Tài liệu Luận văn giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên trường đại học sư phạm hà nội hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI ---------------- ĐOÀN THỊ HỒNG VĂN GIÁO DỤC LÒNG YÊU NƢỚC CHO SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC HÀ NỘI - 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI ---------------- ĐOÀN THỊ HỒNG VĂN GIÁO DỤC LÒNG YÊU NƢỚC CHO SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI HIỆN NAY Chuyên ngành : Triết học Mã số : 60.22.03.01 LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ GIÁNG HƢƠNG HÀ NỘI - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ Triết học với đề tài: “Giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên Trường Đại học Sư Phạm Hà Nội hiện nay” là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Nguyễn Thị Giáng Hương. Các tài liệu tham khảo, trích dẫn trong luận văn là hoàn toàn trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Hà Nội, tháng 5 năm 2017 Tác giả Đoàn Thị Hồng Văn LỜI CẢM ƠN Em xin trân trọng gửi lời cảm ơn đến Ban Giám hiệu, Phòng quản lý sau đại học, cùng toàn thể các thầy cô giáo trong khoa Triết học - Trường đại học Sư phạm Hà Nội, cùng các thầy cô hội đồng bảo vệ luận văn thạc sĩ đã chỉ dẫn, giúp đỡ, tạo điều kiện cho em trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và bảo vệ luận văn của mình. Bằng tấm lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, em xin chân thành cảm ơn cô giáo TS. Nguyễn Thị Giáng Hương đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn, động viên em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Cảm ơn gia đình bạn bè và những người thân đã bên em tạo mọi điều kiện, động viên giúp đỡ em hoàn thành luận văn của mình. Hà Nội, tháng 5 năm 2017 Tác giả luận văn Đoàn Thị Hồng Văn MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài .................................................................................. 1 2. Lịch sử nghiên cứu ............................................................................... 2 3. Mục đích nghiên cứu ............................................................................ 7 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ...................................................... 7 5. Giả thuyết khoa học .............................................................................. 8 6. Nhiệm vụ nghiên cứu............................................................................ 8 7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ............................................................... 8 8. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 8 9. Kết cấu luận văn ................................................................................... 9 10. Những luận điểm cơ bản và đóng góp mới của luận văn ................... 9 Chƣơng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ LÒNG YÊU NƢỚC CỦA SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI HIỆN NAY .................................................................................... 10 1.1. Một số vấn đề lý luận về giáo dục lòng yêu nƣớc ................................ 10 1.1.1. Lòng yêu nước .................................................................................. 10 1.1.2. Giáo dục lòng yêu nước .................................................................... 15 1.2. Một số vấn đề lý luận về lòng yêu nƣớc của sinh viên Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội ...................................................................... 18 1.2.1. Đặc điểm của sinh viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội .............. 18 1.2.2. Truyền thống yêu nước của sinh viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội ............................................................................................... 21 1.2.3. Nội dung giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội hiện nay .......................................................... 25 1.3. Tầm quan trọng của việc giáo dục lòng yêu nƣớc cho sinh viên Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội hiện nay ........................................ 37 1.3.1. Vai trò và vị trí của sinh viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay .................... 37 1.3.2. Sự cần thiết của việc giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội hiện nay ...................................... 41 Tiểu kết chƣơng 1 .......................................................................................... 44 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP GIÁO DỤC LÒNG YÊU NƢỚC CHO SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI HIỆN NAY............................................................................ 46 2.1. Thực trạng giáo dục lòng yêu nước của sinh viên Trường Đại học Sƣ phạm Hà Nội .................................................................................... 46 2.1.1. Những thành tựu đã đạt được trong công tác giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội hiện nay ...... 46 2.1.2. Những hạn chế trong công tác giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội hiện nay .............................. 52 2.1.3. Nguyên nhân của những hạn chế trong công tác giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội .............. 57 2.1.4. Một số vấn đề đặt ra trong công tác giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội .............................. 59 2.2. Một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả trong giáo dục lòng yêu nƣớc cho sinh viên Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội hiện nay ........................................................................................... 61 2.2.1. Giải pháp về nội dung giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội hiện nay ...................................... 61 2.2.2. Giải pháp về phương pháp giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội hiện nay .............................. 71 Tiểu kết chƣơng 2 .......................................................................................... 90 KẾT LUẬN ....................................................................................................... 92 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................. 93 PHỤ LỤC........................................................................................................................... 98 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BCH : Ban Chấp hành CNH - HĐH : Công nghiệp hoá - hiện đại hoá CNXH : Chủ nghĩa xã hội ĐHSP : Đại học sư phạm THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông TNCS : Thanh niên cộng sản 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước, lòng yêu nước đã trở thành một trong những tài sản quý giá và thiêng liêng góp phần làm nên truyền thống dân tộc Việt Nam. Trong lời nói đầu cuốn sách nghiên cứu về sự phát triển của tư tưởng ở Việt Nam, giáo sư Trần Văn Giàu cũng khẳng định: “Truyền thống lớn của ông cha ta là yêu nước, là chủ nghĩa yêu nước” [8, tr.10]. Đất nước Việt Nam trong trường kỳ lịch sử đã nếm bao cay đắng và khổ nhục của một dân tộc mất nước nhưng với lòng yêu nước dân ta luôn tự vùng lên đấu tranh giải phóng khỏi xiềng xích nô lệ làm hình thành nên một chủ nghĩa yêu nước độc đáo. Ở đó: “yêu nước không chỉ có sự căm thù giặc bằng hành động bản năng mà còn có những lý luận làm phương hướng cho chiến đấu, động lực cho phong trào và cơ sở cho niềm tin thất thắng” [39, tr.21]. Lòng yêu nước trở thành sợi chỉ đỏ xuyên qua các giai đoạn trong lịch sử tư tưởng Việt Nam từ cổ đại đến hiện đại, nó là sức mạnh tinh thần, là ngọn lửa bất diệt trong trái tim mỗi người dân, giúp cho dân ta chiến thắng mọi kẻ thù và nuôi dưỡng sự sinh tồn cho dân tộc. Ngày nay, lòng yêu nước ấy không những phai mờ mà luôn được bồi dưỡng độc đáo, phong phú hơn và trở thành hành trang không thể thiếu của mỗi người con đất Việt trong quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Sinh viên Trường ĐHSP Hà Nội - một bộ phận những người con đất Việt, cũng mang trong mình trách nhiệm với quê hương đất nước. Là những sinh viên theo học ngành Sư phạm để sau này ra trở thành những người thầy, người cô, giáo dục và đào tạo các thế hệ học trò thì việc trang bị những tri thức, tình yêu quê hương đất nước cho bản thân là điều không thể thiếu. Sinh viên Sư phạm chính là những nhà giáo dục tương lai có vị trí, vai trò thiêng liêng với vận mệnh dân tộc, mang sứ mệnh truyền tiếp ngọn lửa yêu nước đến 2 cho các thế hệ mai sau. Các em là người trực tiếp giáo dục về tri thức, đạo đức, nhân cách cho thế hệ trẻ sau này tiếp bước truyền thống tốt đẹp của cha ông ta. Ngay từ khi thành lập trường cho đến nay đã có những thế hệ các sinh viên luôn tích cực phát huy truyền thống yêu nước, họ xung phong tham gia nhập ngũ, hoà mình vào phong trào “ba sẵn sàng”, tích cực tham gia sinh viên tình nguyện góp phần nhỏ bé của mình trong công cuộc xây dựng đất nước. Cho đến tận ngày hôm nay, những tinh thần, tình cảm, nhiệt huyết ấy vẫn luôn sôi sục trong lòng số đông sinh viên Trường ĐHSP Hà Nội. Tuy nhiên, hiện nay vấn đề cần được quan tâm là chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch đang tiếp tục thực hiện âm mưu “diễn biến hoà bình” nhằm chống phá sự nghiệp cách mạng với nhiều hình thức và thủ đoạn thâm độc. Tiêu biểu nhất hiện nay như tình hình về chủ quyền, biển Đông, quan điểm chính trị, tôn giáo… Mục tiêu của kẻ thù nhằm vào thế hệ trẻ làm lung lạc tư tưởng, ý chí, phai nhạt truyền thống, lợi dụng lớp trẻ để công kích, lật đổ chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Chúng dùng mọi hình thức, thủ đoạn khác nhau với mục đích làm phai mờ lòng yêu nước, ý chí khắc phục khó khăn, vươn lên thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu của sinh viên. Vì thế, việc bồi dưỡng và giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên Trường ĐHSP Hà Nội để họ có những nhận thức và hành động đúng đắn trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc lúc này là vô cùng cấp thiết. Nhận thức được tầm quan trọng đó, nên tôi chọn đề tài: “Giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên Trường đại học Sư Phạm Hà Nội hiện nay” làm đề tài luận văn của mình. 2. Lịch sử nghiên cứu Yêu nước là một truyền thống quý báu của dân tộc Việt Nam, nó là nhân tố vô cùng quan trọng làm nhân lên ý chí, nghị lực, sự đoàn kết, tạo ra sức mạnh để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Vì vậy, từ trước đến nay đã có rất nhiều công trình khoa học nghiên cứu về lòng yêu nước và giáo dục lòng yêu 3 nước cho nhân dân đặc biệt là thế hệ trẻ. Từ đó, cho thấy được tầm quan trọng cũng như cấp thiết phải giáo dục nhận thức về lòng yêu nước cho thế hệ trẻ, học sinh, sinh viên hiện nay. Thứ nhất, nghiên cứu về giáo dục lòng yêu nước thông qua lịch sử. Tác giả Phan Ngọc Liên trong bài viết: “Giáo dục lòng yêu nước xã hội chủ nghĩa và tinh thần quốc tế vô sản qua môn lịch sử” trong tạp chí Nghiên cứu giáo dục, số 6, năm 1982 có đưa ra nhận định rằng: Quan niệm về Tổ quốc, về lòng yêu nước, về tinh thần quốc tế hiện nay vẫn là một trong những lĩnh vực của cuộc đấu tranh tư tưởng. Bọn đế quốc và phản động quốc tế ra sức tuyệt đối hoá những đặc điểm dân tộc, quyền lợi dân tộc, được hình thành trong những điều kiện lịch sử khác nhau, khơi dậy lòng tự ái dân tộc về chuyện quá khứ để phá hoại sự đoàn kết của các dân tộc ngày nay, xuyên tạc sự hợp tác, giúp đỡ quốc tế trên tinh thần hữu ái giai cấp trong sáng của vô sản để gây lòng hằn thù dân tộc, phá hoại sự nghiệp cách mạng chung [21, tr.10]. Từ đó tác giả kêu gọi thế hệ trẻ cần hình thành một quan niệm đúng đắn về lòng yêu nước, hiểu đúng những sự kiện lịch sử quá khứ, để vạch trần những luận điệu phản động, xuyên tạc của kẻ thù. Trong Tạp chí Giáo dục số 157 năm 2007 có đăng bài “Giáo dục lòng yêu nước, ý chí quyết thắng cho thế hệ trẻ qua dạy học cuộc kháng chiến chống Pháp 1945 - 1954” của tác giả Bùi Thị Thu Hà, Đăng Văn Hồ. Bài viết đề cập tới một số vấn đề về giáo dục lòng yêu nước: cần làm cho học sinh nhận thức đúng nguyên nhân bùng nổ, tính chất cuộc chiến tranh của dân tộc; giáo dục tinh thần quyết chiến, quyết thắng cho học sinh qua cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1945 - 1954; giáo dục học sinh nắm vững nguyên lý: học đi đôi với hành, lý luận gắn với thực tiễn; nâng cao chất lượng dạy học lịch sử cho học sinh. 4 Tác giả Nguyễn Thị Định trong luận văn Thạc sĩ đã nghiên cứu đề tài: “Giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh trung học cơ sở huyện Kiên Lương tỉnh Kiên Giang qua môn lịch sử” (H: ĐHSPHN, 2010, 81tr) đã nghiên cứu cơ sở lý luận của quá trình giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh THCS huyện Kim Giang qua môn lịch sử. Trong luận văn tác giả đã đưa ra một vài vấn đề về giáo dục truyền thống yêu nước, nêu ra cách giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh THCS qua môn lịch sử như thế nào và đưa ra một số biện pháp giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh. Tác giả Phạm Thị Hiến trong luận văn Thạc sĩ, năm 2012, Trường ĐHSP Hà Nội với đề tài: “Giáo dục truyền thống yêu quê hương, đất nước cho học sinh trong dạy học lịch sử địa phương ở trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Giang” có viết: “Yêu quê hương, đất nước là một truyền thống tốt đẹp của nhân dân ta từ ngàn xưa đến nay. Đây là tình cảm tự nhiên của mỗi người dân Việt” [14, tr.3]. Tác giả tiếp tục khẳng định vị trí, vai trò và ý nghĩa của việc giáo dục truyền thống yêu quê hương đất nước cho học sinh trong các tiết dạy học lịch sử địa phương ở các trường THPT Bắc Giang. Trong luận văn đã phản ánh thực trạng giáo dục truyền thống dân tộc cho học sinh trong dạy lịch sử và đề xuất các hình thức, biện pháp giáo dục lòng yêu nước. Thứ hai, nghiên cứu về giáo dục lòng yêu nước thông qua di sản văn hoá dân tộc. Trong luận văn Thạc sĩ triết học: “Di sản văn hoá vùng đất tổ với giáo dục lòng yêu nước cho thế hệ trẻ của Phú Thọ hiện nay” của tác giả Trần Thị Thanh Hương, năm 2013, Trường ĐHSP Hà Nội đã “Góp phần tìm hiểu sâu sắc hơn về các di sản văn hoá vùng Đất tổ và phát huy giá trị của các di sản đó vào việc giáo dục lòng yêu nước cho thế hệ trẻ của vùng Đất tổ hiện nay” [17, tr.4]. Luận văn đã góp phần nâng cao ý thức, lòng tự hào cho thế hệ trẻ thông qua các di sản văn hoá dân tộc, từ đó hình thành những tư tưởng, hành động tích cực thể hiện tình yêu đối với quê hương, đất nước. 5 Thứ ba, nghiên cứu về giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ hiện nay. Tác giả Lê Thị Khánh Vân trong luận văn Thạc sĩ, năm 2011, Trường ĐHSP Hà Nội với đề tài: “Giáo dục truyền thống yêu nước cho thanh niên huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội hiện nay” đã đưa ra quan điểm của mình về tinh thần yêu nước, chỉ ra thực trạng lòng yêu nước của thanh niên huyện Ba Vì, từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao nhận thức về tinh thần yêu nước cho họ. Tác giả đưa ra một số giải pháp thiết thực như: cần nâng cao nhận thức về công tác giáo dục truyền thống yêu nước trong nhà trường hiện nay, không ngừng đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước, xây dựng môi trường văn hoá và giáo dục chủ nghĩa yêu nước, giáo dục thanh niên tự ý thức và luôn noi gương người tốt, việc tốt. Đây là những giải pháp hữu ích và cần thiết giúp cho thế hệ trẻ nhận thức rõ về vai trò và trách nhiệm của mình đối với vận mệnh dân tộc. Tác giả Hà Thị Thơm trong luận văn Thạc sĩ khoa học với đề tài: “Giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh, sinh viên trường trung cấp nghiệp vụ và công nghệ Hải Phòng hiện nay” (2014) đã chỉ ra vai trò, nội dung giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay. Bên cạnh đó tác giả đưa ra một số phương hướng và giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh, sinh viên. Tác giả cho rằng cần quán triệt quan điểm của Đảng, đổi mới nhận thức đối với việc giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh, sinh viên trong nhà trường, cần giáo dục cho sinh viên tích cực rèn luyện phẩm chất chính trị, đạo đức tác phong, có lối sống trong sáng, lành mạnh và biết vận dụng những tri thức đã học vào tình hình thực tế của đất nước. Tác giả Nguyễn Thị Giáng Hương trong tạp chí Lý luận chính trị và truyền thông có bài viết: “Giáo dục lòng yêu nước cho thanh niên trong giai 6 đoạn hiện nay” (2016) đã nêu ra sự cần thiết phải giáo dục lòng yêu nước cho thanh niên trong giai đoạn mà đất nước đang bị xâm hại về chủ quyền, hoà bình an ninh bị đe doạ. Theo tác giả việc giáo dục lòng yêu nước cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay cần được tập trung vào một số nội dung chủ yếu: Một là, phải kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Hai là, giáo dục, rèn luyện cho thanh niên có được bản lĩnh chính trị vững vàng, không cam chịu, khuất phục trước bất cứ thế lực thù địch, xâm lược. Ba là, giáo dục cho thanh niên biết vươn lên làm chủ tri thức, khoa học công nghệ hiện đại để góp phần xoá đói, giảm nghèo làm giàu chính đáng trên quê hương của mình. Bốn là, có chính kiến và hành động cụ thể với vận mệnh của dân tộc đối với Đảng và Nhà nước trong tình hình hiện nay. Thứ tư, nghiên cứu về giáo dục lòng yêu nước thông qua triết lý yêu nước trong lịch sử tư tưởng Việt Nam. Tác giả Đồng Thị Tuyền trong luận văn Thạc sĩ Triết học của mình đã nghiên cứu về đề tài: “Triết lý yêu nước trong lịch sử tư tưởng Việt Nam đối với việc giáo dục tinh thần yêu nước cho sinh viên các trường cao đẳng nghề ở Hà Nội hiện nay” (H: ĐHSPHN, 2011 - 141tr), trong luận văn của mình tác giả đã làm rõ khái niệm triết lý yêu nước của nhân dân ta qua các thời kỳ trong lịch sử tư tưởng Việt Nam. Tác giả đã đánh giá thực trạng và nguyên nhân trong công tác giáo dục tinh thần yêu nước cho sinh viên các trường cao đẳng nghề Hà Nội. Bên cạnh đó tác giả còn đề xuất ra một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tinh thần yêu nước cho họ trên cơ sở kế thừa các giá trị yêu nước truyền thống của dân tộc. Thứ năm, nghiên cứu về giáo dục chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh. Luận văn Thạc sĩ: “Giáo dục chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh cho thế hệ trẻ tỉnh Hà Nam hiện nay” của tác giả Đặng Thị Thanh Tâm (2012), 7 Trường ĐHSP Hà Nội bàn về chủ nghĩa yêu nước từ đó giáo dục chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh cho thế hệ trẻ tỉnh Hà Nam hiện nay. Tác giả đã chỉ ra thực trạng về lòng yêu nước của thế hệ trẻ nói chung và thế hệ trẻ tỉnh Hà Nam nói riêng từ đó định hướng giáo dục chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh cho thế hệ thanh niên để họ có được sự giáo dục đúng đắn và phù hợp, góp sức trẻ của mình vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nhìn chung, các nghiên cứu khoa học trên đã nghiên cứu và khai thác lòng yêu nước ở rất nhiều khía cạnh cả trong lý luận và thực tiễn, đưa ra những phương hướng và các giải pháp để giúp nâng cao hiệu quả trong việc giáo dục lòng yêu nước cho thế hệ trẻ nói chung. Nhưng chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu sâu về giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên Sư phạm trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, trên cơ sở đưa ra các biện pháp thiết thực giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên Trường ĐHSP Hà Nội. Những công trình nghiên cứu trên là tài liệu tham khảo bổ ích, giúp tôi phát hiện, nghiên cứu, nâng cao chất lượng cho luận văn của mình. 3. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở phân tích thực trạng của việc giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên Trường ĐHSP Hà Nội và nguyên nhân của nó, tác giả đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục truyền thống yêu nước cho sinh viên Trường ĐHSP Hà Nội hiện nay. 4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu Khách thể nghiên cứu là những sinh viên đang theo học tại Trường ĐHSP Hà Nội hiện nay. 4.2. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên Trường ĐHSP Hà Nội hiện nay. 8 5. Giả thuyết khoa học Nếu thực hiện tốt công tác giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên Trường ĐHSP Hà Nội hiện nay sẽ góp phần giáo dục toàn diện cho sinh viên trong trường, đồng thời sẽ tạo ra sự chuyển biến tích cực về thái độ, tư tưởng, tình cảm cũng như những hành động thiết thực của sinh viên góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, phát huy truyền thống tốt đẹp và giữ gìn bản sắc văn hoá của dân tộc Việt Nam. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện được các mục đích trên, luận văn cần phải thực hiện các nhiệm vụ sau: Một là, làm rõ cơ sở khoa học của việc giáo dục truyền thống yêu nước và sự cần thiết của việc giáo dục truyền thống yêu nước cho sinh viên Trường ĐHSP Hà Nội hiện nay. Hai là, phân tích làm rõ thực trạng và nguyên nhân của thực trạng giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên Trường ĐHSP Hà Nội hiện nay. Ba là, đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên Trường ĐHSP Hà Nội hiện nay. 7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu về việc giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên Trường ĐHSP Hà Nội hiện nay. Trong đó nghiên cứu cụ thể về một số khoa thuộc khoa học xã hội trong trường như khoa: Lý luận chính trị - Giáo dục công dân, Triết học, Lịch sử, Văn học, Công tác xã hội… 8. Phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn được triển khai trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Luận văn cũng sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, điều tra, khảo sát thực tiễn, phương pháp logic và lịch sử và các phương pháp chuyên ngành trong nghiên cứu. 9 9. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục các tài liệu tham khảo, luận văn gồm 2 chương và 5 tiết. 10. Những luận điểm cơ bản và đóng góp mới của luận văn 10.1. Những luận điểm cơ bản Lý luận chung về lòng yêu nước. Sự cần thiết của việc giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên Trường ĐHSP Hà Nội hiện nay. Thực trạng giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên Trường ĐHSP Hà Nội hiện nay. Một số giải pháp cơ bản để nâng cao hiệu quả trong công tác giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên Trường ĐHSP Hà Nội hiện nay. 10.2. Đóng góp mới của luận văn Về mặt lý luận, luận văn góp phần làm rõ hơn các khái niệm về lòng yêu nước trong hệ thống tư tưởng triết học Việt Nam. Về mặt thực tiễn, luận văn đã phân tích được thực trạng lòng yêu nước hiện nay của sinh viên Trường ĐHSP Hà Nội và đưa ra được một số giải pháp về nội dung và phương pháp giáo dục góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục lòng yêu nước cho sinh viên. 10 Chƣơng 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ LÒNG YÊU NƢỚC CỦA SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI HIỆN NAY 1.1. Một số vấn đề lý luận về giáo dục lòng yêu nƣớc 1.1.1. Lòng yêu nước Trong phạm trù đạo đức, nhân cách của con người, yêu nước thể hiện một ý chí trách nhiệm với Tổ quốc và nhân dân. Từ xưa đến nay, dân tộc Việt Nam luôn có lòng nồng nàn yêu nước và tình cảm cộng đồng sâu sắc, đó là những giá trị tinh thần cao đẹp của dân tộc. Theo “Từ điển tiếng Việt” thì “yêu” có nghĩa là: “cảm thấy gắn bó, trìu mến, hài lòng, thích thú, say mê… với những người hay vật có sức mạnh thu hút” [29, tr.839], khái niệm “nước”, đất nước hay Tổ quốc là một phạm trù lịch sử, là vùng đất trong đó có những người hay nhiều tộc người cùng chung sống dưới một chế độ chính trị, xã hội và cùng thuộc về một nhà nước nhất định. Trong cuốn “Từ chủ nghĩa yêu nước truyền thống đến chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh” giáo sư Nguyễn Hùng Hậu có bàn về khái niệm “nước” với các nội dung sau: Thứ nhất, ở khía cạnh thiên nhiên, địa lý “nước” chỉ non sông, giang sơn, gấm vóc, lãnh thổ với biên giới cương vực rạch ròi, chỉ đất nước. Thứ hai, nếu chỉ có thiên nhiên, mảnh đất thuần tuý không thôi thì cũng không gọi là “nước”, và muốn có nước phải có tộc người sống trên đó và quan hệ giữa họ với nhau. Bởi vậy “nước” chỉ tộc người, dân tộc và sự đoàn kết giữa các dân tộc. Thứ ba, phải có những con người, chủ thể đứng trên đất nước này, nên “nước” còn bao gồm những con người, người dân, nhân 11 dân, cái mà người Việt Nam gọi là đồng bào, con người nắm chủ quyền trên lãnh thổ mình. Thứ tư, từ con người hình thành nên gia đình, xã hội với những thiết chế chính trị chặt chẽ của mình. Như vậy “nước” còn bao gồm làng xã, quê hương, quốc gia, Tổ quốc, các tầng lớp, giai cấp với những chế độ chính trị - xã hội nhất định trong mỗi thời kỳ. Thứ năm, một trong những yếu tố không thể thiếu để tạo nên diện mạo một đất nước, đó là văn hoá. Như vậy, “nước” còn bao gồm cả những phong tục, tập quán, lịch sử, truyền thống. Năm yếu tố trên liên hệ mật thiết với nhau thiếu một trong năm yếu tố đó thì không thể gọi là “nước” [13, tr.10]. Chúng ta có thể hiểu yêu nước chính là lòng trung thành, đức xả thân bảo vệ quê hương đất nước, thể hiện ở lòng tự hào về truyền thống vẻ vang của dân tộc, nền văn minh, văn hiến rực rỡ, về Đảng quang vinh, nhân dân và Bác Hồ vĩ đại. Yêu nước là nguyên tắc đạo đức và chính trị, một tình cảm xã hội, mà nội dung là tình yêu và lòng trung thành với Tổ quốc, lòng tự hào về quá khứ và hiện tại với nhân dân, ý chí bảo vệ những lợi ích của đất nước. Lênin cũng cho rằng yêu nước là: “Một trong những tình cảm sâu sắc nhất, đã được củng cố qua hàng trăm năm, hàng ngàn năm tồn tại của các quốc gia biệt lập” [23, tr.226]. Như vậy, theo tôi yêu nước là một tình cảm, trạng thái tâm lý tự nhiên của con người như tình yêu quê hương, xứ sở, sự gắn bó với ngôn ngữ và niềm tự hào về truyền thống. Yêu nước có quá trình phát triển cùng với lịch sử phát triển của quốc gia, dân tộc. Theo quá trình đó thì tình cảm yêu nước có tính chất cảm tính ấy dần dần trở thành lý tính có nội dung tư tưởng, lý luận, rồi hình thành nên chủ nghĩa yêu nước. Tình cảm yêu nước chính là sự gắn bó, yêu mến, tự hào, có trách nhiệm của con người đối với dân tộc. Tình cảm yêu nước là cái vốn có trong mỗi con 12 người và thể hiện bằng ý chí, những hành động góp phần giữ gìn, bảo vệ và xây dựng đất nước. Đây là một tình cảm tự nhiên, vốn có của mỗi con người, là truyền thống quý báu của dân tộc vì vậy chúng ta nên giữ gìn, bồi dưỡng và phát huy nó để xây dựng đất nước ngày một giàu mạnh hơn. Tư tưởng yêu nước là nấc thang cao hơn của tình cảm yêu nước, ban đầu nó chỉ là những hiện tượng tâm lý của con người đối với đất nước sau đó được nâng lên thành tư tưởng. Trải qua thời gian dài cùng với sự phát triển của đất nước tình cảm yêu nước ấy trở thành quan điểm mang tính khái quát và hệ thống hơn. Như vậy, tư tưởng yêu nước không chỉ là tình cảm gắn bó, thích thú, mê say của cá nhân mà nâng thành quan điểm, ý nghĩ không dễ gì lay chuyển của người dân về vận mệnh dân tộc, nó ăn sâu trong nếp nghĩ, hành động và trở thành gốc rễ không thể thiếu trong lòng của mỗi người dân. Tư tưởng yêu nước chính là quan điểm chính trị, là kim chỉ nam trong hành động của con người thể hiện lòng tự hào, sự trung thành và ý chí bảo vệ Tổ quốc. Lịch sử Việt Nam trải qua hàng nghìn năm, chủ yếu là lịch sử đấu tranh và bảo vệ độc lập dân tộc cho nên tư tưởng chủ yếu của dân tộc ta là tư tưởng yêu nước, xuyên suốt chiều dài lịch sử. Sự hình thành và phát triển của tư tưởng yêu nước đi đôi với sự hình thành và phát triển của dân tộc. Lịch sử Việt Nam trải qua bao nhiêu thời đại thịnh suy thì tư tưởng yêu nước có bấy nhiêu hồi tiến lên hay suy thoái rồi quật khởi, thực tế chứng minh tư tưởng yêu nước không chỉ là một triết lý nhàm chán, mà là kim chỉ nam cho hành động, là tiêu chuẩn để nhận định đúng - sai, tốt - xấu. Vận nước thịnh hay suy, mất hay còn, nhục hay vinh tuỳ thuộc ở chỗ ta khơi dậy, phát huy hay lãng quên vũ khí tinh thần ấy. Tư tưởng yêu nước là máu và xương của tất cả thế hệ tổ tiên, ông cha ta góp công để rèn luyện, duy trì và phát triển nó. Đến ngày nay, lòng yêu nước trở thành cái chung, phổ biến của nhân dân theo thời gian nó không chỉ là tình cảm nhất thời có thể thay đổi mà luôn được bồi đắp, 13 nuôi dưỡng ngày càng sâu sắc và có tính hệ thống hơn. Tư tưởng yêu nước trở thành cái chung của cả dân tộc, nó thấm đẫm và hoà quyện trong lòng mỗi người dân, trở thành truyền thống quý báu làm phong phú thêm hệ thống những tư tưởng triết học Việt Nam. Từ tư tưởng yêu nước hình thành chủ nghĩa yêu nước, đây chính là nấc thang cao nhất trong tình yêu đất nước. Theo từ điển bách khoa Việt Nam, thì chủ nghĩa yêu nước là: Nguyên tắc đạo đức chính trị mà nội dung là tình yêu, lòng trung thành, ý thức phục vụ tổ quốc… cùng với sự hình thành dân tộc và nhà nước. Chủ nghĩa yêu nước từ chỗ chủ yếu là một trong những tâm lý xã hội, đã trở thành hệ tư tưởng. Nó trở thành hiện tượng tinh thần vô cùng mạnh mẽ, động viên mọi người đứng lên bảo vệ tổ quốc chống lại mọi cuộc xâm lược. Chủ nghĩa yêu nước chân chính thể hiện lòng trung thành đối với tổ quốc, vì lợi ích của dân tộc, của nhân dân bảo vệ sự sinh tồn của dân tộc và đấu tranh cho sự phồn vinh của đất nước [15, tr.158]. Chủ nghĩa yêu nước được hình thành từ tình cảm rồi đến hệ thống những tư tưởng và là sự khái quát cao nhất về lòng yêu nước. Thời kỳ Văn Lang - Âu Lạc (khoảng từ thế kỷ thứ VII đến thế kỷ thứ II trước công nguyên) chưa có lịch sử thành văn, nhưng chúng ta có cả một kho tàng đồ sộ truyện cổ dân gian về lòng yêu nước tiêu biểu như: Họ Hồng Bàng, Sơn Tinh và Thuỷ Tinh, Thánh Gióng… Đây là thời kỳ hình thành của chủ nghĩa yêu nước nhưng đã có nội dung mang chiều sâu tư tưởng: tư tưởng Việt Nam chung một giống nòi; quyết đấu tranh với thiên nhiên để sinh tồn; đoàn kết chống giặc ngoại xâm, luôn cảnh giác với quân thù; phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân vô điều kiện, không gợn chút danh lợi cá nhân, đánh tan quân giặc.