hiện nay chƣa có thống kê chính thức về số lƣợng LNTT ở Việt Nam nhƣng theo đề tài 0.2.08/KHXH của Trƣờng Đại học Kinh tế Quốc Dân xác định mật độ làng nghề tập trung cao nhất ở vùng Đồng bằng Sông Hồng chiếm 50% số làng nghề ở Việt Nam trong đó có khoảng 337 LNTT chiếm 58%.  Phân loại làng nghề truyền thống Dựa trên các tiêu chí khác nhau, ta có thể phân loại làng nghề và có những tên gọi làng nghề khác nhau. Trong đó có một số cách phổ biến sau: Thứ nhất, dựa vào thời gian hình thành nghề ta có thể chia ra làng nghề bao gồm có làng nghề mới với nghề mới đƣợc du nhập hoặc phát triển trong điều kiện kinh tế phát triển đặc biệt trong thời kỳ đổi mới chuyển sang nền kinh tế thị trƣờng và làng nghề truyền thống với các nghề đã tồn tại từ lâu đời trong lịch sử và tồn tại đến ngày nay. Có những làng nghề truyền thống đã xuất hiện cách đây hàng trăm năm hay hàng nghìn năm. Thứ hai, dựa vào nhóm ngành nghề sản xuất có thể phân thành một số nhóm nghề lớn sau: - Nhóm nghề thủ công mỹ nghệ: nghề gốm, nghề chạm khắc đá, nghề đúc đồng, nghề rèn, nghề dệt, nghề đóng thuyền, nghề kim hoàn, nghề dệt chiếu, nghề may mặc, nghề thêu – ren, nghề làm tranh dân gian, nghề in, nghề khảm trai, nghề làm trống, nghề sơn mài, nghề mây tre đan, nghề gốm ... - Nhóm nghề công cụ sản xuất, vũ khí: nghề làm cày, bừa; nghề làm cung, súng, nỏ. - Nhóm nghề làm thuốc và chế biến thực phẩm: nghề thuốc nam, nghề nấu rƣợu, nghề làm nƣớc mắm, nghề làm cốm, nghề làm bún, nghề giò – chả, nghề làm bánh – mứt – kẹo. Thứ ba, phân cấp theo mức độ phát triển, một cách khái quát có thể chia các làng nghề thành bốn loại nhƣ sau: - Những làng nghề có cấp độ phát triển mạnh và có sự lan tỏa sang các vùng lân cận. - Những làng nghề phát triển cầm chừng, không ổn định. - Những làng nghề có nhiều khó khăn, tiếp tục gặp nhiều khó khăn nhƣng vẫn có cơ hội tồn tại, phát triển. - Những làng nghề đang trong quá trình suy thóai và có khả năng mất đi. Việc phân loại các làng nghề giúp nhóm các làng nghề, theo những tiêu chí nhất định, phù hợp với mục đích nghiên cứu để có những hƣớng tiếp cận một cách có hiệu quả nhất. 1.2.1.2 Khái niệm phát triển du lịch làng nghề Làng nghề đƣợc xem nhƣ một dạng tài nguyên du lịch nhân văn có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, bởi các sản phẩm du lịch làng nghề luôn bao hàm trong nó cả những giá trị vật thể và phi vật thể. Nhận thức đƣợc tiềm năng phát triển du lịch tại các làng nghề sẽ góp phần gia tăng tỷ trọng của nhóm
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng

Tài liệu xem nhiều nhất