Tài liệu Luận văn khoa quản trị doanh nghiệp giải pháp phát triển thương mại mặt hàng phụ tùng ôtô trên thị trường miền bắc

CHƢƠNG I: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI PHÁT TRIỂN THƢƠNG MẠI MẶT HÀNG PHỤ TÙNG ÔTÔ TRÊN THỊ TRƢỜNG MIỀN BẮC 1.1 Tính cấp thiết của việc nghiên cứu Cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái thế giới bắt nguồn từ sự sụp đổ của thị trƣờng bất động sản, của hệ thống tài chính ngân hàng…dẫn đến khủng hoảng trong lĩnh vực sản xuất ôtô. Nhƣng hiện nay nền kinh tế thế giới đã thoát khỏi giai đoạn khó khăn nhất của cuộc khủng hoảng, đang bƣớc đầu hồi phục với tốc độ tăng trƣởng kinh tế bình quân là 4,2%, kéo ngành công nghiệp xe hơi thế giới sôi động trở lại. Theo nhận định của các nhà phân tích thị trƣờng ôtô của nhiều nƣớc: ngành công nghiệp xe hơi thế giới đang khởi sắc trở lại, sức tiêu thụ ôtô trên toàn cầu tăng mạnh, tình hình sản xuất của các hãng xe hơi đang hoạt động tích cực nhằm đáp ứng nhu cầu đó. Trƣớc tình hình đó các nhà sản xuất linh kiện phụ tùng ôtô đã tăng công suất để đáp ứng nhu cầu lớn của không những cho các nhà sản xuất xe hơi mà còn cho cả những ngƣời tiêu dùng. Cùng với tốc độ tăng trƣởng kinh tế thế giới, kể từ năm 2004 Việt Nam đã đề ra chiến lƣợc phát triển ngành công nghiệp ô tô đến năm 2010 và tầm nhìn 2020, một thị trƣờng nhiều hứa hẹn cho ngành công nghiệp ôtô Việt Nam phát triển. Bên cạnh đó là đời sống và thu nhập của ngƣời dân Việt Nam ngày một nâng cao. Xu hƣớng tiêu dùng đang bắt nhịp theo xu hƣớng của thế giới, hƣớng tới những sản phẩm đắt tiền với sự an toàn và sang trọng. Lƣợng tiêu thụ ôtô trên thị trƣờng nội địa ngày càng gia tăng. Nhƣng để sản xuất và lắp ráp ôtô đáp ứng nhu cầu nội địa thì phía sau ngành công nghiệp ôtô Việt Nam là vai trò rất quan trọng của thƣơng mại ngành sản xuất, kinh doanh phụ tùng ôtô. Thƣơng mại ngành này mới chỉ phát triển mạnh kể từ năm 2004 khi có quy hoạch phát triển ngành công nghiệp ôtô Việt Nam. Chính vì thế các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh phụ tùng ôtô còn đang gặp nhiều khó khăn. Thể hiện ở thị trƣờng nguồn cung chƣa dồi dào, tuy số lƣợng các sản xuất, kinh doanh là 505 doanh nghiệp nhƣng năm 2004 số doanh nghiệp sản xuất chỉ mới chiếm khoảng 40 doanh nghiệp, năm 2010 tăng lên 70 doanh nghiệp (trong đó doanh nghiệp FDI chiếm khoảng 40, doanh nghiệp trong nƣớc là 30), ngoài ra tốc độ tiêu thụ mặt hàng phụ tùng ôtô tăng không đều và còn chậm, các doanh nghiệp chƣa có sự liên kết với nhau, cũng nhƣ chƣa biết liên kết với các nhà sản xuất lắp ráp ôtô để chuẩn bị cho chiến lƣợc kinh doanh của mình. Thƣơng mại ngành chậm phát triển không thể không tính đến vai trò của nhà nƣớc trong vấn đề nhƣ phát triển hạ tầng, chính sách đầu tƣ, chính sách ƣu tiên. Ngoài ra nhà nƣớc chƣa có định hƣớng rõ ràng về các dòng xe chiến lƣợc để các doanh nghiệp tập trung kinh doanh và sản xuất mặt hàng phụ tùng -1- ôtô chủ chốt, bên cạnh đó chính sách thuế thƣờng xuyên thay đổi gây rất nhiều khó khăn cho các doanh nghiệp. Tuy vậy nhƣng vai trò của ngành đã đóng góp đáng kể vào ngân sách của nhà nƣớc và đã đóng góp rất lớn trong vấn đề giải quyết công ăn việc làm, giúp cho ngành sản xuất và lắp ráp ôtô nƣớc nhà ngày càng phát triển. Hoạt động thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô trên thị trƣờng Việt Nam đang đƣợc nhà nƣớc chú trọng, và sẽ hứa hẹn nhiều tiềm năng phát triển. Qua khảo sát thực tế tại Công ty TNHH Nhâm Tuấn, nhận thấy tình hình chung của hoạt động thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô còn gặp rất nhiều khó khăn. Bên cạnh yếu tố bên trong doanh nghiệp nhƣ về nguồn lực lao động, về công nghệ sử dụng cho hoạt động thƣơng mại thì ngay cả trong định hƣớng phát triển thƣơng mại của công ty cũng có nhiều vấn đề. Qua điều tra cho thấy tốc độ tiêu thụ mặt hàng phụ tùng ôtô tại Công ty có tăng nhƣng số lƣợng còn hạn chế, dẫn tới ảnh hƣởng tới doanh thu tiêu thụ mặt hàng phụ tùng ôtô tại công ty. Kết quả đó một phần là do yếu tố nội tại của công ty, nhƣng phần lớn chịu ảnh hƣởng nhiều từ những yếu kém trong cơ sở hạ tầng thƣơng mại cũng nhƣ trong cơ chế chính sách ban hành của nhà nƣớc. Vấn đề đặt ra cho Công ty TNHH Nhâm Tuấn cũng nhƣ các Công ty kinh doanh khác trong ngành là phải có một cái nhìn tổng thể về thực trạng phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô trên thị trƣờng thế giới, trên thị trƣờng Việt Nam cụ thể ở thị trƣờng miền Bắc, từ đó đề ra những hƣớng đi riêng cho Công ty và có những đề xuất kiến nghị với nhà nƣớc trong phát triển hoạt động thƣơng mại mặt hàng này. Xuất phát từ những lý do trên mà em lựa chọn đi sâu nghiên cứu đề tài: “Giải pháp phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô trên thị trƣờng miền Bắc”. Lấy đơn vị nghiên cứu điển hình là Công ty TNHH Nhâm Tuấn. 1.2 Xác lập và tuyên bố vấn đề trong đề tài Với sự cần thiết đã chỉ ra ở phần trên luận văn “Giải pháp phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô trên thị trƣờng miền Bắc” tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn của phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô trên thị trƣờng miền Bắc. Để thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu trên, luận văn tập trung trả lời các câu hỏi sau: - Bản chất phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô là gì? - Thực trạng phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô nhƣ thế nào? - Những thành công và tồn tại trong phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô? - Ảnh hƣởng của chính sách vĩ mô đến phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô nhƣ thế nào? - Giải pháp giúp phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô trong thời gian tới? -2- 1.3 Các mục tiêu nghiên cứu Đề tài hƣớng tới giải quyết 3 mục tiêu: - Làm rõ những vấn đề lý luận về phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô. - Nghiên cứu thực trạng thƣơng mại và phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô trên thị trƣờng miền Bắc, từ đó thấy đƣợc những thành công và tồn tại trong phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô trên thị trƣờng miền Bắc. - Từ những phát hiện qua nghiên cứu đề ra những giải pháp cho công ty và các doanh nghiệp khác cũng nhƣ có những kiến nghị với Nhà nƣớc trong phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô trên thị trƣờng miền Bắc. 1.4 Phạm vi nghiên cứu đề tài Về nội dung nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu phát triển thƣơng mại theo quy mô, chất lƣợng và hiệu quả phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô của Công ty TNHH Nhâm Tuấn trên thị trƣờng miền Bắc. Nhƣng dƣới góc độ kinh tế thƣơng mại, luận văn chỉ tập trung nghiên cứu các chỉ tiêu về quy mô và chất lƣợng của hoạt động phát triển thƣơng mại. Về không gian: Tập trung nghiên cứu điển hình ở Công ty TNHH Nhâm Tuấn. Với phạm vi thị trƣờng đƣợc giới hạn trên thị trƣờng miền Bắc. Về thời gian: Nghiên cứu thực trạng phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô, số liệu nghiên cứu thu thập từ các báo cáo kết quả kinh doanh của Công ty TNHH Nhâm Tuấn trong giai đoạn từ đầu năm 2007 tới năm 2010. Đồng thời, các dự báo, kiến nghị và đề xuất về giải pháp phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô đƣợc áp dụng cho doanh nghiệp nghiên cứu và các doanh nghiệp kinh doanh mặt hàng phụ tùng ôtô trong khoảng thời gian từ 2010 – 20120. 1.5 Kết cấu luận văn tốt nghiệp Ngoài phần tóm lƣợc, lời cảm ơn, danh mục bảng biểu, danh mục từ viết tắt, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn gồm 4 chƣơng: Chƣơng 1: Tổng quan nghiên cứu về phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô trên thị trƣờng miền Bắc. Chƣơng 2: Cơ sở lý luận cơ bản về phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô trên thị trƣờng miền Bắc. Chƣơng 3: Phƣơng pháp nghiên cứu và kết quả phân tích thực trạng phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô của Công ty TNHH Nhâm Tuấn trên thị trƣờng miền Bắc. Chƣơng 4: Các kết luận và đề xuất giải pháp về việc phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô trên thị trƣờng miền Bắc. -3- CHƢƠNG II: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN THƢƠNG MẠI MẶT HÀNG PHỤ TÙNG ÔTÔ TRÊN THỊ TRƢỜNG MIỀN BẮC 2.1 Một số định nghĩa, khái niệm cơ bản 2.1.1 Mô tả mặt hàng phụ tùng ôtô Từ điển Tiếng Việt do Nhà xuất bản Thanh niên, xuất bản năm 2008, trang 471 có đƣa ra định nghĩa: Phụ tùng là bộ phận nhỏ của một vật, có thể thay thế đƣợc khi hỏng hóc hay hao mòn. Nhƣ vậy phụ tùng ôtô đƣợc hiểu là bộ phận có thể thay thế cho những thành phần, bộ phận cấu tạo nên chiếc xe ôtô. Thông thƣờng cấu tạo của một xe ôtô gồm động cơ, hệ thống truyền lực, gầm xe, điện động cơ, điện thân xe, thân vỏ. Chính vì thế, phụ tùng đi kèm cơ bản gồm các loại nhƣ sau: 1. Phụ tùng động cơ: mục đích của phụ tùng động cơ ôtô (thƣờng sử dụng nhiên liệu xăng hoặc dầu diesel - tạm gọi là động cơ) là chuyển đổi năng lƣợng sinh ra từ quá trình đốt cháy xăng, dầu thành năng lƣợng cơ học để chiếc xe có thể chuyển động đƣợc. Các phụ tùng trong động cơ gồm:  Trục cơ  Bơm dầu  Xilanh  Bộ lọc nhiên liệu  Gioăng mặt  …… 2. Phụ tùng hộp số: nhằm thay đổi tỷ số truyền và moment xoắn từ động cơ đến các bánh xe chủ động phù hợp với moment cản luôn thay đổi và nhằm tận dụng tối đa công suất động cơ.  Bánh răng hộp số  Bầu lọc dầu  Cảm biến tốc độ  Bộ phanh  Van điều khiển  Trục  Bị rọ hộp số  3. …… Phụ tùng phần gầm: quản lý các chức năng lái xe, quay vòng và dừng xe.  Cáp phanh tay  Bộ vi sai -4-  Vành chậu quả dứa  Bơm trợ lực lái  Bộ giảm sóc  Lò xo  ….. Ngoài những phụ tùng cơ bản trên còn có các phụ tùng khác nhƣ: phụ tùng cho thân vỏ, nội thất ôtô, điện điều hoà trong ôtô, các loại ống xả… Minh hoạ một số hình ảnh của phụ tùng nhƣ sau: Tên hàng: Bánh răng số 3; 32R Loại xe: HYUNDAI 15T Hãng sản xuất: SAMSUNG Xuất xứ: Hàn Quốc Loại hàng: Vành chậu quả dứa Loại xe: SAMSUNG 15T Hãng sản xuất: SAMGUNG Xuất xứ: Hàn Quốc -5- 2.1.2 Khái niệm phát triển thƣơng mại 2.1.2.1 Phát triển thƣơng mại Hiện nay chƣa có một định nghĩa chính thống về phát triển thƣơng mại. Do đó, chúng ta dựa trên quan điểm phát triển kinh tế để đƣa ra cách hiểu chính xác hơn về phát triển thƣơng mại. Theo Giáo trình Kinh tế phát triển, trƣờng đại học KTQD, nhà xuất bản lao động – xã hội trang 14 “Phát triển kinh tế là một quá trình lớn lên hay biến đổi về mọi mặt của nền kinh tế trong một thời kỳ nhất định. Trong đó bao gồm sự tăng lên về quy mô sản lƣợng cùng với sự thay đổi về chất của nền kinh tế (nhƣ phúc lợi xã hội, tuổi thọ,…) và những thay đổi về cơ cấu kinh tế. Phát triển kinh tế là một quá trình hoàn thiện về mọi mặt của nền kinh tế bao gồm kinh tế, xã hội, môi trƣờng, thể chế...”. Nhƣ vậy, khái niệm phát triển kinh tế bao hàm các vấn đề cơ bản sau:  Mức độ gia tăng của sản lƣợng quốc gia và sự tăng trƣởng của sản xuất trong một thời kỳ.  Mức độ biến đổi cơ cấu kinh tế của quốc gia thể hiện ở tỷ trọng của công nghiệp, dịch vụ trong tổng sản phẩm quốc dân.  Sự tiến bộ xã hội thể hiện ở đời sống dân cƣ, xóa bỏ nghèo đói, tăng công ăn việc làm và công bằng xã hội. Dựa vào nội hàm phát triển kinh tế có thể hiểu: Phát triển thƣơng mại là sự phát triển về cả chiều rộng cũng nhƣ chiều sâu của các hoạt động thƣơng mại trong nền kinh tế. Đó là sự nỗ lực cải thiện về quy mô, chất lƣợng các hoạt động thƣơng mại trên thị trƣờng nhằm tối đa hóa tiêu thụ và hiệu quả của các hoạt động thƣơng mại, hƣớng tới sự bền vững trong phát triển thƣơng mại. Nhƣ vậy phát triển thƣơng mại thể hiện trên cả ba nội dung: qui mô, tốc độ phát triển thƣơng mại; chất lƣợng trong phát triển thƣơng mại; tính tối ƣu và hiệu quả trong phát triển thƣơng mại Đối với một doanh nghiệp phát triển thƣơng mại mặt hàng là: Sự mở rộng về quy mô thƣơng mại (Tăng sản lƣợng bán ra, mở rộng thị trƣờng tiêu thụ, tăng sự đa dạng của ngƣời bán và ngƣời mua trên thị trƣờng), thay đổi về chất lƣợng thƣơng mại (Thể hiện ở sự dịch chuyển cơ cấu hàng hóa, sự tăng lên của các hàng hóa, dịch vụ có chất lƣợng tốt, mẫu mã đẹp, sang trọng, sự thay đổi phƣơng thức kinh doanh và phân phối từ truyền thống sang hiện đại…nhằm mục tiêu thâm nhập và khai thác tốt hơn thị trƣờng cũ), nâng cao hiệu quả hoạt động thƣơng mại (Thể hiện qua quan hệ so sánh giữa kết quả đạt đƣợc và chi phí bỏ ra để có đƣợc kết quả đó), và phát triển thƣơng mại hƣớng tới mục tiêu bền vững (Đảm bảo hài hoà các mục tiêu kinh tế - xã hội môi trƣờng) -6- 2.1.2.2 Phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô Phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô bao gồm các hoạt động nhƣ sự mở rộng quy mô thƣơng mại, tăng tốc độ tăng trƣởng, nâng cao hiệu quả hoạt động thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô và mục tiêu hƣớng tới phát triển bền vững thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô. Để phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô có thể phát triển theo hai hƣớng là phát triển thƣơng mại theo chiều rộng hoặc chiều sâu: Phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô theo chiều rộng chính là sự mở rộng về quy mô thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô, gia tăng thị phần mặt hàng phụ tùng ôtô của doanh nghiệp trên thị trƣờng, gia tăng số lƣợng doanh nghiệp tham gia thị trƣờng cũng nhƣ gia tăng nhu cầu đối với mặt hàng phụ tùng ôtô. Phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô theo chiều sâu có nghĩa thay đổi về mặt chất lƣợng của hoạt động thƣơng mại, phát triển thƣơng mại theo hƣớng sự tăng trƣởng thƣơng mại một cách đều đặn, ổn định, thay đổi cơ cấu mặt hàng cũng nhƣ thị trƣờng hợp lý, sử dụng hiệu quả các nguồn lực cho phát triển thƣơng mại cùng với áp dụng phƣơng thức kinh doanh thích hợp. Phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô trên thị trƣờng miền Bắc theo hƣớng nâng cao chất lƣợng hoạt động thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô có nghĩa không những cần gia tăng khuyến khích các doanh nghiệp tham gia thị trƣờng nhiều hơn nữa mà còn định hƣớng cho các doanh nghiệp đó sản xuất, kinh doanh những mặt hàng đang chiếm lợi thế, tăng những mặt hàng sản xuất kinh doanh có chất lƣợng tốt, có uy tín thƣơng hiệu trên thị trƣờng. Đối với các doanh nghiệp tham gia sản xuất linh kiện, phụ tùng ôtô thì không những sản xuất những linh kiện phụ tùng ôtô có quy trình sản xuất đơn giản mà còn phải tăng trong các sản phẩm có mức độ công nghệ cao, và cần đảm bảo yêu cầu về an toàn, chính xác, độ bền và đạt tiêu chuẩn quốc tế. Ngoài ra, cần quan tâm đến việc sử dụng hiệu quả các nguồn lực nhƣ nguồn lực lao động, nguồn lực về vốn, nguồn lực công nghệ… cho phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô; Quan tâm đổi mới hình thức sản xuất kinh doanh từ hình thức chỉ hình thành các nhà máy, cửa hàng nhỏ lẻ, riêng biệt phát triển thành cụm công nghiệp sản xuất, chuỗi các cửa hàng kinh doanh phụ tùng ôtô có mối quan hệ mật thiết với nhau, hình thành các trung tâm lớn mua bán phụ tùng ôtô với phƣơng thức kinh doanh đa dạng nhƣ bán hàng và tƣ vấn trực tuyến cho khách hàng, cho phép khách hàng đặt hàng qua mạng cung cấp đầy đủ số lƣợng, mẫu mã, giá cả cho khách hàng. Tích cực thu hút mọi thành phần kinh tế tham gia hoạt động sản xuất kinh doanh linh kiện, phụ tùng ôtô, nâng cao hiệu quả hoạt động các doanh nghiệp này. -7- Với những vấn đề lý thuyết đã phân tích ở trên có thể thấy để phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô cần giải quyết ba vấn đề cơ bản là phát triển thị trƣờng để phát triển thƣơng mại, phát triển nguồn hàng để phát triển thƣơng mại, và tạo lập môi trƣờng thuận lợi để phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô. Thứ nhất: Phát triển thị trường để phát triển thương mại mặt hàng phụ tùng ôtô. Nhân tố thị trƣờng - thị trƣờng đầu ra của mặt hàng phụ tùng ôtô - có ảnh hƣởng rất lớn chi phối toàn bộ hoạt động phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô trên thị trƣờng miền Bắc. Do đó, phát triển thị trƣờng mặt hàng phụ tùng ôtô thực chất là xem xét về dung lƣợng thị trƣờng, về phía cầu mặt hàng. Mặt hàng phụ tùng ôtô là hàng hoá đặc biệt, nó là linh kiện phụ tùng đi kèm với xe ôtô, phải thoả mãn tiêu chuẩn của nhà sản xuất lắp ráp ôtô nên khó thay đổi nhƣ các mặt hàng khác, bởi có những quy định chung về thiết kế, tiêu chuẩn kích thƣớc, quy trình sản xuất đòi hỏi ứng dụng những công nghệ máy móc hiện đại phức tạp, vốn đầu tƣ lớn, không thể thay đổi thƣờng xuyên. Dung lƣợng thị trƣờng mặt hàng phụ tùng ôtô đƣợc xem xét qua cầu về ôtô. Nếu lƣợng tiêu thụ ôtô sản xuất trong nƣớc lớn chứng tỏ số lƣợng linh kiện phụ tùng ôtô cần thiết để sản xuất là lớn. Vậy xác định những tồn tại trong phát triển thị trƣờng để phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô, doanh nghiệp sản xuất kinh doanh phụ tùng ôtô cần điều tra, nghiên cứu, tìm hiểu thị trƣờng thƣờng xuyên để nắm bắt xu hƣớng các dòng xe đang đƣợc tiêu thụ mạnh, dòng xe sẽ đƣợc tiêu thụ mạnh, xu hƣớng sản xuất của các nhà sản xuất lắp ráp ôtô cũng nhƣ thị hiếu tiêu dùng của ngƣời mua xe. Từ đó khai thác, đáp ứng nhu cầu trên thị trƣờng; có phƣớng hƣớng kinh doanh mặt hàng phù hợp, cũng nhƣ sản xuất các linh kiện, phụ tùng đáp ứng kịp thời cho thị trƣờng; Bên cạnh đó các doanh nghiệp cần quan tâm tới các chính sách xúc tiến, dịch vụ hỗ trợ, xây dựng thƣơng hiệu công ty… Thứ hai: Phát triển nguồn hàng để phát triển thương mại mặt hàng phụ tùng ôtô. Nguồn hàng đƣợc hiểu là nguồn tạo ra hàng hoá để cung ứng trên thị trƣờng. Xem xét nguồn hàng trên các góc độ về quy mô nguồn, cơ cấu nguồn, chất lƣợng nguồn và sự ổn định của nguồn cung. Với mặt hàng phụ tùng ôtô thì số lƣợng các doanh nghiệp cung ứng trên thị trƣờng miền Bắc còn rất nhỏ so với nhu cầu mặt hàng này trên thị trƣờng. Nguồn hàng trong phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô đƣợc nhập khẩu chủ yếu từ bên ngoài chiếm tới 90%, chỉ có 10% là do các doanh nghiệp trong nƣớc sản xuất. Vậy yếu kém ở đây chính là số lƣợng nguồn cung hàng trong nƣớc quá thấp, phải phụ thuộc vào nguồn cung bên ngoài quá nhiều. Điều này gây ảnh hƣởng không nhỏ tới sự ổn định nguồn cung, cũng nhƣ phát sinh chi phí cao trong quá trình vận chuyển. Vai trò nhà nƣớc trong phát triển nguồn cung rất quan -8- trọng. Nhà Nƣớc cần tạo lập một môi trƣờng thuận lợi khuyến khích các doanh nghiệp tham gia sản xuất linh kiện, phụ tùng nhiều hơn nữa, đƣa ra các chính sách ƣu đãi về lãi suất, về thuế…để số lƣợng doanh nghiệp tham gia sản xuất trong lĩnh vực này nhiều hơn, với quy mô rộng hơn. Do đó cùng với sự hỗ trợ từ phía nhà nƣớc để ổn định thị trƣờng nguồn cung, các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh phụ tùng ôtô cần liên kết, hợp tác với nhau, mạnh dạn tham gia đầu tƣ sản xuất giữ thế chủ động trong việc cung ứng, đề phòng những rủi ro không thể kiểm soát từ những nguồn cung bên ngoài. Thứ ba: Tạo lập môi trƣờng thuận lợi để phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô. Môi trƣờng cho hoạt động phát triển thƣơng mại bao gồm môi trƣờng kinh tế, chính trị, môi trƣờng pháp luật nhà nƣớc, cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật thƣơng mại….các yếu tố này tác động tới cả thị trƣờng và nguồn hàng. Đối với ngƣời tiêu dùng ôtô, khi chỉ số giá tiêu dùng tăng, giá các mặt hàng thiết yếu tăng tác động mạnh tới chi tiêu của ngƣời dân đặc biệt với mặt hàng phụ tùng ôtô. Bên cạnh đó các chính sách của chính phủ nhƣ gói kích cầu năm 2009 gồm giảm 50% thuế VAT và lệ phí trƣớc bạ, cũng nhƣ hỗ trợ lãi suất ngân hàng 4%; lãi suất cho vay để mua xe, hay tỷ giá hối đoái ngân hàng điều chỉnh…đã tác động tích cực đến thị trƣờng tiêu thụ xe trong nƣớc, giúp các nhà sản xuất ôtô tăng công suất thiết kế, và số lƣợng tiêu thụ linh kiện phụ tùng ôtô cũng tăng lên đáng kể. Vấn đề cơ sở hạ tầng giao thông ở Việt Nam vẫn xảy ra nhiều tình trạng ùn tắc giao thông, đƣờng sá chật hẹp cũng ảnh hƣởng nhiều đến tâm lý ngần ngại mua xe, làm cho lƣợng tiêu thụ giảm, giảm lƣợng xe bán ra và giảm lƣợng phụ tùng cung cấp cho xe. Ngoài ra tệ nạn hàng giả, hàng nhái phụ tùng ôtô tràn lan trên thị trƣờng làm ảnh hƣởng tới lòng tin của khách hàng tới sản phẩm, cũng nhƣ ảnh hƣởng tới uy tín của các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh chân chính. Từ những vấn đề trên để hoạt động thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô phát triển thuận lợi, cần hoàn thiện, thống nhất, chặt chẽ hệ thống luật pháp, tạo môi trƣờng ổn định về chính trị và kinh tế vĩ mô, cải cách các thủ tục hành chính, minh bạch, ổn định các chính sách, tăng cƣờng giám sát thị trƣờng. Ngoài ra nhà nƣớc cần tăng cƣờng tính hiệu quả làm việc của bộ máy tổ chức và hiệu suất làm việc của đội ngũ cán bộ công chức, tăng tính năng động, mở cửa, cạnh tranh của nền kinh tế trong nƣớc. Nhà nƣớc cần có những biện pháp khuyến khích, hỗ trợ các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh phụ tùng ôtô nhƣ hỗ trợ về điều kiện vay vốn, ƣu đãi về thuế suất,…ngoài ra nhà nƣớc cần đầu tƣ cho phát triển kết cấu hạ tầng thƣơng mại về giao thông, thông tin liên lạc,…Hệ thống này đảm bảo việc lƣu thông nhanh chóng, kịp thời, đảm bảo -9- cung cấp nguồn hàng một cách nhanh chóng, tiết kiệm thời gian và chi phí lƣu thông cho doanh nghiệp. 2.2 Một số lý thuyết về phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô trên miền Bắc 2.2.1 Tiêu chí và hệ thống chỉ tiêu đánh giá 2.2.1.1. Tiêu chí đánh giá sự phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô Tiêu chí là một trong những cơ sở xây dựng hệ thống chỉ tiêu đánh giá sự phát triển thƣơng mại sản phẩm. Có nhiều tiêu chí khác nhau đánh giá sự phát triển thƣơng mại sản phẩm, tuy nhiên với nội hàm của phát triển thƣơng mại đã nêu thì đánh giá sự phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô cần dựa các tiêu chí nhƣ: Sự gia tăng về quy mô Sự thay đổi về chất lƣợng của hoạt động thƣơng mại Sự hài hoà về các mục tiêu phát triển thƣơng mại 2.2.1.2 Các chỉ tiêu đánh giá sự phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô Dựa trên ba tiêu chí nêu trên, luận văn sẽ xác định các chỉ tiêu đánh giá phát triển thƣơng mại theo chiều rộng và chiều sâu sẽ đƣợc sử dụng trong chƣơng ba. 1. Nhóm các chỉ tiêu đánh giá theo chiều rộng a. Doanh thu tiêu thụ: Theo sách kinh tế học vi mô xuất bản năm 2008 của GS.TS Ngô Đình Giao: “doanh thu là thu nhập mà doanh nghiệp nhận đƣợc từ việc bán hàng hoá, dịch vụ mà doanh nghiệp bán đƣợc trên thị trƣờng”. Trong kinh tế học, doanh thu đƣợc tính bằng giá thị trƣờng của hàng hoá nhân với lƣợng hàng hoá bán ra. Nếu doanh thu tiêu thụ của doanh nghiệp lớn chứng tỏ quy mô hoạt động thƣơng mại của doanh nghiệp lớn. Nếu ngành hàng có doanh thu tiêu thụ trên thị trƣờng lớn chứng tỏ quy mô hoạt động thƣơng mại mặt hàng trên thị trƣờng sẽ lớn. Đây là chỉ tiêu phản ánh rõ nét nhất về phát triển thƣơng mại mặt hàng. n TR =  Pi * Qi i 1 Trong đó: TR là tổng doanh thu Qi là giá bán một đơn vị mặt hàng i trên thị trƣờng Qi là số lƣợng mặt hàng i bán ra b. Sản lượng tiêu thụ: Trong doanh nghiệp, sản lƣợng tiêu thụ là khối lƣợng mặt hàng bán ra của doanh nghiệp trên thị trƣờng. Sản lƣợng tiêu thụ trên thị trƣờng càng lớn chứng tỏ quy mô của doanh nghiệp lớn và doanh nghiệp có sức ảnh hƣởng chi phối đến thị trƣờng. Trên tầm vĩ mô, sản lƣợng tiêu thụ của toàn ngành là khối lƣợng mặt hàng mà tất cả các doanh nghiệp kinh doanh về mặt hàng bán ra. Nếu mặt hàng tiêu thụ tăng chứng - 10 - tỏ quy mô thƣơng mại mặt hàng tăng lên, mặt hàng đang ngày càng thâm nhập sâu vào thị trƣờng, mặt hàng đang đi nhanh vào khâu lƣu thông và tiêu dùng, đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Để đo lƣờng sự tăng lên của sản lƣợng bán, luận văn sử dụng chỉ tiêu sau: Số lƣợng tăng tuyệt đối của sản lƣợng bán cho biết sự gia tăng tuyệt đối của sản lƣợng bán kỳ sau so với kỳ trƣớc: ∆Q = Q1 – Q0 Trong đó: ∆Q là số lƣợng tăng tuyệt đối của sản lƣợng tiêu thụ kỳ hiện tại so với kỳ gốc Q1 là số lƣợng bán kỳ hiện tại Q0 là số lƣợng bán kỳ gốc ∆Q > 0 có nghĩa là quy mô doanh nghiệp hay quy mô ngành đang đƣợc mở rộng, đây là dấu hiệu tích cực đối với phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô. Tốc độ tăng sản lƣợng bán hay chính là tốc độ tăng trƣởng mặt hàng, đƣợc tính bằng thƣơng số giữa số lƣợng tăng tuyệt đối của sản lƣợng bán năm nay so với số lƣợng bán năm trƣớc. Công thức: g = Q  100% Q0 2. Chỉ tiêu đánh giá phát triển thương mặt hàng phụ tùng ôtô về chiều sâu Chiều sâu của phát triển thƣơng mại sản phẩm nói chung và phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô nói riêng trƣớc hết đƣợc biểu hiện bời chất lƣợng của phát triển thƣơng mại. Để đo lƣờng chất lƣợng của phát triển thƣơng mại, chúng ta có thể dựa vào các chỉ tiêu sau đây:  Tốc độ tăng trƣởng bình quân: Chỉ tiêu này dùng để tính tốc độ tăng trƣởng trung bình trong một giai đoạn. Công thức: T  n1 t2 .t3 .tn T : tốc độ tăng trƣởng bình quân hàng năm t2 .t3 .tn : tốc độ tăng trƣởng hàng năm  Tính ổn định, đều đặn của tăng trƣởng: Đƣợc đánh giá dựa vào tốc độ tăng trƣởng hàng năm và tốc độ tăng trƣởng bình quân. Độ lệch này càng nhỏ thì tăng trƣởng càng ổn định. Công thức:    (t 2 i  t) n  : Tính ổn định của tăng trƣởng ti : Tốc độ tăng trƣởng hàng năm (i= 1,n) - 11 -  t : Tốc độ tăng trƣởng bình quân n : Số năm + Sự chuyển dịch cơ cấu mặt hàng thƣơng mại: Cơ cấu mặt hàng phản ánh tỷ trọng của một nhóm hàng, một sản phẩm nào đó trong tổng giá trị (khối lƣợng thƣơng mại). Tỷ trọng này càng lớn chứng tỏ thƣơng mại mặt hàng đó ngày càng đƣợc mở rộng và có cơ hội phát triển. Tuy nhiên, khi nói chất lƣợng của phát triển thƣơng mại mặt hàng, ngƣời ta quan tâm tới một sự chuyển dịch cơ cấu mặt hàng theo hƣớng hợp lý hay không? Phát triển thƣơng mại mặt hàng về mặt chất lƣợng khi sự phát triển này kéo theo sự chuyển dịch cơ cấu mặt hàng thƣơng mại theo hƣớng gia tăng các mặt hàng có chất lƣợng tốt, mẫu mã đẹp, có giá trị gia tăng cao, có hàm lƣợng chất xám cao, sử dụng tiết kiệm các tài nguyên thiên nhiên cũng nhƣ các nguồn lực thƣơng mại khác. + Sự chuyển dịch cơ cấu thị trƣờng thƣờng mại: Thƣơng mại phát triển về mặt chất lƣợng đòi hỏi thị trƣờng mặt hàng không chỉ đƣợc mở rộng tại các thị trƣờng thành phố, khu vực trung tâm mà những sản phẩm tốt, đẹp phải đến đƣợc với cả những thị trƣờng nông thôn, miền núi, giúp thoả mãn nhu cầu của ngƣời dân, nâng cao mức sống, chất lƣợng cuộc sống của nhân dân vùng nông thôn, vùng sâu. + Sự chuyển dịch cơ cấu phƣơng thức, loại hình kinh doanh, phân phối sản phẩm: Trong thƣơng mại, có nhiều phƣơng thức kinh doanh, mà các doanh nghiệp có thể lựa chọn đƣợc những phƣơng thức phù hợp nhất với điều kiện kinh doanh của mình. Mỗi loại hình kinh doanh có những ƣu điểm cũng nhƣ hạn chế riêng và phù hợp với điều kiện của từng vùng, mặt hàng nhất định. Tuy nhiên, nhìn trên bình diện chung của cả ngành thƣơng mại mặt hàng thì sự phát triển thƣơng mại đòi hỏi phải có sự phát triển các loại hình kinh doanh từ các cửa hàng nhỏ lẻ, buôn bán rời rạc hình thành nên những khu phố chuyên cung cấp mặt hàng, hình thành những showroom quảng cáo rộng, liên kết mở ra những siêu thị, trung tâm mua bán lớn. Sự chuyển dịch đối với các hình thức phân phối trong thƣơng mại cũng diễn ra với xu hƣớng nhƣ vậy. Tức là sự xuất hiện và ngày càng trở nên phổ biến của các hình thức phân phối sản phẩm hiện đại nhƣ bán hàng online, marketing trực tiếp sẽ dần thay thế cho các hình thức phân phối truyền thống. + Sự chuyển dịch cơ cấu các doanh nghiệp tham gia hoạt động thƣơng mại: Để hoạt động thƣơng mại sản phẩm phát triển một cách toàn diện, cần có sự chuyển dịch cơ cấu các loại hình doanh nghiệp tham gia hoạt động thƣơng mại mặt hàng. Cùng với sự phát triển thƣơng mại mặt hàng sẽ có sự tham gia của các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế khác nhau vào hoạt động thƣơng mại từ các doanh nghiệp nhà nƣớc, doanh nghiệp tƣ nhân - 12 - đến các doanh nghiệp nƣớc ngoài. Điều này sẽ tạo sự cạnh tranh, tạo động lực cho sự phát triển thƣơng mại. Đồng thời, cùng với tiến trình phát triển thƣơng mại, sẽ có ngày càng nhiều các công ty thƣơng mại tập đoàn, tổng công ty thƣơng mại, công ty cổ phần, còn các doanh nghiệp nhà nƣớc đƣợc đổi mới và hoạt động hiệu quả hơn. Lợi nhuận và tỷ suất lợi nhuận: Lợi nhuận là phần chênh lệch giữa tổng doanh + thu và tổng chí phí. Nó vừa là mục tiêu hoạt động, vừa phản ảnh hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp trong thời kỳ nhất định. Lợi nhuận đƣợc tính theo công thức: Trong đó: : Là lợi nhuận : Là tổng doanh thu : Là tổng chi phí Lợi nhuận càng cao chứng tỏ doanh nghiệp hoạt động càng có hiệu quả. Tuy nhiên, để đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp một cách chính xác hơn, ngƣời ta sử dụng chỉ tiêu tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu hoặc tỷ suất lợi nhuận trên chi phí. Nó phản ánh doanh nghiệp thu đƣợc bao nhiêu đồng lợi nhuận trên một đồng doanh thu, chi phí. Công thức tính: = hoặc = Tỷ suất lợi nhuận càng cao chứng tỏ hiệu quả kinh tế của doanh nghiệp càng cao Phát triển thƣơng mại tạo ra đƣợc bao nhiêu việc làm, có đóng góp nhƣ thế nào đối với vấn đề xoá đói giảm nghèo, công bằng trong xã hội, có tác động nhƣ thế nào tới môi trƣờng và bảo vệ môi trƣờng sinh thái… Hiệu quả sử dụng lao động thƣơng mại đƣợc đánh giá bằng chỉ tiêu: + W= Trong đó: W: Là năng suất lao động : Là số lao động thƣơng mại bình quân trong kỳ + Hiệu quả sử dụng vốn: HV = Trong đó: HV : là hiệu quả sử dụng vốn V : Là tổng số vốn đầu tƣ. Chỉ tiêu này phản ánh: Để có đƣợc 1 đồng lợi nhuận, doanh nghiệp phải bỏ ra bao nhiều đồng vốn. Hv càng cao chứng tỏ doanh nghiệp sử dụng vốn càng hiệu quả. - 13 - 2.2.2 Các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô a. Các nhân tố thuộc về thị trƣờng mặt hàng phụ tùng ôtô  Thứ nhất về cầu thị trƣờng Theo kinh tế vi mô “cầu là số lƣợng hàng hoá hay dịch vụ mà ngƣời mua có khả năng và sẵn sàng mua ở các mức giá khác nhau trong một thời gian nhất định”. Cầu thị trƣờng là tổng hợp cầu của các cá nhân. Đây là một nhân tố quan trọng là động lực thúc đẩy phát triển thƣơng mại. Cầu thị trƣờng chịu ảnh hƣởng mạnh bởi các yếu tố liên quan tới dân số nhƣ quy mô dân số, sự phân bố dân số…quy mô dân số ảnh hƣởng tới quy mô thị trƣờng còn sự phân bố dân số ảnh hƣởng tới cơ cấu thị trƣờng. Ngoài ra yếu tố thu nhập của ngƣời tiêu dùng sẽ ảnh hƣởng đến sức mua của thị trƣờng. Thu nhập tăng có nghĩa sức mua của thị trƣờng càng tăng, tạo điều kiện cho thƣơng mại sản phẩm phát triển thuận lợi. Cầu thị trƣờng mặt hàng phụ tùng ôtô ảnh hƣởng gián tiếp thông qua cầu thị trƣờng ôtô. Cầu thị trƣờng mặt hàng phụ tùng ôtô hƣớng tới hai khách hàng mục tiêu chính là những nhà sản xuất, lắp ráp xe ôtô và cả những ngƣời tiêu dùng xe ôtô. Nên cầu phụ tùng ôtô đƣợc xem xét bởi hai ngƣời tiêu dùng này. Nếu trên thị trƣờng số lƣợng nhà sản xuất lắp ráp xe lớn thì nhu cầu về phụ tùng ôtô sẽ lớn, ngoài ra sự phân bố về vị trí của những nhà sản xuất sẽ chi phối tới sự phân bố thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô. Đối với ngƣời tiêu dùng xe ôtô, nếu ngƣời dân có thu nhập cao sẽ gia tăng nhu cầu về xe ôtô từ đó tăng nhu cầu bảo dƣỡng sửa chữa, thay thế, làm gia tăng thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô. Yếu tố về lƣợng cầu quyết định tới sự hấp dẫn của thị trƣờng, trong đó lƣợng xe ôtô đƣợc tiêu dùng là yếu tố quan trọng. Với sự phân bố về nhu cầu của thị trƣờng của ngƣời tiêu dùng sẽ ảnh hƣởng tới sự phân bố thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô. Với những vị trí có dân số tập trung đông ảnh hƣởng tới khả năng tiêu thụ ôtô, và trực tiếp và gián tiếp ảnh hƣởng tới sự phân bố mạng lƣới thƣơng mại phụ tùng ôtô.  Thứ hai về cung thị trƣờng Nguồn cung mặt hàng phụ tùng ôtô gồm tất cả các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này. Quy mô của cung phụ thuộc vào quy mô, số lƣợng các doanh nghiệp hoạt động trên thị trƣờng. Nếu có nhiều doanh nghiệp với quy mô kinh doanh mặt hàng phụ tùng ôtô lớn thì khả năng cung ứng mặt hàng phụ tùng ôtô ra thị trƣờng lớn. Cung mặt hàng tăng làm tăng quy mô thƣơng mại mặt hàng trên thị trƣờng. Nhƣng nếu lƣợng cung lớn hơn hoặc nhỏ hơn so với lƣợng cầu, sẽ làm cho thị trƣờng mất cân bằng. Và trong thực tế đối với mặt hàng phụ tùng ôtô hiện nay, cung về mặt hàng phụ tùng ôtô còn rất nhỏ so với nhu cầu hiện tại, chính phủ cần có những chính sách ƣu đãi khuyến khích sự gia tăng của các doanh nghiệp trong nƣớc cũng nhƣ - 14 - ngoài nƣớc tham gia vào cung ứng phụ tùng ôtô. Nguồn cung mặt hàng phụ tùng ôtô trên thị trƣờng sao cho đảm bảo nguồn cung luôn đáp ứng đủ cầu trên thị trƣờng, để luôn giữ thị trƣờng ở trạng thái cân bằng, ổn định, đây là điều kiện ổn định nhằm phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô trên thị trƣờng.  Thứ ba về giá cả thị trƣờng Sự cân bằng trên thị trƣờng cung cầu xác định giá cả thị trƣờng. Sự biến động giá cả hàng hoá trên thị trƣờng ảnh hƣởng mạnh mẽ tới cả cung và cầu thị trƣờng. Giá mặt hàng phụ tùng ôtô tăng lên trong điều kiện các yếu tố khác không đổi sẽ làm gia tăng lợi nhuận thu đƣợc và khuyến khích những doanh nghiệp mở rộng sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên giá tăng đó làm cho các nhà sản xuất lắp ráp ôtô sẽ tăng giá bán xe, dẫn tới nhu cầu của ngƣời tiêu dùng giảm, từ đó tác động đến số lƣợng xe bán ra, ảnh hƣởng đến nhà sản xuất xe, dẫn tới nhu cầu về phụ tùng ôtô ở phía nhà sản xuất lắp ráp ôtô cùng với ngƣời tiêu dùng ôtô giảm, và làm giảm nhu cầu phụ tùng ôtô, ảnh hƣởng tới phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô. Còn nếu giá cả mặt hàng phụ tùng ôtô thấp thì dẫn tới tình huống ngƣợc lại. Vậy giá cả thị trƣờng mặt hàng phụ tùng ôtô nếu phản ánh chính xác cung và cầu mặt hàng phụ tùng ôtô trên thị trƣờng thì hoạt động thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô mới giữ đƣợc trạng thái bình ổn. b. Các nhân tố thuộc về năng lực của ngành Năng lực của ngành là thể hiện thực lực của ngành bao gồm cả điểm mạnh và điểm yếu của ngành. Đánh giá năng lực của ngành thông qua các chỉ tiêu định tính, định lƣợng nhƣ vốn, công nghệ, lao động của ngành, thƣơng hiệu và mạng lƣới phân phối mặt hàng phụ tùng ôtô của ngành…  Vốn Vốn là điều kiện không thể thiếu đƣợc để thành lập doanh nghiệp, đảm bảo cho hoạt động của doanh nghiệp đƣợc tiến hành thuận lợi theo mục đích đã định. Khi có vốn doanh nghiệp có thể sử dụng để thuê lao động, mua tài nguyên và công nghệ. Việc thực hành tiết kiệm và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn sẽ giúp doanh nghiệp mở rộng quy mô, nâng cao hiệu quả của hoạt động thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô. Vốn đầu tƣ trong ngành sản xuất phụ tùng ôtô rất lớn vì đó là ngành cơ khí cần đầu tƣ lớn về máy móc thiết bị có kỹ thuật cao, cần chế tạo ra các chi tiết với độ chính xác cao, đạt tiêu chuẩn quốc tế. còn đối với những nhà kinh doanh thì lƣợng vốn phải lớn thì các mặt hàng cung ứng cho trƣờng mới đảm bảo đa dạng. Đối với những doanh nghiệp có nguồn lực vốn mạnh có điều kiện mở rộng nguồn hàng cung ứng thị trƣờng, luôn chủ động mở rộng hoạt động thƣơng mại của doanh nghiệp trên thị trƣờng, sẽ có ƣu thế so với những doanh nghiệp nguồn lực vốn yếu. - 15 -  Lao động của ngành Lao động trong ngành gồm cả những ngƣời trực tiếp sản xuất linh kiện phụ tùng ôtô, gồm cả những ngƣời trong khâu lƣu thông, cả những ngƣời trực tiếp điều hành hoạt động kinh doanh mặt hàng này trên thị trƣờng. Con ngƣời luôn đóng vai trò quan trọng trong hoạt động phát triển thƣơng mại vì chính con ngƣời là ngƣời chỉ đạo và thực hiện để phát triển thƣơng mại. Tuy nhiên số lƣợng lao động trong ngành là chƣa đủ mà lao động trong ngành còn đòi hỏi phải có trình độ chuyên môn, kỹ thuật cao, phải am hiểu nắm rõ thị trƣờng, phải là những ngƣời lao động đƣợc đào tạo, có tính sáng tạo, nghiêm túc, giữ kỷ luật…thì mới thúc đẩy thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô phát triển nhanh và vững chắc đƣợc.  Khoa học công nghệ Ngày nay công nghệ thực sự trở thành nguồn lực của sản xuất kinh doanh. Nhờ có công nghệ mà những nhà sản xuất linh kiện phụ tùng ôtô áp dụng để cho ra các sản phẩm đạt tiêu chuẩn với độ chính xác cao, nhờ có công nghệ mà năng suất sản xuất sản phẩm cao, tiết kiệm thời gian tăng năng suất dẫn tới hạ giá thành sản phẩm. Cũng nhờ có công nghệ mà những doanh nghiệp kinh doanh phụ tùng ôtô áp dụng trong quá trình tìm kiếm khách hàng, thực hiện các giao dịch mua bán, thanh toán nhanh, thuận tiện,… Do đó, trình độ công nghệ đóng vai trò quan trọng đối với phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô, với sự phát triển công nghệ sẽ giúp cho hoạt động thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô có hiệu quả hơn. c. Các nhân tố thuộc về năng lực của những ngành có liên quan Ngành có liên quan bao gồm ngành thuộc kết cấu hạ tầng nền kinh tế, ngành công nghiệp ôtô, … đây là những ngành cung cấp các yếu tố đầu vào cho hoạt động thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô và quyết định đầu ra của mặt hàng này. Các ngành có liên quan hoạt động hiệu quả, đảm bảo cung ứng đầu vào liên tục, chất lƣợng thì hiệu quả hoạt động thƣơng mại sẽ hiệu quả hơn. Đối với ngành thuộc kết cấu hạ tầng nền kinh tế nhƣ ngành giao thông vận tải, ngành thông tin quảng cáo, ngành giáo dục, ngân hàng, ngành cơ khí…nếu các ngành này phát triển tạo thuận lợi cho hoạt động thƣơng mại phụ tùng ôtô phát triển theo. Nếu giao thông thuận tiện sẽ giúp cho các doanh nghiệp cũng nhƣ ngƣời tiêu dùng tiết kiệm chi phí lƣu thông, tiết kiệm thời gian trong quá trình kinh doanh. Hơn nữa nếu giao thông thuận tiện, có quy hoạch, không bị ùn tắc sẽ kích thích nhu cầu tiêu dùng ôtô từ đó ảnh hƣởng trực tiếp hoặc gián tiếp tới nhu cầu linh kiện phụ tùng ôtô trên thị trƣờng. Nếu ngành thông tin quảng cáo phát triển giúp cho mặt hàng phụ tùng ôtô tiếp cận với ngƣời tiêu dùng một cách nhanh chóng, giúp cho ngƣời tiêu dùng có thể dễ dàng lựa chọn những mặt hàng phụ tùng ôtô đúng với nhu cầu. Ngoài ra ngành ngân - 16 - hàng phát triển tạo cơ hội cho các doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn dễ dàng, tạo sự chuyên nghiệp, nhanh chóng, tiết kiệm chi phí, thời gian trong quá trình thanh toán giữa ngƣời bán lẫn ngƣời mua. Ngành giáo dục, ngành cơ khí phát triển giúp đào tạo nguồn nhân lực cho doanh nghiệp nâng cao về kỹ năng, giúp liên kết với các doanh nghiệp nƣớc ngoài trong việc sản xuất ra những linh kiện phụ tùng ôtô có kỹ thuật phức tạp… Đối với ngành công nghiệp ôtô, đây là ngành liên quan trực tiếp tới hoạt động thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô. Bởi nếu trên thị trƣờng hình thành nhiều nhà sản xuất lắp ráp ôtô thì nhu cầu về linh kiện phụ tùng ôtô lớn, dẫn tới cầu thị trƣờng lớn, kích thích những doanh nghiệp sản xuất kinh doanh phụ tùng ôtô tham gia thị trƣờng cung ứng. Nếu sản lƣợng tiêu thụ ôtô lớn, nảy sinh nhiều nhu cầu về bảo dƣỡng sửa chữa thay thế dẫn tới hình thành các trung tâm dịch vụ sửa chữa, bảo hành xe ôtô, hình thành nhu cầu về mặt hàng phụ tùng ôtô từ các trung tâm này, làm cầu trên thị trƣờng tăng, thúc đẩy hoạt động thƣơng mại phụ tùng ôtô sôi động hơn. d. Các nhân tố thuộc về luật pháp Bất kể doanh nghiệp nào tham gia hoạt động sản xuất kinh doanh đều phải nằm trong giới hạn luật pháp cho phép. Hoạt động thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô chủ yếu đƣợc nhập khẩu từ bên ngoài nên không những chịu sự tác động từ phía luật pháp trong nƣớc mà còn chịu sự tác động từ luật pháp quốc tế. Trong nƣớc, hoạt động thƣơng mại chịu sự quản lý của nhà nƣớc về hoạt động sản xuất, phân phối, quảng cáo trong kinh doanh nhằm bảo về lợi ích cho ngƣời tiêu dùng. Luật pháp nhà nƣớc có vai trò trong việc tạo lập trật tự thị trƣờng, khắc phục tình trạng buôn lậu, hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lƣợng không đảm bảo sức khoẻ cho ngƣời tiêu dùng, cũng nhƣ bảo vệ cho những doanh nghiệp kinh doanh chân chính. Ngoài ra, các thủ tục pháp lý liên quan đến nhập khẩu mặt hàng phụ tùng ôtô, các quy định về thuế nhập khẩu… ảnh hƣởng lớn tới phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô. Nếu các thủ tục hành chính rƣờm rà, chậm chạp sẽ làm tiêu tốn thời gian, nguồn lực của doanh nghiệp một cách không cần thiết, gây chậm trễ trong việc đƣa mặt hàng tới thị trƣờng tiêu thụ. Nhà nƣớc có xây dựng hệ thống luật pháp đồng bộ, tạo hành lang pháp lý thông thoáng thì hoạt động thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô mới có điều kiện phát triển thuận lợi. e. Các chính sách vĩ mô của nhà nƣớc Chính sách vĩ mô của nhà nƣớc gồm chính sách tài khoá và chính sách tiền tệ, chính sách tài khoá sử dụng chi tiêu và thuế, còn chính sách tiền tệ sử dụng lãi suất ngân hàng để điều chỉnh hoạt động kinh tế trên thị trƣờng, ổn định giá cả, cung cầu hàng hoá. - 17 - Các chính sách vĩ mô của nhà nƣớc điều chỉnh hoạt động thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô gồm các chính sách ƣu đãi về lãi suất vay ngân hàng , ƣu đãi về thuế nhập khẩu công nghệ phục vụ cho quá trình sản xuất mặt hàng phụ tùng ôtô, các ƣu đãi về điều kiện vay vốn... Đây là một ngành phụ trợ của ngành công nghiệp ôtô nên đƣợc nhà nƣớc rất ƣu tiên về những điều kiện trên, nên các nhà sản xuất kinh doanh phụ tùng ôtô gặp rất nhiều thuận lợi trong hoạt động kinh doanh của mình, tạo thuận lợi rất nhiều cho hoạt động thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô phát triển. Chính sách tác động đến cung (chính sách tiền lƣơng, chính sách giá…), các chính sách hỗ trợ cho hoạt động thƣơng mại nhƣ: chính sách hạ tầng thƣơng mại giao thông vận tải, ngân hàng, bƣu chính viễn thông…nếu nhà nƣớc ƣu tiên đầu tƣ cho các ngành này tạo rất nhiều thuận lợi cho hoạt động thƣơng mại phụ tùng ôtô diễn ra thông suốt. f. Các nhân tố khác Ngoài ra còn có các nhân tố khác ảnh hƣởng đến sự phát triển của mặt hàng phụ tùng ôtô: sự ổn định và phát triển của nền kinh tế, sự ổn định chính trị của quốc gia, nền văn hoá… 2.3 Tổng quan tình hình khách thể nghiên cứu của những công trình năm trƣớc Mặc dù chƣa có đề tài nào nghiên cứu trực tiếp vai trò phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô, nhƣng trong quá trình hoàn thiện bài viết, em đã thu thập và tìm hiểu đƣợc nhiều nghiên cứu có liên quan đến đề tài của mình. Qua tham khảo các nghiên cứu đó giúp em nhìn nhận vấn đề dƣới nhiều góc độ và nắm bắt hoạt động thƣơng mại phụ tùng ôtô một cách sâu sắc hơn. Cụ thể: Thứ nhất, Nguyễn Thị Son (2010) với đề tài “Phát triển thƣơng mại mặt hàng ô tô Honda trên thị trƣờng miền Bắc tại công ty TNHH Motor N.A Việt Nam”, LVTN khoa Kinh tế thƣơng mại - đại học Thƣơng Mại. Luận văn đƣa ra cách nhìn khái quát về thị trƣờng ôtô và thực trạng tiêu thụ ôtô trên thị trƣờng miền Bắc. Luận văn có sử dụng các phƣơng pháp điều tra, thu thập các dữ liệu thứ cấp để nghiên cứu, điều tra nhu cầu thị trƣờng miền Bắc về mặt hàng ôtô, từ đó đƣa ra các giải pháp phát triển cho phát triển thƣơng mại ôtô Honda trên thị trƣờng miền Bắc. Tuy nhiên, luận văn chƣa làm rõ đƣợc thực trạng và những vấn đề tồn tại trong phát triển thƣơng mại ngành sản xuất - kinh doanh ôtô vì chỉ đi nghiên cứu riêng doanh nghiệp. các vấn đề tồn tại đƣợc chỉ ra ở luận văn cũng chỉ tập trung ở tồn tại trong phát triển thị trƣờng ôtô Honda trên thị trƣờng miền Bắc. Luận văn chƣa nghiên cứu về hạn chế trong phát triển nguồn hàng ôtô cũng nhƣ chƣa tìm ra nguyên nhân của hạn chế nguồn hàng nên vẫn còn thiếu sót khi đƣa ra các giải pháp nhằm phát triển thƣơng mại mặt hàng ôtô trên thị trƣờng miền Bắc. - 18 - Thứ hai, Phạm Thị Mỵ (2008) với đề tài “Giải pháp phát triển dịch vụ sửa chữa và cung cấp thiết bị phụ tùng ôtô suzuki trên thị trƣờng miền Bắc”, LVTN – khoa Kinh tế thƣơng mại - đại học Thƣơng Mại. Luận văn nghiên cứu tập trung về nhu cầu dịch vụ sửa chữa và cung cấp thiết bị phụ tùng ôtô Suzuki, và các giải pháp phát triển dịch vụ sửa chữa và cung cấp thiết bị phụ tùng ôtô suzuki chỉ tập trung ở giải pháp thị trƣờng. Luận văn đề cập đến phạm vi rất nhỏ về thực trạng cung cấp thiết bị phụ tùng ôtô Suzuki. Luận văn chƣa nghiên cứu về thực trạng cung cấp toàn ngành thiết bị phụ tùng ôtô, cũng nhƣ chƣa đƣa ra các giải pháp phát triển dịch vụ liên quan đến nguồn cung hàng. Ngoài những công trình nghiên cứu ở trên còn có những bài báo và một số bài viết về thực trạng tình hình buôn bán phụ tùng ôtô nhập lậu, không rõ nguồn gốc xuất xứ; các vấn đề quản lý thị trƣờng đối với buôn bán phụ tùng ôtô, các quy định của nhà nƣớc về chính sách thuế nhập khẩu linh kiện, phụ tùng ôtô; ngoài ra còn có một số bài báo viết nhận định về lƣợng tiêu thụ phụ tùng ôtô trên thị trƣờng, hay một số khó khăn mà các công ty kinh doanh phụ tùng ôtô đang gặp phải…tất cả các bài báo chỉ tập trung vào từng khía cạnh rất nhỏ trong vấn đề phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô, chƣa có bài báo nào nghiên cứu tổng thể nhu cầu tiêu thụ phụ tùng ôtô cũng nhƣ chƣa có sự đánh giá tổng quát về thực trạng phát triển toàn ngành cung cấp phụ tùng ôtô trên thị trƣờng miền Bắc. Khác với các đề tài nêu trên, đề tài phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô trên thị trƣờng miền Bắc có sự khác biệt ở cả đối tƣợng và nội dung nghiên cứu. về đối tƣợng: đề tài nghiên cứu mặt hàng phụ tùng ôtô. Về nội dung: Đề tài nghiên cứu phát triển thƣơng mại cả ngành hàng. Từ đó đề tài đƣa ra hƣớng giải pháp cho phát triển thƣơng mại không những đề cập đến phát triển thị trƣờng để phát triển thƣơng mại, phát triển nguồn hàng để phát triển thƣơng mại mà còn cả những giải pháp kiến nghị với cơ quan nhà nƣớc trong vấn đề phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô. 2.4 Phân định nội dung nghiên cứu của đề tài Đề tài “Giải pháp phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô trên thị trƣờng miền Bắc” là đề tài mang tính cấp thiết cao xuất phát từ những vấn đề đặt ra trong phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô trên thị trƣờng miền Bắc cũng nhƣ đơn vị nghiên cứu. Qua tổng quan đề tài nghiên cứu ở chƣơng 1 và đối sánh với các công trình năm trƣớc, đề tài tập trung nghiên cứu cụ thể vấn đề sau: Về mặt lý luận 1. Phân định đối tƣợng nghiên cứu: Mặt hàng phụ tùng ôtô. - 19 - Mặt hàng phụ tùng ôtô gồm nhiều loại với những tiêu chí phân loại khác nhau. Đề tài đi theo hƣớng phân loại mặt hàng phụ tùng ôtô theo cấu tạo của xe ôtô nhƣ: phụ tùng động cơ, phụ tùng hộp số, phụ tùng phần gầm, phụ tùng cho thân vỏ,… 2. Phân định nội dung nghiên cứu: Phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô trên thị trƣờng miền Bắc  Khái niệm phát triển thƣơng mại đƣợc tiếp cận dƣới góc độ kinh tế thƣơng mại với nội hàm: phát triển thƣơng mại về quy mô, thay đổi về chất lƣợng của hoạt động thƣơng mại, tính tối ƣu và hiệu quả trong phát triển thƣơng mại nhằm hƣớng tới sự bền vững trong phát triển thƣơng mại.  Phát triển thƣơng mại đƣợc thể hiện theo cả chiều rộng và chiều sâu, trong đó phát triển thƣơng mại theo chiều sâu trong đề tài giới hạn ở sự chuyển dịch cơ cấu thị trƣờng, sản phẩm, sử dụng hiệu quản nguồn lực lao động. Đồng thời đề tài đặt ra ba hƣớng khái quát cho vấn đề phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô: Phát triển thị trƣờng, phát triển nguồn hàng, tạo môi trƣờng cho phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô. 3. Phân định chỉ tiêu đánh giá phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô  Xác định ba tiêu chí đánh giá phát triển thƣơng mại từ bản chất chung của phát triển thƣơng mại gồm không ngừng mở rộng quy mô thƣơng mại, đảm bảo tốt ổn định, hợp lý trong phát triển, kết hợp hài hoà các mục tiêu kinh tế - xã hội - môi trƣờng. Từ đó, xây dựng các nhóm chỉ tiêu đánh giá phát triển thƣơng mại theo chiều rộng, chiều sâu. Các chỉ tiêu đƣợc xây dựng đƣợc sử dụng trong phần thực trạng gồm: Các chỉ tiêu đánh giá phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô trên thị trƣờng miền Bắc về chiều rộng bao gồm: số lƣợng tăng tuyệt đối của sản lƣợng tiêu thụ, tốc độ tăng trƣởng sản phẩm, tổng giá trị thƣơng mại sản phẩm, thị phần; các chỉ tiêu đánh giá phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô về chiều sâu bao gồm: tính ổn định và đều đặn của tăng trƣởng, sự chuyển dịch cơ cấu sản phẩm, sự chuyển dịch cơ cấu thị trƣờng, sự chuyển dịch phƣơng thức loại hình kinh doanh, phân phối sản phẩm, hiệu quả sử dụng nguồn lực thƣơng mại sản phẩm. 4. Phân định các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển thƣơng mại mặt hàng phụ tùng ôtô  Xác định hệ thống 6 nhóm chỉ tiêu đánh giá: thị trƣờng, năng lực của ngành, năng lực của các ngành có liên quan, pháp luật, chính sách vĩ mô của nhà nƣớc và các nhân tố khác. Trong đó sử dụng các yếu tố cụ thể: nhu cầu thị trƣờng, hệ thống văn bản pháp luật, các chính sách hỗ trợ vốn, công nghệ, hệ thống mạng lƣới phân phối để đánh giá ảnh hƣởng của những nhân tố này tới phát triển thƣong mại mặt hàng phụ tùng ôtô trong điều kiện hiện nay để phân tích trong phần thực trạng. - 20 -