Tài liệu Luận văn hoàn thiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện quang bình, tỉnh hà giang

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- CHU THỊ NGỌC DIỆP HOÀN THIỆN QUY HOẠCH TỔNG THỂ PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ HỘI HUYỆN QUANG BÌNH, TỈNH HÀ GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH HÀ NỘI - 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- CHU THỊ NGỌC DIỆP HOÀN THIỆN QUY HOẠCH TỔNG THỂ PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ HỘI HUYỆN QUANG BÌNH, TỈNH HÀ GIANG CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ MÃ SỐ: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ BÍCH NHƢ HÀ NỘI – 2015 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành bản luận văn này ngoài sự cố gắng, nỗ lực của bản thân, học viên đã luôn nhận đƣợc sự quan tâm, giúp đỡ tận tình của nhiều đơn vị và cá nhân. Xin trân trọng cảm ơn quí Thầy, Cô khoa sau đại học trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã giảng dạy và tạo mọi điều kiện thận lợi nhất để học viên hoàn thành chƣơng trình Cao học chuyên ngành Quản lý kinh tế khóa học 2012 -2014. Đặc biệt, trân thành cảm ơn Tiến sĩ Nguyễn Thị Bích Nhƣ đã tận tình hƣớng dẫn và đồng hành cùng tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn này. Cảm ơn những đồng nghiệp của tôi tại huyện Quang Bình tỉnh Hà Giang, các chuyên gia một số sở, ban ngành của Tỉnh Hà Giang đã hỗ trợ, tƣ vấn, đóng góp nhiều ý kiến quý báu và giúp đỡ tôi thu thập thông tin để Luận văn của tôi hoàn thiện về mặt nội dung và hình thức, đạt kết quả nhƣ mong muốn. Cuối cùng, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, những ngƣời thân đã luôn ở bên cạnh tôi trong suốt thời gian viết nghiên cứu này. Họ cũng đã nhắc nhở tôi về tầm quan trọng của nghiên cứu này đối với sự nghiệp cũng nhƣ sự phát triển kiến thức nền tảng của tôi. LỜI CAM KẾT Tôi tên là: Chu Thị Ngọc Diệp Sinh ngày 14 tháng 03 năm 1980 - tại Hà Giang. Quê quán: xã Quản Bạ, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang. Hiện công tác tại: Hội nông dân tỉnh Hà Giang. Là học viên khóa QH-2012-E Cam đoan Luận văn: “Hoàn thiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Quang Bình, tỉnh Hà Giang”. Chuyên ngành: Quản lý kinh tế - Mã số: 60.34.04.10 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: Tiến sỹ Nguyễn Thị Bích Nhƣ. Luận văn đƣợc thực hiện tại Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội. Tôi xin cam đoan bản Luận văn này là công trình nghiên cứu độc lập, do chính tôi hoàn thành. Các tài liệu tham khảo, các nguồn trích dẫn đƣợc sử dụng trong Luận văn này đều đƣợc chú thích nguồn gốc rõ ràng, minh bạch. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan trên. TÓM TẮT 1. Tên luận văn: Hoàn thiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Quang Bình, tỉnh Hà Giang. 2. Tác giả: Chu Thị Ngọc Diệp 3. Chuyên ngành: Quản lý kinh tế 4. Bảo vệ năm: 2015 5. Giáo viên hƣớng dẫn: Tiến sĩ Nguyễn Thị Bích Nhƣ 6. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tƣợng nghiên cứu: Luận văn tập trung vào nghiên cứu quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế huyện Quang Bình - Phạm vi nghiên cứu: Không gian: huyện Quang Bình; Thời gian: Từ năm 2005 đến 2015. 7. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu: - Hệ thống hóa góp phần làm rõ những vấn đề quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Quang Bình trong quá trình phát triển. - Phân tích thực trạng quy hoạch tổng thể huyện Quang Bình trong giai đoạn hiện nay. - Xác định những thành tựu, những hạn chế và nguyên nhân hạn chế của quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội tại huyện Quang Bình. Trên cơ sở đó đề xuất giải pháp đối với quy hoạch tổng thể huyện Quang Bình trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam trong thời gian tới. 8. Những đóng góp mới của luận văn: Trên cơ sở những vấn đề lý luận cơ bản và đánh giá thực trạng quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Quang Bình, luận văn đã đề xuất các nhóm giải pháp đồng bộ góp phần hoàn thiện quy hoạch tổng thể nhƣ: Hoàn thiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện; hoàn thiện bộ máy thực hiện quy hoạch, chính sách thực hiện quy hoạch, công tác kiểm tra, giám sát và thực hiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện... Bên cạnh đó cũng đƣa ra các kiến nghị với Đảng và nhà nƣớc, kiến nghị với tỉnh Hà Giang về một số vấn đề có liên quan đến quy hoạch tổng thể phát triển xã hội huyện Quang Bình. MỤC LỤC DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................................ii MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1 Chƣơng 1 ..................................................................................................................... 5 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUY HOẠCH TỔNG THỂ PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ HỘI HUYỆN .......................... 5 1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ...................................................... 5 1.2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUY HOẠCH TỔNG THỂ PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ HỘI CẤP HUYỆN ............................................................................................... 9 1.2.1. Quy hoạch ......................................................................................................... 9 1.2.2. Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội .................................................. 11 Chƣơng 2 ................................................................................................................... 28 PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ................................................... 28 2.1. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................................... 28 2.2. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU: ............................................................................... 29 Chƣơng 3 ................................................................................................................... 33 THỰC TRẠNG QUY HOẠCH TỔNG THỂ PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI HUYỆN QUANG BÌNH, TỈNH HÀ GIANG .......................................................... 33 3.1. VỊ TRÍ ĐỊA LÝ, ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ CÁC TIỀM NĂNG HUYỆN QUANG BÌNH .......................................................................................................... 33 3.1.1. Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên và các tiềm năng, thế mạnh huyện Quang Bình ........................................................................................................................... 33 3.1.2. Đánh giá chung sự tác động của các điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội đến quy hoạch phát triển kinh tế xã hội của huyện. ......................................................... 41 3.2. THỰC TRẠNG QUY HOẠCH TỔNG THỂ PHÁT TRIỂN KINH TẾ HUYỆN QUANG BÌNH, TỈNH HÀ GIANG ĐẾN NĂM 2020 ............................................. 43 3.2.1. Xây dựng quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện ....................... 43 3.2.2. Tổ chức cơ cấu bộ máy thực hiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện ......................................................................................................................... 73 3.2.3. Xây dựng các chính sách thực hiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện ................................................................................................................... 75 3.2.4. Kiểm tra, giám sát công tác quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện ......................................................................................................................... 91 3.3. ĐÁNH GIÁ QUY HOẠCH TỔNG THỂ PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ HỘI HUYỆN QUANG BÌNH........................................................................................... 93 3.3.1. Đánh giá theo các tiêu chí phát triển kinh tế xã hội huyện Quang Bình đến năm 2013 ................................................................................................................... 93 3.3.2. Đánh giá theo nội dung của quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Quang Bình ................................................................................................... 102 Chƣơng 4 ................................................................................................................. 105 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUY HOẠCH TỔNG THỂ PHÁT TRIỂN KINH TẾ HUYỆN QUANG BÌNH ĐẾN NĂM 2020 ............................................................ 106 4.1 QUAN ĐIỂM HOÀN THIỆN QUY HOẠCH PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ HỘI CỦA HUYỆN QUANG BÌNH ĐẾN NĂM 2020 .................................................. 106 4.2 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUY HOẠCH TỔNG THỂ PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ HỘI HUYỆN QUANG BÌNH ĐẾN NĂM 2020 ....................................... 107 4.2.1. Hoàn thiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện ................... 107 4.2.2. Hoàn thiện bộ máy thực hiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện ....................................................................................................................... 115 4.2.3. Hoàn thiện chính sách thực hiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện ....................................................................................................................... 118 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 138 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Stt Chữ viết tắt Viết đầy đủ 1 UBND Ủy ban nhân dân 2 HĐND Hội đồng nhân dân 3 HTX Hợp tác xã 4 WTO Tổ chức thƣơng mại thế giới 5 ASEAN 6 AFTA 7 GDP Tổng sản phẩm quốc nội 8 FDI Vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài 9 ODA Nguồn vốn ƣu đãi từ nƣớc ngoài 10 USD Đồng đo la Mỹ 11 CNH, HĐH 12 TTCN Tiểu thủ công nghiệp 13 THCS Trung học cơ sở 14 PTTH Phổ thông trung học 15 KHKT Khoa học kỹ thuật 16 KT-XH Kinh tế xã hội 17 CSXH Chính sách xã hội 18 NN&PTNT Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á Khu vực mậu dịch tự do ASEAN Công nghiệp hóa, hiện đại hóa Nông nghiệp và phát triển nông thôn i DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 3.1: Các chỉ tiêu chuyển dịch cơ cấu kinh tế huyện Quang Bình (2010 - 2020) ..........................................................................................................................45 Bảng 3.2: Các chỉ tiêu cơ bản của phƣơng án phát triển kinh tế xã hội huyện Quang Bình (2011 - 2020) ...........................................................................................48 Bảng 3.3. Dự báo tổng giá trị gia tăng, tốc độ tăng trƣởng và cơ cấu nội ngành nông, lâm, ngƣ nghiệp đến năm 2020 ..............................................................54 Bảng 3.4. Bố trí sử dụng đất đai huyện Quang Bình đến năm 2020 ........................71 Bảng 3.5. Biểu tổng hợp độ tuổi, trình độ chuyên môn và mức độ hoàn thành nhiệm vụ của cán bộ, công chức làm công tác quy hoạch tổng thể phát triển kinh tếxã hội huyện Quang Bình giai đoạn 2010 - 2013 .............................................73 Bảng 3.6. Kết quả Cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và giao đất tại huyện Quang Bình giai đoạn 2011 - 2013...................................................................77 Bảng 3.7. Hoạt động huy động vốn của Ngân hàng CSXH huyện Quang Bình giai đoạn 2009 - 2013 ..............................................................................................82 Bảng 3.8. Hoạt động huy động vốn của Ngân hàng Nông nghiệp và PTNT huyện Quang Bình giai đoạn 2009 - 2013...................................................................82 Bảng 3.9. Cơ cấu dƣ nợ cho vay của Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Quang Bình giai đoạn 2009 - 2013 ..............................................................................85 Bảng 3.10: Cơ cấu dƣ nợ cho vay của Ngân hàng Nông nghiệp và PTNT huyện Quang Bình giai đoạn 2009 - 2013...................................................................86 Bảng 3.11. Đánh giá về kế hoạch thực hiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội của huyện Quang Bình giai đoạn 2010 - 2013 ...........................................91 Bảng 3.12. Đánh giá tiến độ thực hiện các mục tiêu của quy hoạch tổng thể ..........93 phát triển kinh tế xã hội huyện Quang Bình tính đến hết 31/12/2013 ......................93 Bảng 4.1. Tổng hợp nhu cầu đầu tƣ phát triển huyện Quang Bình giai đoạn 2011 2020 ................................................................................................................124 ii DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ Sơ đồ 2.1: Quy trình nghiên cứu đƣợc thể hiện nhƣ sau: .........................................29 Sơ đồ 2.2: Khung lý thuyết nghiên cứu quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội cấp huyện...................................................................................................................31 iii MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài: Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội vùng, lãnh thổ là luận chứng phát triển kinh tế xã hội và tổ chức không gian các hoạt động kinh tế - xã hội hợp lý trên lãnh thổ nhất định trong một thời gian xác định. Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội là căn cứ để thể hiện sự nhất quán trong phát triển của mỗi địa phƣơng và là cơ sở phát huy sức mạnh tổng hợp, sự phối hợp hoạt động giữa các ngành, các lĩnh vực của địa phƣơng trong quá trình phát triển. Vì vậy, Quy hoạch tổng thể cũng là một trong những căn cứ để xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế xã hội 5 năm và kế hoạch hàng năm của địa phƣơng. Quy hoạch tốt giúp các thành viên trong cộng đồng tham gia vào việc định hƣớng phát triển của địa phƣơng đó và giúp họ tìm thấy một sự cân bằng giữa sự phát triển với việc cung cấp các dịch vụ cơ bản, bảo vệ môi trƣờng và những biến đổi trong khoa học và công nghệ, từ đó các thành viên trong cộng đồng sẽ có nhiều lựa chọn tốt về cải thiện môi trƣờng sống. Xác định đƣợc tầm quan trọng của việc quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội, năm 2010, UBND tỉnh Hà Giang đã rất quan tâm đến công tác xây dựng quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội các huyện, thành phố trên địa bàn tỉnh trong đó có huyện Quang Bình. UBND tỉnh đã có Quyết định số 3232/QĐ-UB ngày 19/10/2010 về phê duyệt quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Quang Bình đến năm 2020. Huyện Quang Bình là huyện miền núi nằm ở phía Tây Nam của tỉnh Hà Giang đƣợc chia tách từ 12 xã của huyện Bắc Quang, 1 xã của huyện Xín Mần, 2 xã của huyện Hoàng Su Phì theo Nghị định 146 ngày 01/12/2003 của Thủ tƣớng Chính phủ. Trong những năm qua công tác quy hoạch của huyện luôn đƣợc quan tâm. Sau khi huyện Quang Bình đƣợc UBND tỉnh phê duyệt quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Quang Bình đến năm 2020, huyện đã nhanh chóng triển khai và đƣa vào thực hiện ngay từ đầu năm 2011. Qua quá trình thực hiện quy hoạch cho thấy các quan điểm, mục tiêu cơ bản và định hƣớng phát triển các ngành, lĩnh vực, lãnh thổ đề ra trong quy hoạch là phù hợp, các dự án trọng điểm đang đƣợc đƣa vào 1 thực hiện trong các kế hoạch 5 năm và hàng năm; kinh tế - xã hội của huyện đã có những chuyển biến đáng kể, tốc độ tăng trƣởng kinh tế đạt mức cao, thu nhập bình quân đầu ngƣời tăng từ 10 triệu triệu đồng/ngƣời (năm 2010) lên 16,2 triệu đồng/ngƣời năm 2013; cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hƣớng tích cực; những lợi thế về đất đai, rừng, nguồn nƣớc và lao động đã tạo cho huyện Quang Bình bƣớc đi vững chắc trong sự nghiệp phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội có bƣớc phát triển, chính trị ổn định, quốc phòng - an ninh đƣợc giữ vững, xây dựng Đảng và chính quyền vững mạnh, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân đƣợc nâng lên, huyện Quang Bình đƣợc tỉnh Hà Giang xác định là huyện động lực của tỉnh Hà Giang. Để có đƣợc những kết quả tích cực đó là có sự đóng góp của công tác quy hoạch trong những năm qua. Tuy nhiên, trong những năm qua bối cảnh phát triển kinh tế xã hội của cả tỉnh nói chung, huyện Quang Bình nói riêng đã có những thay đổi do có nhiều yếu tố mới tác động mạnh đến quá trình phát triển kinh tế - xã hội mà khi xây dựng quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Quang Bình đến năm 2020 chƣa đề cập đến nhƣ tình hình diễn biến của suy thoái kinh tế thế giới, toàn cầu hoá và cạnh tranh sâu sắc, tiến bộ khoa học và sử dụng công nghệ mới vào sản xuất - kinh doanh sẽ là hƣớng chính cho phát triển kinh tế trong giai đoạn mới; Chính phủ ban hành Nghị quyết 11/NQ-CP ngày 24/2/2011 về “giải pháp kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, đảm bảo an sinh xã hội” đã có ảnh hƣởng tới sự đầu tƣ các nguồn lực đối với các địa phƣơng đặc biệt là đối với những huyện mới đƣợc thành lập vì vậy huyện Quang Bình đã gặp không ít khó khăn, thách thức trong việc đầu tƣ các nguồn lực cho phát triển kinh tế xã hội; tình hình diễn biến thời tiết khí hậu thời tiết thất thƣờng chƣa lƣờng trƣớc đƣợc nhƣ rét đậm rét hại kéo dài, nắng nóng, hạn hán, mƣa bão, gió lốc, lũ quyét thƣờng sảy ra làm ảnh hƣởng đến quá trình phát triển kinh tế của huyện. Những yếu tố trên đã tác động vào quá trình thực hiện quy hoạch đã dẫn đến một số chỉ tiêu đạt chậm và không đạt nhƣ. Để đẩy mạnh phát triển kinh tế, nâng cao đời sống vật chất, văn hóa tinh thần của nhân dân và dự báo những xu thế phát triển mới trong thời gian tới thì việc tìm kiếm những biện pháp hoàn thiện Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Quang Bình là rất cần thiết và có ý nghĩa. Trong khi đó, từ khi thành lập huyện Quang Bình đến nay chƣa có một đề 2 tài nghiên cứu nào nghiên cứu bổ sung, hoàn thiện Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Quang Bình. Vì vậy học viên đã mạnh dạn lựa chọn đề tài “Hoàn thiện Quy hoạch phát triển kinh tế xã hội huyện Quang Bình, tỉnh Hà Giang" làm đối tƣợng nghiên cứu luận văn thạc sĩ quản lý kinh tế. 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là tìm kiếm giải pháp hoàn thiện Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Quang Bình, tỉnh Hà Giang. 3. Câu hỏi nghiên cứu Câu hỏi đặt ra trong quá trình xây dựng đề tài là, để hoàn hiện Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Quang Bình, tỉnh Hà Giang cần phải có giải pháp nhƣ thế nào cho phù hợp với điều kiện thực tế hiện nay? 4. Nội dung nghiên cứu Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Phân tích, đánh giá thực trạng quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện, từ đó chỉ ra những ƣu điểm, nhƣợc điểm, nguyên nhân cụ thể trong quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện. Đề xuất một số giải pháp để hoàn thiện quy hoạch phát triển kinh tế xã hội huyện Quang Bình, tỉnh Hà Giang. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Phƣơng pháp thu thập, tổng hợp và phân tích số liệu; Phƣơng pháp dự báo; Phƣơng pháp thống kê; Phƣơng pháp chuyên gia qua tƣ vấn và qua các hội nghị. 6. Phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu. 6.1. Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi không gian: Trên địa bàn huyện Quang Bình, tỉnh Hà Giang Mốc thời gian nghiên cứu: Đánh giá thực trạng quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Quang Bình từ ngày lập quy hoạch đến nay (2010 2013); đề xuất giải pháp hoàn thiện quy hoạch phát triển kinh tế xã hội huyện đến năm 2020. 3 - Nghiên cứu Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn huyện Quang Bình tỉnh Hà Giang theo những 4 nội dung cơ bản của công tác quy hoạch bao gồm: Xây dựng quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện; tổ chức cơ cấu bộ máy thực hiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện; xây dựng các chính sách thực hiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện; kiểm tra, giám sát công tác quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện. 6.2. Đối tƣợng nghiên cứu: Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Quang Bình. 7. Cấu trúc luận văn Luận văn ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, các bảng biểu số liệu, sơ đồ, hình vẽ Luận văn đƣợc chia làm 4 chƣơng; trong đó: Chƣơng 1: Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan và cơ sở lý luận về quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện. Chƣơng 2: Phƣơng pháp và địa bàn nghiên cứu. Chƣơng 3: Thực trạng quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Quang Bình. Chƣơng 4: Giải pháp hoàn thiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Quang Bình đến năm 2020. 4 Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUY HOẠCH TỔNG THỂ PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ HỘI HUYỆN 1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Đã có một số nghiên cứu về mục đích, vai trò của Quy hoạch trong phát triển kinh tế xã hội nhƣ: Giáo trình Quy hoạch tổng thể do các tác giả Nguyễn Hữu Ngữ và Lê Minh Khôi, là các giảng viên của Khoa Tài nguyên Đất và Môi trƣờng Nông nghiệp của Trƣờng Đại học Nông lâm Huế biên soạn nghiên cứu về Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội. Bản nghiên cứu hoạch định phát triển kinh tế - xã hội, lý luận và thực tiễn ở Việt Nam của tác giả PGS. TS. Ngô Thắng Lợi do Nhà xuất bản chính trị quốc gia Sự thật phát hành tại Hà Nội 2011 Các nghiên cứu trên đều nghiên cứu về quy hoạch ở dƣới các góc độ khác nhau. Song chủ yếu nghiên cứu về Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội nói chung, vai trò của Quy hoạch đối với phát triển xã hội nói riêng và các giải pháp tổ chức thực hiện. Luận văn thạc sĩ: "Một số ý kiến hoàn thiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Hoành Bồ thời kỳ 2001 - 2010". Tác giả đã thiết kế luận văn thành 3 chƣơng bao gồm: Chƣơng 1, Cơ sở lý luận xây dựng, hoàn thiện quy hoạch vùng lãnh thổ cấp huyện; Chƣơng 2, quy hoạch và tình hình thực hiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Hoành Bồ tỉnh Quảng Ninh 2001 - 2010; Chƣơng 3, một số ý kiến hoàn thiện quy hoạch tổng thể kinh tế xã hội huyện Hoành Bồ thời kỳ 2001 - 2010, bao gồm những nội dung hoàn thiện quy hoạch tổng thể kinh tế - xã hội huyện Hoành Bồ thời kỳ 2001 - 2010 và những giải pháp chủ yếu thực hiện quy hoạch. Luận văn đã làm rõ đƣợc cơ sở lý luận cơ bản về xây dựng quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội cấp huyện và sử dụng dữ liệu thực tế để đánh giá sự phát triển các ngành, lĩnh vực ở huyện, làm cơ sở điều chỉnh quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế huyện, đồng thời đƣa ra hệ thống giải pháp để thực hiện những điều chỉnh đó. Luận văn thạc sĩ "Hoàn thiện quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội quận 5 Long Biên, thành phố Hà Nội đến năm 2015". Luận văn đƣợc thiết kế thành 3 chƣơng, bao gồm Chƣơng 1, cơ sở lý luận và thực tiễn để hoàn thiện quy hoạch phát triển kinh tế xã hội quận Long Biên; Chƣơng 2, thực trạng quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội quận Long Biên từ năm 2003 đến nay; Chƣơng 3, định hƣớng và giải pháp hoàn thiện quy hoạch phát triển kinh tế xã hội quận Long Biên đến 2015 Luận văn thạc sĩ: "Hoàn thiện quy hoạch phát triển kinh tế huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang đến năm 2020". Tác giả đã thiết kế luận văn thành 4 chƣơng bao gồm: Chƣơng 1, Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan và cơ sở lý luận về quy hoạch phát triển kinh tế cấp huyện; chƣơng 2, phƣơng pháp và địa bàn nghiên cứu; chƣơng 3, Thực trạng quy hoạch phát triển kinh tế huyện Hoàng Su Phì - Hà Giang; chƣơng 4, giải pháp hoàn thiện quy hoạch phát triển kinh tế huyện Hoàng Su Phì đến năm 2020. Luận văn đã làm rõ đƣợc cơ sở lý luận cơ bản về xây dựng quy hoạch phát triển kinh tế cấp huyện và sử dụng các phƣơng pháp để nghiên cứu, nêu đƣợc đặc điểm địa bàn nghiên cứu; luận văn đã sử dụng dữ liệu thực tế để đánh giá sự phát triển các ngành, lĩnh vực ở huyện, làm cơ sở điều chỉnh quy hoạch phát triển kinh tế huyện, đồng thời đƣa ra hệ thống giải pháp để thực hiện những điều chỉnh đó. Trong những năm qua hầu hết các huyện, tỉnh trong cả nƣớc đã và đang xây dựng quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội của địa phƣơng định hƣớng đến năm 2020. Trong đó các địa phƣơng cũng đã đƣa ra những định hƣớng phát triển các ngành, lĩnh vực đến năm 2020, có thể lấy một số ví dụ nhƣ: Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Phú Lƣơng đến năm 2020 (đƣợc UBND tỉnh Thái Nguyên phê duyệt tại quyết định số 31/2011/QĐUBND ngày 21 tháng 6 năm 2011). Quy hoạch đƣợc xây dựng phù hợp với quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội tỉnh Thái Nguyên. Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Phú Lƣơng đƣợc phê duyệt gồm những nội dung chủ yếu nhƣ: - Quan điểm phát triển. - Mục tiêu phát triển bao gồm mục tiêu tổng quát và mục tiêu cụ thể. 6 - Định hƣớng phát triển một số ngành, lĩnh vực, bao gồm định hƣớng phát triển các ngành kinh tế, các lĩnh vực xã hội và định hƣớng phát triển không gian và hệ thống kết cấu hạ tầng. - Các chƣơng trình dự án ƣu tiên đầu tƣ. - Một số giải pháp thực hiện quy hoạch nhƣ đƣa ra cơ chế chính sách quản lý kinh tế, phát triển nguồn nhân lực; huy động các nguồn vốn đầu tƣ; phát triển mở rộng thị trƣờng; đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ và giải pháp tổ chức thực hiện quy hoạch. Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Tân Yên đến năm 2020 (đƣợc UBND tỉnh Bắc Giang phê duyệt tại quyết định số 100/QĐ-UBND ngày 20 tháng 12 năm 2007). Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội hội huyện Tân Yên tỉnh Bắc Giang đến năm 2020 đƣợc phê duyệt gồm những nội dung chủ yếu nhƣ: - Quan điểm phát triển. - Mục tiêu phát triển bao gồm các mục tiêu cụ thể về kinh tế, văn hóa xã hội, môi trƣờng và về an ninh quốc phòng. - Định hƣớng phát triển các ngành, lĩnh vực, bao gồm định hƣớng phát triển ngành nông lâm nghiệp thủy sản; khối công nghiệp và xây dựng; ngành dịch vụ; cơ sở hạ tầng; phát triển đô thị và định hƣớng. - Một số giải pháp thực hiện quy hoạch nhƣ giải pháp huy động các nguồn vốn đầu tƣ; đổi mới cơ chế chính sách; nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực; phát triển mở rộng thị trƣờng; đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ; chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông thôn và những giải pháp về phát triển lĩnh vực văn hóa xã hội, cuối cùng là giải pháp tổ chức thực hiện quy hoạch. Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc đến năm 2020 (đƣợc UBND tỉnh Vĩnh Phúc phê duyệt tại quyết định số 4108/QĐ-UBND ngày 31 tháng 12 năm 2010). Quy hoạch đƣợc xây dựng phù hợp với quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội tỉnh Vĩnh Phúc. Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Bình Xuyên tỉnh Vĩnh Phúc đƣợc phê duyệt gồm những nội dung chủ yếu nhƣ: 7 - Quan điểm phát triển và mục tiêu phát triển bao gồm mục tiêu tổng quát và mục tiêu cụ thể trên các lĩnh vực. - Quy hoạch phát triển một số ngành, lĩnh vực, bao gồm quy hoạch phát triển các ngành công nghiệp xây dựng; phát triển nông lâm thủy sản; phát triển thƣơng mại dịch vụ; quy hoạch các lĩnh vực văn hóa chủ yếu nhƣ phát triển nguồn nhân lực, phát triển ..., y tế, chăm sóc sức khỏe cộng đồng, phát triển văn hóa, công nghệ thông tin thể thao, nƣớc sạch vệ sinh môi trƣờng; quy hoạch hệ thống hạ tầng kỹ thuật. - Quy hoạch phát triển hệ thống hạ tầng kỹ thuật. - Định hƣớng tổ chức không gian kinh tế xã hội và quy hoạch sử dụng đất. - Các giải pháp chủ yếu thực hiện quy hoạch, bao gồm giải pháp phát triển nguồn nhân lực và chuyển dịch cơ cấu lao động từ khu vực nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ; huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn vốn đầu tƣ; phát triển kinh tế nhiều thành phần; đổi mới cơ chế, chính sách và hành chính; ứng dụng khoa học và công nghệ; đẩy mạnh phát triển các lĩnh vực văn hóa, xã hội và môi trƣờng về xoá đói giảm nghèo và tổ chức chỉ đạo thực hiện quy hoạch. Mặc dù có rất nhiều tài liệu nghiên cứu về Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội cả về mặt lý thuyết đến thực tiễn. Hầu hết các địa phƣơng cấp huyện đã và đang xây dựng cho mình quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội, học viên nhận thấy cơ bản đã dự báo sự phát triển và tổ chức không gian các đối tƣợng kinh tế, xã hội, môi trƣờng cho một giai đoạn nhất định ở từng địa phƣơng. Tuy nhiên, các tài liệu nghiên cứu cụ thể về hoàn thiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội cấp huyện có rất ít. Đã có một vài luận văn nghiên cứu về hoàn thiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế huyện mà học học viên đã tham khảo nhƣng những bản luận văn đó chƣa đầy đủ, cụ thể nhƣ luận văn thạc sĩ "Một số ý kiến hoàn thiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Hoành Bồ tỉnh Quảng Ninh thời kỳ 2001 - 2010". Tác giả đã không phân tích đầy đủ các điều kiện phát triển kinh tế xã hội của huyện Hoành Bồ (đây là yếu tố quan trọng tác động đến sự phát triển), không đƣa ra bản quy hoạch cụ thể nên không có sơ sở để đánh giá sự phù hợp, tính hiệu quả của quy hoạch đã đƣợc xây dựng và cần phải điều chỉnh quy hoạch nhƣ tác giả đã đề xuất. Đối với luận văn thạc sĩ "Hoàn thiện 8 quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội quận Long Biên, thành phố Hà Nội đến năm 2015", Tác giả đã không đánh giá đƣợc kết quả triển khai thực hiện quy hoạch phát triển kinh tế xax hội trên địa bàn quận Long Biên nhƣ thế nào mà lập tức đƣa ra ngay các giải pháp hoàn thiện quy hoạch là không có cơ sở khoa học; Luận văn thạc sĩ: "Hoàn thiện quy hoạch phát triển kinh tế huyện Hoàng Su Phì đến năm 2020". Tác giả mới chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu quy hoạch lĩnh vực kinh tế. . Đối với quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội một số huyện đã xây dựng mà học viên đã đề cập ở phần trên cho thấy cơ bản các quy hoạch nêu trên chƣa quan tâm đề ra khâu tổ chức thực hiện quy hoạch mới chỉ dừng lại việc triển khai quy hoạch một cách công khai; kêu gọi đầu tƣ và đƣa vào kế hoạch phát triển giai đoạn 5 năm, 1 năm mà không đề cập tới việc cần phải nâng cao trình độ ngƣời thực hiện quy hoạch; việc kiểm tra, đôn đốc và đánh giá sơ tổng kết việc thực hiện quy hoạch hàng năm hay 5 năm mà trong khi đó đây mới là yếu tố rất quan trọng để hoàn thiện quy hoạch. Việc sơ kết, tổng kết đánh giá quy hoạch theo từng giai đoạn chƣa đƣợc thực hiện nhiều vì chƣa đến kỳ đánh giá đặc biệt là đối với huyện Quang Bình (xây dựng quy hoạch vào năm 2010, đánh giá quá trình thực hiện vào năm 2015). Trƣớc tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan nhƣ trên và trƣớc những nhân tố mới tác động đến quá trình thực hiện quy hoạch huyện Quang Bình tỉnh Hà Giang rất cần có những nghiên cứu thật chi tiết về hoàn thiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Quang Bình nhằm đƣa huyện Quang Bình phát triển một cách nhanh nhất và bền vững. 1.2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUY HOẠCH TỔNG THỂ PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ HỘI CẤP HUYỆN 1.2.1. Quy hoạch 1.2.1.1 Khái niệm về quy hoạch Theo GS. Sir Peter Hall, Đại học Tổng hợp London, Chủ tịch Hiệp hội Đô thị và Nông thôn Vƣơng quốc Anh, thì “Quy hoạch nhƣ một hoạt động chung, bao gồm việc tạo ra một chuỗi hành động có trình tự, dẫn đến việc đạt một hay nhiều mục tiêu đề ra. Các phƣơng tiện thực hiện chính sẽ là các thuyết minh đƣợc hỗ trợ một cách thích hợp bới các dự báo thống kê, các quan hệ toán học, các đánh giá 9 định lƣợng và các sơ đồ minh họa mối quan hệ giữa các thành tố khác nhau của bản quy hoạch. Các bản quy hoạch có thể bao gồm hoặc không bao gồm các phác thảo vật thể chính xác của các công trình” (Hall, 1992). Còn theo PGS, KTS, TS. Trần Trọng Hanh trình bày trong báo cáo “Giải pháp cho cách tiếp cận tổng hợp quy hoạch vùng ở Việt Nam” tại Hội thảo “Đổi mới công tác quy hoạch vùng ở Việt Nam” thì “Quy hoạch là sự trù tính cách thức, đƣờng lối trƣớc khi làm” (Trần Trọng Hanh, 2013). Theo Viện Chiến lƣợc phát triển (2004): "Quy hoạch là việc lựa chọn phƣơng án phát triển và tổ chức không gian kinh tế - xã hội cho thời kỳ dài hạn trên lãnh thổ xác định". Đối tƣợng quy hoạch là các hoạt động kinh tế - xã hội. Khái niệm quy hoạch hiện vẫn còn nhiều bàn cãi và chƣa ra đƣợc một khái niệm "chuẩn" và thống nhất. Tuy nhiên quy hoạch trong bối cảnh mới đƣợc PGS, TS. Hoàng Sỹ Động trên diễn đàn xây dựng luật Quy hoạch tại báo điện tử Kinh tế và dự báo ngày 1.6.2013 có viết về Nhận thức, tiếp cận, khái niệm, nội dung cơ bản của Quy hoạch tổng thể trong bối cảnh mới, trong đó có khái niệm: “Quy hoạch là lộ trình của các hoạt động chính để đạt đƣợc mục tiêu rõ ràng, chú trọng tổ chức không gian trên cơ sở khai thác, phát huy tiềm năng, lợi thế tại một phạm vi không gian nhất định và theo thời gian xác định”. Tại giáo trình khoa học quản lý (2014) của trƣờng Đại học kinh tế - Đại học Quốc gia: Nếu chiến lƣợc là vạch ra các hƣớng đi cho sự phát triển trong một thời gian dài thì quy hoạch thể hiện tầm nhìn, sự bố trí chiến lƣợc về thời gian, không gian lãnh thổ, xây dựng khung vĩ mô về tổ chức không gian để chủ động hƣớng tới mục tiêu, đạt hiệu quả cao và phát triển bền vững. Trên thực tế, quy hoạch là sự cụ thể hóa chiến lƣợc cả về mục tiêu và giải pháp. Quy hoạch cũng nhƣ chiến lƣợc xét cho cùng vẫn là định hƣớng - là luận chứng về tính tất yếu, hợp lý cho sự phát triển và tổ chức không gian kinh tế xã hội dài hạn dựa trên sự bố trí hợp lý, bền vững kết cấu hạ tầng vật chất, kỹ thuật phù hợp với những điều kiện tự nhiên - kinh tế - xã hội và môi trƣờng sinh thái... Kết hợp với các khái niệm về quy hoạch đƣợc đƣa ra ở trên ta có thể khái quát lại khái niệm Quy hoạch là việc lựa chọn phƣơng án phát triển và tổ chức không gian các đối tƣợng kinh tế, xã hội cho một giai đoạn dài hạn nhất định trên 10