LỜI MỞ ĐẦU
ViÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ níc ta sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ xu híng
tÊt yÕu kh¸ch quan bao gåm më réng quan hÖ hµng ho¸, tiÒn tÖ, quan hÖ thÞ
trêng víi c¸c quy luËt kh¾t khe cña nã ngµy cµng chi phèi m¹nh mÏ ®Õn
mäi mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ- x· héi, ®Õn ho¹t ®éng mäi mÆt cña c¸c doanh
nghiÖp nãi chung vµ doanh nghiÖp s¶n xuÊt nãi riªng. ThÞ trêng më réng c¶
trong vµ ngoµi níc, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù kh¼ng ®Þnh m×nh trong cuéc
®Êu tranh sinh tån nµy b»ng lîi thÕ c¹nh tranh vÒ chÊt lîng, gi¸ c¶ vµ hiÖu
qu¶.
ViÖc tèi thiÓu ho¸ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh nh»m h¹ gi¸ thµnh s¶n
phÈm cã ý nghÜa sèng cßn ®èi víi doanh nghiÖp. Møc h¹ gi¸ thµnh vµ tû lÖ
h¹ gi¸ thµnh ph¶n ¸nh tr×nh ®é sö dông hîp lý, tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶
nguyªn vËt liÖu, m¸y mãc thiÕt bÞ, kü thuËt tiªn tiÕn cña mçi doanh nghiÖp.
Tuú vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp mµ cã nh÷ng biÖn
ph¸p h÷u hiÖu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh.
C«ng ty C¬ khÝ Hµ Néi lµ mét c«ng ty s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cã quy
m« lín bao gåm nhiÒu ph©n xëng mµ quy tr×nh s¶n xuÊt võa mang tÝnh
riªng biÖt võa mang tÝnh liªn tôc. S¶n phÈm s¶n xuÊt ra víi chu kú dµi, khèi
lîng lín ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i, mÉu m·,... Do ®Æc ®iÓm c«ng nghÖ s¶n xuÊt
nh vËy nªn nhiÖm vô h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh
tranh lµ nhiÖm vô cÊp b¸ch cña c«ng ty. §©y lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù tån t¹i
vµ ph¸t triÓn.
XuÊt ph¸t tõ vai trß quan träng cña viÖc h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, trong
thêi gian thùc tËp t¹i c«ng ty ®îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña c« gi¸o TS. Ng«
ThÞ Hoµi Lam cïng víi c¸c c« chó, anh chÞ trong c«ng ty, em m¹nh d¹n
chän ®Ò tµi: “H¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm m¸y khoan K525A cña c«ng ty C¬
khÝ Hµ Néi nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh.
Ngoµi phÇn më ®Çu vµ phÇn kÕt luËn, luËn v¨n tèt nghiÖp cña em ®îc
chia thµnh ba phÇn:
PhÇn 1: Gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ c¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn h¹ gi¸ thµnh
s¶n phÈm ë doanh nghiÖp c«ng nghiÖp.
PhÇn 2: Gi¸ thµnh s¶n phÈm m¸y khoan K525A cña c«ng ty C¬ khÝ Hµ
Néi vµ ¶nh hëng ®Õn søc c¹nh tranh.
PhÇn 3: Mét sè biÖn ph¸p h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm m¸y khoan K525A
nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh.
1
Do tr×nh ®é cßn h¹n chÕ vµ thêi gian t×m hiÓu thùc tÕ cha nhiÒu, bµi
viÕt nµy kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn ®îc sù ®ãng
gãp nh»m hoµn thiÖn h¬n ®Ò tµi nghiªn cøu.
2
phÇn 1
gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ c¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn gi¸
thµnh s¶n phÈm ë doanh nghiÖp c«ng nghiÖp.
1.1 Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm .
1.1.1 Kh¸i niÖm gi¸ thµnh s¶n phÈm ë doanh nghiÖp c«ng nghiÖp.
a-Kh¸i niÖm
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c kho¶n
hao phÝ vÒ lao ®éng sèng (V) vµ lao ®éng vËt ho¸ (C) cã liªn quan ®Õn khèi
lîng c«ng t¸c, s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô hoµn thµnh.
Qu¸ tr×nh sö dông c¸c yÕu tè ®Çu vµo trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng
®ång thêi lµ qu¸ tr×nh doanh nghiÖp ph¶i bá ra nh÷ng chi phÝ t¬ng øng. T¬ng øng víi viÖc sö dông tµi s¶n cè ®Þnh lµ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, víi
viÖc sö dông nguyªn vËt liÖu lµ nh÷ng chi phÝ vÒ nguyªn nhiªn vËt liÖu, víi
viÖc sö dông lao ®éng lµ chi phÝ tiÒn c«ng, tiÒn trÝch BHXH,BHYT,... Trong
®iÒu kiÖn kinh tÕ hµng ho¸ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng mäi chi phÝ ®Òu
®îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn. Trong ®ã, tiÒn c«ng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña chi
phÝ lao ®éng sèng (V), cßn chi phÝ vÒ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, nguyªn liÖu,
vËt liÖu, nhiªn liÖu lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña chi phÝ lao ®éng vËt ho¸ (C).
Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh thèng nhÊt bao gåm hai mÆt: mÆt hao
phÝ s¶n xuÊt vµ mÆt kÕt qu¶ s¶n xuÊt. TÊt c¶ nh÷ng kho¶n chi phÝ ph¸t sinh
(ph¸t sinh trong kú, kú tríc chuyÓn sang) vµ c¸c chi phÝ trÝch tríc cã liªn
quan ®Õn khèi lîng s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô hoµn thµnh trong kú sÏ t¹o
nªn chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm. Nãi c¸ch kh¸c, gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu
hiÖn b»ng tiÒn toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ mµ doanh nghiÖp bá ra bÊt kÓ kú
nµo nhng cã liªn quan ®Õn khèi lîng c«ng viÖc, s¶n phÈm hoµn thµnh trong
kú. Gi¸ thµnh ®îc x¸c ®Þnh cho tõng lo¹i s¶n phÈm hoÆc dÞch vô cô thÓ vµ
chØ tÝnh to¸n ®èi víi s¶n phÈm hoÆc dÞch vô ®· hoµn thµnh (thµnh phÈm)
hoÆc chØ míi kÕt thóc mét sè giai ®o¹n c«ng nghÖ nhÊt ®Þnh (nöa thµnh
phÈm).
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï cña s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¶n ¸nh
lîng hao phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt hãa ®· thùc sù chi ra cho s¶n
xuÊt vµ tiªu thô. Do vËy, cÇn ph¶i ®îc båi hoµn ®Ó t¸i s¶n xuÊt ë doanh
nghiÖp mµ kh«ng bao gåm nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong kú kinh doanh cña
doanh nghiÖp. Nh÷ng chi phÝ ®a vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶i ph¶n ¸nh ®îc
gi¸ trÞ thùc cña c¸c t liÖu s¶n xuÊt tiªu dïng cho s¶n xuÊt, tiªu thô vµ c¸c
kho¶n chi phÝ kh¸c cã liªn quan ®Õn viÖc bï ®¾p gi¶n ®¬n hao phÝ lao ®éng
sèng. Mäi c¸ch tÝnh to¸n chñ quan kh«ng ph¶n ¸nh ®óng c¸c yÕu tè gi¸ trÞ
3
trong gi¸ thµnh ®Òu cã thÓ dÉn ®Õn viÖc ph¸ vì c¸c quan hÖ hµng ho¸-tiÒn
tÖ, kh«ng x¸c ®Þnh ®îc hiÖu qu¶ kinh doanh vµ kh«ng thùc hiÖn ®îc t¸i s¶n
xuÊt gi¶n ®¬n vµ t¸i s¶n xuÊt më réng.
b- Mèi quan hÖ gi¸ thµnh víi chi phÝ, gi¸ trÞ vµ gi¸ c¶
Gi¸ thµnh c«ng xëng s¶n phÈm víi chi phÝ s¶n xuÊt cã mèi quan
hÖ chÆt chÏ víi nhau. Gi¸ thµnh c«ng xëng s¶n phÈm ®îc tÝnh trªn c¬ së
chi phÝ s¶n xuÊt ®· ®îc tËp hîp vµ s¶n lîng s¶n phÈm hoµn thµnh.
Néi dung gi¸ thµnh c«ng xëng cña s¶n phÈm chÝnh lµ chi phÝ s¶n
xuÊt ®îc tÝnh cho s¶n lîng vµ lo¹i s¶n phÈm ®ã. Tuy nhiªn, chi phÝ s¶n
xuÊt vµ gi¸ thµnh c«ng xëng còng cã sù kh¸c nhau cÇn ®îc ph©n biÖt.
MÆc dï, c¶ gi¸ thµnh vµ chi phÝ ®Òu gièng nhau vÒ chÊt v× ®Òu bao gåm
hao phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸, nhng kh¸c nhau vÒ lîng.
Trong gi¸ thµnh chØ ®îc tÝnh nh÷ng chi phÝ g¾n liÒn víi s¶n phÈm hay
dÞch vô ®· hoµn thµnh, kh«ng kÓ chi phÝ bá ra trong kú kinh doanh nµo.
H¬n n÷a trong gi¸ thµnh kh«ng bao gåm nh÷ng chi phÝ kh«ng cã tÝnh
chÊt c«ng nghiÖp, kh«ng bao gåm nh÷ng chi phÝ ®· chi ra trong kú nhng
cßn chê ph©n bæ dÇn cho kú sau.
Thùc tÕ, trong gi¸ thµnh s¶n phÈm cßn cã chi phÝ thuéc thu nhËp
thuÇn tuý cña doanh nghiÖp nh tiÒn l·i tr¶ ng©n hµng, BHXH.
Mèi quan hÖ gi÷a gi¸ thµnh vµ gi¸ trÞ:
VÒ kÕt cÊu: c¶ gi¸ thµnh vµ gi¸ trÞ ®Òu bao gåm ba bé phËn C, V vµ
m. Tuy nhiªn, gi¸ thµnh vµ gi¸ trÞ cã sù kh¸c nhau vÒ lîng vµ vÒ chÊt. Tríc hÕt, gi¸ thµnh lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ cña
doanh nghiÖp vÒ sö dông t liÖu s¶n xuÊt, tr¶ l¬ng, phô cÊp ngoµi l¬ng vµ
nh÷ng chi phÝ phôc vô kh¸c ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. Gi¸ thµnh
®îc x©y dùng cho tõng lo¹i s¶n phÈm hoÆc dÞch vô cô thÓ vµ chØ tÝnh
to¸n ®èi víi s¶n lîng s¶n phÈm hoÆc dÞch vô ®· hoµn thµnh (thµnh
phÈm) hoÆc chØ míi kÕt thóc mét sè giai ®o¹n c«ng nghÖ nhÊt ®Þnh (b¸n
thµnh phÈm). Cßn gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ lîng lao ®éng x· héi cña ngêi s¶n
xuÊt hµng ho¸ kÕt tinh trong s¶n phÈm, ®îc ®o b»ng lîng thêi gian lao
®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸. Gi¸ thµnh lµ mét ®¹i lîng
cô thÓ cßn gi¸ trÞ mang tÝnh trõu tîng.
MÆt kh¸c, gi¸ thµnh chñ yÕu bao gåm hai bé phËn ®Çu cña gi¸ trÞ
s¶n phÈm. VÒ mÆt sè lîng, hao phÝ vÒ lao ®éng trong gi¸ thµnh chØ lµ
mét phÇn cña toµn bé lîng lao ®éng kÕt tinh trong gi¸ trÞ hµng ho¸. §iÒu
4
®ã cã nghÜa lµ gi÷a gi¸ trÞ vµ gi¸ thµnh cßn mét kho¶n chªnh lÖch ®ã
chÝnh lµ phÇn gi¸ trÞ thÆng d do lao ®éng s¸ng t¹o ra cho x· héi.
Mèi quan hÖ gi÷a gi¸ thµnh vµ gi¸ c¶
Gi÷a gi¸ thµnh vµ gi¸ c¶ cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Gi¸ thµnh
s¶n phÈm lµ c¬ së ®Ó x©y dùng chÝnh s¸ch gi¸ c¶ cña doanh nghiÖp. Giíi
h¹n thÊp nhÊt cña gi¸ b¸n hµng ho¸ lµ do gi¸ thµnh s¶n phÈm ®ã quy ®Þnh.
H¬n n÷a, gi¸ thµnh s¶n phÈm l¹i bÞ ¶nh hëng cña sù thay ®æi gi¸ c¶. ThÞ trêng gi¸ c¶ s¶n phÈm nµy thay ®æi kÐo theo sù thay ®æi gi¸ c¶ cña s¶n phÈm
kh¸c vµ nh vËy gi¸n tiÕp ¶nh hëng tíi gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh
nghiÖp.
Gi¸ c¶ hµng ho¸ ®îc x©y dùng trªn c¬ së gi¸ thµnh s¶n phÈm. Ngoµi ra
gi¸ thµnh s¶n phÈm chÝnh lµ gi¸ mua mµ b¶n th©n nhµ s¶n xuÊt ®· bá ra ®Ó
s¶n xuÊt hµng hãa nghÜa lµ gi¸ mua do chÝnh quy tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸
quyÕt ®Þnh. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng th× gi¸ c¶ do quan hÖ cung cÇu quyÕt
®Þnh. V× vËy, gi¸ thµnh chØ cung cÊp th«ng tin ®Ó nhµ qu¶n trÞ ra quyÕt ®Þnh
linh ho¹t vµ kÞp thêi.
c- C¸c lo¹i chi phÝ trong gi¸ thµnh .
* Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm
Chi phÝ s¶n xuÊt lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé hao phÝ vÒ lao
®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ vµ c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c mµ doanh
nghiÖp ®· chi ra ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong kú.
Nh vËy, chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai kh¸i niÖm
riªng biÖt cã nh÷ng mÆt kh¸c nhau. Chi phÝ s¶n xuÊt lu«n g¾n víi tõng
thêi kú ph¸t sinh chi phÝ, cßn gi¸ thµnh l¹i g¾n víi khèi lîng s¶n phÈm
c«ng viÖc, lao vô ®· s¶n xuÊt hoµn thµnh. Chi phÝ s¶n xuÊt trong kú
kh«ng chØ liªn quan ®Õn s¶n phÈm hoµn thµnh mµ cßn liªn quan ®Õn c¶
s¶n phÈm dë dang cuèi kú vµ s¶n phÈm háng. Cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm
kh«ng bao gåm chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm dë dang cuèi kú vµ s¶n phÈm
háng, nhng l¹i bao gåm chi phÝ s¶n phÈm dë dang kú tríc chuyÓn sang.
Ta cã thÓ thÊy mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm
qua s¬ ®å sau:
BiÓu1.1: Quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm
Chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm
Chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú
dë dang ®Çu kú
Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm ®· hoµn thµnh
Chi phÝ s¶n xuÊt s¶n
5
phÈm dë dang cuèi kú
Qua s¬ ®å trªn ta thÊy
Tæng gi¸ thµnh
s¶n phÈm dÞch
vô hoµn thµnh
=
Chi phÝ s¶n
xuÊt dë dang
®Çu kú
+
Chi phÝ s¶n
xuÊt ph¸t sinh
trong kú
-
Chi phÝ s¶n
xuÊt dë dang
cuèi kú
Tãm l¹i, chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã mèi quan hÖ mËt
thiÕt v× néi dung c¬ b¶n cña chóng ®Òu lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña nh÷ng chi
phÝ doanh nghiÖp ®· bá ra cho s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt trong kú lµ c¨n cø,
c¬ së ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, c«ng viÖc lao vô ®· hoµn thµnh, sù tiÕt
kiÖm hoÆc l·ng phÝ cña doanh nghiÖp vÒ chi phÝ s¶n xuÊt cã ¶nh hëng ®Õn
gi¸ thµnh s¶n phÈm thÊp hoÆc cao. Do vËy, qu¶n lý gi¸ thµnh ph¶i g¾n liÒn
víi qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt.
* C¸c ph¬ng ph¸p ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt trong gi¸ thµnh s¶n phÈm
ViÖc ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt cã ý nghÜa quan träng ®èi víi c«ng t¸c
ph©n tÝch vµ lËp kÕ ho¹ch gi¸ thµnh, so s¸nh nh÷ng chØ tiªu vÒ gi¸ thµnh
trong c¸c thêi kú kh¸c nhau, gi÷a c¸c doanh nghiÖp cïng s¶n xuÊt mét
lo¹i s¶n phÈm. Ngoµi ra viÖc ph©n lo¹i chi phÝ cßn cã t¸c dông thiÕt thùc
®èi víi viÖc ph¸t hiÖn nh÷ng n¨ng lùc tiÒm tµng vÒ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm,
cung cÊp nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c, kÞp thêi ®Ó x©y dùng chÝnh s¸ch gi¸
c¶ hîp lý. Nh»m nh÷ng môc ®Ých cô thÓ kh¸c nhau, ngêi ta ph©n lo¹i chi
phÝ theo nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau.
Ph©n lo¹i chi phÝ theo néi dung kinh tÕ vµ theo c«ng dông cô thÓ
cña chi phÝ trong s¶n xuÊt :
+ Theo néi dung kinh tÕ cña chi phÝ, chi phÝ s¶n xuÊt ®îc ph©n thµnh
8 yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt. Nh÷ng yÕu tè nµy ®îc sö dông khi lËp dù to¸n
chi phÝ s¶n xuÊt, lËp kÕ ho¹ch cung øng vËt t, kÕ ho¹ch quü tiÒn l¬ng,
tÝnh to¸n nhu cÇu vèn lu ®éng ®Þnh møc. Ph©n lo¹i theo néi dung kinh tÕ
gi÷ ®îc tÝnh nguyªn vÑn cña tõng yÕu tè chi phÝ, mçi yÕu tè ®Òu lµ chi
phÝ ban ®Çu do doanh nghiÖp chi ra vµ kh«ng ph©n tÝch ®îc n÷a. Mçi
yÕu tè ®Òu bao gåm mäi kho¶n chi cã cïng néi dung vµ t¸c dông kinh tÕ
gièng nhau kh«ng kÓ nã ®îc chi ra ë ®©u vµ quan hÖ cña nã víi qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt nh thÕ nµo.
+ C¨n cø vµo c«ng dông cô thÓ cña chi phÝ trong s¶n xuÊt ngêi ta chia
c¸c chi phÝ thµnh nh÷ng kho¶n môc nhÊt ®Þnh. C¸c kho¶n môc nµy ®îc
dïng trong viÖc x¸c ®Þnh gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm còng nh gi¸ thµnh
s¶n lîng hµng ho¸. Ngoµi ra, c¸ch ph©n lo¹i nµy cßn cho thÊy ¶nh hëng
6
cña tõng kho¶n môc ®Õn kÕt cÊu vµ sù thay ®æi cña gi¸ thµnh. Qua ®ã,
nã cung cÊp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó x¸c ®Þnh ph¬ng híng vµ biÖn
ph¸p h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Nh÷ng yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt vµ nh÷ng kho¶n môc chi phÝ ®Ó tÝnh
gi¸ thµnh ®èi chiÕu víi nhau vµ ®îc s¾p xÕp theo biÓu sau:
BiÓu 1.2: Néi dung cña yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt vµ kho¶n môc tÝnh
gi¸ thµnh s¶n phÈm
YÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt
Kho¶n môc tÝnh gi¸ thµnh
1.Nguyªn vËt liÖu chÝnh mua 1.Nguyªn vËt liÖu chÝnh
ngoµi
2.VËt liÖu phô
2.VËt liÖu phô mua ngoµi
3.Nhiªn liÖu dïng vµo s¶n xuÊt
3.Nhiªn liÖu mua ngoµi
4.N¨ng lîng dïng vµo s¶n xuÊt
4.N¨ng lîng mua ngoµi
5.TiÒn l¬ng cña c«ng nh©n s¶n xuÊt
5.TiÒn l¬ng CNVC
6.BHXH cña c«ng nh©n s¶n xuÊt
6.BHXH CNVC
7.KhÊu hao TSC§ dïng vµo s¶n
7.KhÊu hao TSC§
xuÊt
8.C¸c chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn
8.Chi phÝ ph©n xëng
9.Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp
10.ThiÖt h¹i vÒ ngõng s¶n xuÊt vµ
s¶n phÈm háng
11.Chi phÝ ngoµi s¶n xuÊt
Ph©n lo¹i chi phÝ theo ph¬ng ph¸p ph©n bæ chi phÝ vµo gi¸ thµnh
ngêi ta chia ra: chi phÝ trùc tiÕp vµ chi phÝ gi¸n tiÕp
+ Chi phÝ trùc tiÕp lµ nh÷ng chi phÝ cã quan hÖ trùc tiÕp víi qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt ra tõng lo¹i s¶n phÈm vµ ®îc tÝnh trùc tiÕp vµo gi¸ thµnh cña
tõng ®¬n vÞ s¶n phÈm hay lo¹i s¶n phÈm. Chi phÝ trùc tiÕp bao gåm:
-
TiÒn l¬ng vµ BHXH cña c«ng nh©n s¶n xuÊt
-
Nguyªn vËt liÖu chÝnh, phô dïng vµo s¶n xuÊt
-
Nhiªn liÖu, ®éng lùc dïng vµo s¶n xuÊt
-
C«ng cô lao ®éng nhá dïng vµo s¶n xuÊt
- Chi phÝ trùc tiÕp kh¸c b»ng tiÒn
+ Chi phÝ gi¸n tiÕp lµ nh÷ng chi phÝ cã quan hÖ ®Õn ho¹t ®éng chung
cña ph©n xëng, cña doanh nghiÖp vµ ®îc tÝnh vµo gi¸ thµnh mét c¸ch
gi¸n tiÕp b»ng ph¬ng ph¸p ph©n bæ. KÕt cÊu cña chi phÝ gi¸n tiÕp còng t-
7
¬ng tù nh chi phÝ trùc tiÕp, nhng nh÷ng kho¶n nµy ®îc chi ra cho ho¹t
®éng qu¶n lý cña doanh nghiÖp hoÆc c¸c bé phËn kh¸c cu¶ doanh
nghiÖp.
C¸ch ph©n lo¹i nµy kh«ng cøng nh¾c, cè ®Þnh mµ tuú thuéc vµo ®Æc
®iÓm cña tõng ngµnh c«ng nghiÖp.
Ph©n lo¹i theo c¸ch nµy cã t¸c dông trong viÖc tÝnh to¸n gi¸ thµnh
kÕ ho¹ch còng nh h¹ch to¸n gi¸ thµnh thùc tÕ cña ®¬n vÞ s¶n phÈm vµ
s¶n lîng hµng ho¸.
Ph©n lo¹i chi phÝ c¨n cø vµo mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ vµ t×nh h×nh
t¨ng, gi¶m s¶n lîng hµng ho¸. Ngêi ta chia ra: chi phÝ biÕn ®æi (biÕn
phÝ) vµ chi phÝ cè ®Þnh (®Þnh phÝ)
+ Chi phÝ biÕn ®æi lµ nh÷ng chi phÝ cã thÓ thay ®æi (t¨ng hay gi¶m) tû
lÖ thuËn hay tû lÖ nghÞch víi t×nh h×nh thay ®æi cña s¶n lîng s¶n phÈm
lµm ra
+ Chi phÝ cè ®Þnh lµ nh÷ng chi phÝ vÒ nguyªn t¾c kh«ng thay ®æi theo
s¶n lîng s¶n phÈm trong giíi h¹n ®Çu t. §ã lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ mµ
doanh nghiÖp ph¶i øng chÞu trong mçi ®¬n vÞ thêi gian cho c¸c ®Çu vµo
cè ®Þnh. Nãi c¸ch kh¸c, chi phÝ cè ®Þnh lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ tån t¹i
ngay c¶ khi kh«ng s¶n xuÊt s¶n phÈm, nã hoµn toµn kh«ng chÞu sù t¸c
®éng cña bÊt kú sù biÕn ®æi nµo cña viÖc thay ®æi s¶n lîng s¶n phÈm
trong mét giíi h¹n quy m« nhÊt ®Þnh. VÝ dô khÊu hao TSC§, chi phÝ l·i
vay ng©n hµng (trung vµ dµi h¹n), chi phÝ b¶o hiÓm, tiÒn thuª ®Êt ®ai,
tiÒn l¬ng cña nh÷ng ngêi qu¶n lý,…
Th«ng thêng, chi phÝ trùc tiÕp lµ chi phÝ biÕn ®æi cßn chi phÝ gi¸n
tiÕp lµ chi phÝ cè ®Þnh.
Trong chi phÝ biÕn ®æi, ngêi ta cßn chi tiÕt ho¸ thµnh chi phÝ biÕn
®æi cïng tû lÖ (lµ chi phÝ biÕn ®æi cïng híng vµ cïng møc ®é víi sù biÕn
®æi cña s¶n lîng s¶n phÈm lµm ra) vµ biÕn ®æi kh«ng cïng tû lÖ (lµ
nh÷ng chi phÝ cã thÓ t¨ng nhanh h¬n kÕt qu¶ s¶n xuÊt hoÆc còng cã thÓ
chËm h¬n tèc ®é t¨ng cña kÕt qu¶ s¶n xuÊt).
Nhê c¸ch ph©n lo¹i nµy, ngêi ta cã thÓ ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c h¬n tÝnh
hîp lý cña chi phÝ s¶n xuÊt chi ra. MÆt kh¸c, ®ã lµ c¬ së quan träng ®Ó
x¸c ®Þnh s¶n lîng s¶n phÈm tèi thiÓu vµ x¸c ®Þnh chÝnh s¸ch gi¸ c¶ hîp
lý, linh ho¹t ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ trêng.
Ngoµi viÖc ph©n lo¹i chi phÝ theo c¸c c¸ch ph©n lo¹i trªn cßn mét sè
c¸ch ph©n lo¹i n÷a ch¼ng h¹n nh c¨n cø vµo qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn cña
8
chi phÝ … B»ng nh÷ng tiªu thøc ph©n lo¹i chi phÝ kh¸c nhau cho phÐp
nhµ qu¶n trÞ víi nh÷ng môc tiªu cô thÓ sÏ vËn dông tõng ph¬ng ph¸p vµo
qu¸ tr×nh ph©n tÝch vµ qu¶n lý chi phÝ nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n.
1.1.2 Ph©n lo¹i vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
a- Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm
Gi¸ thµnh ®îc xem xÐt díi nhiÒu gãc ®é, ph¹m vi tÝnh to¸n kh¸c
nhau.
C¨n cø vµo sè liÖu ®Ó tÝnh gi¸ thµnh th× gi¸ thµnh s¶n phÈm chia
ra: gi¸ thµnh kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc vµ gi¸ thµnh thùc tÕ.
- Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: ®îc x¸c ®Þnh tríc khi bíc vµo kinh doanh
trªn c¬ së gi¸ thµnh thùc tÕ cña n¨m tríc vµ c¸c ®Þnh møc kinh tÕ –
kü thuËt cña ngµnh, c¸c chi phÝ ®îc Nhµ níc cho phÐp. Nã ®îc lËp ra
trªn c¬ së hao phÝ vËt chÊt vµ gi¸ c¶ kÕ ho¹ch kú kinh doanh.
- Gi¸ thµnh ®Þnh møc: mang ®Æc trng cña gi¸ thµnh kÕ ho¹ch,
nhng ®îc x¸c ®Þnh kh«ng ph¶i trªn c¬ së møc khÊu hao cho c¶ kú
kinh doanh mµ trªn c¬ së møc hiÖn hµnh cho tõng giai ®o¹n trong kú
kinh doanh (th¸ng, quý, n¨m,..). ViÖc x©y dùng gi¸ thµnh nµy cho
phÐp c¸c nhµ qu¶n lý x¸c ®Þnh kÞp thêi nh÷ng chªnh lÖch so víi ®Þnh
møc, trªn c¬ së ®ã t×m ra biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n
phÈm.
- Gi¸ thµnh thùc tÕ: ®îc x¸c ®Þnh thêng vµo cuèi kú kinh doanh.
Nã còng bao gåm toµn bé chi phÝ g¾n liÒn víi s¶n xuÊt vµ tiªu thô
s¶n phÈm. Nhng ®îc lËp ra trªn c¬ së quy m« vµ gi¸ c¶ thùc tÕ cña
c¸c chi phÝ ®· ph¸t sinh, kÓ c¶ chi phÝ do khuyÕt ®iÓm chñ quan cña
doanh nghiÖp g©y ra.
Theo ph¹m vi tÝnh to¸n vµ ph¸t sinh chi phÝ, ta cã thÓ chia ra:
gi¸ thµnh ph©n xëng, gi¸ thµnh c«ng xëng vµ gi¸ thµnh toµn bé ®Ó
qu¶n lý.
- Gi¸ thµnh ph©n xëng: bao gåm tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ trùc tiÕp,
chi phÝ qu¶n lý ph©n xëng vµ chi phÝ sö dông m¸y mãc thiÕt bÞ. Nãi
c¸ch kh¸c, nã bao gåm nh÷ng chi phÝ cña ph©n xëng vµ tÊt c¶ nh÷ng
chi phÝ kh¸c cña ph©n xëng nh»m phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n
phÈm t¹i ph©n xëng ®ã.
- Gi¸ thµnh c«ng xëng: bao gåm gi¸ thµnh ph©n xëng vµ chi phÝ
qu¶n lý doanh nghiÖp. Cã thÓ nãi, gi¸ thµnh c«ng xëng (gi¸ thµnh
9
s¶n xuÊt) bao gåm tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm trong
ph¹m vi toµn doanh nghiÖp.
- Gi¸ thµnh toµn bé: bao gåm gi¸ thµnh c«ng xëng vµ chi phÝ
tiªu thô (chi phÝ ngoµi s¶n xuÊt).
Gi¸ thµnh toµn bé ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
Gi¸ thµnh toµn
bé cña s¶n
phÈm tiªu thô =
Gi¸ thµnh
s¶n xuÊt
s¶n phÈm
+
Chi phÝ
QLDN
+
Chi phÝ
tiªu thô
s¶n phÈm
Gi¸ thµnh ph©n xëng, c«ng xëng hay toµn bé ®Òu ®îc tÝnh cho tõng
®¬n vÞ s¶n phÈm, lo¹i s¶n phÈm, lo¹t s¶n phÈm vµ toµn bé s¶n lîng hµng
ho¸ tiªu thô.
b- Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
Ph¬ng ph¸p chung trong viÖc tÝnh gi¸ thµnh lµ ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n,
x¸c ®Þnh gi¸ thµnh ®¬n vÞ cña tõng lo¹i s¶n phÈm vµ c«ng viÖc ®· hoµn
thµnh theo c¸c kho¶n môc chi phÝ. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ, ®Ó tÝnh gi¸
thµnh tuú theo ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ vµ ®Æc ®iÓm qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp ngêi ta cã thÓ ¸p dông c¸c ph¬ng
ph¸p sau:
+ Ph¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp (cßn gäi lµ ph¬ng ph¸p gi¶n ®¬n)
Ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp thuéc lo¹i h×nh
s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, sè lîng mÆt hµng Ýt, s¶n xuÊt víi khèi lîng lín vµ chu
kú s¶n xuÊt ng¾n nh: c¸c nhµ m¸y ®iÖn, níc, c¸c doanh nghiÖp khai
th¸c…
Gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm theo ph¬ng ph¸p nµy ®îc x¸c ®Þnh b»ng
c¸ch:
Tæng chi phÝ s¶n
Tæng gi¸
xuÊt thùc tÕ ph¸t
thµnh s¶n =
sinh trong kú
phÈm
Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm
+/-
Chªnh lÖch gi¸ trÞ
s¶n phÈm dë dang
®Çu kú so víi cuèi kú
Khèi lîng s¶n phÈm hoµn thµnh
Gi¸ thµnh ®¬n
vÞ s¶n phÈm =
+ Ph¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ: ¸p dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp mµ
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc thùc hiÖn ë nhiÒu bé phËn (ph©n xëng) s¶n xuÊt,
nhiÒu giai ®o¹n c«ng nghÖ, chi phÝ s¶n xuÊt ®îc tËp hîp theo chi tiÕt hoÆc
10
bé phËn s¶n phÈm, gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch céng chi phÝ
s¶n xuÊt cña tõng chi tiÕt, bé phËn s¶n phÈm hoÆc chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c
giai ®o¹n tham gia s¶n xuÊt s¶n phÈm.
Gi¸ thµnh thµnh phÈm=Z1+Z2+Z3+…+Zn
Ph¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ ®îc ¸p dông phæ biÕn trong c¸c
doanh nghiÖp khai th¸c, nhuém, dÖt,...
+ Ph¬ng ph¸p hÖ sè
Ph¬ng ph¸p hÖ sè ®îc ¸p dông trong nh÷ng doanh nghiÖp mµ trong
cïng mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cïng sö dông mét thø nguyªn vËt liÖu vµ
mét lîng lao ®éng nhng ®ång thêi thu ®îc nhiÒu s¶n phÈm kh¸c nhau vµ
chi phÝ kh«ng ®îc tËp hîp riªng cho tõng lo¹i s¶n phÈm mµ ®îc tËp hîp
chung cho c¶ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Theo ph¬ng ph¸p nµy tríc hÕt ph¶i c¨n
cø vµo hÖ sè quy ®æi ®Ó quy ®æi c¸c lo¹i s¶n phÈm vÒ s¶n phÈm gèc, tõ
®ã dùa vµo tæng chi phÝ liªn quan ®Õn gi¸ thµnh c¸c lo¹i s¶n phÈm ®· ®îc tËp hîp ®Ó tÝnh ra gi¸ thµnh s¶n phÈm gèc vµ gi¸ thµnh tõng lo¹i s¶n
phÈm.
Gi¸ thµnh
®¬n vÞ s¶n
phÈm gèc
Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm cña c¸c lo¹i s¶n phÈm
= Tæng sè s¶n phÈm gèc quy ®æi
Gi¸ thµnh ®¬n
vÞ s¶n phÈm
tõng lo¹i
Trong ®ã
=
Gi¸ thµnh
®¬n vÞ s¶n
phÈm gèc
Gi¸ trÞ s¶n
Tæng gi¸ thµnh
phÈm dë
s¶n xuÊt cña c¸c
= dang ®Çu kú
lo¹i s¶n phÈm
+
*
HÖ sè quy ®æi
s¶n phÈm
tõng lo¹i
Tæng chi phÝ
ph¸t sinh
trong kú
Gi¸ trÞ s¶n
phÈm dë
dang cuèi kú
-
+ Ph¬ng ph¸p tû lÖ
§îc ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm
cã quy c¸ch s¶n phÈm kh¸c nhau (nh doanh nghiÖp may mÆc, giµy da,
dÖt,..). Do ®ã, chi phÝ s¶n xuÊt ®îc tËp hîp theo nhãm s¶n phÈm cïng
lo¹i vµ gi¸ thµnh cña tõng lo¹i s¶n phÈm ®îc x¸c ®Þnh b»ng ph¬ng ph¸p
tû lÖ nh tû lÖ víi khÊu hao, gi¸ thµnh ®Þnh møc
Tæng gi¸ thµnh
thùc tÕ tõng lo¹i
s¶n phÈm
=
Tæng gi¸ thµnh kÕ ho¹ch
(gi¸ thµnh ®Þnh møc) cña
tõng lo¹i s¶n phÈm
11
*
Tû lÖ
chi phÝ
Trong ®ã
Tû lÖ
chi phÝ
=
Tæng gi¸ thµnh thùc tÕ cña tÊt c¶ c¸c lo¹i s¶n phÈm
Tæng gi¸ thµnh kÕ ho¹ch (gi¸ thµnh ®Þnh møc) cña
tÊt c¶ c¸c lo¹i s¶n phÈm
Gi¸ thµnh thùc
Tæng gi¸ thµnh thùc tÕ cña tõng lo¹i s¶n
tÕ ®¬n vÞ s¶n
phÈm tõng lo¹i =phÈm
Sè lîng s¶n phÈm tõng lo¹i
+ Ph¬ng ph¸p kÕt hîp: ¸p dông trong doanh nghiÖp cã quy tr×nh c«ng
nghÖ vµ kÕt cÊu s¶n phÈm phøc t¹p, ®ßi hái viÖc tÝnh gi¸ thµnh ph¶i kÕt
hîp nhiÒu ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh kh¸c nhau nh: c¸c doanh nghiÖp
s¶n xuÊt ho¸ chÊt, dÖt kim, …
Trªn thùc tÕ, cã thÓ kÕt hîp ph¬ng ph¸p trùc tiÕp víi tæng céng chi
phÝ, tæng céng chi phÝ víi tû lÖ.
+ Ph¬ng ph¸p lo¹i trõ gi¸ trÞ s¶n phÈm phô
§îc ¸p dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp mµ trong cïng mét qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt, bªn c¹nh c¸c s¶n phÈm chÝnh cßn cã thÓ thu ®îc c¸c s¶n phÈm
phô, ®Ó tÝnh gi¸ trÞ s¶n phÈm chÝnh ph¶i lo¹i trõ gi¸ trÞ s¶n phÈm phô
khái tæng chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm. Gi¸ trÞ s¶n phÈm phô cã thÓ ®îc
x¸c ®Þnh theo nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau nh: gi¸ cã thÓ sö dông, gi¸ íc tÝnh…
Tæng gi¸
thµnh s¶n
=
phÈm
chÝnh
Gi¸ trÞ s¶n
phÈm
chÝnh dë
dang ®Çu +
kú
Tæng chi
phÝ s¶n
xuÊt ph¸t
sinh trong kú
Gi¸ trÞ
s¶n
phÈm
phô thu
håi
-
Gi¸ trÞ s¶n
phÈm
chÝnh dë
dang cuèi
kú
+ Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh kÕ ho¹ch theo kho¶n môc chi phÝ
Khi tÝnh gi¸ thµnh kÕ ho¹ch theo kho¶n môc chi phÝ ta thùc hiÖn
c¸c bíc:
- X¸c ®Þnh chi phÝ trùc tiÕp
- X¸c ®Þnh chi phÝ gi¸n tiÕp
Toµn bé chi phÝ gi¸n tiÕp ®îc ph¶n ¸nh cô thÓ qua biÓu ë phô lôc.
Sau khi tÝnh to¸n ®îc chi phÝ trùc tiÕp vµ chi phÝ gi¸n tiÕp, cã thÓ
x¸c ®Þnh ®îc gi¸ thµnh ph©n xëng, gi¸ thµnh c«ng xëng vµ gi¸ thµnh
toµn bé. ViÖc tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ ®îc tÝnh cho tõng ®¬n vÞ s¶n phÈm,
lo¹t s¶n phÈm , lo¹i s¶n phÈm hay toµn bé s¶n lîng hµng ho¸ thùc hiÖn.
12
Cã thÓ dïng s¬ ®å sau ®©y ®Ó biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a c¸c cÊp ®é gi¸
thµnh s¶n phÈm.
BiÓu 1.3: C¸c cÊp ®é gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp
Chi phÝ
Chi phÝ sö dông
Chi phÝ qu¶n
trùc tiÕp
m¸y mãc thiÕt bÞ
lý ph©n xëng
Gi¸ thµnh ph©n xëng
Chi phÝ qu¶n
lý doanh nghiÖp
Gi¸ thµnh c«ng xëng
Chi phÝ ngoµi
s¶n xuÊt
Gi¸ thµnh toµn bé
1.2- Nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm
Trong ho¹t ®éng kinh doanh, mét yªu cÇu kh¸ch quan ®Æt ra cho c¸c
doanh nghiÖp lµ ph¶i quan t©m t×m biÖn ph¸p gi¶m chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n
phÈm. §Ó thùc hiÖn ®îc ®iÒu ®ã tríc hÕt ta ph¶i thÊy ®îc nh÷ng nh©n tè ¶nh
hëng ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm. Cã rÊt nhiÒu nh©n tè ¶nh hëng ®Õn gi¸ thµnh
s¶n phÈm nhng c¸c doanh nghiÖp cÇn n¾m ®îc nh©n tè nµo lµ chÝnh, ¶nh hëng trùc tiÕp vµ quyÕt ®Þnh. C¸c nh©n tè ®ã lµ:
- TiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ: ViÖc ¸p dông nhanh chãng nh÷ng
thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt lµ nh©n tè cùc kú quan
träng cho phÐp doanh nghiÖp h¹ thÊp gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ thµnh
c«ng trong kinh doanh. TiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ ®· lµm thay ®æi
nhiÒu ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cña s¶n xuÊt nh t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng nhê
sö dông m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, gi¶m chi phÝ nguyªn vËt liÖu nhê
sö dông vËt liÖu thay thÕ.
- ChiÕn lîc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn cña c«ng ty: Vai trß cña nghiªn
cøu vµ ph¸t triÓn trong viÖc gióp c«ng ty ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao lµ rÊt
lín. Thø nhÊt, nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn cã thÓ n©ng cao hiÖu qu¶
th«ng qua thiÕt kÕ nh÷ng s¶n phÈm dÔ chÕ t¹o. B»ng c¸ch c¾t gi¶m
sè bé phËn t¹o nªn mét s¶n phÈm, nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn cã thÓ
gióp gi¶m m¹nh thêi gian l¾p r¸p, tõ ®ã n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng
vµ h¹ thÊp ®¬n vÞ s¶n phÈm. Tuy nhiªn viÖc thiÕt kÕ chÕ t¹o ®ßi hái
sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a chøc n¨ng chÕ t¹o vµ chøc n¨ng nghiªn
cøu ph¸t triÓn cña c«ng ty. §iÒu nµy thùc hiÖn ®îc b»ng c¸ch thµnh
lËp c¸c nhãm bao gåm c¸n bé chÕ t¹o vµ c¸n bé nghiªn cøu ph¸t
triÓn, do vËy hä cã thÓ phèi hîp gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò mét c¸ch hiÖu
13
qu¶. Thø hai, nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn cã thÓ gióp c«ng ty ®¹t ®îc
hiÖu qu¶ cao h¬n b»ng c¸ch ®i ®Çu trong viÖc ®æi míi quy tr×nh chÕ
t¹o. §æi míi quy tr×nh lµ mét sù ®æi míi trong ph¬ng thøc s¶n xuÊt,
qua ®ã n©ng cao hiÖu qu¶ cña nh÷ng quy tr×nh nµy.
- Tr×nh ®é tæ chøc lao ®éng vµ sö dông con ngêi: §©y lµ mét nh©n tè
quan träng ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm
cña doanh nghiÖp, nhÊt lµ ®èi víi doanh nghiÖp sö dông nhiÒu lao
®éng trong s¶n xuÊt. ViÖc tæ chøc lao ®éng khoa häc sÏ t¹o ra sù kÕt
hîp c¸c yÕu tè s¶n xuÊt mét c¸ch hîp lý lo¹i trõ t×nh tr¹ng l·ng phÝ
lao ®éng, l·ng phÝ giê m¸y. Cã t¸c dông to lín thóc ®Èy viÖc n©ng
cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô.
- Tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý vµ tæ chøc s¶n xuÊt: tæ chøc qu¶n lý tèt vµ
tæ chøc tèt s¶n xuÊt kinh doanh lµ nh©n tè t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn
viÖc h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. Tæ chøc qu¶n lý s¶n
xuÊt ®¹t tr×nh ®é cao cã thÓ gióp cho doanh nghiÖp x¸c ®Þnh møc tèi
u vµ ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt tèi u lµm cho gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm
gi¶m xuèng. ViÖc bè trÝ hîp lý c¸c kh©u s¶n xuÊt cã h¹n chÕ sö
dông l·ng phÝ nguyªn vËt liÖu, h¹ thÊp tû lÖ s¶n phÈm háng.
Thªm vµo ®ã lµ c¸c yÕu tè còng ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn viÖc h¹ gi¸
thµnh s¶n phÈm nh:
- Ph¬ng ph¸p khÊu hao: HiÖn nay, c¸c c«ng ty kh¸c nhau s¶n
xuÊt s¶n phÈm kh¸c nhau thùc hiÖn c¸c chiÕn lîc kinh doanh
kh¸c nhau nªn còng thùc hiÖn ph¬ng ph¸p khÊu hao kh¸c
nhau. Tõ ®ã, dÉn ®Õn khÊu hao trong gi¸ thµnh s¶n phÈm còng
rÊt kh¸c nhau. Mçi c«ng ty lùa chän cho m×nh ph¬ng ph¸p
khÊu hao hîp lý sao cho thùc hiÖn hiÖu qu¶ chiÕn lîc kinh
doanh cña m×nh. Ph¬ng ph¸p khÊu hao hîp lý sÏ gióp c«ng ty
h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm cña m×nh
- ChÊt lîng s¶n phÈm: S¶n phÈm cã chÊt lîng tèt h¬n sÏ mang
l¹i cho c«ng ty hai lîi thÕ. Danh tiÕng vÒ chÊt lîng s¶n phÈm
gióp cho c«ng ty tÝnh gi¸ cao bao gåm c¶ lîi nhuËn siªu ng¹ch
vµ lo¹i trõ ®îc c¸c lçi trong qu¸ tr×nh chÕ t¹o lµm t¨ng hiÖu
qu¶ vµ gi¶m chi phÝ. C«ng cô mµ c«ng ty cã thÓ sö dông ®Ó ®¹t
chÊt lîng cao h¬n ®ã lµ thiÕt kÕ l¹i s¶n phÈm, t×m ra c¸c chÊt
míi vµ qu¶n lý chÊt lîng ®ång bé. Theo triÕt lý TQM ®· ®îc
ph¸t triÓn bëi c¸c nhµ t vÊn Hoa Kú th×:
14
+ ChÊt lîng ®îc c¶i thiÖn nghÜa lµ chi phÝ gi¶m nhê c«ng viÖc söa ch÷a
s¶n phÈm háng Ýt sai sãt h¬n, Ýt ®×nh trÖ h¬n vµ sö dông thêi gian còng
nh vËt t tèt h¬n.
+ KÕt qu¶ lµ n¨ng suÊt t¨ng.
+ ChÊt lîng tèt h¬n dÉn ®Õn thÞ phÇn lín h¬n vµ cho phÐp c«ng ty t¨ng
gi¸ b¸n.
+ T¨ng kh¶ n¨ng sinh l·i vµ cho phÐp c«ng ty tiÕp tôc kinh doanh.
+ C«ng ty sÏ t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm.
Nh vËy, t¨ng chÊt lîng s¶n phÈm còng ®ång nghÜa víi viÖc h¹ gi¸ thµnh
s¶n phÈm, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh.
- Qu¶n lý nguyªn vËt liÖu: §ãng gãp cña qu¶n lý nguyªn vËt liÖu
®èi víi viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ cho c«ng ty cã tÇm quan träng rÊt
lín. Qu¶n lý nguyªn vËt liÖu bao gåm c¸c ho¹t ®éng cÇn thiÕt ®Ó
®a nguyªn vËt liÖu ®Õn n¬i s¶n xuÊt, th«ng qua qu¸ tr×nh s¶n xuÊt,
ra khái hÖ thèng ph©n phèi va ®Õn tay ngêi tiªu dïng. TiÒm n¨ng
®Ó gi¶m chi phÝ th«ng qua qu¶n lý nguyªn vËt liÖu mét c¸ch hiÖu
qu¶ lµ rÊt lín. Mét doanh nghiÖp chÕ t¹o cã quy m« trung b×nh,
chi phÝ nguyªn vËt liÖu vµ vËn chuyÓn chiÕm tíi 50 ®Õn 70%
doanh thu. ThËm chÝ, mét sù gi¶m nhá c¸c chi phÝ nµy còng cã
¶nh hëng rÊt lín ®èi víi lîi nhuËn cña c«ng ty. Theo íc tÝnh, nÕu
c«ng ty cã doanh thu 1 triÖu ®« la, tû lÖ lîi tøc ®Çu t lµ 5%, vµ chi
phÝ nguyªn vËt liÖu chiÕm 50% doanh thu b¸n hµng, ®Ó t¨ng lîi
nhuËn thªm 15.000 ®« la ®ßi hái ph¶i t¨ng doanh thu b¸n hµng
30% hoÆc gi¶m 3% chi phÝ nguyªn vËt liÖu. Trªn mét thÞ trêng ®·
b·o hoµ th× viÖc gi¶m 3% chi phÝ nguyªn vËt liÖu dÔ dµng h¬n
nhiÒu so víi t¨ng 30% doanh thu b¸n hµng. C«ng ty cã thÓ tiÕt
kiÖm chi phÝ th«ng qua qu¶n lý nguyªn vËt liÖu mét c¸ch hiÖu qu¶
h¬n b»ng c¸ch tæ chøc l¹i bé phËn qu¶n lý nguyªn vËt liÖu.
§Ó n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nguyªn vËt liÖu ®ßi hái c«ng ty cÇn ¸p
dông hÖ thèng cung øng tøc th× JIT (Just-In-Time). TriÕt lý c¬ b¶n
cña viÖc sö dông hÖ thèng JIT lµ tiÕt kiÖm chi phÝ gi÷ hµng tån kho
th«ng qua viÖc chuyÓn nguyªn vËt liÖu ®Õn c«ng ty ®óng lóc cÇn ®a
vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Kho¶n tiÕt kiÖm chi phÝ chÝnh lµ nhê t¨ng sè
vßng quay tån kho, tõ ®ã gi¶m chi phÝ tån kho. VÝ dô, c«ng ty Ford
chuyÓn sang hÖ thèng JIT ®· ®em l¹i cho c«ng ty mét kho¶n tiÕt
kiÖm lµ 3 tû ®« la vµo ®Çu thËp niªn 1980. HiÖn nay sè vßng quay tån
15
kho lµ 9 lÇn/n¨m so víi 6 lÇn/n¨m cña hÖ thèng cò, trong khi chi phÝ
tån kho ®· gi¶m ®i mét phÇn ba.
H¹n chÕ cña hÖ thèng JIT lµ c«ng ty kh«ng tån kho dù phßng. MÆc dï
kho¶n tån kho dù phßng nµy tèn nhiÒu chi phÝ nhng chóng gióp cho c«ng
ty vît qua ®îc nh÷ng khan hiÕm vËt t do sù gi¸n ®o¹n cña c¸c nhµ cung
øng. Tån kho dù phßng còng gióp c«ng ty ®¸p øng nhanh chãng ®èi víi
sù t¨ng lªn ®ét xuÊt vÒ nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng. Tuy nhiªn, cã mét sè
gi¶i ph¸p cho nh÷ng mÆt h¹n chÕ nµy. Ch¼ng h¹n, ®Ó gi¶m rñi ro do sù
phô thuéc vµo mét nhµ cung cÊp mét lo¹i nguyªn vËt liÖu quan träng,
c«ng ty cã thÓ liªn kÕt víi nhiÒu nhµ cung cÊp h¬n.
- Tr×nh ®é lao ®éng: Nh©n viªn c«ng ty lµ mét yÕu tè ®Çu vµo c¬
b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. C«ng ty sö dông lao ®éng cã kü n¨ng
cµng cao th× cµng hiÖu qu¶. Nh©n viªn cã kü n¨ng cµng cao sÏ
thùc hiÖn nhiÖm vô mét c¸ch nhanh h¬n, chÝnh x¸c h¬n vµ lµm
quen nhanh h¬n víi c¸c nhiÖm vô phøc t¹p cïng víi ph¬ng ph¸p
s¶n xuÊt hiÖn ®¹i so víi nh©n viªn cã kü n¨ng thÊp. Tr×nh ®é lao
®éng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh n¨ng suÊt lao ®éng. N¨ng suÊt lao ®éng
lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh tÝnh hiÖu qu¶ vµ c¬ cÊu chi
phÝ cña doanh nghiÖp. N¨ng suÊt lao ®éng cµng cao th× chi phÝ cña
mét ®¬n vÞ s¶n phÈm cµng thÊp. Th¸ch thøc ®èi víi qu¶n lý nguån
nh©n lùc lµ ®a ra ph¬ng thøc nh»m n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng.
§Ó cã ®îc nguån nh©n lùc mçi c«ng ty cã thÓ dùa trªn ba lùa
chän chÝnh: ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nh©n viªn, tæ chøc nh©n viªn
thµnh c¸c nhãm tù qu¶n vµ h×nh thøc tr¶ l¬ng cho nh©n viªn. Mçi
sù lùa chän ®Òu thÓ hiÖn mét ®éng lùc khÝch lÖ nh©n viªn ®ãng
gãp kh¶ n¨ng cña m×nh ®Ó ®a c«ng ty ®Õn sù thµnh c«ng.
Ngoµi ra, c¸c c«ng ty cßn ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch kh¸c nh»m n©ng cao
n¨ng suÊt lao ®éng cña nh©n viªn nh: khuyÕn khÝch nh©n viªn, trao quyÒn
vµ ®ång thêi trao tr¸ch nhiÖm cho nh©n viªn, khÝch lÖ nh©n viªn s¸ng t¹o,
®ãng gãp ý tëng, tù do ph¸t biÓu ý kiÕn ®Ó x©y dùng tËp thÓ, t¹o ra kh«ng
khÝ vµ n¬i lµm viÖc tho¶i m¸i hµo høng ®Ó g©y cho nh©n viªn mét c¶m
t×nh còng nh sù g¾n bã víi n¬i lµm viÖc,…
TÊt c¶ c¸c t¸c ®éng trªn ¶nh hëng rÊt lín ®Õn vÊn ®Ò gi¶m chi phÝ s¶n
xuÊt, gãp phÇn tÝch cùc ®Õn h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm
1.3 T¸c ®éng cña gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Õn søc c¹nh tranh cña s¶n
phÈm vµ yªu cÇu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm
16
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ nh©n tè t¸c ®éng m¹nh mÏ, tiªn quyÕt ®Õn søc
c¹nh tranh cña s¶n phÈm. ChÝnh v× vËy c¸c doanh nghiÖp lu«n lu«n ph¶i ®Æt
ra yªu cÇu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Nh÷ng t¸c ®éng cña gi¸ thµnh ®Õn søc
c¹nh tranh cña s¶n phÈm ®îc thÓ hiÖn ë nh÷ng mÆt sau:
+ T¸c ®éng cña gi¸ thµnh ®Õn søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm
Trong c¬ chÕ thÞ trêng, quy luËt c¹nh tranh võa lµ ®éng lùc cho sù ph¸t
triÓn, võa lµ th¸ch thøc gay g¾t ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. Qu¸ tr×nh c¹nh
tranh lu«n g¾n liÒn vµ quyÕt ®Þnh ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh
nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh cä x¸t nµy, mçi doanh nghiÖp muèn giµnh th¾ng lîi
ph¶i tù trang bÞ cho m×nh hai thø vò khÝ c¬ b¶n ®ã lµ chÊt lîng cao vµ gi¸
b¸n h¹. Cïng mét møc chÊt lîng, ngêi tiªu dïng lu«n cã xu híng chän s¶n
phÈm cã gi¸ b¸n h¹ h¬n. §Æc biÖt khi nÒn kinh tÕ cßn cha ®îc ph¸t triÓn,
møc sèng, thu nhËp cña ngêi d©n cßn thÊp th× chØ tiªu gi¸ c¶ cã ý nghÜa
quan träng t¹o nªn søc m¹nh c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ trêng.
Cïng mét lo¹i s¶n phÈm nhng víi ®iÒu kiÖn kü thuËt, c«ng nghÖ, tr×nh
®é tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt, c¬ së vËt chÊt, kü thuËt, tr×nh ®é chuyªn m«n,
tay nghÒ cña ngêi lao ®éng mçi doanh nghiÖp kh¸c nhau sÏ t¹o ra s¶n phÈm
cã gi¸ thµnh kh¸c nhau, ®ã lµ gi¸ thµnh c¸ biÖt cña mçi doanh nghiÖp. Nã lµ
c¬ së t¹o nªn cho s¶n phÈm cña doanh nghiÖp nµy cã søc c¹nh tranh kh¸c
víi doanh nghiÖp kia, v× h¹ gi¸ thµnh míi cã ®iÒu kiÖn gi¶m gi¸ b¸n, t¨ng
lîi nhuËn cho doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy, t×m mäi biÖn ph¸p h¹ gi¸ thµnh
s¶n phÈm lu«n lµ yªu cÇu bøc thiÕt, lµ môc tiªu phÊn ®Êu cña c¸c doanh
nghiÖp ë níc ta. Trong c¬ chÕ thÞ trêng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã ý nghÜa
rÊt lín ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn ë mét sè ®iÓm sau:
* H¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét trong nh÷ng nh©n tè t¹o ®iÒu kiÖn thuËn
lîi cho c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn tèt viÖc tiªu thô s¶n phÈm. H¹ gi¸ thµnh
sÏ t¹o lîi thÕ cho doanh nghiÖp trong c¹nh tranh, cã thÓ h¹ gi¸ b¸n ®Ó tiªu
thô nhiÒu h¬n, thu håi vèn nhanh h¬n.
* H¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ nh©n tè quan träng dÓ doanh nghiÖp t¨ng lîi
nhuËn.Trong c¬ chÕ thÞ trêng cã ®iÒu tiÕt, gi¸ c¶ s¶n phÈm ®îc h×nh thµnh
trªn thÞ trêng, nÕu gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp cµng thÊp so víi
gi¸ b¸n trªn thÞ trêng th× doanh nghiÖp sÏ thu håi ®îc lîi nhuËn trªn mét
®¬n vÞ s¶n phÈm cµng cao. MÆt kh¸c, khi gi¸ thµnh thÊp, doanh nghiÖp cã
lîi thÕ lµ cã thÓ h¹ gi¸ b¸n ®Ó tiªu thô khèi lîng hµng nhiÒu h¬n, thu håi lîi
nhuËn lín h¬n. Tõ ®ã doanh nghiÖp sÏ cã tiÒm n¨ng trong t¸i s¶n xuÊt, më
réng ®Ó t¨ng quy m« s¶n xuÊt, c¶i thiÖn ®êi sèng c¸n bé c«ng nh©n viªn.
17
H¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp thùc hiÖn c¹nh
tranh vÒ gi¸. Khi gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp cã lîi thÕ h¬n c¸c
doanh nghiÖp kh¸c th× khi cã nh÷ng biÕn ®æi trong m«i trêng kinh tÕ nh l¹m
ph¸t, t¨ng trëng, suy tho¸i, l·i suÊt, thÊt nghiÖp,…doanh nghiÖp sÏ øng phã
dÔ dµng h¬n. Hay th¸i ®é (ph¶n øng) cña chÝnh phñ qua c¸ch thøc ®iÒu tiÕt
gi¸ th«ng qua c¸c luËt lÖ vÒ gi¸.
Mçi doanh nghiÖp khi n¾m ch¾c gi¸ thµnh s¶n phÈm thay ®æi nh thÕ
nµo khi gia t¨ng khèi lîng s¶n phÈm th× sÏ cã c¬ së trùc tiÕp ®Ó tÝnh gi¸
b¸n, võa lµ c¨n cø ®Ó cã thÓ lùa chän møc gi¸ c¹nh tranh, chiÕn lîc c¹nh
tranh hiÖu qu¶.
+ VÊn ®Ò h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm
C¸c doanh nghiÖp tån t¹i trong thÞ trêng c¹nh tranh ph¶i cã nh÷ng vÞ
trÝ nhÊt ®Þnh, chiÕm lÜnh nh÷ng thÞ trêng nhÊt ®Þnh. §©y lµ ®iÒu kiÖn duy
nhÊt duy tr× sù tån t¹i cña doanh nghiÖp ®ã trong thÞ trêng. Sù tån t¹i cña
doanh nghiÖp lu«n bÞ c¸c ®èi thñ kh¸c bao v©y. V× vËy, ®Ó tån t¹i trong thÞ
trêng doanh nghiÖp lu«n ph¶i vËn ®éng, biÕn ®æi víi vËn tèc Ýt nhÊt lµ
ngang b»ng víi ®èi thñ c¹nh tranh. Trªn thùc tÕ ta thÊy râ trong thËp kû võa
qua, thÕ giíi kinh doanh sèng trong m«i trêng mµ sù x¸o ®éng cña nã
kh«ng ngõng lµm cho c¸c nhµ kinh tÕ ph¶i ng¹c nhiªn, mäi dù ®o¸n ®Òu
kh«ng vît qu¸ 5 n¨m. Sù c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c doanh nghiÖp, c¸c
quèc gia t¨ng nhanh. HÇu hÕt c¸c thÞ trêng ®Òu ®îc quèc tÕ ho¸. ChØ cã
nh÷ng doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh míi tån t¹i trong thÞ trêng nµy.
V× vËy, trong m«i trêng c¹nh tranh doanh nghiÖp ph¶i ®a ra nh÷ng biÖn
ph¸p nh»m chiÕn th¾ng ®èi thñ c¹nh tranh. ChØ nh vËy doanh nghiÖp míi cã
chç ®øng trªn thÞ trêng . Doanh nghiÖp ph¶i t¹o ra vµ sö dông cho ®îc
nh÷ng lîi thÕ trong c¹nh tranh. Mçi doanh nghiÖp tuú vµo ®Æc ®iÓm cña
m×nh vµ m«i trêng mµ t¹o lîi thÕ c¹nh tranh bªn trong hay bªn ngoµi. Lîi
thÕ c¹nh tranh bªn trong lµ dùa trªn tÝnh u viÖt cña doanh nghiÖp trong viÖc
lµm chñ chi phÝ s¶n xuÊt. Nã t¹o nªn gi¸ trÞ cho ngêi s¶n xuÊt b»ng c¸ch t¹o
ra cho doanh nghiÖp mét gi¸ thµnh thÊp h¬n so víi ngêi c¹nh tranh chñ yÕu.
Cèt lâi cña c¹nh tranh hiÖn nay ®îc quan niÖm lµ t¹o u thÕ cña doanh
nghiÖp so víi ®èi thñ c¹nh tranh. Mét doanh nghiÖp cã thÓ t¹o lîi thÕ c¹nh
tranh theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau: b»ng c¸ch chän tuyÕn thÞ trêng kh¸c víi
®èi thñ c¹nh tranh, b»ng c¸ch ®Çu t gi¶m gi¸ thµnh trong cïng mét tuyÕn thÞ
trêng, b»ng c¸ch kiÓm so¸t hÖ thèng ph©n phèi. Muèn t¹o lîi thÕ c¹nh tranh
doanh nghiÖp cÇn ph¶i lùa chän vò khÝ c¹nh tranh phï hîp. T×m ra ph¬ng
18
ph¸p ®Ó sö dông tèi ®a hiÖu qu¶ cña c¸c khÝ giíi ®ã. §Ó lùa chän vò khÝ
doanh nghiÖp cÇn ph¶i suy tÝnh c©n nh¾c ®Õn tµi nguyªn cña doanh nghiÖp
m×nh còng nh søc m¹nh cña ®èi ph¬ng, nh÷ng ®iÒu kiÖn cña thÞ trêng vµ
nhu cÇu cña kh¸ch hµng. Cã ba lo¹i vò khÝ chñ yÕu: s¶n phÈm, gi¸ c¶ vµ
dÞch vô. Trong bÊt kú tuyÕn s¶n phÈm nµo th× vò khÝ c¹nh tranh thÝch hîp
còng thay ®æi theo thêi gian. Trong hÇu hÕt c¸c ngµnh c«ng nghiÖp c¹nh
tranh b»ng gi¸ c¶ ®îc coi lµ biÖn ph¸p nghÌo nµn nhÊt bëi nã ¶nh hëng rÊt
m¹nh ®Õn lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, lo¹i vò khÝ nµy cã thÓ rÊt
thµnh c«ng ë c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau, ¸p lùc c¹nh tranh ®«i khi ¶nh hëng
®Õn khÝ cô c¹nh tranh. C¸c doanh nghiÖp khi míi th©m nhËp thÞ trêng cã
chu kú kh¸c h¼n nªn hä chän vò khÝ khëi ®Çu lµ gi¸ c¶, sau ®ã lµ s¶n phÈm
råi míi ®Õn dÞch vô.
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh trùc tiÕp vµ tiªn quyÕt ®Õn gi¸
cña s¶n phÈm. Mµ gi¸ lµ mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng trong c¹nh
tranh thêng ®îc sö dông trong giai ®o¹n ®Çu cña doanh nghiÖp khi doanh
nghiÖp míi bíc vµo thÞ trêng míi… Nh ®Ó th¨m dß thÞ trêng c¸c doanh
nghiÖp ®a vµo thÞ trêng møc gi¸ thÊp vµ sö dông møc gi¸ ®ã ®Ó ph¸ kªnh
ph©n phèi cña ®èi thñ c¹nh tranh. C¹nh tranh b»ng gi¸ c¶ thêng ®îc thÓ
hiÖn qua c¸c biÖn ph¸p sau:
-
Kinh doanh víi chi phÝ thÊp
- B¸n víi møc gi¸ h¹ vµ møc gi¸ thÊp
Møc gi¸ cã vai trß cùc kú quan träng trong c¹nh tranh. NÕu nh chªnh
lÖch vÒ gi¸ gi÷a doanh nghiÖp vµ ®èi thñ c¹nh tranh lín h¬n chªnh lÖch vÒ
gi¸ trÞ sö dông s¶n phÈm cña doanh nghiÖp so víi ®èi thñ c¹nh tranh th×
doanh nghiÖp ®· ®em l¹i lîi Ých cho ngêi tiªu dïng lín h¬n so víi ®èi thñ
c¹nh tranh. V× lÏ ®ã s¶n phÈm cña doanh nghiÖp sÏ ngµy cµng chiÕm ®îc
lßng tin cña ngêi tiªu dïng vµ còng cã nghÜa lµ s¶n phÈm cña doanh nghiÖp
cã vÞ trÝ ngµy cµng cao.
§Ó ®¹t ®îc møc gi¸ thÊp doanh nghiÖp cÇn ph¶i xem xÐt kh¶ n¨ng h¹
gi¸ thµnh s¶n phÈm cña ®¬n vÞ m×nh. Cã cµng nhiÒu kh¶ n¨ng h¹ gi¸ thµnh
sÏ cã nhiÒu lîi thÕ so víi ®èi thñ c¹nh tranh. Kh¶ n¨ng h¹ gi¸ thµnh phô
thuéc vµo c¸c yÕu tè sau:
-
Chi phÝ vÒ kinh tÕ thÊp
-
Kh¶ n¨ng b¸n hµng tèt, do ®ã cã khèi lîng b¸n lín
-
Kh¶ n¨ng vÒ tµi chÝnh tèt
19
Mçi doanh nghiÖp khi kinh doanh ®Òu ph¶i dùa vµo ®Æc ®iÓm cña
ngêi tiªu dïng. Khi møc sèng cßn thÊp th× ngêi tiªu dïng thêng t×m mua
nh÷ng hµng hãa rÎ, do ®ã nhiÒu doanh nghiÖp ph¶i chÊp nhËn lêi Ýt b¸n
gi¸ thÊp ®Ó b¸n ®îc nhiÒu. Ngîc l¹i khi møc sèng cao h¬n ngêi tiªu
dïng sÏ quan t©m ®Õn nh÷ng hµng ho¸ cã chÊt lîng tèt, chÊp nhËn møc
gi¸ cao.
Khi doanh nghiÖp ®· chän ®îc vò khÝ cho m×nh råi th× ph¶i chuÈn bÞ
sao cho vò khÝ ®ã ph¸t huy hiÖu qu¶ cao nhÊt. Môc ®Ých cña doanh
nghiÖp khi theo ®uæi chiÕn lîc dÉn ®Çu vÒ chi phÝ hoÆc chiÕn lîc chi phÝ
thÊp lµ ho¹t ®éng tèt h¬n (cã lîi thÕ h¬n) c¸c ®èi thñ c¹nh tranh b»ng
viÖc lµm mäi thø ®Ó cã thÓ s¶n xuÊt hµng ho¸ hoÆc dÞch vô ë chi phÝ thÊp
h¬n c¸c ®èi thñ. ChiÕn lîc nµy cã hai lîi thÕ c¬ b¶n.
- V× chi phÝ thÊp h¬n nªn cã thÓ ®Æt gi¸ thÊp h¬n c¸c ®èi thñ
c¹nh tranh cña m×nh mµ vÉn thu ®îc lîi nhuËn b»ng cña c¸c ®èi thñ.
NÕu c¸c c«ng ty trong ngµnh ®¹t c¸c gi¸ trÞ t¬ng tù cho c¸c s¶n phÈm
cña m×nh th× khi ®ã cã thÓ thu ®îc lîi nhuËn cao h¬n v× chi phÝ thÊp
h¬n.
- NÕu sù c¹nh tranh trong ngµnh t¨ng vµ c¸c c«ng ty b¾t ®Çu
c¹nh tranh b»ng gi¸ th× lóc ®ã sÏ cã kh¶ n¨ng ®øng v÷ng trong c¹nh
tranh tèt h¬n c¸c c«ng ty kh¸c v× chi phÝ thÊp h¬n cña m×nh.
Muèn vËy cã thÓ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm tõ quy m« s¶n xuÊt lín, ®éc
quyÒn c«ng nghÖ, u ®·i vÒ nguån nguyªn liÖu, cÊu thµnh s¶n phÈm, møc
®é dÞch vô, quy tr×nh kü thuËt,…
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng c¹nh tranh víi møc ®é chãng mÆt nh hiÖn
nay c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu ®èi thñ. C¸c ®èi thñ nµy ®·
®îc M.Porter cô thÓ hãa b»ng m« h×nh sau:
20
- Xem thêm -
.DOC 
66 
13 
143 
