Lêi nãi ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Trong m«i trêng c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t, muèn tån t¹i v÷ng, ph¸t
triÓn vµ cñng cè uy tÝn cña m×nh, mçi doanh nghiÖp ph¶i vËn ®éng tÝch cùc,
ph¸t huy t×m tßi mäi biÖn ph¸p gi¶m thiÓu chi phÝ vµ kh«ng ngõng n©ng cao
hiÖu qu¶ kinh doanh. Bëi ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh
nh hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp ph¶i n¾m b¾t ®îc th«ng tin vÒ thÞ trêng vÒ
nguån kh¸ch trªn c¬ së c¸c th«ng tin vÒ cung, cÇu vµ gi¸ c¶ trªn thÞ trêng gióp
cho doanh nghiÖp t×m ra c¬ cÊu s¶n phÈm tèi u, x¸c ®Þnh ®îc gi¸ b¸n hîp lý
®¶m b¶o võa tËn dông ®îc nguån lùc hiÖn cã, võa mang l¹i lîi nhuËn cao. §Ó
thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c ®iÒu nãi trªn yÕu tè con ngêi ®ãng vai trß quan träng h¬n
c¶, vÊn ®Ò n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng lu«n ®îc c¸c doanh nghiÖp
quan t©m thÝch ®¸ng. V× vËy ®Ò tµi "N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng t¹i
C«ng ty kh¸ch s¹n du lÞch Kim Liªn" lµ ®Ò tµi em lùa chän cho kho¸ luËn v¨n
tèt nghiÖp".
2. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô cña ®Ò tµi.
* Môc ®Ých: §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu kü h¬n ®Æc ®iÓm cña lao ®éng
trong kh¸ch s¹n, hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng t¹i kh¸ch s¹n cña Kh¸ch s¹n du
lÞch Kim Liªn, tõ ®ã ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông
lao ®éng t¹i C«ng ty kh¸ch s¹n du lÞch Kim Liªn.
* NhiÖm vô:
1. Nghiªn cøu vÊn ®Ò lý luËn vÒ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng
trong kinh doanh kh¸ch s¹n.
2. Ph©n tÝch vÊn ®Ò vÒ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng t¹i C«ng
ty kh¸ch s¹n du lÞch Kim Liªn.
3. §a ra nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng
t¹i C«ng ty kh¸ch s¹n du lÞch Kim Liªn.
1
3. §èi tîng ph¹m vi vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu.
* §èi tîng nghiªn cøu cña chuyªn ®Ò lµ: vÊn ®Ò lao ®éng vµ sö dông lao
®éng trong kinh doanh kh¸ch s¹n, víi c¸c ®Æc ®iÓm vµ gi¶i ph¸p n©ng cao
hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng.
* Ph¹m vi: ChØ nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lao ®éng vµ hiÖu qu¶ sö dông
lao ®éng ë ph¹m vi vi m« tøc lµ ë mét doanh nghiÖp cô thÓ ë ®©y lµ C«ng ty
kh¸ch s¹n du lÞch Kim Liªn. VÒ t×nh h×nh sè liÖu kh¸ch s¹n chuyªn ®Ò còng
chØ giíi h¹n trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh n¨m 1999, 2000 vµ 1 vµi n¨m tíi.
* Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu:
+ Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch:
Nghiªn cøu s¸ch b¸o, t¹p chÝ chuyªn ngµnh, c¸c b¸o c¸o vÒ thùc tr¹ng sö
dông lao ®éng trong t×nh h×nh ph¸t triÓn ho¹t ®éng du lÞch tõ ®ã rót ra c¸c híng ®Ò xuÊt.
+ Ph¬ng ph¸p thèng kª:
Tõ viÖc nghiªn cøu chØ tiªu gi÷a c¸c n¨m em sö dông ph¬ng ph¸p thèng
kª ®Ó so s¸nh vÒ sè t¬ng ®èi vµ sè tuyÖt ®èi tõ ®ã ®a ra kÕt luËn t×nh h×nh sö
dông lao ®éng t¹i C«ng ty.
Ngoµi c¸c ph¬ng ph¸p trªn ®Ò tµi cßn ¸p dông ph¬ng ph¸p ®èi chiÕu so
s¸nh hÖ thèng c¸c th«ng tin ®iÒu tra thùc tÕ kÕt hîp c¸c ph¬ng ph¸p nghiªn
cøu sÏ lµm t¨ng thªm tÝnh chÝnh x¸c vµ thuyÕt phôc cho ®Ò tµi.
4. KÕt cÊu cña chuyªn ®Ò:
Ch¬ng I: C¬ së lý luËn vÒ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng trong
kinh doanh kh¸ch s¹n.
Ch¬ng II: §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng t¹i C«ng ty kh¸ch s¹n du
lÞch Kim Liªn.
Ch¬ng III: Mét sè biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng.
2
Ch¬ng I
C¬ së lý luËn vÒ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ sö dông lao
®éng trong kinh doanh kh¸ch s¹n
1. §Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng kinh doanh kh¸ch s¹n.
1.1. Kinh doanh kh¸ch s¹n.
Nhu cÇu cña con ngêi lµ v« tËn khi mét nhu cÇu nµo ®ã cña hä ®îc tho¶
m·n th× trong hä l¹i n¶y sØnh ra mét nhu cÇu kh¸c ë møc ®é cao h¬n. V× vËy
"§¼ng cÊp nhu cÇu" cña Maslon lµ mét trong nh÷ng häc thuyÕt nhËn thøc vÒ
®éng c¬ thóc ®Èy con ngêi. Nã cho r»ng kh¸ch hµng suy nghÜ tríc khi hµnh
®éng, th«ng qua qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh hîp lý. Maslow ®Ò cËp tíi n¨m ph¹m
trï vÒ nhu cÇu:
1. Sinh lý
2. An toµn
3. Quan hÖ x· héi
4. Sù kÝnh träng
5. Tù thÓ hiÖn.
Trong c¸c nhu cÇu trªn nhu cÇu sinh lý lµ nhu cÇu thiÕt yÕu v× con ngêi
muèn tånt ¹i vµ ph¸t triÓn th× ph¶i cÇn nhu cÇu ¨n uèng, ë, mÆc, th gi·n vÒ thÓ
dôc. Do ®ã con ngêi dï cã cã ®i du lÞch hay kh«ng th× hä ®Òu ph¶i ¨n uèng vµ
nghØ ng¬i. V× vËy kinh doanh kh¸ch s¹n theo nghÜa hÑp lµ kinh doanh dÞch vô
lu tró bao gåm dÞch vô buång ngñ vµ mét sè dÞch vô bæ sung kÌm theo cßn
theo nghÜa réng th× kinh doanh kh¸ch s¹n lµ mét h×nh thøc kinh doanh dÞch vô
lu tró bao gåm dÞch vô buång ngñ, dÞch vô ¨n uèng vµ dÞch vô bæ sung.
Quan niÖm mét c¸ch ®Çy ®ñ nhÊt th× kinh doanh kh¸ch s¹n lµ mét h×nh
thøc kinh doanh dÞch vô nh»m ®¸p øng c¸c nhu cÇu vÒ nghØ ng¬i, ¨n uèng, vui
ch¬i, gi¶i trÝ vµ c¸c nhu cÇu kh¸c cña kh¸ch du lÞch trong thêi gian lu l¹i t¹m
thêi ngoµi n¬i ë thêng xuyªn cña hä t¹i c¸c ®iÓm du lÞch vµ mang l¹i lîi Ých
kinh tÕ cho c¬ së kinh doanh.
Tõ ®Þnh nghÜa trªn ta thÊy kinh doanh kh¸ch s¹n cã ba chøc n¨ng c¬ b¶n:
3
Chøc n¨ng s¶n xuÊt: Trùc tiÕp t¹o ra s¶n phÈm díi d¹ng vËt chÊt. Chøc
n¨ng lu th«ng: B¸n s¶n phÈm cã ®îc cña m×nh hoÆc cña ngêi kh¸c.
Chøc n¨ng tiªu thô s¶n phÈm: T¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó tæ chøc tiªu dïng
s¶n phÈm ngay t¹i kh¸ch s¹n.
1.2. §Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng kinh doanh kh¸ch s¹n.
Ho¹t ®éng kinh doanh kh¸ch s¹n chÞu phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn tµi
nguyªn du lÞch ë c¸c vïng du lÞch.
Tµi nguyªn du lÞch lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ së ®Ó t¹o nªn vïng du
lÞch. V× kh¸ch du lÞch víi môc ®Ých sö dông "tµi nguyªn" du lÞch mµ n¬i ë thêng xuyªn kh«ng cã. Sè lîng tµi nguyªn vèn cã, chÊt lîng cña chóng vµ møc
®é kÕt hîp víi lo¹i tµi nguyªn trªn l·nh thæ cã ý nghÜa \ ®Æc biÖt trong viÖc
h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn du lÞch cña mét vïng hay mét quèc gia. V× vËy, kinh
doanh kh¸ch s¹n muèn cã kh¸ch ®Ó mµ phôc vô tõ ®ã thu lîi nhuËn th× b¶n
th©n kh¸ch s¹n ph¶i "g¾n liÒn" víi tµi nguyªn du lÞch. Nãi c¸ch kh¸ tµi
nguyªn du lÞch lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Çu tiªn mµ c¸c nhµ kinh doanh kh¸ch
s¹n cÇn chó ý ®Õn. VÝ dô nh quy m« cña kh¸ch s¹n t¹i mét thêi ®iÓm phô
thuéc vµo søc hÊp dÉn cña tµi nguyªn, thø h¹ng kh¸ch s¹n chÞu sù t¸c ®éng
cña gi¸ trÞ tµi nguyªn, lo¹i kh¸ch s¹n phô thuéc vµo lo¹i tµi nguyªn. Nh ng nh
vËy "g¾n liÒn" kh«ng cã nghÜa lµ ë ®©u cã tµi nguyªn th× ë ®ã mäc lªn nh÷ng
kh¸ch s¹n víi nh÷ng kiÕn tróc hiÖn ®¹i, mµ nã cßn phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm
cña tµi nguyªn du lÞch ®ã ®Ó thiÕt kÕ, x©y dùng kh¸ch s¹n cho phï hîp, nã
kh«ng chØ phï hîp víi tµi nguyªn du lÞch, mµ nã cßn ph¶i phï hîp víi nhu
cÇu cña kh¸ch khi hä ®Õn ®iÓm du lÞch ®ã.
- Ho¹t ®éng kinh doanh kh¸ch s¹n ®ßi hái dung lîng vèn ®Çu t ban ®Çu
vµ ®Çu t c¬ b¶n t¬ng ®èi cao.
§Æc ®iÓm nµy xuÊt ph¸t tõ tÝnh cao cÊp cña nhu cÇu vÒ du lÞch vµ tÝnh
®ång bé cña nhu cÇu du lÞch. Cïng víi nh÷ng nhu cÇu ®Æc trng cña du lÞch
nh nghØ ng¬i, ch÷a bÖnh, héi häp, gi¶i trÝ... ®îc ®¸p øng chñ yÕu bëi tµi
nguyªn du lÞch, kh¸ch du lÞch hµng ngµy cßn cÇn tho¶ m·n c¸c nhu cÇu b×nh
thêng thiÕt yÕu cho cuéc sèng cña m×nh. Ngoµi ra trong thêi gian ®i du lÞch
kh¸ch du lÞch cßn tiªu dïng nh÷ng dÞch vô bæ sung nh»m lµm phong phó cho
chuyÕn ®i vµ g©y høng thó cho hä. V× vËy ®Ó ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu cÇn ph¶i
x©y dùng mét hÖ thèng ®ång bé c¸c c«ng t×nh, c¬ së phôc vô, c¸c trang thiÕt
4
bÞ cã chÊt lîng cao. Ph¶i ®Çu t kh¸ch s¹n ngay tõ ®Çu ®Ó kh¸ch s¹n kh«ng l¹c
hËu theo thêi gian, tho¶ m·n ®îc nhu cÇu cña kh¸ch. Lµm ®îc ®iÒu ®ã th×
kh¸ch s¹n ph¶i ®Çu t mét dung lîng vèn lín.
Ngoµi lîng vèn trªn, kh¸ch s¹n cßn cÇn mét lîng vèn cho chi phÝ tiÒn
®Êt, gi¶i phãng mÆt b»ng, chi phÝ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, cÊp tho¸t níc, bu
chÝnh viÔn th«ng, ®êng x¸, kh¾c phôc tÝnh thêi vô (®èi víi c¸c kh¸ch s¹n cã
tÝnh thêi vô), råi vèn ®Ó duy tr× ho¹t ®éng ban ®Çu cho tíi khi thu ®îc l·i...
§Çu t c¬ b¶n thuéc chi phÝ cè ®Þnh gåm söa ch÷a lín, söa ch÷a nhá. Tû
träng chi phÝ c¬ b¶n cao. Chi phÝ biÕn ®æi trong mét ®ªm kh«ng lín nhng chi
phÝ cè ®Þnh ë mäi lóc, mäi n¬i nã chÞu søc Ðp cña c¹nh tranh. V× ®iÒu kiÖn vËt
chÊt tham gia vµo qu¸ tr×nh kinh doanh kh«ng ®îc sai sãt mµ nã ph¶i tuyÖt vêi
ngay tõ ®Çu.
VËy kinh doanh kh¸ch s¹n ®ßi hái chi phÝ ®Çu t c¬ b¶n liªn tôc do ®©y lµ
lo¹i chi phÝ cho chÊt lîng. Ngµnh kinh doanh kh¸ch s¹n ph¶i lµm cho c¸i ¸o
lu«n lu«n hîp mèt trong mäi trêng hîp.
- Ho¹t ®éng kinh doanh kh¸ch s¹n ®ßi hái dung lîng lao ®éng trùc tiÕp t¬ng ®èi cao.
Do nhu cÇu cña con ngêi rÊt phong phó, ®a d¹ng vµ cã tÝnh cao cÊp, hay
nãi mét c¸ch kh¸c s¶n phÈm kh¸ch s¹n kh«ng cã tÝnh khu«n mÉu. Cho nªn
kh«ng thÓ dïng ngêi m¸y ®Ó thay thÕ con ngêi ®îc mµ ph¶i sö dông chÝnh
con ngêi ®Ó tho¶ m·n tèi ®a nhu cÇu cña kh¸ch vµ møc ®é phôc vô ph¶i cao.
Mµ dÞch vô th× chñ yÕu dïng lao ®éng sèng ®ã lµ con ngêi. DO yªu cÇu cao
cÊp cña kh¸ch cho nªn c¸c nhµ kinh doanh kh¸ch s¹n ph¶i n©ng cao chÊt lîng
s¶n phÈm ®Æc biÖt lµ th¸i ®é cña nh©n viªn phôc vô. V× sù tho¶ m·n b»ng sù
c¶m nhËn, sù mong chê. Hay ta cã c«ng thøc t¬ng ®¬ng:
S=P-E
Trong ®ã E lµ mét ®¹i lîng t¬ng ®èi æn ®Þnh chÞu ¶nh hëng cña nh©n tè
kh¸ch quan vµ chØ phô thuéc vµo nh©n tè chñ quan. VËy muèn t¨ng S th× ph¶i
®Èy P lªn. Mµ P lµ sù c¶m nhËn. §ã lµ sù c¶m nhËn b»ng c¬ quan gi¸c quan
cña kh¸ch khi b¾t ®Çu ®Õn kh¸ch s¹n. Muèn t¨ng P th× c¸c nhµ kinh doanh
kh¸ch s¹n tËp trung vµo 2 yÕu tè: con ngêi vµ c¬ së vËt chÊt kü thuËt. Cho nªn
con ngêi lµ mét trong nh÷ng nh©n tè ®Ó n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm cô thÓ
5
lµ th¸i ®é phôc vô cña nh©n viªn trong qu¸ tr×nh kÓ tõ khi kh¸ch ®Õn kh¸ch
s¹n cho ®Õn khi kh¸ch rêi khái kh¸ch s¹n. §Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña kh¸ch du
lÞch th× cÇn cã sù chuyªn m«n ho¸ trong ph©n c«ng lao ®éng dÉn ®Õn ®ßi hái
nhiÒu lao ®éng trùc tiÕp h¬n. H¬n n÷a thêi gian kinh doanh phô thuéc vµo tiªu
dïng cña kh¸ch do ®ã lao ®éng ph¶i lµm viÖc 24/24 giê t¹o thµnh nh÷ng ca
kÝp lµm viÖc vµ do thiªn híng lµ n©ng cao tÝnh ®a d¹ng cña s¶n phÈm nªn cã
xu híng sè lao ®éng ngµy cµng t¨ng.
- Ho¹t ®éng kinh doanh kh¸ch s¹n chÞu sù t¸c ®éng cña tÝnh quy luËt.
Do kh¸ch s¹n x©y dùng thêng g¾n víi tµi nguyªn du lÞch, mµ tµi nguyªn
du lÞch phô thuéc vµo thêi tiÕt, khÝ hËu nªn viÖc kinh doanh diÔn ra theo mïa.
VÝ dô ®èi víi kh¸ch s¹n x©y dùng ë vïng ven biÓn th× c«ng viÖc kinh doanh
diÔn ra chñ yÕu vµo mïa hÌ. Do quy luËt t©m sinh lý cña con ngêi nh: ¨n ngñ
chØ diÔn ra ë mét sè thêi ®iÓm trong ngµy, do ®ã yªu cÇu vÒ c¸c dÞch vô còng
diÔn ra ë mét sè thêi ®iÓm do ®ã yªu cÇu c¸c nhµ qu¶n lý ph¶i chÊp nhËn quy
luËt mµ cã c¸ch ®èi øng cho phï hîp.
2. §Æc ®iÓm lao ®éng trong kinh doanh kh¸ch s¹n.
2.1. §Æc ®iÓm cña b¶n th©n lao ®éng trong kinh doanh kh¸ch s¹n.
- Lao ®éng trong kh¸ch s¹n thêng lµ qu¸ tr×nh sö dông lao ®éng thñ
c«ng, chñ yÕu lµ lao ®éng ch©n tay, trùc tiÕp phôc vô kh¸ch. C¸c kh©u trong
qu¸ tr×nh phôc vô rÊt khã ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt nh c¬ giíi
ho¸, tù ®éng ho¸. Nãi nh vËy, cã nghÜa lµ ngoµi lao ®éng s¶n xuÊt chÕ biÕn
mãn ¨n lµ lao ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt, lao ®éng s¶n xuÊt trong kh¸ch s¹n chñ
yÕu lµ thùc hiÖn c¸c dÞch vô. C¸c dÞch vô nµy ®îc t¹o ra nh»m tho¶ m·n nhu
cÇu thiÕt yÕu còng nh nhu cÇu ®Æc trng cña kh¸ch du lÞch. §Æc trng cña dÞch
vô ®îc biÓu hiÖn râ nÐt ë s¶n phÈm lao ®éng trong kh¸ch s¹n. §Ó ®¸nh gi¸
chÊt lîng phôc vô cßn phô thuéc vµo ngêi tiªu dïng.
S¶n phÈm díi d¹ng dÞch vô kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm ®îc thiÕt kÕ tõ tríc
vµ kh«ng cã tÝnh lÆp l¹i. Do ®ã khã kh¨n trong ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ lµm viÖc, ngêi ta kh«ng thÓ ®Õm ®îc sè lîng kh¸ch hµng trong mét ca lµm viÖc cña mét
nh©n viªn ®Ó ®¸nh gi¸ mµ ph¶i xem trong sè kh¸ch hµng mµ nh©n viªn phôc
vô cã bao nhiªu ngêi hµi lßng.
6
- Lao ®éng trong kh¸ch s¹n ®ßi hái ®é chuyªn m«n ho¸ t¬ng ®èi cao.
TÝnh chuyªn m«n ho¸ hiÓu theo c¸ch 1: §ã lµ tÝnh chuyªn m«n ho¸ theo c¸c
bé phËn. Trong kh¸ch s¹n cã nhiÒu bé phËn mçi bé phËn cã chøc n¨ng, nhiÖm
vô kh¸c nhau. Cho nªn khi tuyÓn dông nh©n viªn ph¶i theo chuyªn ngµnh vµ
®îc ®µo t¹o chuyªn s©u. §iÒu nµy dÉn ®Õn khã kh¨n trong viÖc thay thÕ lÉn
nhau gi÷a c¸c nh©n viªn trong c¸c bé phËn. VËy cã nghÜa lµ ®Þnh møc lao
®éng trong kh¸ch s¹n cao.
Do vÊn ®Ò chñ quan kh¸c mµ g©y ra thiÕu hôt ®ét xuÊt cña kh¸ch s¹n. Mµ
c¸c nhµ kinh doanh kh¸ch s¹n mong muèn chi phÝ lao ®éng gi¶m. VËy kh¸ch
s¹n cÇn ®¶m b¶o mét sè lîng nh©n viªn hîp lý vµ cã kh¶ n¨ng lÊp chç trèng
khi kh¸ch s¹n ho¹t ®éng vµo thêi ®iÓm ®«ng kh¸ch.
+ TÝnh chuyªn m«n ho¸ theo c¸ch 2: Theo thao t¸c kü thuËt: Tøc lµ ngêi
ta cã xu híng chuyªn m«n ho¸ theo cung ®o¹n phôc vô. V× muèn chÊt lîng
phôc vô cao th× kh¶ n¨ng m¾c lçi ph¶i gi¶m. Cho nªn ngêi nh©n viªn ph¶i lµm
quen víi mét c«ng viÖc. §iÒu nµy g©y khã kh¨n cho nhµ kinh doanh kh¸ch
s¹n khi mµ nh©n viªn cø ph¶i lµm 1 c«ng viÖc sÏ rÊt nhµm ch¸n.
Khi tÝnh chuyªn m«n ho¸ cµng cao th× ®Þnh møc lao ®éng cµng cao. §iÒu
nµy ¶nh hëng ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh. Muèn t¨ng hiÖu qu¶ kinh doanh th×
gi¶m chi phÝ lao ®éng.
- Thêi gian lao ®éng trong kh¸ch s¹n phô thuéc vµo thêi gian tiªu dïng
cña kh¸ch.
Thêi gian lµm viÖc trong kh¸ch s¹n thêng t¬ng øng víi viÖc ®Õn vµ ®i cña
kh¸ch. Kh¸ch s¹n dêng nh lµm viÖc 365 ngµy trªn 1 n¨m, 24h trªn 1 ngµy vµ
kh«ng cã thêi gian ®ãng cöa. §Æc ®iÓm nµy g©y khã kh¨n trong qu¶n trÞ nh©n
sù: ®ßi hái ngèn lîng lao ®éng lín cho nªn khã kh¨n trong c«ng t¸c ph©n
c«ng lao ®éng, ¶nh hëng tíi viÖc tÝnh l¬ng, giê c«ng mét c¸ch chÝnh x¸c,
c«ng b»ng. Ngoµi ra cßn ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng riªng cña ngêi lao
®éng khiÕn hä kh«ng cã ®iÒu kiÖn tham gia nhiÒu vµo c¸c ho¹t ®éng x· héi.
Do ®ã, kh¸ch s¹n ph¶i cã chÕ ®é l¬ng thëng hîp lý ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cho
ngêi lao ®éng, gióp hä hoµn thµnh tèt c«ng viÖc ®îc giao.
- Cêng ®é lao ®éng cao ®ång thêi ph¶i chÞu m«i trêng t©m lý phøc t¹p.
7
§¹i ®a sè lao ®éng trong kh¸ch s¹n ®Òu cã quan hÖ trùc tiÕp víi kh¸ch,
tõ lÔ t©n cho ®Õn c¸c bé phËn buång, bµn, bar, hä ph¶i thêng xuyªn tiÕp xóc
víi nhiÒu ®èi tîng kh¸ch víi c¸c ®Æc ®iÓm kh¸c nhau vÒ d©n téc, së thÝch, c¬
cÊu x· héi (giíi tÝnh, tuæi, vÞ trÝ x· héi), nhËn thøc phong tôc tËp qu¸n vµ lèi
sèng. Khi tiÕp xóc víi nhiÒu d¹ng kh¸ch kh¸c nhau, kh¸ch khã tÝnh còng cã,
kh¸ch dÔ tÝnh còng cã, h¬n n÷a kh«ng ph¶i lóc nµo ngêi lao ®éng còng ë
trong tr¹ng th¸i tho¶i m¸i. Do vËy ®Ó phôc vô ®¹t chÊt lîng cao ngêi lao ®éng
ph¶i cã søc chÞu ®ùng vÒ t©m lý ®Ó lu«n lµm võa lßng kh¸ch. Ngoµi ra ë mét
sè nghiÖp vô ®iÒu kiÖn lao ®éng t¬ng ®èi khã kh¨n hä ph¶i lµm viÖc trong
nh÷ng m«i trêng c¸m dç vÒ mÆt vËt chÊt vµ cã kh¶ n¨ng m¾c bÖnh truyÒn
nhiÔm vao vÝ dô nh massage, t¾m h¬i. TÝnh phøc t¹p ®ã ®ßi hái ngêi lao ®éng
ph¶i rÌn luyÖn phÈm chÊt t©m lý x· héi cÇn thiÕt vµ cã lßng yªu nghÒ ®Ó ®iÒu
chØnh t×nh c¶m cña m×nh trong qu¸ tr×nh phôc vô kh¸ch. NhËn thøc ®îc ®iÒu
nµy c¸c nhµ qu¶n lý cÇn cã chÝnh s¸ch u ®·i vÒ l¬ng thëng ®èi víi nh÷ng ngêi
lao ®éng lµm viÖc trong m«i trêng lao ®éng phøc t¹p ®Ó gióp hä yªn t©m lµm
viÖc.
Tãm l¹i yªu cÇu cña kh¸ch ®èi víi c¸c dÞch vô kh¸ch s¹n còng rÊt kh¸c
nhau. Do vËy ®ßi hái kh¸ch s¹n ph¶i nghiªn cøu n¾m b¾t ®îc yªu cÇu cña
kh¸ch ®Ó lµm tho¶ m·n tèi ®a nhu cÇu cña hä. NÕu kh«ng coi träng vÊn ®Ò
nµy sÏ dÉn tíi viÖc sö dông l·ng phÝ søc lao ®éng vµ c¬ së vËt chÊt kü thuËt,
gi¶m sót chÊt lîng phôc vô vµ còng chÝnh lµ nguyªn nh©n lµm gi¶m hiÖu qu¶
kinh doanh.
2.2. §Æc ®iÓm vÒ c¬ cÊu lao ®éng trong kh¸ch s¹n.
C¬ cÊu lao ®éng trong kh¸ch s¹n lµ tËp hîp nh÷ng nhãm x· héi cña ngêi
lao ®éng trong tËp thÓ còng nh c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c nhãm ®ã. Cã hai lo¹i
c¬ cÊu c¬ b¶n trong tËp thÓ ngêi lao ®éng, ®ã lµ:
C¬ cÊu d©n c
C¬ cÊu vÒ tr×nh ®é nghiÖp vô.
- §Æc ®iÓm vÒ c¬ cÊu d©n c: C¬ cÊu d©n c lµ tËp hîp nhãm ngêi lao ®éng
theo tuæi t¸c, giíi tÝnh, d©n téc vµ thµnh phÇn x· héi.
+ C¬ cÊu lao ®éng theo ®é tuæi: Trong kh¸ch s¹n ®é tuæi trung b×nh cña
ngêi lao ®éng t¬ng ®èi thÊp. Lao ®éng n÷ thêng ë tÇm tuæi tõ 20-30 tuæi, tËp
8
trung chñ yÕu ë c¸c bé phËn lÔ t©n, bµn, bar. Nam giíi ë ®é tuæi 20-40 tuæi thêng ®îc bè trÝ ë c¸c bé phËn l¸i xe, b¶o vÖ, bÕp. Tuy nhiªn ®é tuæi lao ®éng
cßn phô thuéc vµo tõng nghiÖp vô vµ tõng chøc vô lao ®éng cã ®é tuæi trung
b×nh cao thêng ®îc bè trÝ ë bé phËn qu¶n lý v× cã sù ®ßi hái nhiÒu kinh
nghiÖm trong nghÒ, cßn ë nh÷ng khu vùc cÇn giao tiÕp trùc tiÕp víi kh¸ch ngêi ta sö dông lao ®éng cã ®é tuæi t¬ng ®èi thÊp. Tuy nhiªn khi lùa chän lao
®éng ngêi ta thêng tuyÓn chän lao ®éng cã ®é tuæi kh¸ chªnh lÖch ®Ó cã kh¶
n¨ng xÕp xen kÏ trong qu¸ tr×nh lµm viÖc ch¼ng h¹n nh÷ng ngêi cã kinh
nghiÖm l©u n¨m trong nghÒ khi lµm viÖc víi nh÷ng ngêi trÎ tuæi sÏ truyÒn ®¹t
kinh nghiÖm cho nh÷ng ngêi trÎ.
+ C¬ cÊu lao ®éng theo giíi tÝnh: Trong kinh doanh kh¸ch s¹n lao ®éng
n÷ thêng chiÕm tû lÖ cao h¬n lao ®éng nam nhng xu híng hiÖn nay viÖc tuyÓn
cã chiÒu híng ngîc l¹i.
Còng nh c¬ cÊu lao ®éng vÒ ®é tuæi, c¬ cÊu giíi tÝnh cña lao ®éng trong
kh¸ch s¹n còng thay ®æi theo tõng nghiÖp vô vµ tõng chøc vô. ë bé phËn
ngo¹i c¶nh th× thêng 100% lµ n÷, ë tæ b¶o vÖ, b¶o dìng th× thêng 100% lµ
nam. Nãi chung tuú theo tÝnh chÊt kinh doanh cña kh¸ch s¹n mµ cã sù ph©n
chia lao ®éng theo giíi tÝnh kh¸c nhau. Xu híng c¬ cÊu lao ®éng hiÖn nay
còng cã nhiÒu thay ®æi lµ sù trÎ ho¸ lùc lîng lao ®éng trong kh¸ch s¹n, còng
nh tr×nh ®é v¨n ho¸ vµ ngo¹i ng÷ ngµy cµng ®îc n©ng cao. - C¬ cÊu vÒ tr×nh
®é nghiÖp vô: lµ tËp hîp nh÷ng nhãm ngêi lao ®éng theo tr×nh ®é nghiÖp vô,
theo nghÒ nghiÖp, theo th©m niªn c«ng t¸c. XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña kh¸ch du
lÞch, kinh doanh kh¸ch s¹n sö dông nhiÒu ngµnh nghÒ, do ®ã mµ c¬ cÊu
nghiÖp vô trong kh¸ch s¹n cã thÓ chia thµnh 2 nhãm:
+ NghiÖp vô ®Æc trng cho ho¹t ®éng kinh doanh kh¸ch s¹n vµ du lÞch nh
lÔ t©n, buång, bµn, bÕp, bar.
+ NghiÖp vô chuyªn m«n cña mét sè ngµnh kh¸c cã liªn quan ®Õn ho¹t
®éng kinh doanh du lÞch: kÕ to¸n, ng©n hµng, bu ®iÖn, b¸c sÜ vµ mét sè ngµnh
nghÒ chuyªn m«n kü thuËt: l¸i xe, söa ch÷a ®iÖn níc. So víi c¸c ho¹t ®éng
kinh doanh kh¸c, c¬ cÊu x· héi theo tr×nh ®é nghiÖp vô trong kinh doanh
kh¸ch s¹n cã mét sè nÐt c¬ b¶n.
Trong kinh doanh kh¸ch s¹n cã hai nhãm x· héi lín nhÊt ®ã lµ trÝ thøc
vµ c«ng nh©n, trong ®ã c«ng nh©n chiÕm tû träng lín h¬n.
9
Tr×nh ®é v¨n ho¸ cña ngêi lao ®éng trong kh¸ch s¹n kh«ng ®ßi hái cao
l¾m v× kh¸ch s¹n sö dông nhiÒu lao ®éng ch©n tay lµ chñ yÕu. Lao ®éng cã
tr×nh ®é ®¹i häc thêng bè trÝ ë bé phËn lÔ t©n vµ qu¶n lý.
Riªng vÒ tr×nh ®é nghiÖp vô lu«n ®ßi hái ngêi lao ®éng ë møc ®é thuÇn
thôc cã phong c¸ch øng xö vµ giao tiÕp tèt.
Tãm l¹i, nghiªn cøu kü nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy sÏ cho phÐp kh¸ch s¹n x©y
dùng ®îc c¬ cÊu lao ®éng hîp lý trong toµn bé ho¹t ®éng kinh doanh còng
nh trong toµn kh©u, tõng bé phËn vµ ®ã còng lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cho c«ng t¸c
qu¶n lý vµ sö dông lao ®éng ®¹t hiÖu qu¶ cao.
2.3. §Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh tæ chøc vµ qu¶n lý.
- TÝnh chu kú
TÝnh chu kú cña qu¸ tr×nh tæ chøc vµ qu¶n lý lao ®éng thÓ hiÖn ë chç lµ
viÖc ph©n c«ng bè trÝ lao ®éng kh«ng ph¶i lóc nµo còng nh nhau, mµ nã thêng
diÔn ra ë mét sè thêi ®iÓm du lÞch khi ®ã kh¸ch s¹n sÏ ph¶i tuyÓn thªm nh©n
viªn hoÆc còng cã thÓ cho nh©n viªn nghØ viÖc nÕu ®ã kh«ng ph¶i lµ thêi vô du
lÞch, ®iÒu nµy ®Æc biÖt thÊy râ ë nh÷ng kh¸ch s¹n ven biÓn. H¬n n÷a tÝnh thêi
vô cßn bÞ ¶nh hëng t©m lý cña con ngêi ®ã lµ con ngêi ta chØ cã thÓ ¨n, ngñ,
vui, ch¬i gi¶i trÝ ë mét sè thêi ®iÓm trong ngµy, th¸ng, n¨m... do ®ã viÖc qu¶n
lý lao ®éng ph¶i hÕt søc ®îc chó träng vµ ®¸ng quan t©m.
- TÝnh lu©n chuyÓn:
TÝnh lu©n chuyÓn lao ®éng trong kh¸ch s¹n thÓ hiÖn ë chç, mét nh©n
viªn ®îc tuyÓn vµo mét bé phËn nµo ®ã vµ sau mét sè n¨m c«ng t¸c, hay øng
víi mét sè tuæi nhÊt ®Þnh th× hä sÏ ph¶i chuyÓn sang bé phËn kh¸c. VÝ dô nh
mét nh©n viªn lµm ë bµn, bÕp ®Õn mét ®é tuæi nµo ®ã (30 tuæi trë lªn) th× hä
sÏ chuyÓn lµm nh©n viªn buång hoÆc bÕp. Tuy nhiªn, øng víi mçi lÇn lu©n
chuyÓn nh vËy hä ph¶i ®îc ®µo t¹o nghiÖp vô mét c¸ch khoa häc ®Ó cã thÓ
®¶m b¶o ®îc chÊt lîng s¶n phÈm.
10
3. Ph©n lo¹i lao ®éng trong kh¸ch s¹n.
Nh ta ®· biÕt xuÊt ph¸t ®iÓm ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng lµ
chi phÝ vµ kÕt qu¶ lao ®éng. Qua nghiªn cøu ®Æc ®iÓm lao ®éng ë kh¸ch s¹n ta
thÊy ®îc víi tõng bé phËn, tõng ho¹t ®éng kinh doanh cô thÓ th× c¸c chi phÝ
lao ®éng bá ra vµ kÕt qu¶ ®¹t ®îc lµ kh¸c nhau.
VËy ®Ó cã biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng chung ë kh¸ch
s¹n, ta ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng ë tõng bé phËn. C¸c bé phËn
nµy ®îc ph©n chia theo c¸c tiªu thøc sau:
- C¨n cø vµo ho¹t ®éng kinh doanh, lao ®éng trong kh¸ch s¹n ®îc ph©n
chia thµnh c¸c bé phËn.
+ Lao ®éng thùc hiÖn ho¹t ®éng kinh doanh lu tró: bao gåm c¸c lao ®éng
thùc hiÖn c¸c dÞch vô vÒ lu tró.
+ Lao ®éng thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh ¨n uèng: bao gåm lao
®éng ë c¸c bé phËn bÕp, bµn, bar...
+ Lao ®éng thùc hiÖn ho¹t ®éng kinh doanh dÞch vô kh¸c bao gåm
massage, karaoke...
- C¨n cø vµo møc ®é t¸c ®éng vµo qu¸ tr×nh kinh doanh cña kh¸ch s¹n. +
Lao ®éng gi¸n tiÕp: Gåm nh÷ng lao ®éng hç trî cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh nh c¸n bé qu¶n lý: ban gi¸m ®èc nh©n viªn hµnh chÝnh, thèng kª, tµi
vô, kÕ ho¹ch kÕ to¸n...
+ Lao ®éng trùc tiÕp: gåm nh÷ng lao ®éng thuéc bé phËn nghiÖp vô
trong kh¸ch s¹n, bao gåm lao ®éng trong c¸c tæ.
Tæ lÔ t©n: bao gåm nh©n viªn tiÕp t©n, nh©n viªn qu¶n lý hµnh lý, nh©n
viªn chØ dÉn...
Tæ buång: nh©n viªn phôc vô phßng
Tæ bµn: nh©n viªn phôc vô bµn
Tæ chÕ biÕn: nh©n viªn chÕ biÕn mãn ¨n, gi¶i kh¸t
Tæ söa ch÷a: nh©n viªn ®iÖn níc
Tæ dÞch vô: nh©n viªn phôc vô c¸c dÞch vô kh¸c
- C¨n cø vµo yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý lao ®éng trong kh¸ch s¹n.
11
+ Lao ®éng trong biªn chÕ
+ Lao ®éng ngoµi biªn chÕ.
4. HiÖu qu¶ sö dông lao ®éng trong kinh doanh kh¸ch s¹n.
4.1. Kh¸i niÖm:
HiÖu qu¶ sö dông lao ®éng lµ mét chØ tiªu chÊt lîng quan träng trong
ho¹t ®éng kinh tÕ cña mäi ngµnh kinh tÕ quèc d©n nãi chung vµ ngµnh kinh
doanh kh¸ch s¹n nãi riªng. Nã ph¶n ¸nh kÕt qu¶ vµ tr×nh ®é sö dông lao ®éng
cña tõng ®¬n vÞ, qua ®ã mµ thÊy ®îc hiÖu qu¶ lao ®éng chung cña tõng ngµnh
vµ cña toµn x· héi.
HiÖu qu¶ sö dông lao ®éng ®îc hiÓu lµ chØ tiªu biÓu hiÖn tr×nh ®é sö
dông lao ®éng th«ng qua quan hÖ so s¸nh gi÷a kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh víi chi phÝ lao ®éng ®Ó ®¹t ®îc kÕt qu¶ ®ã chØ tiªu nay cã thÓ ®îc
m« t¶ b»ng c«ng thøc sau:
KÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
H=
Trong ®ã: H lµ hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng.
KÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh biÓu hiÖn ë c¸c chØ tiªu vÒ sè lîng s¶n phÈm, møc doanh thu, lîi nhuËn.
Chi phÝ lao ®éng biÓu hiÖn ë thêi gian lao ®éng, tiÒn l¬ng...
VËy b¶n chÊt cña viÖc sö dông lao ®éng cã hiÖu qu¶ trong kinh doanh
kh¸ch s¹n lµ cïng víi mét chi phÝ lao ®éng bá ra lµm sao t¹o ra ® îc nhiÒu lîi
nhuËn t¨ng doanh thu vµ ®¶m b¶o ®îc chÊt lîng phôc vô. Hay nãi mét c¸ch
kh¸c lµ ph¶i tiÕt kiÖm vµ mäi sù tiÕt kiÖm suy cho cïng lµ tiÕt kiÖm thêi gian.
Thêi gian lao ®éng ë ®©y kh«ng chØ lµ thêi gian lao ®éng trong doanh nghiÖp
mµ cßn tiÕt kiÖm thêi gian lao ®éng cho toµn x· héi. N©ng cao hiÖu qu¶ lao
®éng trong ngµnh kinh doanh kh¸ch s¹n, kh«ng thÓ phôc vô kÐm ngêi tiªu
dïng kh«ng ®Ó kh¸ch mÊt nhiÒu thêi gian chê ®îi víi ý nghÜa toµn bé nÒn
kinh tÕ quèc d©n, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng trong ngµnh ph¶i ®¶m
b¶o tiÕt kiÖm chi phÝ tiªu dïng cña kh¸ch, tiÕt kiÖm thêi gian cho ngêi tiªu
dïng ph¶i phï hîp víi lîi Ých cña x· héi, nhng còng ph¶i ®¶m b¶o lîi Ých cho
doanh nghiÖp tøc lµ doanh thu ph¶i bï ®¾p chi phÝ vµ doanh nghiÖp cã l·i.
12
M©u thuÉn nµy thÓ hiÖn mét c¸ch kh¸ch quan, ®ßi hái ph¶i cã ph¬ng híng
gi¶i quyÕt nhÊt lµ trong c¬ chÕ thÞ trêng hiÖn nay.
4.2. C¸c chØ tiªu cô thÓ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng
* Yªu cÇu ®èi víi c¸c chØ tiªu:
ViÖc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông trong mçi doanh nghiÖp lµ cÇn thiÕt, th«ng
qua chØ tiªu vÒ hiÖu qu¶ lao ®éng cña doanh nghiÖp m×nh so s¸nh víi kú tríc,
so s¸nh víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c trong ngµnh c¸c doanh nghiÖp trong cïng
®Þa bµn, ®Ó thÊy râ viÖc sö dông lao ®éng cña doanh nghiÖp m×nh ®· tèt hay
cha, tõ ®ã ph¸t huy nh÷ng ®iÓm m¹nh kh¾c phôc nh÷ng ®iÓm yÕu trong viÖc
tæ chøc, qu¶n lý vµ sö dông lao ®éng ®Ó ®¹t ®îc hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng
cao h¬n. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng trong tõng doanh nghiÖp kh«ng
thÓ nãi mét c¸ch chung chung mµ ph¶i th«ng qua mét hÖ thèng c¸c chØ tiªu
®¸nh gi¸ n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n, lîi nhuËn b×nh qu©n trªn mét nh©n
viªn, hiÖu qu¶ sö dông thêi gian lao ®éng ngoµi c¸c chØ tiªu trªn, dùa trªn c¬
së chi phÝ lao ®éng ta cßn cã hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng qua c¸c chØ tiªu
doanh thu trªn 1000® tiÒn l¬ng, lîi nhuËn thu ®îc trªn 1000 ® tiÒn l¬ng. Tuy
nhiªn c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu
cÇu sau:
+ C¸c chØ tiªu ph¶i ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së nguyªn t¾c chung cña
ph¹m trï hiÖu qu¶ kinh tÕ. Nã ph¶i ph¶n ¸nh ®îc t×nh h×nh sö dông lao ®éng
sèng th«ng qua quan hÖ so s¸nh vÒ kÕt qu¶ kinh doanh víi chi phÝ vÒ lao ®éng
sèng.
+ C¸c chØ tiªu ph¶i cho phÐp ®¸nh gi¸ mét c¸ch chung nhÊt toµn diÖn
nhÊt, bao qu¸t nhÊt, hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng trong kh¸ch s¹n. V× vËy ph¶i
cã chØ tiªu tæng hîp trong hÖ thèng. MÆt kh¸c nh»m ®¸nh gi¸ mét c¸ch cô thÓ
h¬n s©u s¾c h¬n ®ßi hái trong hÖ thèng chØ tiªu ph¶i cã c¸c chØ tiªu bé phËn
qua nh÷ng chØ tiªu nµy cã thÓ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng trªn tõng
bé phËn. Tõ ®ã rót ra ®îc nh÷ng biÖn ph¸p ®óng ®¾n ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö
dông lao ®éng ë toµn doanh nghiÖp.
+ HÖ thèng c¸c chØ tiªu ph¶i cã mèi quan hÖ kh¨ng khÝt ®Ó th«ng qua hÖ
thèng chØ tiªu ®ã, doanh nghiÖp cã thÓ rót ra nh÷ng kÕt luËn ®óng ®¾n vÒ t×nh
h×nh sö dông lao ®éng.
13
+ HÖ thèng c¸c chØ tiªu nµy ph¶i thèng nhÊt víi nhau ®Ó ®¶m b¶o tÝnh
chÊt so s¸nh ®îc hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng gi÷a c¸c bé phËn trong mét doanh
nghiÖp hoÆc gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh víi nhau.
* C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng.
- C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ chung.
+ ChØ tiªu vÒ n¨ng suÊt lao ®éng (W)
W=
(1)
Trong ®ã: W: N¨ng suÊt lao ®éng
TR: Tæng doanh thu
T: Tæng sè lao ®éng
N¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n lµ mét chØ tiªu tæng hîp, cho phÐp ®¸nh
gi¸ mét c¸ch chung nhÊt cña hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng cña toµn bé doanh
nghiÖp. Qua n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n ta cã thÓ so s¸nh gi÷a c¸c kú kinh
doanh víi nhau.
ChØ tiªu n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n cho ta thÊy, trong mét thêi gian
nhÊt ®Þnh (th¸ng, quý, n¨m) th× trung b×nh mét lao ®éng t¹o ra doanh thu lµ
bao nhiªu.
+ ChØ tiªu vÒ lîi nhuËn b×nh qu©n (N):
N=
(2)
Trong ®ã: N: Lîi nhuËn b×nh qu©n 1 lao ®éng
LN: Tæng lîi nhuËn
T: Tæng sè lao ®éng
§©y lµ mét chØ tiªu quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng ë
kh¸ch s¹n, nã cho ta thÊy mét lao ®éng cña doanh nghiÖp t¹o ra ®îc bao
nhiªu ®ång lîi nhuËn (th¸ng, quý, n¨m) nã ph¶n ¸nh møc ®é cèng hiÕn cña
mçi ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp trong viÖc t¹o ra lîi nhuËn ®Ó tÝch luü
t¸i s¶n xuÊt më réng trong ®¬n vÞ vµ ®ãng gãp vµo ng©n s¸ch nhµ níc. ChØ
tiªu nµy cã thÓ tÝnh cho toµn bé doanh nghiÖp hoÆc lµ tõng bé phËn ®Ó cã thÓ
®¸nh gi¸, so s¸nh hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng ë tõng bé phËn, tõ ®ã cã biÖn
ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng ë tõng bé phËn.
14
- Ngoµi ba chØ tiªu c¬ b¶n trªn, cßn mét sè chØ tiªu bæ sung nh»m ®¸nh
gi¸ hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng.
=
(3)
ý nghÜa chØ tiªu nµy cho biÕt cø 1® chi phÝ l¬ng bá ra ®em l¹i bao nhiªu
®ång doanh thu
=
(4)
ý nghÜa cña chØ tiªu nµy: cho biÕt cø 1® chi phÝ l¬ng trong kú mang l¹i
bao nhiªu ®ång lîi nhuËn cho doanh nghiÖp. ChØ tiªu nµy cµng lín nã ph¶n
¸nh doanh nghiÖp sö dông quü l¬ng cµng hiÖu qu¶.
=
(5)
ý nghÜa chØ tiªu nµy cho biÕt øng víi mét ®ång doanh thu th× sÏ cÇn bao
nhiªu chi phÝ l¬ng cho lao ®éng sèng.
- C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ ë tõng bé phËn: §Ó viÖc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö
dông lao ®éng ®îc cô thÓ s©u s¾c cÇn ph¶i cã c¸c chi tiÕt mang tÝnh ®Æc thï
cho tõng bé phËn lao ®éng:
+ Bé phËn qu¶n lý: §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ë bé phËn nµy rÊt khã
kh¨n vµ phøc t¹p v× kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng nµy phô thuéc rÊt nhiÒu vµo c¸c
nh©n tè kh¸c, vµ sù biÓu hiÖn cña nã ph¶i qua mét thêi gian dµi, chi phÝ lao
®éng ë bé phËn nµy mang tÝnh trÝ ãc. Do ®ã hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng ®îc
®¸nh gi¸ tríc tiªn ë kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh
nghiÖp.
+ §èi víi tæ kÕ to¸n: HiÖu qu¶ lao ®éng ®îc ®¸nh gi¸ qua viÖc thùc hiÖn
c«ng t¸c kÕ ho¹ch thèng kª, ph©n tÝch kÕt qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh theo ®óng nguyªn t¾c, chÕ ®é thÓ lÖ vÒ c«ng t¸c kÕ to¸n tµi vô cña
nhµ níc.
+ Tæ lÔ t©n: ChÊt lîng lao ®éng ë tæ nµy ®îc ®¸nh gi¸ th«ng qua tr×nh ®é
sö dông ngo¹i ng÷, th¸i ®é phôc vô vµ kh¶ n¨ng am hiÓu t©m lý kh¸ch, n¨ng
suÊt lao ®éng
C«ng thøc:
= (6)
15
+ Tæ buång, Tæ giÆt lµ: §îc ®¸nh gi¸ th«ng qua chØ tiªu vÒ sè phßng trªn
mét nh©n viªn phôc vô, møc ®é vÖ sinh s¹ch sÏ cña phßng vµ n¨ng suÊt lao
®éng.
+ Tæ bµn, ba bÕp: ChÊt lîng phôc vô ngêi tiªu dïng lµ chØ tiªu ®Ó ®¸nh gi¸
hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng cña tæ, cô thÓ thÓ hiÖn ë nh÷ng viÖc nh sau: Cung
cÊp cho kh¸ch hµng nh÷ng s¶n phÈm ¨n uèng ®ñ vÒ sè lîng, ®¶m b¶o vÒ chÊt
lîng víi gi¸ c¶ hîp lý. H×nh thøc phôc vô nhanh chãng kÞp thêi, tiÕt kiÖm thêi
gian, th¸i ®é t c¸ch nh©n viªn ph¶i lÞch sö, vui vÎ, nhiÖt t×nh, trang thiÕt bÞ
ph¶i ®¶m b¶o s¹ch sÏ.
+ Tæ tu söa: ChÊt lîng cña c«ng viÖc ®îc ®¸nh gi¸ qua c¸c chØ tiªu vÒ sè
giê m¸y mãc ch¹y an toµn trong ngµnh, sè ngµy an toµn trong n¨m vµ tr×nh
®é kü thuËt cña nh©n viªn trong tæ.
+ Tæ dÞch vô kh¸c: HiÖu qu¶ sö dông lao ®éng cña tæ chøc ®¸nh gi¸
th«ng qua c¸c chØ tiªu.
=
=
(7)
(8)
5. Mét sè nh©n tè t¸c ®éng ®Õn hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng cña mét
doanh nghiÖp kh¸ch s¹n.
a. Nh©n tè bªn trong:
- Tæ chøc qu¶n lý trong kh¸ch s¹n.
+ Ph©n c«ng lao ®éng hîp lý tõng bé phËn ®ång thêi ®i cïng víi chÊt lîng cña mçi nh©n viªn phï hîp víi ®ßi há chÊt lîng cña mçi c«ng viÖc, mçi
chøc danh. V× vËy ®Ó sö dông lao ®éng cã hiÖu qu¶ c¸c nhµ qu¶n lý ph¶i biÕt
bè trÝ ®óng ngêi ®óng viÖc vµ ®óng thêi ®iÓm cÇn thiÕt. Ph©n c«ng lao ®éng
hîp lý tøc lµ ®èi víi c«ng viÖc phøc t¹p, nh÷ng c«ng viÖc hay ¸p dông m¸y
mãc hiÖn ®¹i th× cÇn nh÷ng lao ®éng cã tr×nh ®é cao, cßn nh÷ng lao ®éng
ch©n tay ®¬n gi¶n kh«ng cÇn sù trî gióp cña m¸y mãc th× chØ cÇn nh÷ng lao
®éng cã tr×nh ®é thÊp vµ trung b×nh.
VËy ph©n c«ng lao ®éng hîp lý sÏ gióp kh¸ch s¹n tr¸nh ®îc t×nh tr¹ng
l·ng phÝ nh©n lùc, tiÕt kiÖm chi phÝ søc lao ®éng vµ ngîc l¹i nÕu kh«ng th×
16
dÉn ®Õn l·ng phÝ søc lao ®éng, sö dông lao ®éng kh«ng hiÖu qu¶ dÉn ®Õn
n¨ng suÊt lao ®éng gi¶m.
+ §Þnh møc lao ®éng ph¶i lµ ®Þnh møc lao ®éng trung b×nh tiªn tiÕn cã
nghÜa lµ møc c«ng viÖc mµ muèn thùc hiÖn ®îc ph¶i cã chót Ýt s¸ng t¹o, cè
g¾ng phÊn ®Êu tuy nhiªn kh«ng qu¸ khã nhng còng kh«ng ph¶i ai còng lµm ®îc, nh vËy sÏ dÉn ®Õn ch¸n n¶n hoÆc tr©y lêi dÉn ®Õn hiÖu qu¶ sö dông kh«ng
cao. Tuy nhiªn ®Ó x©y dùng mét ®Þnh møc lao ®éng hîp lý kh«ng ph¶i lµ dÔ
mµ cßn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè.
+ Qu¶n lý lao ®éng b»ng c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng khuyÕn khÝch lao ®éng
lµm viÖc b»ng c¸c chÕ ®é thëng ph¹t. Qu¶n lý lao ®éng theo h×nh thøc ph©n
c«ng lao ®éng theo ca kÝp, theo tæ ®éi.
Trong kh¸ch s¹n tæ chøc tr¶ l¬ng thêng theo 2 h×nh thøc:
L¬ng theo s¶n phÈm vµ theo cÊp bËc thêi gian.
+ TuyÓn chän vµ ®µo t¹o lao ®éng.
Th«ng thêng th× ®èi víi kh¸ch s¹n míi thµnh lËp viÖc tuyÓn chän lao
®éng tõ bªn ngoµi lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái. §èi víi c¸c kh¸ch s¹n ®ang ho¹t
®éng th× viÖc tuyÓn chän tõ bªn ngoµi lµ cÇn thiÕt trong trêng hîp kh«ng cã
®ñ ngêi hoÆc kh«ng cã ngêi ®ñ kh¶ n¨ng ®¶m nhiÖm chøc vô hoÆc vÞ trÝ nµo
®ã. NÕu tuyÓn chän kh«ng kü tuyÓn chän sai, tuyÓn theo c¶m tÝnh hoÆc theo
mét søc Ðp nµo ®ã sÏ dÉn ®Õn hËu qu¶ vÒ kinh tÕ x· héi.
§µo t¹o ®Ó trang bÞ kiÕn thøc hoÆc thªm kiÕn thøc vÒ tr×nh ®é chuyªn
m«n, nghiÖp vô cho ngêi lao ®éng.
+ Quy tr×nh c«ng nghÖ: Mét c¸i m¸y muèn ch¹y tèt th× c¸c bé phËn cña
nã ph¶i ho¹t ®éng ®Òu ®Æn, ¨n khíp víi nhau cã nghÜa r»ng ®Ó chÊt lîng phôc
vô kh¸ch s¹n cao th× kh«ng cã nghÜa lµ c¸c bé phËn ho¹t ®éng rêi r¹c, kh«ng
¨n khíp mµ chóng ph¶i phô thuéc vµo nhau, cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau,
nhËn ®îc mäi th«ng tin kh¸c cña nhau. H¬n n÷a do ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm
kh¸ch s¹n mµ mèi quan hÖ mËt thiÕt gi÷a c¸c bé phËn trong kh¸ch s¹n quyÕt
®Þnh ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng.
+ C¸c c«ng cô ®ßn bÈy kinh tÕ.
17
TiÒn l¬ng lµ sè lîng tiÒn lµ ngêi lao ®éng nhËn ®îc sau mét thêi gian
lµm viÖc nhÊt ®Þnh hoÆc sau khi ®· hoµn thµnh mét khèi lîng c«ng viÖc nµo
®ã. TiÒn l¬ng lµ ®ßn bÈy kinh tÕ m¹nh mÏ nhÊt ®èi víi ngêi lao ®éng v× tiÒn l¬ng lµ mét phÇn thu nhËp quèc d©n dµnh cho tiªu dïng c¸ nh©n biÓu hiÖn díi
d¹ng tiÒn tÖ ®îc ph©n phèi cho ngêi lao ®éng c¨n cø vµo sè lîng mµ mçi ngêi
®· cèng hiÕn. Nhng ®Ó tiÒn l¬ng thùc sù trë thµnh ®ßn bÈy kinh tÕ th× c«ng t¸c
tæ chøc tiÒn l¬ng ph¶i ®îc xÐt trªn 2 khÝa c¹nh: quü l¬ng vµ ph¬ng ¸n ph©n
phèi l¬ng.
Quü tiÒn l¬ng: §©y lµ tæng sè tiÒn mµ c¬ së kinh doanh dïng ®Ó tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng sau mét thêi gian lao ®éng nhÊt ®Þnh, quü nµy nhiÒu
hay Ýt phô thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. V× ®îc
x¸c ®Þnh theo chÕ ®é l¬ng kho¸n bao gåm 2 h×nh thøc kho¸n lµ kho¸n theo
thu nhËp h¹ch to¸n vµ theo tæng thu nhËp.
+ §èi víi h×nh thøc kho¸n theo thu nhËp.
Tæng thu nhËp = Tæng doanh thu - Gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu hµng ho¸ - Chi
phÝ kh¸c ngoµi l¬ng
Sau ®ã tæng thu nhËp ®îc ph©n chia nh sau: Mét phÇn dïng ®Ó tr¶ l¬ng
®ã lµ quü l¬ng.
Quü tiÒn l¬ng thùc tÕ = * Tæng thu nhËp thùc tÕ
Trong ®ã: §¬n gi¸ l¬ng kho¸n =
PhÇn cßn l¹i ®îc ph©n phèi cho c¸c quü: Nép ng©n s¸ch, nép quü tËp
trung cña ngµnh, lËp quü ph¸t triÓn s¶n xuÊt, quü phóc lîi khen thëng. §èi víi
h×nh thøc kho¸n theo thu nhËp h¹ch to¸n.
Thu nhËp h¹ch to¸n = Tæng thu nhËp trÝch nép ng©n s¸ch - TrÝch nép c¬
quan qu¶n lý cÊp trªn.
Quü tiÒn l¬ng thùc tÕ = Thu nhËp h¹ch to¸n thùc tÕ - Quü ph¸t triÓn s¶n
xuÊt theo §M - Quü phóc lîi x· héi theo §M
Thùc hiÖn c¬ chÕ kho¸n tiÒn l¬ng theo hai ph¬ng ph¸p trªn lµ phï hîp
víi thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ níc ta. Mçi kh¸ch s¹n tuú theo t×nh h×nh cô thÓ vµ
®Æc ®iÓm cña m×nh mµ ¸p dông chÕ ®é l¬ng kho¸n nµo cho phï hîp.
ChÕ ®é ph©n phèi tiÒn l¬ng
18
Khi thùc hiÖn viÖc ph©n phèi tiÒn l¬ng ®Ó ®¶m b¶o sù c«ng b»ng vµ
khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng cÇn dùa trªn c¸c yÕu tè c¬ b¶n:
* Tr×nh ®é tay nghÒ
* HÖ sè thµnh tÝch
Trong ®ã thêng tÝnh 8 giêi lµm viÖc b»ng mét ngµy c«ng. Nh÷ng thêi
gian lµm viÖc cña ngêi lao ®éng lín h¬n 8 giê th× ph¶i quy ®æi sè thêi gian
lµm viÖc ngoµi giê ra ngµy c«ng theo hÖ sè thÝch hîp.
Cßn yÕu tè bËc thî, chøc vô lµ c¨n cø ®Ó x©y dùng møc l¬ng c¬ b¶n, møc
l¬ng c¬ b¶n nµy kh¸c nhau ®èi víi c¸c cÊp bËc chøc vô kh¸c nhau.
HÖ sè thµnh tÝch lµ yÕu tè ®¸nh gi¸ chÊt lîng c«ng viÖc cña ngêi lao
®éng. §iÒu nµy quan träng trong c¸ch tÝnh vµ x¸c ®Þnh hÖ sè thµnh tÝch vµ sù
chªnh lÖch gi÷a c¸c hÖ sè nµy kh«ng nªn qu¸ nhá ®Ó tr¸nh sù b×nh qu©n trong
ph©n phèi l¬ng vµ còng kh«ng qu¸ lín g©y ra møc chªnh lÖch nhiÒu vÒ thu
nhËp cña ngêi lao ®éng.
Ngoµi ra cÇn chó ý: §èi víi mét sè chøc danh cã vai trß quan träng
trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nh gi¸m ®èc kh¸ch s¹n, kÕ to¸n trëng,
®ãn tiÕp viªn trëng, qu¶n ®èc buång, bÕp trëng th× ph¶i ®îc céng thªm mét sè
u ®·i.
§èi víi nh©n viªn lµm viÖc trong m«i trêng ®éc h¹i nh nh©n viªn buång,
bÕp, th× céng thªm mét sè u ®·i trong khi lµm viÖc.
+ Néi quy quy ®Þnh cña doanh nghiÖp ®èi víi ngêi lao ®éng: Mäi doanh
nghiÖp ®Ò ra nh÷ng néi quy quy ®Þnh ®Òu ph¶i ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ngêi lao
®éng, c«ng t¸c tæ chøc lao ®éng trong kinh doanh kh¸ch s¹n du lÞch còng
ph¶i ®¶m b¶o lîi Ých cho ngêi lao ®éng.
- Ph©n lo¹i lao ®éng trong kh¸ch s¹n. §ã lµ nh÷ng nhãm ngêi trong tËp
thÓ lao ®éng cña ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh ®îc ph©n ®Þnh vµ theo nh÷ng tiªu
thøc cô thÓ vµ mèi quan hÖ gi÷a nh÷ng nhãm ®ã, nÕu ph©n theo ®é tuæi th× ®èi
víi nh÷ng ngµnh thuéc lÜnh vùc s¶n xuÊt vËt chÊt th× ®é tuæi trung b×nh cña
ngêi lao ®éng cµng cao ®ã lµ mét u thÕ, bëi v× ngêi lao ®éng cao tuæi thêng cã
nhiÒu kinh nghiÖm s¶n xuÊt. Nhng ®èi víi ngµnh kinh doanh du lÞch nãi
chung vµ c¸c ngµnh kinh doanh kh¸ch s¹n nãi riªng th× ®ã cha h¼n lµ u thÕ.
NÕu ®é tuæi trung b×nh cña ngêi lao ®éng qu¸ trÎ th× thÝch hîp víi tÝnh chÊt
19
c«ng viÖc phôc vô nhng l¹i Ýt kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp, cßn nÕu ®é tuæi trung
b×nh qu¸ cao th× nhiÒu kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp nhng l¹i kh«ng phï hîp víi
tÝnh chÊt c«ng viÖc phôc vô, nãi chung trong kinh doanh kh¸ch s¹n th× ®é tuæi
trung b×nh hîp lý lµ tõ 20-30 tuæi ®ã lµ ®é tuæi trung b×nh chung cña toµn bé
kh¸ch s¹n, cßn ®èi víi tõng bé phËn bµn, lÔ t©n, ®é tuæi trung b×nh thÊp h¬n
so víi c¸c bé phËn buång, bÕp, qu¶n lý, b¶o vÖ. NÕu ph©n theo giíi tÝnh ®ã lµ
nh÷ng nhãm ngêi tËp thÓ lao ®éng ®îc ph©n ®Þnh theo tiªu thøc giíi tÝnh. Bëi
tÝnh chÊt cña ho¹t ®éng kinh doanh kh¸ch s¹n thuéc lÜnh vùc s¶n xuÊt vËt chÊt
vµ phi vËt chÊt s¶n phÈm chñ yÕu lµ dÞch vô vµ n÷ giíi chiÕm tû lÖ lín trong
tæng sè lao ®éng, ë trong tõng bé phËn tû lÖ nam giíi vµ n÷ giíi lµ kh¸c nhau.
Th«ng thêng n÷ giíi chiÕm tû lÖ cao ë bé phËn b¶o vÖ, qu¶n lý, b¶o dìng nhng kh«ng nªn v× thÕ mµ tuyÖt ®èi ho¸ mét bé phËn th× toµn n÷ giíi cßn bé
phËn kh¸c th× toµn nam giíi mµ nªn x¸c ®Þnh tû lÖ nam vµ n÷ thÝch hîp víi
tÝnh chÊt c«ng viÖc ë tõng bé phËn ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.
- §éi ngò lao ®éng lµ mét trong nh÷ng nh©n tè tiÒn ®Ò cho qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt vµ lµ mét trong nh÷ng nh©n tè cã t¸c ®éng tÝch cùc nhÊt ®Õn hiÖu qu¶ s¶n
xuÊt kinh doanh. Do vËy x©y dùng mét ®éi ngò lao ®éng hîp lý vµ cã hiÖu
qu¶ lµ môc tiªu quan träng cña c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý lao ®éng. Víi mét
®éi ngò lao ®éng nh thÕ nµo lµ hîp lý vµ cã hiÖu qu¶. Mét ®éi ngò lao ®éng
bao giê còng cÇn hai mÆt lµ sè lîng vµ chÊt lîng.
+ VÒ sè lîng lao ®éng: Mét vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i c¨n cø vµo ®©u ®Ó tÝnh
to¸n sè lîng lao ®éng hîp lý. Mét ®éi ngò lao ®éng cã sè lîng lao ®éng hîp
lý tøc lµ sè lîng lao ®éng ®ã võa ®ñ so víi khèi lîng c«ng viÖc kh«ng thõa
kh«ng thiÕu, chØ cã ®¶m b¶o ®îc møc lao ®éng nh vËy th× vÊn ®Ò sö dông lao
®éng míi ®¹t hiÖu qu¶ cao.
+ ChÊt lîng lao ®éng thÓ hiÖn kh¶ n¨ng cña ngêi lao ®éng vÒ tr×nh ®é
häc vÊn tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô tay nghÒ, tr×nh ®é ngo¹i ng÷, ngo¹i
h×nh, kh¶ n¨ng giao tiÕp mµ cßn phô thuéc vµo tÝnh chÊt cña tõng c«ng viÖc
mµ hä cã thÓ ph¸t huy mét c¸ch tèi ®a kh¶ n¨ng cña hä. §Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶
c«ng viÖc cao th× ngêi lao ®éng ph¶i ®¸p øng ®îc c¸c yªu cÇu cña c«ng viÖc
®èi víi ngêi lao ®éng vÒ tr×nh ®é häc vÊn, chuyªn m«n nghiÖp vô, ngo¹i ng÷,
ngo¹i h×nh, kh¶ n¨ng giao tiÕp. Tuy nhiªn ë mçi kh¸ch s¹n c¸c yªu cÇu nµy lµ
kh¸c nhau.
20
- Xem thêm -