Tài liệu Luận văn kiểm soát chi ngân sách nhà nước thường xuyên tại kho bạc nhà nước cầu giấy, hà nộ

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ------------------- NGUYỄN THỊ PHƢƠNG KIỂM SOÁT CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC THƢỜNG XUYÊN TẠI KHO BẠC QUẬN CẦU GIẤY, HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌ NH ĐINH HƢỚNG THƢ̣C HÀ NH ̣ Hà Nội - 2014 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ------------------- NGUYỄN THỊ PHƢƠNG KIỂM SOÁT CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC THƢỜNG XUYÊN TẠI KHO BẠC QUẬN CẦU GIẤY, HÀ NỘI Chuyên ngành : Quản lý kinh tế Mã số : 60 34 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌ NH ĐINH HƢỚNG THƢ̣C HÀ NH ̣ NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN MẠNH HÙNG Hà Nội - 2014 MỤC LỤC Danh mục các từ viết tắt..................................................................................... i Danh mục các bảng biểu ................................................................................... ii Danh mục hình ................................................................................................. iii PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Tình hình nghiên cứu .................................................................................... 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 3 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ................................................................ 4 5. Phƣơng pháp nghiên cứu............................................................................... 4 6. Những đóng góp của luận văn ...................................................................... 4 7. Bố cục luận văn ............................................................................................. 5 CHƢƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC KIỂM SOÁT CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC QUA KHO BẠC NHÀ NƢỚC ........................ 6 1.1. Lý luận chung về chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc .......................... 6 1.1.1. Khái niệm về chi thường xuyên ngân sách nhà nước ..................... 6 1.1.2. Nội dung chi thường xuyên ngân sách nhà nước............................ 6 1.1.3. Đặc điểm chi thường xuyên của ngân sách nhà nước .................. 10 1.1.4. Một số nguyên tắc trong quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước ............................................................................... 12 1.1.5. Điều kiện cấp phát thanh toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước ........................................................................................ 14 1.2. Kiểm soát chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc ................................................................................................. 16 1.2.1. Khái niệm kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước........ 16 1.2.2 Vai trò của Kho bạc Nhà nước trong thực hiện công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN. ............................................... 18 1.2.3 Những nhân tố ảnh hưởng đến công tác kiểm soát chi thường xuyên ngân sách Nhà nước qua Kho bạc Nhà nước ........ 21 CHƢƠNG II: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KIỂM SOÁT CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC QUA KHO BẠC NHÀ NƢỚC CẦU GIẤY ........................ 24 2.1. Khái quát về Kho bạc Nhà nƣớc Cầu Giấy .............................................. 24 2.1.1. Sự hình thành và phát triển của Kho bạc Nhà nước Cầu Giấy ............................................................................................... 24 2.1.2. Cơ cấu tổ chức bộ máy của Kho bạc Nhà nước Cầu Giấy ........... 25 2.2. Thực trạng công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc Cầu Giấy .................................................. 27 2.2.1.Các hình thức và phương thức chi trả, thanh toán các khoản chi thường xuyên NSNN qua KBNN Cầu Giấy. ................. 27 2.2.2 Quy trình kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước qua Kho bạc Nhà nước Cầu Giấy ................................................. 31 2.2.3. Công tác kiểm soát chi thường NSNN qua Kho bạc nhà nước Cầu Giấy. ............................................................................ 34 2.3. Đánh giá chung về công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc Cầu Giấy ................................... 42 2.3.1. Những kết quả đạt được ................................................................ 42 2.3.2. Những tồn tại và nguyên nhân ...................................................... 46 CHƢƠNG III: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KIỂM SOÁT CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC QUA KHO BẠC NHÀ NƢỚC CẦU GIẤY ............................................................................................. 49 3.1. Định hƣớng nhiệm vụ kiểm soát, thanh toán chi thƣờng xuyên của ngân sách nhà nƣớc tại Kho bạc Nhà nƣớc trong thời gian tới............... 49 3.2. Một số giải pháp nhằm tăng cƣờng kiểm soát chi thƣờng xuyên của ngân sách nhà nƣớc tại Kho bạc Nhà nƣớc Cầu Giấy nói riêng và Kho bạc Nhà nƣớc nói chung.................................................... 50 3.3. Một số kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc Cầu Giấy ......................................................................................................... 58 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 61 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 63 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghiã 1 BTC Bộ Tài chính 2 ĐVSDNS Đơn vị sử dụng ngân sách 3 KBNN Kho bạc Nhà nƣớc 4 KSC Kiểm soát chi 5 NSNN Ngân sách nhà nƣớc 6 TXNSNN Thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc i DANH MỤC BẢNG BIỂU STT Bảng 1 Bảng 2.1 2 Bảng 2.2 Nội dung Kết quả chi thƣờng xuyên NSNN tại KBNN Cầu Giấy từ năm 2010 - 2012 Tình hình thực hiện tiết kiệm chi theo nghị quyết 11/NQ-CP tại KNNN quận Cầu Giấy Tình hình kiểm soát chi thanh toán cá nhân tại Trang 34 35 3 Bảng 2.3 4 Bảng 2.4 Tình hình kiểm soát chi mua sắm tài sản, trang thiết bị, vật tƣ tại KBNN Cầu Giấy 38 5 Bảng 2.5 Tình hình từ chối thanh toán mua sắm tài sản, trang thiết bị, phƣơng tiện vật tƣ tại KBNN Cầu Giấy 39 6 Bảng 2.6 Tình hình kiểm soát các khoản chi nghiệp vụ chuyên môn và chi khác tại KBNN Cầu Giấy 40 KBNN Cầu Giấy ii 37 DANH MỤC HÌNH STT Hình 1 Hình 1.1 2 Hình 2.1 3 Hình 2.2 Nội dung Quy trình kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN qua KBNN Cơ cấu tổ chức bộ máy của KBNN Cầu Giấy Quy trình kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN qua KBNN Cầu Giấy iii Trang 17 25 30 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong điều kiện kinh tế của nƣớc ta hiện nay, khi nguồn thu ngân sách còn nhiều hạn chế, tình hình bội chi ngân sách diễn ra liên tục thì việc kiểm soát chặt chẽ các khoản chi nhằm đảm bảo các khoản chi ngân sách đƣợc sử dụng đúng mục đích, đúng chế độ, đảm bảo tiết kiệm và có hiệu quả có ý nghĩa rất quan trọng. Chi ngân sách nhà nƣớc bao gồm hai bộ phận chính là chi đầu tƣ phát triển và chi thƣờng xuyên, trong đó chi thƣờng xuyên chiếm tỷ trọng lớn nhất và có vị trí, vai trò rất quan trọng đối với phát triển kinh tế - xã hội . Trong những năm qua, công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN qua Kho bạc Nhà nƣớc của nƣớc ta đã có những chuyển biến tích cực về cả quy mô và chất lƣợng. Ngành Kho bạc Nhà nƣớc đã góp phần tiết kiệm cho NSNN và làm cho các đơn vị sử dụng ngân sách có trách nhiệm hơn trƣớc các quyết định chi tiêu của mình. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt đƣợc vẫn còn tồn tại những hạn chế nhất định, hàng năm vẫn còn nhiều khoản chi sai mục đích, gây thất thoát lãng phí, dễ phát sinh tiêu cực. Xuất phát từ tầm quan trọng cũng nhƣ vai trò quan trọng của công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc, trong quá trình công tác tại Kho bạc Nhà nƣớc Cầu Giấy, đề tài: "Kiểm soát chi ngân sách Nhà nước thường xuyên tại Kho bạc quận Cầu Giấy, Hà Nội" đƣợc tôi chọn làm đối tƣợng nghiên cứu trong luận văn. Đề tài đặt ra vấn đề là : Kiểm soát chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc là lĩnh vực phức tạp và nhạy cảm, nó có vị trí, vai trò rất quan trọng đối với phát triển kinh 1 tế - xã hội vì vậy chúng ta phải làm gì và làm thế nào để công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc đạt đƣợc kết quả tốt trong thời gian tới? 2. Tình hình nghiên cứu Do chi ngân sách là vấn đề hệ trọng, liên quan đến nhiều ngành, lĩnh vực nên đến nay đã có không ít công trình nghiên cứu, bài viết liên quan đến lĩnh vực này nhƣ: Thạc sĩ Nguyễn văn Quang và Thạc sĩ Hà xuân Hoài có bài đăng trên mục Nghiên cứu và trao đổi của tạp chí Quản lý Ngân quỹ quốc gia nói về “Tích hợp quy trình kiểm soát cam kết chi và quy trình kiểm soát chi ngân sách Nhà nước - một yêu cầu chiến lược phát triển Kho bạc nhà nước’’, nhận định kiểm soát cam kết chi ngân sách Nhà nƣớc là việc thực hiện một khâu kiểm soát quan trọng trong chu trình quản lý chi ngân sách Nhà nƣớc. Bài viết của Thạc sĩ Nguyễn Thị Nhơn,Tổng Giám đốc Kho bạc Nhà nƣớc về “Triển khai chiến lược phát triển Kho bạc Nhà nước đến năm 2020 ”, nêu lên : cần phải tăng cƣờng công tác quản lý quỹ Ngân sách Nhà nƣớc và các quỹ tài chính với mục tiêu đổi mới toàn diện cơ chế chính sách, quy trình nghiệp vụ theo hƣớng đơn giản, hiện đại, công khai, minh bạch và phù hợp với thông lệ quốc tế. Luận văn Thạc sĩ “Quản lý chi NSNN qua Kho bạc trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ’’ của tác giả Lƣơng Quang Tịnh. Về lý luận và thực tiễn, tác giả đã đƣa ra những vấn đề quan trọng liên quan đến công tác quản lý chi NSNN qua Kho bạc nói chung và Kho bạc Thanh Hóa nói riêng.Từ đó đánh giá kết quả đạt đƣợc, nêu lên những hạn chế và tìm ra giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN qua Kho bạc. 2 Luận văn Thạc sĩ “Hoàn thiện công tác kiểm soát chi NSNN qua Kho bạc Nhà nước Quảng Bình’’ của tác giả Đào Hoàng Liên. Đề tài đã đi sâu nghiên cứu công tác kiểm soát chi NSNN qua Kho bạc nhà nƣớc Quảng Bình trên cơ sở tiếp cận công tác kiểm soát chi theo yêu cầu đổi mới cải cách tài chính công và kiểm soát chi tiêu công của các nƣớc tiên tiến, để đƣa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát chi ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc theo hƣớng hiệu quả, đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính trong lĩnh vực quản lý NSNN. Mặc dù có nhiều bài viết cũng nhƣ luận văn nghiên cứu về công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN qua Kho bạc nhƣng có ít đề tài nghiên cứu sâu về công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc dƣới góc độ kinh tế chính trị học. Do đó, tác giả lựa chọn, nghiên cứu đề tài dƣới góc độ kinh tế chính trị học là rất thiết thực, đáp ứng đƣợc đòi hỏi của thực tiễn kiểm soát chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc, nhất là khi chúng ta đang có sự chuyển biến mạnh về cơ chế, chính sách quản lý kinh tế để hội nhập kinh tế quốc tế. Nghiên cứu dƣới giác độ kinh tế chính trị học sẽ góp phần cùng các công trình khác, nghiên cứu từ giác độ tài chính để có cách nhìn tổng thể, toàn diện hơn về vấn đề này. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn của công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên của Kho bạc Nhà nƣớc để đƣa ra các giải pháp hoàn thiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc Cầu Giấy - Hà Nội. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác kiểm soát chi NSNN qua Kho bạc Nhà nƣớc. 3 - Phân tích và đánh giá Thực trạng công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN qua Kho bạc Nhà nƣớc Cầu Giấy - Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN qua Kho bạc Nhà nƣớc Cầu Giấy. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc Cầu Giấy - Hà Nội. Phạm vi nghiên cứu: Địa bàn Kho bạc Nhà nƣớc Cầu Giấy. Thời gian nghiên cứu: Từ năm 2010 đến năm 2012. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phƣơng pháp sau: + Phân tích hệ thống và phƣơng pháp thống kê đơn giản. + Phƣơng pháp so sánh. Đề tài sử dụng những phƣơng pháp trên để làm sáng tỏ những vấn đề nghiên cứu đề tài đặt ra. Nguồn số liệu đƣợc sử dụng trong luận văn là các báo cáo Quyết toán chi thƣờng xuyên ngân sách tại Kho bạc Nhà nƣớc Cầu Giấy các năm 2010, 2011 và 2012. 6. Những đóng góp của luận văn Xuất phát từ việc tổng hợp, phân tích thực hiện hoạt động chi NSNN và quản lý chi NSNN, đối chiếu với cơ chế, chính sách chi và các quy định pháp luật về quản lý chi ngân sách từ đó đề xuất các quan điểm và giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi ngân 4 sách và góp phần nâng cao hiệu quả công tác chi ngân sách và quản lý chi ngân sách trên địa bàn quận Cầu Giấy. 7. Bố cục luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn đƣợc kết cấu thành 3 chƣơng: Chương I: Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc Chương II: Thực trạng công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc Cầu Giấy Chương III: Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc qua Kho bạc Nhà nƣớc Cầu Giấy 5 CHƢƠNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC KIỂM SOÁT CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC QUA KHO BẠC NHÀ NƢỚC 1.1. Lý luận chung về chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc 1.1.1. Khái niệm về chi thường xuyên ngân sách nhà nước NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nƣớc đã đƣợc cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền quyết định và đƣợc thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc (Điều 1, Luật NSNN 2002). Chi NSNN là quá trình phân phối, sử dụng quỹ ngân sách nhằm thực hiện các nhiệm vụ của Nhà nƣớc trong từng thời kỳ. Trong quản lý NSNN ở nƣớc ta hiện nay ngƣời ta chủ yếu phân loại nội dung chi của NSNN theo một số nhóm lớn, nhƣ: chi đầu tƣ phát triển, chi thƣờng xuyên, chi viện trợ, chi trả nợ và chi khác. Chi thƣờng xuyên của NSNN là quá trình phân phối, sử dụng vốn từ quỹ NSNN để đáp ứng cho các nhu cầu chi gắn liền với việc thực hiện các nhiệm vụ của Nhà nƣớc về lập pháp, hành pháp, tƣ pháp và một số dịch vụ công cộng khác mà Nhà nƣớc phải cung ứng. Quá trình phân phối vốn từ quỹ NSNN thực chất là việc phân bổ và xác lập dự toán chi thƣờng xuyên cho các cấp, các ngành, các lĩnh vực và từng đơn vị thụ hƣởng NSNN. Quá trình sử dụng vốn từ NSNN thực chất là cấp kinh phí hoạt động cho các ngành, các cấp, các đơn vị thực hiện các nhu cầu chi theo kế hoạch và dự toán đƣợc duyệt. 1.1.2. Nội dung chi thường xuyên ngân sách nhà nước - Phân loại theo lĩnh vực chi NSNN: 6 Một là, chi cho các hoạt động sự nghiệp thuộc lĩnh vực văn - xã: là các khoản chi phục vụ cho hoạt động sự nghiệp của các đơn vị nhƣ: các đơn vị sự nghiệp Giáo dục - Đào tạo, y tế, Văn hóa - Nghệ thuật, Thể dục thể thao, Thông tấn, Báo chí, Phát thanh - truyền hình... Mức cấp kinh phí cho mỗi đơn vị là bao nhiêu tùy thuộc vào loại hình và nhiệm vụ mà mỗi đơn vị đảm nhiệm và cơ chế tài chính mà mỗi đơn vị đăng ký áp dụng theo quy định của Nhà nƣớc cho mỗi đơn vị thuộc hoạt động sự nghiệp văn - xã. Hai là, chi cho các hoạt động sự nghiệp kinh tế của Nhà nước. Việc thành lập các đơn vị sự nghiệp kinh tế để phục vụ cho hoạt động của mỗi ngành và phục vụ chung cho toàn bộ nền kinh tế quốc dân là hết sức cần thiết. Một bộ phận kinh phí để đáp ứng cho nhu cầu hoạt động của đa số các đơn vị sự nghiệp kinh tế đƣợc hình thành thông qua số chi thƣờng xuyên của NSNN cấp phát tại Kho bạc nhà nƣớc. Phần kinh phí còn lại là nguồn kinh phí qua NSNN, nhƣ: các khoản phí, lệ phí và các khoản thu sự nghiệp khác. Về thực chất, các khoản này vẫn tính vào cơ cấu chi thƣờng xuyên của NSNN và đƣợc xử lý thông qua nghiệp vụ ghi thu - ghi chi vào NSNN của Kho bạc nhà nƣớc. Ba là, chi cho các hoạt động quản lý Nhà nước: với chức năng quản lý toàn diện mọi hoạt động kinh tế, xã hội, bộ máy quản lý Nhà nƣớc đã đƣợc thiết lập từ trung ƣơng đến địa phƣơng và mọi ngành kinh tế quốc dân. Cụ thể: Để thực hiện quyền lập pháp, ở cấp Trung ƣơng có Quốc hội, cấp địa phƣơng có Hội đồng nhân dân các cấp. Để thực hiện quyền hành pháp, ở cấp Trung ƣơng có Chính phủ, các Bộ, cơ quan ngang Bộ, các ngành giúp Chính phủ thực hiện chức năng quản lý Nhà nƣớc về từng ngành, lĩnh vực cụ thể. Cùng với đó là bộ máy quản lý đƣợc thiết lập ở các cấp địa phƣơng có: UBND các cấp, các cơ quan giúp việc của UBND thực hiện chức năng quản lý Nhà nƣớc theo từng ngành lĩnh vực ở địa phƣơng. Để quản lý Nhà nƣớc về 7 tƣ pháp có: Viện kiểm soát và Tòa án nhân dân. Hai cơ quan này đƣợc tổ chức theo hệ thống dọc từ Trung ƣơng tới địa phƣơng. Tất cả các cơ quan quản lý nêu trên, muốn tồn tại và hoạt động để thực hiện chức năng, nhiệm vụ của nhà nƣớc thì về cơ bản phải trông cậy vào sự cấp phát nguồn kinh phí từ NSNN. Bốn là, chỉ cho các tổ chức chính trị - xã hội và các tổ chức khác được cấp kinh phí từ NSNN: bao gồm tổ chức Đảng Cộng sản Việt Nam, các tổ chức chính trị - Đoàn thể - Xã hội nhƣ: Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Mặt trận Tổ quốc, Hội Cựu chiến binh... Năm là, chi cho Quốc phòng - An ninh và trật tự xã hội, phần lớn các khoản chi NSNN cho lĩnh vực này đƣợc tính vào cơ cấu của chi thƣờng xuyên của NSNN. Đây là một khoản chi tất yếu để đảm bảo hoạt động cho đất nƣớc nói chung và các ngành kinh tế nói riêng. Sáu là, chi khác. Ngoài các khoản chi lớn trên thì cơ cấu chi thƣờng xuyên của NSNN còn có các nhóm mục nhƣ: Chi trợ giá theo chính sách của Nhà nƣớc, chi hỗ trợ quỹ bảo hiểm xã hội, chi cho các chƣơng trình mục tiêu quốc gia, dự án của Nhà nƣớc... Mặc dù, nếu xét riêng từng khoản chi này thì nó không phát sinh đều đặn, liên tục trong các tháng của năm NS; nhƣng lại đƣợc coi là những giao dịch thƣờng niên tất yếu của Chính phủ. - Theo nội dung kinh tế các khoản chi: + Thứ nhất, các khoản chi thanh toán cá nhân: Đây đƣợc coi là nội dung chi quan trọng đầu tiên để có thể có đƣợc một trong ba yếu tố đầu vào của bất kỳ một cơ quan tổ chức nào muốn tồn tại và hoạt động. Bao gồm các khoản chi nhƣ tiền lƣơng, chi tiền công, phụ cấp lƣơng, phúc lợi tập thể, tiền thƣởng, các khoản đóng góp theo lƣơng và các khoản thanh toán cho cá nhân khác. Ngoài ra, ở một số đơn vị đặc thù còn có các khoản chi thanh toán cá 8 nhân nhƣ: học bổng cho học sinh, sinh viên theo chế độ quyết định của Nhà nƣớc, chi hỗ trợ cán bộ xã, thôn bản đƣơng chức... + Thứ hai, các khoản chi cho hoạt động chuyên môn nghiệp vụ: là các khoản nhằm trang trải chi phí liên quan tới hàng hóa, dịch vụ phục vụ hoạt động nghiệp vụ chuyên môn của cơ quan, đơn vị sử dụng NSNN. Mức đảm bảo của NSNN cho các hoạt động này tùy thuộc vào đặc điểm của mỗi đơn vị, mỗi ngành. Đƣợc tính vào chi nghiệp vụ chuyên môn phải là những khoản mà xét về nội dung kinh tế của nó phải thực sự phục vụ cho hoạt động này. Các khoản đƣợc tính vào chi chuyên môn nghiệp vụ bao gồm: chi thanh toán dịch vụ công nhƣ phí nguyên, nhiên vật liệu, chi phí điện nƣớc, chi phí vật tƣ văn phòng, tài liệu, báo chí; các chi phí liên quan tới hội thảo khoa học, hội nghị và các chi phí nhằm phục vụ cho hoạt động bình thƣờng của đơn vị. + Thứ ba, các khoản mua sắm, sửa chữa: là các khoản chi để trang bị thêm tài sản (kể cả tài sản cố định), thiết bị hoặc là các khoản chi sửa chữa các tài sản công đang trong quá trình sử dụng trong cơ quan, đơn vị sử dụng NSNN, nhằm phục vụ kịp thời cho nhu cầu hoạt động và nâng cao hiệu suất sử dụng của các tài sản đó. Những khoản chi này tùy thuộc vào hiện trạng tài sản của mỗi đơn vị thuộc diện đƣợc sử dụng vốn NSNN và khả năng nguồn NSNN mà đơn vị đƣợc quyết định các mức chi khác nhau cho phù hợp. + Thứ tư, các khoản chi thường xuyên khác: là các khoản chi nằm trong cơ cấu chi thƣờng xuyên của NSNN, có thời hạn tác động ngắn nhƣng chƣa đƣợc đề cập tới ở 3 nhóm mục tiêu trên. Nếu tiếp cận từ phía các đơn vị sử dụng NSNN thì cơ cấu chi thƣờng xuyên có rất nhiều khoản không liệt vào 3 nhóm mục tiêu trên nhƣ: chi khắc phục thiên tai, cho bầu cử Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp; chi kỷ niệm ngày lễ lớn..., các khoản chi này phát sinh không thƣờng xuyên nhƣng vẫn mang tính chất là các khoản nhằm duy 9 trì hoạt động bình thƣờng của cơ quan, đơn vị sử dụng NSNN nên vẫn đƣợc coi là các khoản chi thƣờng xuyên của NSNN. Nếu tiếp cận theo góc nhìn tổng thể của NSNN thì cũng bộc lộ nhiều khoản chi chƣa đƣợc xếp vào cơ cấu của ba nhóm mục tiêu chi trên nhƣ: chi lƣơng hƣu và bảo hiểm xã hội; chi bổ sung ngân sách cho cấp dƣới; cho hoàn thuế giá trị gia tăng; chi bổ sung quỹ dự trữ tài chính... Việc phân loại theo nội dung kinh tế là tiêu thức đƣợc dùng phổ biến nhất trong mỗi khâu của chu trình NSNN. Đặc biệt trong điều kiện hiện nay, việc quản lý và điều hành NSNN phải theo luật NSNN hiện hành thì vấn đề cụ thể hóa từng nội dung chi phải đƣợc thể hiện ngay trong dự toán. Thông qua đó, các nhà quản lý có thể hoạch định các chính sách hƣớng vào việc nâng cao hiệu quả chi thƣờng xuyên; tăng cƣờng tuân thủ chính sách chế độ chi NSNN tại mỗi đơn vị thụ hƣởng; hạn chế tối đa bất cập trong quá trình chấp hành dự toán NSNN. 1.1.3. Đặc điểm chi thường xuyên của ngân sách nhà nước - Thứ nhất, các khoản chi thƣờng xuyên NSNN nói chung, chi thƣờng xuyên của NSNN đƣợc tiến hành trên cơ sở pháp lý và kế hoạch chi đã đƣợc cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền phê duyệt. Đặc điểm này xuất phát từ chế độ phân phối đặc thù các nguồn lực tài chính mà Nhà nƣớc đóng vai trò là chủ sở hữu, Nhà nƣớc thực hiện cấp phát không hoàn lại nguồn tài chính đó cho các đơn vị sử dụng ngân sách theo nguyên tắc các khoản chi phải đƣợc cân đối, sắp xếp hợp lý, khoa học đảm bảo hiệu quả, tiết kiệm. Đặc điểm này đã quyết định phƣơng pháp điều chỉnh của pháp luật trong lĩnh vực kiểm soát chi đó là phƣơng pháp mệnh lệnh và thủ tục hành chính: việc kiểm soát, thanh toán chi trả các khoản chi NSNN phải tuân thủ các điều kiện chi NSNN luật định: các khoản chi phải có trong dự toán đƣợc 10 cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền giao, đúng tiêu chuẩn, chế độ, định mức và đƣợc thủ trƣởng đơn vị chuẩn chi. Ngoài ra, để đƣợc cấp phát, thanh toán các khoản chi NSNN, các đơn vị sử dụng ngân sách phải tuân thủ thủ tục kiểm soát chi, đảm bảo có đủ hồ sơ, chứng từ hợp lệ, hợp pháp... - Thứ hai, về chủ thể tham gia quan hệ chi thƣờng xuyên của NSNN chủ yếu là cơ quan, đơn vị, tổ chức thuộc bộ máy nhà nƣớc và các tổ chức đƣợc Nhà nƣớc hỗ trợ kinh phí hoạt động; đƣợc chia thành hai nhóm chính: (i) nhóm chủ thể là các cơ quan đại diện cho Nhà nƣớc thực hiện việc cấp phát, thanh toán các khoản chi NSNN: cơ quan tài chính, cơ quan kế hoạch và đầu tƣ, cơ quan kiểm soát chi (KBNN); (ii) nhóm chủ thể gồm các cơ quan, đơn vị, tổ chức đƣợc cấp phát các khoản chi thƣờng xuyên của NSNN (sau đây gọi chung là các đơn vị sử dụng Ngân sách Nhà nƣớc). - Thứ ba, chi thƣờng xuyên của NSNN nhằm mục tiêu thỏa mãn nhu cầu tài chính cho sự vận hành của bộ máy nhà nƣớc và thực hiện các chức năng của Nhà nƣớc; nhằm thỏa mãn các lợi ích công cộng. Các nội dung chi thƣờng xuyên nhƣ chi sự nghiệp văn hóa, xã hội, kinh tế, chi cho hoạt động quản lý nhà nƣớc... do các đơn vị sử dụng ngân sách thực hiện mang tính ổn định tƣơng đối, có tác động trong thời gian ngắn và mang tính chất tiêu dùng. - Thứ tƣ, các quyền của nghĩa vụ chủ thể tham gia quan hệ chi thƣờng xuyên của NSNN đều nhằm hƣớng tới bảo đảm những lợi ích chung. Do đó, nội dung các quyền và nghĩa vụ giữa các nhóm chủ thể có sự bất bình đẳng, một bên nhóm chủ thể đại diện cho nhà nƣớc trong việc cấp phát, thanh toán các khoản chi thƣờng xuyên của NSNN có quyền áp đặt cho nhóm chủ thể khác (các đơn vị sử dụng ngân sách) các quy định bắt buộc phải tuân theo (các quy định có tính nguyên tắc và thủ tục); pháp luật cũng quy định cho nhóm chủ thể thứ hai những quyền chủ động khá linh hoạt (ví dụ nhƣ quyền 11 chủ động quyết định chi tiêu trong phạm vi dự toán đƣợc giao) song những quyền này vẫn phải thực hiện trong giới hạn nhất định nhằm đạt đƣợc lợi ích chung của toàn xã hội mà Nhà nƣớc là ngƣời đại diện. 1.1.4. Một số nguyên tắc trong quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước - Nguyên tắc quản lý theo dự toán Quản lý chi thƣờng xuyên theo dự toán là việc tiến hành chi trả, thanh toán các khoản chi thƣờng xuyên của các đơn vị sử dụng NSNN theo đúng mức chi, đối tƣợng chi, lĩnh vực chi, kế hoạch chi đã đƣợc cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền hoạch định trong năm và đƣợc cụ thể hóa trong dự toán; bất kỳ khoản chi không có trong dự toán thì dù phát sinh thực tế cũng không đƣợc thanh toán chi trả. Trong quá trình thực hiện dự toán chi thƣờng xuyên của mỗi ngành, mỗi cấp, mỗi đơn vị phải căn cứ vào dự toán kinh phí đã đƣợc duyệt mà phân bổ và sử dụng các khoản, mục chi, và phải hoạch toán theo đúng mục lục NSNN đã quyết định. Sự linh hoạt trong quá trình sử dụng kinh phí chi thƣờng xuyên dẫn đến sai lệch về mức chi cho mỗi mục so với dự toán chỉ có thể đƣợc các cơ quan chức năng về quản lý tài chính nhà nƣớc chấp nhận khi đó là các khoản chi thuộc về kinh phí mà đã đƣợc nhận khoán. Theo đó, định kỳ các ngành, các cấp, các đơn vị khi phân tích, đánh giá kết quả thực hiện của kỳ báo cáo phải lấy dự toán làm căn cứ đối chiếu, so sánh. Muốn vậy, dự toán chi đã đƣợc xác lập theo các chỉ tiêu nào, theo khoản, mục nào thì quyết toán chi cũng phải đƣợc lập nhƣ vậy. - Nguyên tắc tiết kiệm hiệu quả Tiết kiệm, hiệu quả trong chi thƣờng xuyên của NSNN đƣợc hiểu là việc các đơn vị sử dụng nguồn kinh phí thƣờng xuyên của NSNN sao cho chi phí bỏ ra là ít nhất mà có thể đem lại hiệu quả lớn cả về mặt kinh tế lẫn xã 12