Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Luận văn đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội địa phương tại...

Tài liệu Luận văn đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội địa phương tại các trường trung cấp nghề tỉnh kiên giang

.PDF
126
312
66

Mô tả:

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI HUỲNH THANH TUẤN ĐÀO TẠO NGHỀ ĐÁP ỨNG NHU CẦU PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI ĐỊA PHƢƠNG TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG CẤP NGHỀ TỈNH KIÊN GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI HUỲNH THANH TUẤN ĐÀO TẠO NGHỀ ĐÁP ỨNG NHU CẦU PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI ĐỊA PHƢƠNG TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG CẤP NGHỀ TỈNH KIÊN GIANG Chuyên ngành Giáo dục và phát triển cộng đồng Mã số: Thí điểm LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. TỪ ĐỨC VĂN HÀ NỘI - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài nghiên cứu “Đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang” dưới sự hướng dẫn của PGS.TS. Từ Đức Văn là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu có trích dẫn nguồn chính xác, kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực, chưa từng được công bố trong bất cứ một nghiên cứu nào khác. Tác giả Huỳnh Thanh Tuấn LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, em xin gửi lời cảm ơn đến PGS.TS. Từ Đức Văn, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ và động viên em trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài luận văn tốt nghiệp này. Em xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành tới các thầy, cô trong Khoa Tâm lý – Giáo dục học, trường ĐHSP Hà Nội, các đồng chỉ cùng công tác tại đơn vị…., gia đình, bè bạn đã giúp đỡ, động viên, tạo điều kiện cho em trong suốt quá trình nghiên cứu. Mặc dù đã dành nhiều thời gian, công sức và cố gắng rất nhiều, nhưng do khả năng của bản thân còn hạn chế, kinh nghiệm nghiên cứu khoa học chưa nhiều nên luận văn tốt nghiệp của em còn nhiều thiếu sót, kính mong các thầy, cô góp ý và chỉ bảo để em được tiến bộ và trưởng thành hơn về chuyên môn cũng như về công tác nghiên cứu khoa học. Hà Nội, ngày 25 tháng 3 năm 2017 Tác giả luận văn Huỳnh Thanh Tuấn DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lí CSVC : Cơ sở vật chất CNH - HĐH : Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa ĐT : Đào tạo ĐTN : Đào tạo nghề GV : Giáo viên HV : Học viên KT - XH : Kinh tế - Xã hội Nxb : Nhà xuất bản MỤC LỤC MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu............................................................... 2 4. Giả thuyết khoa học ........................................................................................ 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ......................................................................... 3 7. Phƣơng pháp nghiên cứu................................................................................ 4 8. Ý nghĩa lý luận và thực tiển của đề tài .......................................................... 5 9. Cấu trúc của luận văn ..................................................................................... 5 Chƣơng 1 : CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ ĐÀO TẠO NGHỀ ĐÁP ỨNG NHU CẦU PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI ĐỊA PHƢƠNG TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG CẤP NGHỀ ............................................................................................ 6 1.1. Sơ lƣợc lịch sử nghiên cứu vấn đề .............................................................. 6 1.2. Đào tạo, nghề và đào tạo nghề .................................................................. 11 1.2.1. Đào tạo và quá trình đào tạo .................................................................... 11 1.2.2. Nghề và đào tạo nghề ................................................................................ 12 1.2.3. Đào tạo nghề ............................................................................................. 16 1.3. Đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phƣơng 23 1.3.1. Nhu cầu của các địa phương về đào tạo nghề ......................................... 23 1.3.2. Đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương .......... 23 1.4. Trƣờng trung cấp nghề .............................................................................. 28 1.4.1 Trường trung cấp nghề trong hệ thống giáo dục quốc dân ........................ 28 1.4.2 Nhiệm vụ và quyền hạn của Trường trung cấp nghề ................................. 28 1.4.3. Vai trò của các trường Trung cấp nghề đối với sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương ..................................................................................................... 29 1.5. Quá trình đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phƣơng tại các trƣờng Trung cấp nghề .......................................................... 30 1.5.1. Xác định nhu cầu đào tạo và công tác tuyển sinh..................................... 30 1.5.2. Tổ chức quá trình đào tạo ......................................................................... 30 1.5.3. Đánh giá sản phẩm và chương trình đào tạo ............................................. 33 1.6. Các yêu tố ảnh hƣởng đến công tác đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phƣơng tại các trƣờng Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang ................................................................................................. 34 1.6.1. Cơ chế, chính sách, chủ trương của Đảng, nhà nước................................ 34 1.6.2. Môi trường................................................................................................. 36 1.6.3. Các yếu tố bên trong của các trường Trung cấp nghề............................... 36 Tiểu kết chƣơng 1 .............................................................................................. 38 Chƣơng 2 : THỰC TRẠNG ĐÀO TẠO NGHỀ ĐÁP ỨNG NHU CẦU PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI ĐỊA PHƢƠNG TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG CẤP NGHỀ TỈNH KIÊN GIANG ................................................... 39 2.1. Khái quát về tình hình kinh tế, chính trị, giáo dục và đào tạo ở các Huyện có trƣờng dân tộc nội trú trong tỉnh Kiên Giang .............................. 39 2.2. Tổ chức và phƣơng pháp khảo sát thực trạng ........................................ 46 2.3. Thực trạng nguồn lao động hiện nay của tỉnh Kiên Giang .................... 47 2.4. Thực trạng công tác đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội địa phƣơng tại các trƣờng trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang ............. 48 2.4.1. Nhận thức về tầm quan trọng của đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang ..... 49 2.4.2. Đánh giá thực trạng thực hiện công tác khảo sát nhu cầu học nghề của nghề nhân dân...................................................................................................... 50 2.4.3. Thực trạng mục tiêu đào tạo nghề của các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang .......................................................................................................... 51 2.4.4. Chương trình đào tạo nghề ở các trường Trung cấp nghề ........................ 52 2.4.5. Đội ngũ giáo viên của các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang ........ 55 2.4.6. Thực trạng học viên các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang ........... 56 2.4.7. Phương pháp dạy học trong quá trình đào tạo nghề ở các trường Trung cấp nghề............................................................................................................... 56 2.4.8. Hình thức tổ chức đào tạo nghề ở các trường Trung cấp nghề ................. 57 2.4.9. Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ đào tạo nghề ở các Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang .................................................................................................... 58 2.4.10. Hiệu quả đào tạo nghề của các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang60 2.4.11. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường Trung cấp nghề........................ 61 2.5. Đánh giá chung về thực trạng ................................................................... 63 Tiểu kết chương 2 ................................................................................................ 65 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP ĐÀO TẠO NGHỀ ĐÁP ỨNG NHU CẦU PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI ĐỊA PHƢƠNG TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG CẤP NGHỀ TỈNH KIÊN GIANG ................................................................... 66 3.1. Định hƣớng đề xuất biện pháp.................................................................. 66 3.2. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ............................................................ 68 3.3. Một số biện pháp đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phƣơng tại các trƣờng trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang .................. 71 3.3.1. Tăng cường nhận thức của cán bộ quản lí, giáo viên và học viên về tầm quan trọng của đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang .................................... 71 3.3.2. Tổ chức khảo sát nhu cầu đào tạo nghề.................................................... 73 3.3.3. Hoàn thiện, mục tiêu, nội dung chương trình, hình thức và ban hành những văn bản đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương ................................................................................................................ 75 3.3.4. Bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ cho đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lí của nhà trường................................................................ 77 3.3.5. Tăng cường tính tích cực học tập của học viên trong quá trình đào tạo . 77 3.3.6. Xã hội hóa, tăng cường đầu tư nguồn lực cho đào tạo nghề .................... 79 3.3.7. Tăng cường kiểm tra, đánh giá kết quả đào tạo nghề của các trường Trung cấp nghề.................................................................................................... 82 3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................... 84 3.5. Khảo nghiệm các biện pháp đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phƣơng tại các trƣờng trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang ............................................................................................................................. 85 3.5.1. Khái quát chung về quá trình khảo nghiệm .............................................. 85 3.5.2. Phân tích kết quả khảo nghiệm ................................................................. 86 Tiểu kết chương 3 ............................................................................................... 92 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................... 93 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................... 95 DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU ........ 17 Bảng 2.1. Dân số của tỉnh Kiên Giang giai đoạn 2012 - 2016 ........................... 41 Bảng 2.2. Qui mô đào tạo các trường TCN tỉnh Kiên Giang giai đoạn 2012 2016 ..................................................................................................................... 46 Bảng 2.3. Thực trạng nguồn lao động của tỉnh Kiên Giang giai đoạn 2012-2016 ............................................................................................................................. 48 Bảng 2.4. Nhận thức của CBQL, GV và HV về mức độ quan trọng của công tác ĐTN đáp ứng nhu cầu phát triển KT - XH địa phương tại các trường TCN ...... 49 Bảng 2.5. Thực trạng thực hiện công tác khảo sát nhu cầu học nghê của nhân dân ....................................................................................................................... 50 Bảng 2.6. Đánh giá về mục tiêu đào tạo của các trường TCN tỉnh Kiên Giang. 51 Bảng 2.7. Đánh giá về chương trình ĐTN của các trường TCN tỉnh Kiên Giang ............................................................................................................................. 53 Bảng 2.8. Số lượng và chất lượng đội ngũ GV các trường TCN tỉnh Kiên Giang ............................................................................................................................. 55 Bảng 2.9. Đánh giá của CBQL, GV và SV về mức độ đáp ứng yêu cầu của hệ thống CSVC, trang thiết bị phục vụ công tác ĐTN của các trường TCN tỉnh Kiên Giang .......................................................................................................... 58 Bảng 2.10. Đánh giá về hiệu quả ĐTN của các trường TCN tỉnh Kiên Giang .. 60 Bảng 2.11. Đánh giá về các yếu tố ảnh hưởng đến công tác ĐTN đáp ứng nhu cầu phát triển KT - XH địa phương tại các trường TCN tỉnh Kiên Giang ......... 62 Bảng 3.1. Mức độ cần thiết của các biện pháp ĐTN đáp ứng nhu cầu phát triển KT XH địa phương tại các trường TCN tỉnh Kiên Giang ......................................... 87 Bảng 3.2. Đánh giá về tính khả thi của các biện pháp ĐTN đáp ứng nhu cầu phát triển KT - XH địa phương tại các trường TCN tỉnh Kiên Giang ........................ 89 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X đã chỉ rõ “Phát triển, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao là một trong những yếu tố quyết định sự phát triển nhanh, bền vững đất nước. Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp dạy và học, đổi mới cơ chế quản lí giáo dục, đào tạo. Tập trung nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, coi trọng đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành. Đẩy mạnh đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển đất nước”[12]. Tại điều 7, Luật dạy nghề đã nêu “Đầu tư mở rộng mạng lưới cơ sở dạy nghề, nâng cao chất lượng dạy nghề, góp phần đảm bảo cơ cấu nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, góp phần phân luồng học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở và trung học phổ thông, tạo điều kiện phổ cập nghề cho thanh niên và đáp ứng nhu cầu của người lao động”[24]. Chiến lược phát triển dạy nghề thời kỳ 2011 – 2020 đã đề ra mục tiêu: Đến năm 2020, dạy nghề đáp ứng được nhu cầu của thị trường lao động cả về số lượng và chất lượng, cơ cấu nghề và trình độ đào tạo, chất lượng đào tạo của một số nghề đạt trình độ các nước phát triển trong khu vực ASEAN và trên thế giới, hình thành đội ngũ lao động lành nghề, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia; phổ cập nghề cho người lao động, góp phần thực hiện chuyển dịch cơ cấu lao động, nâng cao thu nhập, giảm nghèo vững chắc, đảm bảo an sinh xã hội” [8]. Từ thực tiễn công tác đào tạo nói chung và đào tạo nghề nói riêng hiện nay, chúng ta có thể nhận thấy một nghịch lý tồn tại “Thừa thầy, thiếu thợ”. Việc phát triển đội ngũ công nhân kỹ thuật có trình độ chuyên môn cao, tay nghề giỏi để khắc phục được tình trạng thừa thầy, thiếu thợ là vấn đề có ý nghĩa quan trọng 1 và cần thiết. Kiên Giang là một tỉnh đang có tiềm năng rất lớn về phát triển các lĩnh vực kinh tế - xã hội. Do vậy, Tỉnh có nhu cầu rất lớn về nguồn nhân lực được đào tạo nghề, nhất là nguồn nhân lực có tay nghề cao. Để đáp ứng yêu cầu đào tạo nghề cho người lao động, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương, trong những năm qua, trên địa bàn tỉnh Kiên Giang đã thành lập được 4 trường Trung cấp nghề: Trường Trung cấp nghề vùng Tứ Giác Long Xuyên, trường Trung cấp nghề Vùng U Minh Thượng, trường Trung cấp nghề Tân Hiệp và trường Trung cấp nghề Dân tộc nội trú. Trải qua quá trình hình thành và phát triển, các trường đã có nhiều đổi mới trong công tác đào tạo và đã đạt được những kết quả nhất định, nguồn nhân lực được đào tạo đã tăng cả về số lượng và chất lượng, từng bước đáp ứng được nhu cầu nhân lực qua đào tạo nghề cung cấp cho các địa phương. Tuy nhiên, công tác đào tạo còn tồn tại một số vấn đề như: Công tác tổ chức đào tạo chưa được đồng bộ về mục tiêu, nội dung chương trình, đội ngũ GV, số lượng tuyển sinh hằng năm chưa đạt kế hoạch được giao, điều kiện CSVC còn bất cập, hạn chế nên chất lượng đào tạo còn chưa đáp được được yêu cầu về nguồn lao động hiện nay. Xuất phát từ những lý do nêu trên, tôi lựa chọn đề tài “Đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang” để tiến hành nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lí luận có liên quan đến đề tài, khảo sát thực trạng đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang, trên cơ sở đó đánh giá những ưu điểm, nhược điểm và đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu đào tạo của các nhà trường. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu 2 Hoạt động đào tạo tại các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang 3.2. Đối tượng nghiên cứu Đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang. 4. Giả thuyết khoa học Hoạt động đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang chưa thực sự đạt hiệu quả nên chất lượng đào tạo của các nhà trường chưa cao. Nếu nghiên cứu, đánh giá một cách toàn diện về thực trạng, trên cơ sở đó đề ra những biện pháp mang tính khoa học và hợp lý thì sẽ góp phần nâng cao hiệu quả và chất lượng đào tạo nghề của các trường trung cấp nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu và hệ thống hóa cơ sở lí luận về đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang. 5.2. Đánh giá thực trạng đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang. 5.3. Đề xuất một số phương pháp nâng cao hiệu quả đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu Đề tài nghiên cứu cơ sở lí luận, thực tiễn và biện pháp đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang và chỉ dừng lại ở mức độ khảo nghiệm các biện pháp đề xuất. 3 6.2. Giới hạn về khách thể khảo sát Đề tài khảo sát trên 20 chuyên gia thuộc lĩnh vực Tâm lí học và Giáo dục học; 20 cán bộ quản lí và 50 giáo viên, 100 học viên các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang. 6.3. Địa bàn và thời gian khảo sát Chúng tôi tiến hành khảo sát tại 4 trường Trung cấp nghề: Trường Trung cấp nghề vùng Tứ Giác Long Xuyên, trường Trung cấp nghề Vùng U Minh Thượng, trường Trung cấp nghề Tân Hiệp và trường Trung cấp nghề Dân tộc nội trú. Thời gian khảo sát từ 11.2016 đến 12.2016 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Các phương pháp nghiên cứu lí luận Nhóm phương pháp này dùng để thu thập, xử lí các tài liệu có liên quan, trên cơ sở đó xây dựng cơ sở lí luận của đề tài nghiên cứu. Các phương pháp nghiên cứu lí luận được sử dụng bao gồm: phương pháp phân tích, tổng hợp lí luận; phương pháp giả thuyết, phương pháp chứng minh. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn Nhóm phương pháp này dùng để nghiên cứu về thực trạng đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang. Các phương pháp được sử dụng bao gồm: 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Xây dựng và sử dụng phiếu trưng cầu ý kiến để thu thập ý kiến của các chuyên gia, cán bộ quản lí, giáo viên và học sinh về thực trạng đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang. 7.2.2. Phương pháp quan sát Quan sát hoạt động đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang. 4 7.2.3. Phương pháp phỏng vấn Trò chuyện, phỏng vấn sâu để lấy ý kiến của học sinh, giáo viên, cán bộ quản lí và các chuyên gia về hoạt động đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang. 7.3. Nhóm phương pháp nghiên cứu hỗ trợ Sử dụng các phương pháp nghiên cứu hỗ trợ nhằm xử lý những số liệu thu được từ thực trạng đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang, trên cơ sở đó, đưa ra những nhận xét, đánh giá, lí giải nguyên nhân, đồng thời đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả của hoạt động này. Các phương pháp nghiên cứu được sử dụng bao gồm: Phương pháp sử dụng toán thống kê, phương pháp sử dụng phần mềm xử lí số liệu. 8. Ý nghĩa lý luận và thực tiển của đề tài Xây dựng khung lí luận về đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang. Phát hiện thực trạng đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang. Các biện pháp đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang 9. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính của luận văn được thể hiện ở 3 chương: Chương 1. Cơ sở lí luận về đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường Trung cấp nghề. Chương 2. Thực trạng đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang. Chương 3. Một số biện pháp đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương tại các trường Trung cấp nghề tỉnh Kiên Giang 5 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ ĐÀO TẠO NGHỀ ĐÁP ỨNG NHU CẦU PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI ĐỊA PHƯƠNG TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG CẤP NGHỀ 1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Ở nước ngoài Các nước phát triển trên thế giới luôn chú trọng đến lĩnh vực dạy nghề, có định hướng và phân luồng học sinh ngay từ khi còn học phổ thông nhằm giúp học sinh phát triển đúng hướng như ở Đức, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc… Trong đào đạo nghề, việc đào tạo phải gắn với nhu cầu lao động mà trước hết là gắn với người sử dụng lao động (các doanh nghiệp). Ở nhiều nước như Nhật Bản, Hàn Quốc… việc đào tạo nghề được tiến hành trong công ty, xí nghiệp và đã khẳng định sự hiệu quả. Để đào tạo gắn với thị trường lao động cần phải có định hướng về sự phát triển của các ngành nghề trong xã hội. Nhà nước phải xây dựng hệ thống thông tin về hướng phát triển của các ngành nghề, dự báo về nguồn nhân lực và thị trường lao động. Ở các nước phát triển như Pháp, Thụy Điển, Đan Mạch… hệ thống thông tin và dự báo này hoạt động khá tốt (có cơ quan của Nhà nước đảm trách công việc này). Ngoài ra, người dân còn được cung cấp các phần mềm tin học, những trang Web miễn phí về lĩnh vực nghề nghiệp. Ở Hàn Quốc, để thực hiện tốt chiến lược phát triển nguồn vốn con người, đặc biệt là hoạt động đào tạo nghề, Bộ Giáo dục và Phát triển nguồn nhân lực Hàn Quốc đã đưa ra những giải pháp sau: (1) Tổ chức lại việc giáo dục hướng nghiệp trong trường Trung học (2) Hình thành và phát triển các trường Trung học toàn diện (3) Thông qua việc thành lập các trường Trung học chuyên nghiệp 6 (4) Tăng cường chương trình học về kiến thức nghề nghiệp cơ bản và năng lực tổng hợp. (5) Tăng cường mối liên hệ giữa các trường Trung học dạy nghề, Cao đẳng dạy nghề, cũng như giữa các trường này với nền công nghiệp nhằm nâng cao khả năng định hướng nghề nghiệp và mở rộng cơ hội học cao. (6) Tăng cường công tác đào tạo giáo viên dạy nghề (7) Khuyến khích việc thuê các chuyên gia hoạt động như các giáo viên thực hành. (8) Cải tạo môi trường giáo dục tại các trường đào tạo nghề (9) Cho phép các Viện dạy nghề linh hoạt trong việc thiết lập các chương trình học, cải tổ hệ thống hoạt động hay linh hoạt, chủ động trong tuyển dụng giáo viên. Ở Singapo, quan điểm coi nguồn nhân lực là nguồn vốn quý giá nhất được thể hiện trong tuyên ngôn của ngành giáo dục nước này “Xây dựng nguồn nhân lực sẽ quyết định việc xây dựng tương lai quốc gia”. Hệ thống đào tạo nghề của Singapo tương đương cấp giáo dục Trung học trở lên, được thực hiện bởi một hệ thống các trường, viện dạy nghề, trong đó quan trọng nhất là “Viện giáo dục công nghệ và bách khoa quốc gia”. Các trường và viện này cung cấp những chương trình học rất phong phú từ chính quy tập trung đến bán tập trung cho nhiều đối tượng, nhiều trình độ. Các trường công lập chiếm đa số trong hệ thống các trường dạy nghề, nhưng vẫn có một số trường tự hoạt động trong lĩnh vực này. Australia đã và đang tiến hành những cải cách, đổi mới với hệ thống đào tạo nghề nhằm đem lại những thay đổi tích cực cho hệ thống, đáp ứng được những yêu cầu mới của sự phát triển kinh tế - xã hội. Những chính sách đổi mới đào tạo nghề của Australia bao gồm những nội dung cơ bản sau: (1) Tăng cường sự hợp tác, hội nhập giữa giáo dục cơ bản và đào tạo nghề 7 (2) Tập trung vào hiệu quả đầu tư của quá trình đào tạo (3) Gia tăng số lượng, tỷ lệ tham gia đào tạo nghề (4) Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của đào tạo nghề (5) Mở rộng mạng lưới cơ sở đào tạo và mở rộng cơ hội tham gia đào tạo cho người lao động, đặc biệt là các nhóm xã hội yếu (phụ nữ, thành niên nông thôn, người tàn tật, người bản xứ). Với những nỗ lực đổi mới đó, hệ thống đào tạo nghề của Australia hiện nay được coi như một trong những hệ thống nhiều đổi mới tích cực và được thừa nhận rộng rãi trên thế giới. Chúng ta có thể xem hoạt động đào tạo nghề tại Australia và những đặc điểm nổi bật của hệ thống này như một bài học kinh nghiệm. Mặc dù mỗi quốc gia, mỗi điều kiện phát triển khác nhau có những chiến lược phát triển riêng trong hoạt động đào tạo nghề, mỗi chiến lược có thể cung cấp cho chúng ta những kinh nghiệm quý báu khác nhau. Nhưng từ bài học của các nước kể trên có thể rút ra một số điểm sau: (1) Mở rộng và phát triển đào tạo nghề là xu hướng tất yếu của mỗi quốc gia nếu muốn duy trì và phát triển vị trí của mình trong nền kinh tế toàn cầu. (2) Trọng tâm của hệ thống đào tạo nghề là đào tạo lớp trẻ, cung cấp kỹ năng nghề cần thiết từ cơ bản đến chuyên sâu. (3) Cần xây dựng và phát triển hệ thống tư vấn hướng nghiệp rộng rãi tới các trường Trung học phổ thông, các trường dạy nghề. (4) Hệ thống đào tạo nghề Quốc gia cần được tổ chức với nhiều phương thức đa dạng và phong phú. (5) Hợp tác chặt chẽ giữa nhà nước, tổ chức và cá nhân trong quá trình đào tạo là xu hướng phát triển hợp lý và hiệu quả. 1.1.2. Ở Việt Nam Việc nghiên cứu và triển khai đạo tạo theo tiếp cận năng lực thực hiện đã được tiến hành từ rất sớm ở một số nước công nghiệp phát triển do có những ưu điểm phù hợp với yêu cầu thực tế của đào tạo nghề nghiệp. Tuy nhiên, ở 8 Việt Nam, các công trình nghiên cứu về đào tạo theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện rất ít. Mặc dù vậy, nhiều cơ sở dạy nghề, các trung tâm hướng nghiệp - dạy nghề đã vận dụng phương thức đào tạo nghề theo mô đun kỹ năng hành nghề được thực hiện dưới dạng tổ hợp các đơn nguyên học tập. Tư tưởng chủ đạo của phương thức này là học gì làm được nấy, tiến hành đào tạo theo mục tiêu, yêu cầu cụ thể của người học, chọn các môđun và đơn nguyên học tập tương ứng. Phương thức đào tạo này giúp người học có khả năng làm được từng phần việc hay công việc của nghề một cách trọn vẹn. Việc học đó có thể được tích luỹ để nâng cao và mở rộng. Cách thức này thực chất là một dạng đào tạo theo tiếp cận năng lực thực hiện. Năm 2000, trong đề tài cấp Bộ “Nghiên cứu xây dựng mô hình đào tạo giáo viên kỹ thuật ở trình độ đại học cho các trường trung học chuyên nghiệp và dạy nghề”[28] tác giả Nguyễn Đức Trí đã đề xuất các mô hình đào tạo giáo viên dạy kỹ thuật trong đó có đề cập đến triết lý, các đặc điểm cơ bản; ưu, nhược điểm của phương thức đào tạo theo tiếp cận năng lực thực hiện; vận dụng phương thức đào tạo này vào đào tạo giáo viên ở Việt Nam. Năm 2004, Nguyễn Ngọc Hùng đã nghiên cứu luận án tiến sỹ về “Các giải pháp đổi mới quản lý dạy học thực hành nghề theo tiếp cận năng lực thực hiện cho sinh viên sư phạm kỹ thuật” [20], trong luận án này tác giả đã phát triển lý luận dạy học thực hành nghề theo tiếp cận năng lực thực hiện. Luận án đã phân tích những đặc điểm của phương thức đào tạo theo tiếp cận năng lực thực hiện, so sánh sự khác nhau giữa đào tạo theo năng lực thực hiện và đào tạo theo niên chế; đồng thời chỉ ra những yêu cầu khách quan phải đổi mới dạy học theo tiếp cận năng lực thực hiện cho sinh viên sư phạm kỹ thuật. Trong luận án tiến sĩ “Nghiên cứu các giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo công nhân kỹ thuật xây dựng ở Thủ đô Hà Nội” [29] tác giả Hoàng Ngọc Trí đã đề xuất một số giải pháp để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn 9 nhân lực trong đó có đề cập đến việc đổi mới đào tạo theo tiếp cận năng lực thực hiện. Trong tài liệu “Đào tạo nhân lực đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường, toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế” [17], tác giả Nguyễn Minh Đường nêu lên những yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đối với phát triển nguồn nhân lực, và vai trò của phương thức đào tạo theo năng lực thực hiện đối với việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Luận án tiến sĩ của tác giả Nguyễn Quang Việt về “Kiểm tra đánh giá trong dạy học thực hành theo tiếp cận năng lực thực hiện” [33] đã phát triển một số luận điểm cơ bản về đánh giá trong dạy học thực hành nghề theo tiếp cận năng lực thực hiện như: đặc điểm dạy học thực hành nghề theo năng lực thực hiện, nội dung, phương pháp và các nguyên tắc đánh giá; quy trình và các công cụ đánh giá trong dạy học thực hành nghề theo năng lực thực hiện. Tuy nhiên, đề tài cũng chỉ mới dừng lại ở nghiên cứu quy trình và công cụ đánh giá trong dạy học thực hành nghề ở các trường dạy nghề. Năm 2011, Tổng cục dạy nghề thuộc Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp với Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) xuất bản cuốn “Kỹ năng dạy học - Tài liệu bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm cho giáo viên và người dạy nghề” [30], tài liệu này mô tả khá đầy đủ về quan điểm dạy học theo năng lực thực hiện, cấu trúc và các tiêu chí đánh giá năng lực thực hiện. Tuy nhiên, tài liệu này cũng mới đề cập đến những vấn đề khái quát, mang tính định hướng cho việc dạy học mà chưa đi vào cụ thể từng khâu, từng thành tố của quá trình dạy học. Tóm lại, đã có nhiều công trình nghiên cứu về đào tạo theo tiếp cận năng lực thực hiện ở trong và ngoài nước. Nhiều công trình của các học giả trên thế giới đã triển khai có hiệu quả trong thực tiễn đào tạo. Ở Việt Nam, số lượng 10
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan