Tài liệu Luận văn giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh ở miền tây nam bộ hiện nay

1 Luận văn Giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh ở miền Tây Nam Bộ hiện nay 2 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Tiếp tục thực hiện công cuộc đổi mới của đất nước ta hiện nay, trong đó công tác giáo dục pháp luật nói chung và công tác giáo dục pháp luật cho đội ngũ cán bộ, công chức trong các cơ quan Đảng, chính quyền, đoàn thể trong các trường chính trị tỉnh nói riêng giữ một vị trí, vai trò vô cùng quan trọng, vì vậy Đảng ta đã khẳng định vị trí, vai trò và tầm quan trọng của công tác giáo dục pháp luật và công tác giáo dục pháp luật đã được tổ chức, phối hợp thực hiện từ các cấp uỷ Đảng, các cơ quan Nhà nước, các đoàn thể từ Trung ương đến địa phương với phương châm là thường xuyên phổ biến, giải thích pháp luật trong các tầng lớp nhân dân đưa việc giáo dục pháp luật vào trong các trường học, các lớp học, xây dựng ý thức sống có pháp luật và tôn trọng pháp luật. Để thực hiện công cuộc đổi mới đất nước một cách toàn diện trong đó công tác giáo dục pháp luật phải được chú trọng và đã được ghi nhận trong các văn kiện của Đảng ta như: Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI: Coi trọng công tác giáo dục, tuyên truyền, giải thích pháp luật. Đưa việc dạy pháp luật vào hệ thống các trường của Đảng, của Nhà nước (Kể cả các trường phổ thông, đại học), của các đoàn thể nhân dân. Cán bộ quản lý các cấp từ Trung ương đến cơ sở phải có kiến thức về quản lý hành chính và hiểu biết về pháp luật, cần sử dụng nhiều hình thức và biện pháp để giáo dục, nâng cao ý thức pháp luật và làm tư vấn pháp luật cho nhân dân [22, tr.121]. Đồng thời Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX tiếp tục khẳng định việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật phải đi đôi với công tác tuyên truyền và giáo dục pháp luật đó là: “Đổi mới và hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật, ban hành và thực thi pháp luật, trong đó chú trọng việc tuyên truyền, giáo dục pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật một cách nghiêm minh” [25, tr.239] và cụ thể hoá là Chỉ thị số 32-CT/TW của Ban Bí thư ngày 09 tháng 12 năm 2003 về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác 3 phổ biến giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân”. Để thực hiện được vị trí, vai trò tầm quan trọng của công tác giáo dục pháp luật thì Nhà nước ta phải đảm bảo thực hiện sự đổi mới toàn diện trong điều kiện hiện nay, trong đó pháp luật là phương tiện quan trọng để đảm bảo cho sự thực hiện thắng lợi mục tiêu đã đặt ra. Pháp luật là phương tiện mà thông qua đó chủ trương, chính sách của Đảng được thể chế hoá thành pháp luật để quản lý nhà nước, quản lý xã hội. Để pháp luật đi vào đời sống thực tiễn không chỉ có một hệ thống pháp luật hoàn chỉnh, minh bạch dễ hiểu, khả thi và khoa học mà còn phải thực hiện tốt công tác giáo dục pháp luật. Thực hiện vấn đề này trong thời gian qua công tác giáo dục pháp luật được các ngành, các cấp tích cực thực hiện như tuyên truyền, phổ biến pháp luật đến cán bộ, học sinh, sinh viên và toàn thể nhân dân, qua việc giáo dục để họ nắm vững pháp luật đồng thời phải hiểu và làm theo pháp luật. Tuy trong thời gian qua công tác giáo dục pháp luật luôn được quan tâm thực hiện, nhưng vẫn còn tình trạng nhiều văn bản pháp luật được ban hành vẫn chưa phát huy hiệu lực, một bộ phận cán bô, nhân dân chưa chấp hành nghiêm minh dẫn đến các trường hợp vi phạm pháp luật vẫn còn xãy ra. Nhằm đảm bảo thực hiện tốt công tác giáo dục pháp luật trong thời gian qua đối với các trường chính trị tỉnh nói chung và các tỉnh ở miền Tây Nam Bộ nói riêng đã xác định vai trò của mình trong công tác giáo dục pháp luật, đã góp phần tích cực vào lĩnh vực giáo dục pháp luật trong việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức nhà nước, để những qui định của pháp luật được áp dụng vào thực tiễn đời sống xã hội. Trong thời gian qua thực tế cho thấy công tác giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh nhất là các tỉnh ở miền Tây Nam Bộ về cơ bản đã đạt được những mục tiêu, nhiệm vụ đề ra như: Góp phần thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng; Nâng cao nhận thức và trình độ pháp lý cho đội ngũ cán bộ, công chức; Góp phần đưa pháp luật vào thực tiễn; Góp phần vào việc xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam và nâng cao năng lực quản lý nhà nước bằng pháp luật… Tuy nhiên vẫn còn những hạn chế nhất định như: Chương trình, nội dung vẫn mang tính cơ bản 4 chưa gắn vào yêu cầu thực tiễn, còn trùng lấp; Việc phân bổ thời gian học tập chưa thật phù hợp; Đội ngũ cán bộ giảng dạy vẫn còn thiếu về số lượng và yếu về chuyên môn, chậm đổi mới về phương pháp giảng dạy nhất là những phương pháp giảng dạy tích cực áp dụng trong các tình huống pháp luật; Hình thức giáo dục pháp luật chủ yếu là học tập trên lớp, chưa biết kết hợp nhiều hình thức giáo dục; Các điều kiện đáp ứng yêu cầu giảng dạy và học tập kiến thức pháp luật chưa đảm bảo tốt; Đối tượng giáo dục pháp luật của các trường chính trị tỉnh ở miền Tây Nam Bộ có nhiều trình độ khác nhau, có nhiều tuổi đời khác nhau, có nhiều chức vụ khác nhau…từ đó đã ảnh hưởng nhất định đến việc giáo dục pháp luật, làm cho việc tiếp thu và am hiểu pháp luật cũng khác nhau dẫn đến những vi phạm pháp luật trong lãnh đạo quản lý, ý thức pháp luật cũng ở những mức độ khác nhau. Xuất phát từ những lý do trên nên tôi chọn đề tài: “Gio dục php luật trong cc trường chính trị tỉnh ở miền TyNam Bộ hiện nay” là cần thiết nhằm đổi mới về chương trình, nội dung, phương pháp giảng dạy, điều kiện giảng dạy. Do đó, việc nghiên cứu đề tài là mang tính cấp thiết có ý nghĩa về lý luận và thực tiễn đối với công tác giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh ở miền Tây Nam Bộ hiện nay. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài. Giáo dục pháp luật luôn giữ vị trí quan trọng trong đời sống xã hội. Thực hiện công cuộc đổi mới của đất nước ta hiện nay việc giáo dục pháp luật càng có vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực do đó giáo dục pháp luật là một trong những nội dung mà các nhà khoa học pháp lý quan tâm, có nhiều công trình nghiên cứu. Cụ thể một số công trình nghiên cứu tiêu biểu được phân thành các nhóm như sau: * Nhóm thứ 1: Nghiên cứu những vấn đề lý luận chung về giáo dục pháp luật bao gồm: - Giáo dục ý thức pháp luật, Nguyễn Trọng Bích, Tạp chí xây dựng Đảng, số 4/1989. 5 - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về giáo dục pháp luật trong thời kỳ đổi mới, Đề tài khoa học cấp Bộ, mã số 92 – 98 – 223 – ĐT của Viện Nghiên cứu khoa học pháp lý – Bộ Tư pháp. - Bàn về giáo dục pháp luật, của hai tác giả Trần Ngọc Đường và Dương Thanh Mai, Nxb Chính trị quốc gia, Hà nội, 1995. - Xã hội hoá công tác phổ biến giáo dục pháp luật trong tình hình mới của Hồ Hữu Hiệp, Tạp chí Dân chủ và pháp luật, số 9/2000. * Nhóm thứ 2: Nghiên cứu về giáo dục pháp luật đối với các đối tượng cụ thể bao gồm: - Nâng cao ý thức pháp luật của đội ngũ cán bộ quản lý hành chính ở nước ta hiện nay, Luận án Phó tiến sĩ của Lê Đình Kiên, 1993. - Giáo dục pháp luật trong các trường trung học chuyên nghiệp và dạy nghề ở nước ta hiện nay, Luận án Phó tiến sĩ của Đinh Xuân Thảo, 1996. - Một số vấn đề về giáo dục pháp luật trong giai đoạn hiện nay, của Vụ Phổ biến giáo dục pháp luật, Bộ Tư pháp, Nxb Thanh niên, 1997. - Đổi mới giáo dục pháp luật trong hệ thống các trường chính trị ở nước ta hiện nay, Đề tài khoa học cấp Bộ, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, 2000. - Thực trạng và phương hướng đổi mới giáo dục pháp luật hệ đào tạo trung học chính trị ở nước ta hiện nay, Luận văn thạc sĩ Luật học của Đặng Ngọc Hoàng, 2000. - Nâng cao chất lượng giáo dục pháp luật trong đào tạo sĩ quan hậu cần hiện nay, Luận văn thạc sĩ Luật học của Lê Hồng Sơn, 2004. * Nhóm thứ 3: Nghiên cứu giáo dục pháp luật có mối quan hệ với các lĩnh vực khác bao gồm: - Giáo dục ý thức pháp luật với việc tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, Luận án Phó tiến sĩ Luật học của Trần Ngọc Đường, 1988. - Xây dựng ý thức và lối sống theo pháp luật, do GS.TSKH Đào Trí Uc chủ biên, 1995. 6 Nhìn chung các công trình nghiên cứu khoa học nói trên đã góp phần làm sáng tỏ những vấn đề về lý luận và thực tiễn trong việc giáo dục pháp luật trong thời gian qua và hiện nay. Song cho đến nay chưa có công trình, luận văn, luận án nghiên cứu riêng về công tác giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh ở miền Tây Nam Bộ. Tuy nhiên các công trình, luận văn, luận án… đã nghiên cứu trong thời gian qua đã tạo điều kiện cho tác giả tham khảo, kế thừa để tiếp tục nghiên cứu, đánh giá đúng thực trạng của công tác giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh ở miền Tây Nam Bộ, từ đó đề ra những quan điểm và giải pháp tăng cường công tác giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh ở miền Tây Nam Bộ trong thời gian tới. 3. Mục đích, nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích của luận văn Luận văn phân tích làm rõ cơ sở lý luận giáo dục pháp luật ở các trường chính trị tỉnh và đánh giá thực tiễn công tác giáo dục pháp luật ở các trường chính trị tỉnh miền Tây Nam Bộ, từ đó đề xuất những quan điểm và giải pháp nhằm bảo đảm công tác giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh ở miền Tây Nam Bộ hiện nay. 3.2. Nhiệm vụ của luận văn - Hệ thống hoá những quan điểm lý luận về giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh như: Nêu lên khái niệm giáo dục pháp luật và giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh; Làm rõ những đặc điểm của giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh; Nêu và phân tích chương trình, nội dung cũng như vai trò giáo dục pháp luật ở các trường chính trị tỉnh. - Đánh giá thực trạng về giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh ở miền Tây Nam Bộ hiện nay như: Phân tích, đánh giá những ưu điểm, hạn chế; Rút ra những nguyên nhân khách quan, chủ quan của những hạn chế, yếu kém trong công tác giáo dục pháp luật ở các trường chính trị tỉnh ở miền Tây Nam Bộ. - Nêu lên những quan điểm đảm bảo giáo dục pháp luật và đề xuất những giải pháp có tính khả thi nhằm tăng cường công tác giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh ở miền Tây Nam Bộ trong thời gian tới. 7 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của học viên Công tác giáo dục pháp luật được thực hiện ở nhiều ngành, nhiều cấp tổ chức khác nhau, nhưng luận văn chỉ nghiên cứu những vấn đề lý luận về giáo dục pháp luật và đánh giá thực trạng giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh ở miền Tây Nam Bộ trong thời gian vừa qua và đề xuất một số quan điểm và giải pháp tăng cường công tác giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh ở miền Tây Nam Bộ trong thời gian tới. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu Luận văn được thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác- Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật, quan điểm, đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam về xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, về giáo dục pháp luật. Phương pháp luận trong nghiên cứu là phương pháp duy vật biện chứng và duy vât lịch sử của triết học Mác- Lênin và sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: Phương pháp khảo sát, điều tra xã hội học, phân tích, tổng hợp, so sánh … 6. Những đóng góp mới về khoa học của luận văn Luận văn là công trình đầu tiên nghiên cứu một cách tương đối toàn diện và có hệ thống những vấn đề về giáo dục pháp luật trong hệ thống các trường chính trị tỉnh. Luận văn phân tích, đánh giá thực trạng công tác giáo dục pháp luật, từ đó rút ra bài học kinh nghiệm về giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh ở miền Tây Nam Bộ hiện nay. Luận văn đề xuất những quan điểm và giải pháp bảo đảm công tác giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh ở miền Tây Nam Bộ trong thời gian tới. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm có 3 chương 7 tiết. 8 9 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TRONG CÁC TRƯỜNG CHÍNH TRỊ TỈNH 1.1. KHÁI NIỆM VỀ GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TRONG CÁC TRƯỜNG CHÍNH TRỊ TỈNH 1.1.1. Khái niệm về giáo dục pháp luật Một trong những vấn đề cơ bản của lý luận giáo dục pháp luật là làm rõ khái niệm cuả giáo dục pháp luật. Đây là khái niệm xuất phát, quyết định nội dung của một loạt các khái niệm, phạm trù khác của lý luận và định hướng cho các hoạt động thực tiễn. Vì vậy, toàn bộ lý luận về giáo dục pháp luật phụ thuộc vào việc xác định khái niệm giáo dục pháp luật. Ở nước ta hiện nay những vấn đề lý luận về giáo dục pháp luật nói chung và khái niệm giáo dục pháp luật trong từng lĩnh vực nói riêng chưa được giải quyết một cách thoả đáng, cho nên quan niệm về giáo dục pháp luật cũng còn nhiều ý kiến, chưa có sự thống nhất và đồng thời ngay trong khoa học pháp lý cũng có những quan điểm khác nhau về giáo dục pháp luật. Quan niệm thứ nhất: Giáo dục pháp luật là một bộ phận của giáo dục chính trị, tư tưởng và đạo đức. Theo nhận thức trên một khi đã làm tốt công tác giáo dục chính trị, tư tưởng và đạo đức thì pháp luật sẽ được mọi người tôn trọng và chấp hành nghiêm chỉnh. Qua nghiên cứu quan niệm này cho thấy chưa hoàn toàn hợp lý bởi vì chính trị, tư tưởng và đạo đức nó không phải là pháp luật. Tư tưởng, đường lối chính trị của Đảng là những định hướng chung, còn pháp luật được Nhà nước thể chế hoá từ tư tưởng, đường lối của Đảng thành những quy phạm pháp luật cụ thể để quản lý xã hội. Như vậy không thể lấy cái chung để thay thế cho cái riêng, cái cụ thể. Ngoài ra đạo đức và pháp luật là những phạm trù khác nhau, có mối quan hệ hổ trợ lẫn nhau, nhưng cũng không thể thay thế cho nhau. Quan điểm thứ hai: Đồng nhất giáo dục pháp luật với tuyên truyền, phổ biến hay giải thích pháp luật. Quan điểm này hoàn toàn không chính xác, vì tuyên truyền, phổ biến pháp luật chỉ là công việc của công tác thông tin đại 10 chúng khi có những văn bản pháp luật mới. Nếu chúng ta có nhận thức như thế thì chất lượng công tác giáo dục pháp luật sẽ không cao bởi giáo dục pháp luật mang tính đại trà, tất cả các đối tượng giáo dục đều như nhau, không có sự xem xét về nội dung cho phù hợp và công tác giáo dục pháp luật chỉ làm theo từng đợt khi có một văn bản mới ra đời Quan niệm thứ ba: Cho rằng không có khái niệm giáo dục pháp luật. Pháp luật là các quy tắc có tính bắt buộc chung, mọi người phải có nghĩa vụ tuân thủ. Do vậy, không thể đặt ra vấn đề giáo dục pháp luật, cái gọi là giáo dục pháp luật thực chất chỉ là phổ biến pháp luật, nội hàm của nó không bao hàm tuyên truyền, giải thích. Pháp luật không thể là cái gì đó có thuộc tính tuyên truyền, quảng cáo. Ta thấy quan niệm này không chỉ là cực đoan mà còn trái với quan điểm của Đảng ta về giáo dục pháp luật vì Nhà nước không chỉ có việc ban hành pháp luật, mà còn phải tổ chức tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật đến mọi người trong xã hội để họ hiểu, biết và tôn trọng, tự giác chấp hành. Như vậy có thể nói tất cả các quan niệm nói trên, đều là phiến diện, giản đơn, một chiều, chưa thấy hết đặc thù của sự tác động hoặc giá trị xã hội vốn có của giáo dục pháp luật. Vì vậy các quan niệm ấy hoặc đã vô tình hoặc cố ý hạ thấp vai trò và giá trị xã hội của giáo dục pháp luật. Trong thực tiễn, các quan niệm đó đã không tạo ra khả năng (Nếu không muốn nói là cản trở) triển khai hoạt động tổ chức thực hiện pháp luật. Và tất nhiên, hiệu lực và hiệu quả của pháp luật sẽ bị giảm sút. Vì vậy tìm kiếm khái niệm giáo dục pháp luật có ý nghĩa thực tiễn quan trọng. Do đó vấn đề đặt ra hiện nay là phải hiểu một cách đúng đắn về giáo dục pháp luật? Qua nghiên cứu chúng tôi cũng thống nhất với quan điểm của nhiều tác giả cho rằng: Để hiểu đúng khái niệm giáo dục pháp luật trước hết phải nghiên cứu về khái niệm “Giáo dục”. Khi nghiên cứu về giáo dục thì có thể hiểu giáo dục là lĩnh vực truyền bá, cung cấp và trang bị những kiến thức khoa học cho con người nhằm phát triển trí tuệ nâng cao hiểu biết, hình thành nhân cách lối sống, khả năng lao 11 động. Thông qua đó, con người vận dụng trí tuệ và những hiểu biết, khả năng vào thực tiễn. Đồng thời nghiên cứu khái niệm giáo dục pháp luật thường gắn liền từ khái niệm giáo dục của khoa học sư phạm. Theo quan điểm của các nhà khoa học sư phạm thì giáo dục pháp luật hiểu theo hai nghĩa: Theo nghĩa rộng, giáo dục đó là quá trình ảnh hưởng của những điều kiện khách quan (Như chế độ xã hội, trình độ phát triển kinh tế, môi trường sống...) và của cả những tác động của nhân tố chủ quan (Tác động tự giác, định hướng của nhân tố con người) lên đối tượng nhằm hình thành ở họ những phẩm chất kỹ năng và năng lực nhất định. Theo nghĩa hẹp, giáo dục đó là quá trình tác động định hướng của nhân tố chủ quan lên đối tượng giáo dục nhằm đạt mục đích nhất định. Như vậy giáo dục theo nghĩa hẹp không bao hàm trong nó những ảnh hưởng hay tác động của các yếu tố khách quan, tức là không tính đến những điều kiện ảnh hưởng bên ngoài lên đối tượng giáo dục. Từ khái niệm giáo dục, khoa học pháp lý nghiên cứu giáo dục pháp luật trong mối quan hệ biện chứng giữa yếu tố khách quan và nhân tố chủ quan, từ đó có thể nhận thức một số nội dung sau: Thứ nhất, sự hình thành và phát triển ý thức của con người là kết quả của quá trình tác động, ảnh hưởng, đồng thời thống nhất giữa nhân tố chủ quan và các điều kiện khách quan. Về các điều kiện khách quan có ảnh hưởng đến giáo dục như điều kiện về chính trị, kinh tế, môi trường sống xung quanh cần thiết cho hoạt động và phát triển của con người. Như vậy điều kiện khách quan là yếu tố quan trọng đối với việc hình thành ý thức cá nhân con người. Trong khi thừa nhận ảnh hưởng của các điều kiện khách quan, các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác – Lênin cũng nhấn mạnh vai trò cực kỳ quan trọng của các nhân tố chủ quan, tức là nhấn mạnh đến các hoạt động mang tính tự giác, có tổ chức và định hướng do chính con người thực hiện trong quá trình tự hoàn thiện chính mình. Từ mối quan hệ trên có thể nhận thức như sau: Sự hình thành và phát triển ý thức cá nhân của con người là sản phẩm của một quá trình phức tạp, 12 trong đó các điều kiện khách quan là những nhân tố ảnh hưởng còn nhân tố chủ quan là những nhân tố tác động mang tính tự giác, chủ động và bao giờ cũng theo một hướng xác định. Khi điều kiện khách quan ảnh hưởng cùng chiều với nhân tố tác động, có nghĩa là khi mục tiêu, chương trình, nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục phù hợp với điều kiện khách quan thì hiệu quả giáo dục sẽ được đảm bảo và nếu ngược lại thì thì chất lượng giáo dục sẽ bị giảm súc. Thứ hai, từ mối quan hệ biện chứng giữa các điều kiện khách quan với tác động ảnh hưởng của nhân tố chủ quan trong giáo dục hình thành ý thức của con người cho phép nghiên cứu về giáo dục pháp luật trong quá trình hướng tới mục tiêu hình thành ý thức pháp luật của đối tượng được giáo dục và sự hình thành ý thức pháp luật này là sản phẩm của điều kiện khách quan lẫn sự tác động của nhân tố chủ quan. Thứ ba, xuất phát từ mối quan hệ giữa giáo dục pháp luật (theo nghĩa hẹp) với giáo dục nói chung là mối quan hệ giữa “Cái chung” và “Cái riêng”. Giáo dục pháp luật là “Cái riêng”, giáo dục là “Cái chung”, cái phổ biến. Từ mối quan hệ biện chứng giữa cái riêng và cái chung để chúng ta xác định những đặc điểm chung và riêng của giáo dục pháp luật. Giáo dục pháp luật cũng là một loại hình giáo dục và nó sử dụng những hình thức, phương pháp của giáo dục nói chung và có tính đặc thù, có mối liên hệ chặt chẻ với các loại hình giáo dục khác và tính riêng của giáo dục pháp luật thể hiện ở mục đích, nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục pháp luật. Từ sự phân tích trên có thể hiểu khái niệm giáo dục pháp luật như sau: Giáo dục pháp luật là những tác động có định hướng, có tổ chức, có chủ định của chủ thể giáo dục để cung cấp tri thức pháp luật, bồi dưỡng tình cảm và hành vi hợp pháp cho đối tượng giáo dục nhằm mục đích hình thành ở họ ý thức pháp luật, xử sự phù hợp với các đòi hỏi của hệ thống pháp luật hiện hành. 1.1.2. Khái niệm và đặc điểm giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh 1.1.2.1. Khái niệm giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh 13 Công tác giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh được tổ chức gắn liền chủ yếu với các hoạt động của quá trình đào tạo, nghiên cứu khoa học và những nhiệm vụ khác của trường. Với tư cách là một bộ phận của quá trình giáo dục được thực hiện trong các trường chính trị tỉnh cho nên giáo dục pháp luật cũng mang những nét chung vận động và phát triển theo tính quy luật chung trong quá trình giáo dục tổng thể. Đồng thời nó còn vận động và phát triển theo các quy luật riêng của quá trình hình thành và phát triển nhận thức, tình cảm và hành vi phù hợp với pháp luật hiện hành của học viên là cán bộ, công chức nhà nước. Đồng thời với nhiệm vụ của các trường chính trị tỉnh là đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý chủ chốt của Đảng, chính quyền, đoàn thể nhân dân về lý luận chính trị, đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Với nhiệm vụ trên thì vấn đề giáo dục giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh có vai trò rất quan trọng đối với đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước vì thông qua công tác giáo dục pháp luật nhằm hình thành ở họ tri thức pháp luật, lòng tin, tình cảm đối với pháp luật để có hành vi xử sự hợp pháp. Xuất phát từ vai trò quan trọng của công tác giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh nên theo Hướng dẫn số 07 TC/TW về thực hiện quyết định 88 QĐ/TW của Ban Bí thư Trung ương về trường chính trị tỉnh, thành phố ngày 28 tháng 07 năm 1995 của Ban Tổ chức Trung ương đã quy định về tổ chức bộ máy của trường chính trị có các Khoa giảng dạy trong đó có Khoa Nhà nước và pháp luật và Học viện Chính trị – Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh cũng đã quy định về chương trình, nội dung giáo dục kiến thức pháp luật cho các đối tượng đào tạo, bồi dưỡng trong các trường chính trị tỉnh như lớp Trung học chính trị là 120 tiết lý thuyết và Trung học hành chính là 140 tiết lý thuyết. Để thực hiện chương trình, nội dung giáo dục pháp luật trong trường chính tị tỉnh hiện nay các trường đã có đội ngũ giảng viên giảng dạy kiến thức pháp luật với trình độ cử nhân và sau đại học nhằm đáp ứng yêu cầu giảng 14 dạy trong công tác đào tạo, bồi dưỡng của trường, nâng cao kiến thức pháp luật và nhu cầu về hiểu biết pháp luật của học viên. Như vậy có thể nói công tác giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh là trang bị những tri thức cơ bản cần thiết về pháp luật, về đạo đức lối sống của người cán bộ, công chức nhà nước nhất là những cán bộ lãnh đạo, cán bộ chủ chốt những nội quy, quy chế của nhà trường… từ đó nâng cao kiến thức pháp luật, hình thành niềm tin và thói quen xử sự theo pháp luật của Nhà nước và nội quy kỷ luật của tổ chức. Từ sự phân tích trên có thể hiểu khái niệm giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh như sau: Giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh là quá trình tác động định hướng có mục tiêu, có hệ thống và được thực hiện liên tục của đội ngũ những người làm công tác giáo dục pháp luật đối với cán bộ lãnh đạo Đảng, chính quyền, đoàn thể nhân dân, qua đó cung cấp cho họ những tri thức pháp luật từ đó xây dựng niềm tin, thói quen sống và làm việc theo pháp luật của Nhà nước, nội quy, quy chế của cơ quan tổ chức, góp phần hình thành và phát triển nhân cách người cán bộ, công chức nhà nước, đáp ứng yêu cầu trong công tác và trong cuộc sống của bản thân. 1.1.2.2. Đặc điểm về giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh Giáo dục pháp luật cho cán bộ lãnh đạo, chủ chốt của Đảng, chính quyền, đoàn thể nhân dân là một nhiệm vụ quan trọng, cần thiết do Học viện Chính trị – Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh và hệ thống các trường chính trị tỉnh, thành phố thực hiện. Giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh là loại hình giáo dục đặc thù, ngoài những đặc điểm chung của giáo dục, còn có những đặc điểm riêng được thể hiện qua: Chủ thể giáo dục pháp luật, đối tượng giáo dục pháp luật, phương pháp giáo dục pháp luật, hình thức giáo dục pháp luật. Một là, về chủ thể giáo dục pháp luật. 15 Chủ thể giáo dục pháp luật nói chung hết sức phong phú, đa dạng, không phải chỉ là các thầy cô giáo, những người làm công tác giáo dục khác và cả bản thân những người thực hiện sự tác động gián tiếp do các hành vi cụ thể, do lối sống hoặc liên quan đến công việc, chức trách, nhiệm vụ của mình. Sự phong phú đa dạng của chủ thể giáo dục như trên được thể hiện khá rõ trong giáo dục pháp luật, đó là tất cả những người mà chức năng, nhiệm vụ hay trách nhiệm xã hội đã tham gia vào việc thực hiện các mục đích giáo dục pháp luật. Vì vậy căn cứ vào các mức độ liên quan giữa các mục đích giáo dục pháp luật với chức năng, nhiệm vụ hay tránh nhiệm pháp lý của chủ thể giáo dục pháp luật có thể phân chia ra thành: Chủ thể giáo dục pháp luật chuyên nghiệp, chủ thể giáo dục pháp luật không chuyên nghiệp và chủ thể giáo dục pháp luật là những công dân. Như vậy qua việc xác định các loại chủ thể giáo dục pháp luật hiện nay thì tính đặc thù của chủ thể giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh được thực hiện chủ yếu thông qua chủ thể giáo dục pháp luật chuyên nghiệp mà trực tiếp là các giảng viên giảng dạy pháp luật. Giảng dạy pháp luật trong các chính trị tỉnh có vị trí đặc biệt, quan trọng góp phần đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức nhà nước có kiến thức pháp lý nằm đáp ứng yêu cầu công tác. Giảng dạy pháp luật là hoạt động có định hướng, có chủ định của người dạy tác động lên người học một cách có hệ thống và thường xuyên nhằm mục đích hình thành ở người học tri thức pháp luật và có hành vi xử sự phù hợp với các đòi hỏi của hệ thống pháp luật thực định hiện hành. Với việc nhận thức chủ thể giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh trực tiếp là các giảng viên giảng dạy pháp luật, như việc giảng dạy pháp luật trong các trường chính trị có những đặc điểm sau: - Giảng dạy pháp luật được thực hiện từ các giảng viên giảng dạy pháp luật. Trong các trường chính trị tỉnh hiện nay có Khoa Nhà nước & Pháp luật trực tiếp giảng dạy kiến thức pháp luật, với số lượng giảng viên khoảng 05 giảng viên trở lên, họ được đào tạo kiến thức pháp lý từ trình độ cử nhân luật trở lên. 16 - Đội ngũ giảng viên giảng dạy pháp luật ngoài việc đào tạo chuyên môn còn được trang bị phương pháp sư phạm vững vàng nhằm nâng cao chất lượng trong giáo dục pháp luật. - Trong yêu cầu hiện nay đội ngũ giảng viên giảng dạy pháp luật cần đổi mới trong việc sử dụng các phương pháp giảng dạy, nhất là các phương pháp giảng dạy tích cực rất phù hợp trong giảng dạy pháp luật. Hai là, về đối tượng giáo dục pháp luật. Đối tượng giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh gồm: - Cán bộ, công chức nhà nước. Cán bộ, công chức nhà nước có đặc điểm là đa số lớn tuổi có trình độ không đồng đều, có người có trình độ cao nhưng ngược lại cũng có những người có trình độ thấp và theo chức năng, nhiệm vụ của mình họ vừa là đối tượng cần được giáo dục, song lại vừa là chủ thể giáo dục pháp luật trong mối quan hệ với đồng sự, với cấp dưới và với nhân dân. Do chính từ vai trò “kép” này, cán bộ, công chức cần được trang bị những hiểu biết cơ bản về hệ thống pháp luật, trình tự, thủ tục tiến hành các nhiệm vụ công vụ cũng như giải quyết các công việc cho công dân, tổ chức về cả những tri thức, kinh nghiệm, phương pháp giáo dục pháp luật. Và cũng chính từ vai trò trên, Đảng cộng sản Việt Nam trong lãnh đạo và xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức luôn nhấn mạnh: Mỗi cán bộ, viên chức nhà nước phải xác định rõ việc học tập, nghiên cứu để hiểu biết pháp luật, thi hành nghiêm chỉnh pháp luật là trách nhiệm của mình. Cán bộ, viên chức nhà nước phải là những người gương mẫu trong việc giữ gìn kỷ cương, phép nước và góp phần phổ biến, giáo dục pháp luật trong nhân dân. - Ngoài đối tượng giáo dục pháp luật là cán bộ, công chức nhà nước, thì các trường chính trị tỉnh còn thực hiện giáo dục pháp luật cho đối tượng là các cán bộ lãnh đạo, quản lý, cán bộ phụ trách đoàn thể ở công ty, doanh nghiệp ở địa phương. Trong điều kiện hiện nay đất nước ta thực hiện nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản pháp luật về kinh tế và hệ thống pháp luật kinh tế ngày càng hoàn thiện. Để đảm bảo cho các đơn vị kinh tế tự do trong hoạt động kinh doanh theo pháp luật của Nhà nước thì 17 cán bộ lãnh đạo, quản lý công ty doanh nghiệp phải học tập, nghiên cứu những kiến thức cần thiết về pháp luật và hệ thống pháp luật kinh tế để bảo đảm thực hiện quyền và lợi ích hợp pháp của mình và thực hiện các nghĩa vụ, không vi phạm pháp luật trong hoạt động kinh doanh. Ba là, về phương pháp giáo dục. Phương pháp giáo dục là một mặt hết sức quan trọng trong công tác giáo dục đào tạo. Bởi vì có chương trình, nội dung giảng dạy phù hợp nhưng không có phương pháp giáo dục đúng đắn cũng sẽ hạn chế rất nhiều đến chất lượng giáo dục. Phương pháp là gì? Phương pháp theo nghĩa chung là cách thức đạt tới mục tiêu, là hoạt động sắp xếp theo một trật tự nhất định. Theo nghĩa đó, phương pháp giáo dục là cách thức truyền tải những nội dung, những thông tin đối với người học theo một hệ thống, một trật tự đã xác định nhằm hình thành nên những tri thức mới cho người học. Phương pháp giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh là việc áp dụng những cách thức nhằm truyền đạt kiến thức pháp luật cho người học một cách có hệ thống. Cho nên có thể nói phương pháp giáo dục về thực chất chính là phương tiện giúp cho người dạy truyền đạt những tri thức khoa học cho người học. Cho nên nếu người dạy có phương pháp giáo dục tốt, tức là có phương tiện tốt thực hiện một cách có hiệu quả công việc truyền đạt của mình. Do đó phương pháp giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh là yếu tố hết sức quan trọng quyết định chất lượng, hiệu quả giáo dục pháp luật, nếu có phương pháp đúng, phù hợp sẽ giúp cho người học tiếp thu những tri thức pháp luật một cách dễ dàng, nhận thức đúng vấn đề, đạt kết quả cao trong học tập pháp luật, đây là vấn đề có ý nghĩa rất quan trọng đối với công tác giảng dạy pháp luật trong các trường chính trị tỉnh. Để thực hiện phương pháp giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh thì một nội dung quan trọng đó là trong giảng dạy phải có một phương pháp giảng dạy tốt nhằm kích thích, phát huy được tính năng động, sáng tạo của người học. 18 Về phương pháp giảng dạy trong giáo dục nói chung và trong giáo dục pháp luật ở các trường chính trị tỉnh hiện nay thường áp dụng như sau: - Nhóm một: Các phương pháp giảng dạy truyền thống. Gồm các phương pháp: Phương pháp thuyết trình, phương pháp dùng sách và tài liệu tham khảo, phương pháp vấn đáp, phương pháp dạy học trực quan và trình bày trực quan, phương pháp dạy học thực tiễn. - Nhóm hai: Các phương pháp giảng dạy hiện đại (phương pháp giảng dạy tích cực). Gồm các phương pháp: Phương pháp mở đầu bài giảng, phương pháp làm việc theo tổ hoặc nhóm, phương pháp tình huống, phương pháp nêu vấn đề, phương pháp đóng vai, phương pháp bể cá… Đối với các phương pháp giảng dạy trên thì hiện nay các trường chính trị tỉnh thường áp dụng những phương pháp giảng dạy hiện đại hoặc kết hợp giữa phương pháp giảng dạy hiện đại với phương pháp giảng dạy truyền thống nhằm nâng cao chất lượng học tập mà trong đó các trường chính trị tỉnh nói chung và những giảng viên giảng dạy pháp luật nói riêng đã thực hiện để giảng dạy cho đối tượng là người lớn. Bên cạnh việc áp dụng những phương pháp giảng dạy thích hợp nhằm thực hiện tốt phương pháp giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh hiện nay là việc giúp cho học viên không những nắm những tri thức mới, cơ bản về kiến thức pháp luật từ giảng viên giảng dạy pháp luật, mà còn hình thành ở họ phương pháp học tập, làm việc với tư duy độc lập trong nghiên cứu cũng như trong công tác sau này. Bốn là, về hình thức giáo dục pháp luật. Khái niệm hình thức nói chung được hiểu: “Hình thức là cái chứa đựng hoặc biểu hiện cách điều hành các hoạt động” [53]. Trên cơ sở các quan điểm có thể hiểu hình thức giáo dục pháp luật là các dạng hoạt động cụ thể để tổ chức quá trình giáo dục pháp luật, qua đó thực hiện được mục tiêu và nội dung giáo dục pháp luật. 19 Hình thức giáo dục pháp luật có các loại sau: Các hình thức giáo dục pháp luật mang tính phổ biến và truyền thông, các hình thức giáo dục pháp luật có tính đặc thù. Thông qua các hình thức giáo dục pháp luật trên thì trong các trường chính trị tỉnh chủ yếu sử dụng hình thức giáo dục pháp luật mang tính phổ biến và truyền thông. Hình thức giáo dục pháp luật này được thực hiện trong dạy và học tập kiến thức pháp luật trong các chương trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức nhà nước. Đây là hình thức tổ chức phối hợp hoạt động giáo dục trực tiếp giữa chủ thể giáo dục pháp luật chuyên nghiệp là giảng viên giảng dạy pháp luật và đối tượng là học viên trong các trường chính trị tỉnh. Ngoài ra còn thực hiện giáo dục pháp luật thông qua các hoạt động truyền thông nhằm thực hiện muc tiêu đào tạo, bồi dưỡng của trường chính trị tỉnh như giáo dục pháp luật qua báo chí, Internet, sinh hoạt truyền thống, thi tìm hiểu pháp luật… 1.2. CHƯƠNG TRÌNH, NỘI DUNG GIÁO DỤC PHÁP LUẬT VÀ VAI TRÒ GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TRONG CÁC TRƯỜNG CHÍNH TRỊ TỈNH 1.2.1. Chương trình, nội dung giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh Chương trình giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh là tổng thể kiến thức, thời gian giáo dục pháp luật cho các đối tượng học ở trường chính trị. Nội dung giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh là toàn bộ kiến thức giáo dục pháp luật cụ thể cho các đối tượng học và được sắp xếp theo một logíc, một trình tự nhất định, phục vụ cho một mục tiêu đã được đặt ra ở trường chính trị. Như vậy chương trình, nội dung giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh nằm trong một thể thống nhất biện chứng, bổ sung, tác động lẫn nhau tạo thành một tổng thể hoàn chỉnh, là một trong những yếu tố quan trọng quyết định chất lượng, hiệu quả của giáo dục pháp luật ở trường chính trị. Đối với chương trình, nội dung giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh phù hợp, đáp ứng được mục tiêu, yêu cầu của giáo dục sẽ đem 20 đến chất lượng, hiệu quả cao trong giáo dục. Ngược lại, với chương trình, nội dung giáo dục không đi đúng mục tiêu, không bám sát yêu cầu giáo dục không những không đem đến kết quả tốt mà còn phản khoa học. Chương trình, nội dung giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh được coi là có chất lượng, là phù hợp phải được thể hiện trên các mặt sau: - Chương trình, nội dung giáo dục pháp luật trong các trường chính trị tỉnh phải đáp ứng được mục tiêu giáo dục pháp luật của trường chính trị. Mục tiêu giáo dục pháp luật đặt ra như thế nào chương trình, nội dung giáo dục pháp luật phải tương ứng và thực hiện được những mục tiêu đó. Chẳng hạn như mục tiêu của các trường chính trị tỉnh trong vấn đề giáo dục pháp luật là đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ lãnh đạo Đảng, chính quyền , đoàn thể nhân dân ở cấp cơ sơ nắm vững kiến thức pháp luật và áp dụng nó trong thực tiễn thì chương trình, nội dung giáo dục phải đảm bảo trang bị đầy đủ những kiến thức cần thiết cả về lý luận và thực tiễn về pháp luật để người cán bộ sau khi học xong có đủ khả năng về lãnh đạo hoạt động ở cơ sở, am hiểu kiến thức pháp luật, biết kết hợp giữa lý luận với thực tiễn. - Sự phù hợp về chương trình, nội dung giáo dục pháp luật trong trường chính trị tỉnh còn là sự phù hợp với đối tượng giáo dục pháp luật ở trường chính trị tỉnh. Đây cũng là một vấn đề hết sức quan trọng trong công tác giáo dục pháp luật. Với mỗi đối tượng giáo dục pháp luật đòi hỏi phải có chương trình, nội dung đào tạo, bồi dưỡng phù hợp, đó là sự phù hợp về lứa tuổi, chuyên môn, khả năng nhận thức của người học…Vấn đề này Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng có chỉ dẫn và theo người ở mỗi đối tượng đều có những đặc điểm, những yêu cầu khác nhau trong giáo dục. Cho nên phải xem xét từng loại đối tượng, về trình độ văn hoá, thói quen sinh hoạt, trình độ giác ngộ, kinh nghiệm, lòng ham muốn… để định ra chương trình, nội dung phương pháp tổ chức huấn luyện. Điều này trong công tác giáo dục của các trường chính trị tỉnh cần phải quan tâm mà nhất là trong lĩnh vực giáo dục pháp luật cho cán bộ, công chức nhà nước. - Sự phù hợp về chương trình, nội dung còn thể hiện tính khoa học về kết cấu của nó trong giáo dục pháp luật ở trường chính trị tỉnh. Một chương