1
Më ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Sù nghiÖp x©y dùng qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam theo híng c¸ch m¹ng,
chÝnh quy, tinh nhuÖ tõng bíc hiÖn ®¹i ®ßi hái rÊt cao phÈm chÊt vÒ mäi mÆt
cña mçi qu©n nh©n, ®Æc biÖt phÈm chÊt ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña ng êi c¸n bé.
Bëi v×, ®¹o ®øc c¸ch m¹ng lµ c¸i gèc, lµ c¬ së nÒn t¶ng cña ngêi c¸n bé. Qu¸
tr×nh ph¸t triÓn ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña ngêi c¸n bé tõ tríc tíi nay lµ qu¸ tr×nh
tù gi¸c. Trong ®ã, ngêi c¸n bé lu«n híng tíi, tiÕp nhËn vµ hµnh ®éng theo
nh÷ng chuÈn mùc, gi¸ trÞ cña nÒn ®¹o ®øc c¸ch m¹ng do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh
vµ §¶ng ta dµy c«ng x©y dùng .
Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù - trung t©m ®µo t¹o c¸n bé chÝnh trÞ c¸c cÊp
cho toµn qu©n. XuÊt ph¸t tõ nhiÖm vô, môc tiªu yªu cÇu ®µo t¹o cña nhµ tr êng
hiÖn nay. §ßi hái ph¶i ®µo t¹o ra nh÷ng c¸n bé chÝnh trÞ cã kiÕn thøc toµn diÖn
c¶ vÒ phÈm chÊt ®¹o ®øc c¸ch m¹ng,
c¶ vÒ tr×nh ®é n¨ng lùc, ®Ó khi ra trêng cã ®ñ kh¶ n¨ng hoµn thµnh tèt chøc
tr¸ch , nhiÖm vô ®îc giao.
Trong nh÷ng n¨m võa qua, d íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng uû, chØ huy
c¸c cÊp, sù cè g¾ng nç lùc trong c«ng t¸c gi¸o dôc, ®µo t¹o cña nhµ tr êng vµ sù tÝch cùc tù gi¸c gi¸o dôc, rÌn luyÖn ë mçi häc viªn nªn ®·
t¹o ®îc nÒn t¶ng ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña häc viªn kh¸ bÒn v÷ng.
Tuy nhiªn, bªn c¹nh xu híng tÝch cùc ®ã do tÝnh chÊt phøc t¹p cña t×nh
h×nh kinh tÕ x· héi thêi kú qu¸ ®é, sù chèng ph¸ ®iªn cuång cña c¸c thÕ lùc ®èi
víi c¸ch m¹ng níc ta trªn nhiÒu lÜnh vùc, trong ®ã cã lÜnh vùc chÝnh trÞ, t tëng,
®¹o ®øc, lèi sèng lµ mòi nhän tiÕn c«ng cña chóng, nh÷ng quan niÖm ®¹o ®øc,
lèi sèng ph¬ng t©y thùc dông n¶y sinh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ len lái
vµo con ®êng giao lu, hîp t¸c, më réng héi nhËp tõ nhiÒu híng lµm n¶y sinh
tiªu cùc x· héi. T×nh tr¹ng suy tho¸i vÒ chÝnh trÞ, t tëng ®¹o ®øc, lèi sèng
cña mét bé phËn c¸n bé, §¶ng viªn vµ nh©n d©n cã chiÒu híng gia t¨ng. T×nh
h×nh trªn ®· lµm ¶nh hëng tíi m«i trêng ®¹o ®øc , lèi sèng nh: Thê ¬ víi
chÝnh trÞ, gi¶m sót niÒm tin, biÓu hiÖn cña chñ nghÜa c¸ nh©n c¬ héi, thùc
dông sèng bu«ng th¶ suy gi¶m vÒ ®¹o ®øc ... nh÷ng biÓu hiÖn tiªu cùc ®ã ®·
c¶n trë nÒn t¶ng ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña häc viªn lµm chÊt l îng ®µo t¹o vµ
¶nh hëng tíi m«i trêng ®¹o ®øc ®¬n vÞ, b¶n chÊt truyÒn thèng qu©n ®éi vµ
¶nh hëng ®Õn ®¹o ®øc c¸ch m¹ng vµ x©y dùng ®¹o ®øc cña häc viªn.
2
Tõ nh÷ng vÊn ®Ò trªn, ®Ó nhËn thøc ®óng vÒ ®¹o ®øc c¸ch m¹ng vµ x©y
dùng ®¹o ®øc cho häc viªn Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù hiÖn nay cÇn ph¶i
ng¨n ngõa c¸c t¸c ®éng tiªu cùc, ®Êu tranh kh¾c phôc nh÷ng sai lÖch vÒ
chuÈn ®¹o ®øc lµ mét vÊn ®Ò cÊp thiÕt.
2.T×nh h×nh nghiªn cøu cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi
§Õn nay ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu, bµi viÕt vÒ ®¹o ®øc c¸ch
m¹ng cña c¸c l·nh tô, c¸c nhµ nghiªn cøu khoa häc trong vµ ngoµi qu©n ®éi
nh: “N©ng cao ®¹o ®øc c¸ch m¹ng, quÐt s¹ch chñ nghÜa c¸ nh©n” Hå ChÝ
Minh toµn tËp, tËp 9 Nxb CTQG, H.1996; “ Sù biÕn ®æi cña th¸ng gi¸ trÞ ®¹o
®øc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng víi viÖc x©y dùng ®¹o ®øc cho c¸n bé qu¶n lý
cña níc ta” cña PGS - PTS NguyÔn ChÝ Mú, Nxb CTQG, H.1999. Hµ Huy
Th«ng “ T tëng Hå ChÝ Minh vÒ ®¹o ®øc cña ngêi c¸n bé qu©n sù - lý luËn
vËn dông” luËn ¸n Phã tiÕn sü khoa häc triÕt häc, Hµ Néi 1995. §Æng Kim
B«i “Sù t¸c ®éng cña kinh tÕ thÞ trêng ®Õn x©y dùng ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña
®éi ngò sü quan cÊp c¬ së trong qu©n ®éi ta hiÖn nay”. LuËn v¨n cao häc
triÕt häc, Hµ Néi 1997. NguyÔn Hïng Oanh “ Ph¸t triÓn ®¹o ®øc c¸ch m¹ng
ë thanh niªn qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam trong t×nh h×nh hiÖn nay” Hµ Néi
2002.
Tuy nhiªn, c¸c c«ng tr×nh trªn nghiªn cøu díi gãc ®é triÕt häc kh¸c
nhau, song vÊn ®Ò “ §¹o ®øc c¸ch m¹ng vµ x©y dùng ®¹o ®øc cho häc viªn ë
Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù hiÖn nay” cha s©u s¾c. V× vËy, t¸c gi¶ lùa chän
vÊn ®Ò nµy ®Ó luËn gi¶i s©u s¾c h¬n.
3. Môc ®Ých, nhiÖm vô cña luËn v¨n
- Môc ®Ých: LuËn gi¶i nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ
®¹o ®øc c¸ch m¹ng vµ x©y dùng ®¹o ®øc cho häc viªn ë Häc viÖn chÝnh trÞ
qu©n sù hiÖn nay. Tõ ®ã ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n x©y dùng ®¹o ®øc
cho häc viªn ë Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù hiÖn nay.
- NhiÖm vô: LuËn gi¶i ®Æc ®iÓm, ®Æc trng ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña häc
viªn ë Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù hiÖn nay.
§Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n cho häc viªn ë Häc viÖn chÝnh trÞ
qu©n sù hiÖn nay.
4. C¬ së lý luËn vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
- C¬ së lý luËn: §Ò tµi dùa trªn c¬ së hÖ thèng quan ®iÓm cña Chñ
nghÜa M¸c - Lª nin, t tëng Hå ChÝ Minh, ®êng lèi chÝnh trÞ qu©n sù cña
§¶ng céng s¶n ViÖt Nam , c¸c NghÞ quyÕt, chØ thÞ cña §¶ng ñy qu©n sù
trung ¬ng, Bé quèc phßng, Tæng côc chÝnh trÞ, c¸c bµi nãi vµ viÕt cña c¸c
3
®ång chÝ l·nh ®¹o §¶ng, Nhµ níc vÒ ®¹o ®øc c¸ch m¹ng vµ x©y dùng ®¹o
®øc.
- Ph¬ng ph¸p luËn: Chñ yÕu sö dông ph ¬ng ph¸p cña chñ nghÜa
duy vËt biÖn chøng vµ chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, kÕt hîp víi ph ¬ng
ph¸p l«gÝc - lÞch sö ph©n tÝch - tæng hîp x· héi häc...
5. ý nghÜa cña ®Ò tµi
- Gãp phÇn lµm s¸ng tá lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ ®¹o ®øc c¸ch m¹ng vµ vÊn
®Ò x©y dùng ®¹o ®øc cho häc viªn ë Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù hiÖn nay.
- Cã thÓ lµm tµi liÖu tham kh¶o phôc vô häc tËp, nghiªn cøu cho häc viªn
vµ gi¸o viªn c¸c nhµ trêng qu©n ®éi.
6. KÕt cÊu cña luËn v¨n
Gåm: Më ®Çu, 2 ch ¬ng(4 tiÕt), phÇn kÕt luËn, danh môc tµi liÖu
tham kh¶o.
4
Ch¬ng 1
®¹o ®øc c¸ch m¹ng vµ ®Æc ®iÓm ®¹o ®øc c¸ch m¹ng
cñahäc viªn ë Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù hiÖn nay
1.1. §Æc trng ®¹o ®øc c¸ch m¹ng
1.1.1. Kh¸i niÖm ®¹o ®øc c¸ch m¹ng
X· héi loµi ngêi xuÊt hiÖn ®ång thêi ®êi sèng ®¹o ®øc còng xuÊt hiÖn.
Danh tõ ®¹o ®øc b¾t nguån tõ tiÕng La tinh lµ Mos (movis) - lÒ thãi moralis
nghÜa lµ liªn quan víi lÒ thãi, ®¹o nghÜa. Cßn “lu©n lý” ®îc xem nh ®ång nghÜa
víi “®¹o ®øc” cã gèc tõ tiÕng Hy L¹p lµ ethicos - lÒ lèi, tËp tôc. Khi nãi ®Õn
®¹o ®øc, tøc lµ nãi ®Õn nh÷ng lÒ thãi vµ tËp tôc biÓu hiÖn mèi quan hÖ nhÊt
®Þnh gi÷a ngêi víi ngêi trong sù giao tiÕp víi nhau hµng ngµy.
ThuËt ng÷ “®¹o ®øc” (moral) xuÊt hiÖn vµo thÕ kû thø IV tr íc c«ng
nguyªn. ë Ph¬ng T©y nã g¾n liÒn víi tªn tuæi cña Arixtèt (384-322 TCN), ë ph ¬ng §«ng vµ g¾n liÒn víi tªn tuæi cña Khæng Tö (551- 479 TCN)
§¹o ®øc ngay tõ khi ra ®êi lu«n ® îc coi lµ nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n
thÓ hiÖn trong mèi quan hÖ trùc tiÕp cña con ng êi víi c¸c ®èi tîng giao
tiÕp ®ång thêi ®¹o ®øc lµ ®êi sèng tinh thÇn lµ phÈm chÊt nh©n c¸ch
®Æc trng cña ý thøc vµ hµnh vi cña chñ thÓ giao tiÕp. V× lÏ ®ã, ®¹o ®øc
®îc quan niÖm lµ mét hiÖn t îng x· héi, ph¶n ¸nh mèi quan hÖ hiÖn
thùc b¾t nguån tõ b¶n th©n cuéc sèng con ng êi.
XuÊt hiÖn tõ thÕ kû VI (TCN), ®¹o ®øc häc Nho gia lµ mét häc
thuyÕt ®¹o ®øc lín cña ph¬ng §«ng cæ ®¹i, ®Æt con ngêi vµo cuéc sèng
cña chÝnh b¶n th©n m×nh, thÊy ® îc ý nghÜa vµ gi¸ trÞ ®Ých thùc, thÊy ® îc tr¸ch nhiÖm cña m×nh tr íc céng ®ång. VÒ ®¹o ®øc x· héi, nho gia
chñ tr¬ng lËp l¹i kû c¬ng x· héi b»ng thuyÕt ChÝnh danh, ®ã lµ sù
thèng nhÊt gi÷a danh vµ thùc. §ßi hái c¸i danh cña mçi ng êi ph¶i ph¶n
¸nh c¸i thùc cña ngêi Êy, mçi ngêi ph¶i xøng ®¸ng víi c¸i danh cña
m×nh. Danh ph¶i chÝnh x· héi míi yªn æn, trËt tù, nÕu danh bÊt chÝnh
th× thiªn h¹ tÊt sÏ lo¹n. §©y lµ mét x· héi lÊy ®øc ®Ó trÞ, dïng ®¹o ®øc
®Ó æn ®Þnh trËt tù x· héi. Song, nho gia kh«ng chØ ra ® îc c¬ së xÐt ®Õn
cïng quyÕt ®Þnh ®¹o ®øc lµ ph ¬ng thøc s¶n xuÊt cïng víi nh÷ng quan
hÖ chÝnh trÞ- giai cÊp x· héi.
XuÊt hiÖn tõ thÕ kû IV (TCN) ®¹o ®øc häc Arixtèt cho r»ng ý
nghÜa cuéc sèng h¹nh phóc cña con ng êi lµ ë trÇn gian, ë cuéc sèng
hiÖn thùc, ®¹o ®øc ®îc thÓ hiÖn trong lao ®éng. ¤ng cho r»ng con ng êi
chØ biÓu hiÖn phÈm h¹nh cña m×nh th«ng qua ho¹t ®éng. Ai lµm viÖc
5
thiÖn th× con ngêi trë thµnh chÝnh nghÜa, ai hµnh ®éng ®óng mùc th× trë
thµnh ngêi ®óng mùc, ai hµnh ®éng dòng c¶m th× trë thµnh con ng êi
dòng c¶m. Tuy nhiªn, do lËp tr êng giai cÊp mµ Arixtèt cho r»ng ®¹o
®øc, phÈm h¹nh chØ cã ë giai cÊp chñ n«. N« lÖ chØ lµ c«ng cô biÕt nãi
nªn kh«ng cã ®¹o ®øc, phÈm h¹nh, chuÈn mùc ®¹o ®øc ph¶i phï hîp
víi møc cña c¶i, tuú theo møc ®é giµu cã mµ tù do cã møc ®é phÈm
h¹nh kh¸c nhau.
MÆc dï cã nh÷ng cèng hiÕn quan träng nh ng do bÞ ¶nh hëng bëi
lËp trêng giai cÊp hoÆc do h¹n chÕ cña tr×nh ®é nhËn thøc mµ c¸c quan
®iÓm tríc M¸c kh«ng luËn gi¶i mét c¸ch ®óng ®¾n, khoa häc vÒ ®¹o
®øc.
§Õn khi chñ nghÜa M¸c - Lªnin ra ®êi th× ®êi sèng ®¹o ®øc míi ® îc luËn gi¶i mét c¸ch ®óng ®¾n, khoa häc. Theo quan ®iÓm M¸c Lªnin, ®¹o ®øc lµ mét h×nh th¸i ý thøc x· héi, lµ tæng hîp nh÷ng
nguyªn t¾c, quy t¾c chuÈn mùc x· héi nh»m ®¸nh gi¸ vµ ®iÒu chØnh
hµnh vi cña con ngêi v× lîi Ých cña x· héi, cña céng ®ång ® îc thùc hiÖn
trªn søc m¹nh cña phong tôc tËp qu¸n, d luËn x· héi vµ l¬ng t©m.
§¹o ®øc lµ mét hiÖn t îng tinh thÇn, mét h×nh th¸i ý thøc x· héi,
lµ mét hÖ thèng c¸c nguyªn t¾c, nh÷ng tiªu chuÈn nh»m quy ®Þnh, ®iÒu
chØnh ®¸nh gi¸ hµnh vi cña con ng êi trong quan hÖ øng xö x· héi. Do
vËy, ®¹o ®øc ph¸t sinh, ph¸t triÓn vµ chuyÓn ho¸ vÒ mÆt néi dung tuú
thuéc vµo sù quy ®Þnh cña tån t¹i x· héi. Mçi x· héi, mçi giai ®o¹n,
mçi céng ®ång kh¸c nhau th× nh÷ng tiªu chuÈn, nh÷ng nguyªn t¾c ®¹o
®øc Êy còng kh¸c nhau. Chñ nghÜa M¸c-Lªnin kh¼ng ®Þnh: “tån t¹i x·
héi quyÕt ®Þnh ý thøc x· héi, nã quyÕt ®Þnh c¶ nguån gèc, néi dung vµ
sù biÕn ®æi cña ý thøc x· héi”. M¸c - ¡ngghen kh¼ng ®Þnh: “Ngay tõ
®Çu ý thøc ®· lµ s¶n phÈm cña x· héi vµ vÉn nh vËy chõng nµo con ngêi
cßn tån t¹i”[13;38]. Nh vËy, cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®¹o ®øc mang tÝnh lÞch
sö râ rÖt. Khi x· héi thay ®æi, ®¹o ®øc còng thay ®æi theo song kh«ng
ph¶i lµ toµn bé, mµ nã gi÷ l¹i nh÷ng tinh hoa cña ®¹o ®øc cßn phï hîp
víi x· héi míi.
LÞch sö ph¸t triÓn x· héi loµi ngêi tõ khi xuÊt hiÖn giai cÊp lµ lÞch sö
®Êu tranh giai cÊp. Trong x· héi cã giai cÊp, ®¹o ®øc lµ biÓu hiÖn ®Æc thï cña
b¶n chÊt x· héi mµ b¶n chÊt x· héi chøa ®ùng b¶n chÊt cña giai cÊp. Mçi
mét giai cÊp ®Òu cã quan niÖm ®¹o ®øc kh¸c nhau, phï hîp víi b¶n chÊt cña
giai cÊp ®ã kh«ng cã ®¹o ®øc nµo vÜnh cöu, chung chung cho mäi giai cÊp,
mäi thêi ®¹i.
6
§¹o ®øc kh«ng nh÷ng mang tÝnh lÞch sö, tÝnh giai cÊp vµ tÝnh kÕ
thõa, mµ ®¹o ®øc cßn mang tÝnh chuÈn mùc vµ tÝnh tù nguyÖn. MÆc dï
cã nh÷ng nguyªn t¾c, nh÷ng chuÈn mùc quy ®Þnh thµnh v¨n hoÆc kh«ng
thµnh v¨n, song vÉn ® îc mäi ngêi tù gi¸c, chÊp hµnh nghiªm chØnh.
Nh÷ng quan ®iÓm, nguyªn t¾c cña ®¹o ®øc chÝnh lµ nh÷ng chuÈn mùc
tèt ®Ñp cña x· héi ®îc mäi ngêi tù nguyÖn tu©n theo vµ v ¬n tíi.
§¹o ®øc c¸ch m¹ng lµ kiÓu lÞch sö cao nhÊt trong lÞch sö loµi ng êi, lµ tæng hîp c¸c quan ®iÓm, quy t¾c, chuÈn mùc trong x· héi chñ
nghÜa, nhê ®ã con ng êi tù ®iÒu chØnh hµnh vi cña m×nh v× lîi Ých cña x·
héi v× h¹nh phóc cña con ng êi trong mèi quan hÖ gi÷a ng êi víi ngêi,
gi÷a c¸c c¸ nh©n, tËp thÓ vµ toµn x· héi trong chÕ ®é chñ nghÜa x· héi.
§¹o ®øc c¸ch m¹ng xo¸ bá nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc phong kiÕn,
vèn lu«n trãi buéc nh©n d©n lao ®éng vµ nh÷ng lÔ gi¸o hñ tôc, phôc vô
cho chÕ ®é ®¼ng cÊp n« dÞch cña x· héi phong kiÕn. §¹o ®øc c¸ch
m¹ng hoµn toµn ®èi lËp víi c¸ nh©n chñ nghÜa, Ých kû, cùc ®oan cña
giai cÊp t s¶n, nã còng xa l¹ víi ®¹o ®øc con ng êi tiÓu t s¶n k×m h·m
con ngêi trong lîi Ých riªng t , côc bé, hÑp hßi còng nh trong vßng gia
trëng nhá bÐ. Nã cµng xa l¹ víi ®¹o ®øc t«n gi¸o, khuyªn con ng êi ta
cam chÞu, chÊp nhËn sè phËn vµ h íng cuéc sèng tèt ®Ñp h¬n sau khi
tho¸t khái “kiÕp” trÇn gian, chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, nh÷ng quan niÖm,
quan hÖ chuÈn mùc ®¹o ®øc lµ sù kÕ thõa nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn
thèng d©n téc vµ ®¹o ®øc nh©n lo¹i. §ång thêi, ®¹o ®øc x· héi chñ
nghÜa lµm phong phó thªm, ph¸t triÓn nh÷ng gi¸ trÞ míi. §¹o ®øc x·
héi chñ nghÜa lµ ®¹o ®øc c¸ch m¹ng. §¹o ®øc c¸ch m¹ng thÓ hiÖn sù
phï hîp gi÷a c¸c chÕ ®Þnh x· héi víi ý thøc tù nguyÖn, tù gi¸c cña giai
cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng. §ã lµ sù quan t©m cña b¶n th©n
mçi ngêi ®èi víi nh÷ng ngêi xung quanh, víi gia ®×nh quª h ¬ng, ®Êt níc, lµ ph¬ng thøc ®iÒu chØnh hµnh vi cña con ng êi trong lao ®éng s¶n
xuÊt, trong chiÕn ®Êu vµ ®iÒu hoµ mèi quan hÖ x· héi ngµy cµng tèt ®Ñp
h¬n. §¹o ®øc c¸ch m¹ng lµ mét c¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸ ®óng th¸i ®é, hµnh
vi con ngêi trong x· héi. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh viÕt: “...Nh©n, NghÜa,
TrÝ, Dòng, Liªm”, “®ã lµ ®¹o ®øc c¸ch m¹ng. §¹o ®øc ®ã kh«ng ph¶i lµ
®¹o ®øc thñ cùu. Nã lµ ®¹o ®øc míi, ®¹o ®øc vÜ ®¹i, nã kh«ng ph¶i v×
danh väng cña c¸ nh©n, mµ v× lîi Ých chung cña §¶ng, cña d©n téc, cña
loµi ngêi”[16;152].
KÕ thõa chñ nghÜa M¸c-Lªnin, chñ nghÜa nh©n ®¹o cao c¶ cña
nh©n lo¹i, Hå ChÝ Minh ®· ph¸t triÓn lªn mét b íc míi vÒ chÊt cho phï
7
hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña thêi ®¹i vµ ®Æc ®iÓm x· héi ViÖt Nam. Hå
ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh ®¹o ®øc céng s¶n lµ “®¹o ®øc míi, ®¹o ®øc c¸ch
m¹ng” hoµn toµn kh¸c ®¹o ®øc tr íc kia. Ngêi nãi: “§¹o ®øc cò nh ngêi
®Çu ngîc xuèng ®Êt, ch©n chæng lªn trêi. §¹o ®øc míi nh hai ch©n
®øng v÷ng ®îc xuèng ®Êt, ®Çu ngÈng lªn trêi”[16;320-321] . B¸c gi¶i
thÝch râ h¬n; ®¹o ®øc míi lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cao cña ®¹o ®øc con
ngêi, nã phï hîp víi tiÕn ho¸ lÞch sö, phôc vô cho môc ®Ých c¶i t¹o thÕ
giíi, c¶i t¹o x· héi vµ b¶n th©n con ng êi. Nã kh¬i dËy ë mçi con ng êi
lßng tù hµo víi §¶ng, víi giai cÊp vµ d©n téc, lßng tin t ëng vµ phÈm
chÊt tinh thÇn cña chÝnh b¶n th©n m×nh, Ng êi kh¼ng ®Þnh: “Bän phong
kiÕn ngµy xa nªu ra cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh nh ng kh«ng bao giê lµm mµ
l¹i b¾t nh©n d©n ph¶i tu©n theo ®Ó phông sù quyÒn lîi cho chóng. Ngµy
nay ta ®Ò ra cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh cho c¸n bé thùc hiÖn lµm g ¬ng cho
nh©n d©n theo ®ã cã lîi cho n íc, cho d©n”[17;321]
§¹o ®øc c¸ch m¹ng ®îc §¶ng ta x¸c ®Þnh: Lµ lßng trung thµnh
tuyÖt ®èi víi ®êng lèi, quan ®iÓm cña §¶ng, cã lßng yªu n íc nång nµn,
ý chÝ tù lùc, tù c êng, tinh thÇn ®oµn kÕt d©n téc, ®oµn kÕt quèc tÕ:
“Tiªu chuÈn sè mét cña ngêi c¸ch m¹ng lµ quyÕt t©m suèt ®êi ®Êu
tranh cho §¶ng, cho c¸ch m¹ng”[19;258]. §ång thêi, ng êi c¸ch m¹ng
ph¶i cã tÊm lßng khoan dung, ®é l îng, t«n träng t×nh nghÜa ®¹o lý, cã
lèi sèng trong s¹ch lµnh m¹nh, v¨n minh, trung thùc nh©n nghÜa t«n
träng kû c¬ng phÐp níc. Cã ý thøc b¶o vÖ cña c«ng, lao ®éng ch©n
chÝnh víi l¬ng t©m nghÒ nghiÖp, cã kü thuËt, s¸ng t¹o, n¨ng suÊt lao
®éng cao. V× lîi Ých cña b¶n th©n, gia ®×nh vµ céng ®ång x· héi kh«ng
ngõng häc hái, trau dåi kiÕn thøc, n©ng cao hiÓu biÕt vÒ chuyªn m«n
nghiÖp vô, tr×nh ®é thÈm mü, v¨n ho¸, s¸ng t¹o tr ong lao ®éng, tinh thÕ
trong øng xö, lu«n nªu cao ý thøc tËp thÓ vµ cña x· héi.
Ngµy nay, tríc yªu cÇu ®ßi hái cña thêi kú ®æi míi, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp
ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. NghÞ quyÕt Trung ¬ng 3 ®· x¸c ®Þnh nh÷ng tiªu chuÈn
phÈm chÊt ®¹o ®øc cña ngêi c¸ch m¹ng lu«n cã lµ:
- Cã tinh thÇn yªu níc s©u s¾c, tËn t×nh phôc vô nh©n d©n, kiªn ®Þnh môc
tiªu ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi, phÊn ®Êu thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ ® êng
lèi cña §¶ng, chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt Nhµ níc.
- CÇn, kiÖm, liªm, chÝnh, chÝ c«ng v« t, kh«ng tham nhòng vµ kiªn quyÕt ®Êu
tranh chèng tham nhòng, cã ý thøc tæ chøc kû luËt, trung thùc kh«ng c¬ héi, g¾n bã
mËt thiÕt víi nh©n d©n, ®îc nh©n d©n tÝn nhiÖm.
8
- Cã tr×nh ®é hiÓu biÕt lý luËn chÝnh trÞ, quan ®iÓm ®êng lèi cña §¶ng, chÝnh
s¸ch ph¸p luËt cña Nhµ níc, cã tr×nh ®é v¨n ho¸, chuyªn m«n, ®ñ n¨ng lùc vµ søc
khoÎ ®Ó lµm viÖc cã hiÖu qu¶, ®¸p øng yªu cÇu nhiÖm vô ®îc giao.
Lµ mét ho¹t ®éng ®Æc thï, ngêi qu©n nh©n ®îc häc tËp vµ rÌn luyÖn trong
m«i trêng qu©n sù. V× vËy, ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña ngêi qu©n nh©n lµ ®¹o ®øc cña
ngêi c¸ch m¹ng nãi chung. §ång thêi, mang nh÷ng nÐt ®Æc thï phï hîp víi ho¹t
®éng qu©n sù , ®îc tËp trung trong 10 lêi thÒ danh dù cña qu©n nh©n, 12 ®iÒu kû
luËt vµ ®îc tËp trung cao ®é ë lêi d¹y cña chñ tÞch Hå ChÝ Minh: “Qu©n ®éi ta
trung víi níc, hiÕu víi d©n, s½n sµng chiÕn ®Êu hy sinh v× ®éc lËp tù do cña Tæ
quèc, v× chñ nghÜa x· héi, nhiÖm vô nµo còng hoµn thµnh, khã kh¨n nµo còng vît
qua, kÎ thï nµo còng ®¸nh th¾ng”[14;350].
§¹o ®øc c¸ch m¹ng cña ngêi häc viªn Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù lµ tæng
hîp c¸c quy t¾c, quan ®iÓm, quan niÖm, nh÷ng nguyªn t¾c gi¸ trÞ, chuÈn mùc ®¹o
®øc míi ®îc kÕt hîp gi÷a truyÒn thèng ®¹o ®øc tèt ®Ñp cña d©n téc vµ tinh hoa ®¹o
®øc cña nh©n lo¹i, trªn nÒn t¶ng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t tëng Hå ChÝ Minh,
®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña ngêi häc viªn ®îc biÓu hiÖn th«ng qua ho¹t ®éng häc tËp,
rÌn luyÖn vµ trong gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ víi chØ huy, ®ång ®éi trong ®¬n vÞ
víi nh©n d©n, ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña ngêi häc viªn Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù gãp
phÇn vµo viÖc ®Þnh híng, ®iÒu chØnh nhËn thøc, hµnh vi ho¹t ®éng cña hä cho phï
hîp víi môc tiªu yªu cÇu ®µo t¹o cña häc viÖn, phï hîp víi m«i trêng ho¹t ®éng
qu©n sù. §¹o ®øc c¸ch m¹ng cña ngêi häc viªn Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù kh«ng
ph¶i tù nhiªn mµ cã mµ nã lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh gi¸o dôc, rÌn luyÖn vµ tù gi¸o
dôc, rÌn luyÖn cña häc viªn nh»m biÕn nh÷ng gi¸ trÞ, chuÈn mùc ®¹o ®øc míi cña
x· héi, x· héi chñ nghÜa thµnh ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña mçi qu©n nh©n.
Víi t c¸ch lµ mét h×nh th¸i ý thøc x· héi ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cã vai trß hÕt
søc to lín víi tån t¹i x· héi. §¹o ®øc c¸ch m¹ng lµ c«ng cô gãp phÇn c¶i t¹o x· héi
cò, x©y dùng x· héi míi, x· héi chñ nghÜa. Lªnin nãi: “§¹o ®øc c¸ch m¹ng lµ c¸i
dïng ®Ó ph¸ hñy x· héi cò, cña bän bãc lét vµ ®Ó ®oµn kÕt tÊt c¶ nh÷ng ngêi lao
®éng chung quanh giai cÊp v« s¶n s¸ng t¹o ra x· héi míi”[11;378].
Ngay tõ khi ra ®êi, ®¹o ®øc c¸ch m¹ng ®· sím ®Êu tranh phñ ®Þnh tµn d cña
x· héi cò, mÆt kh¸c ®¹o ®øc c¸ch m¹ng lµ c«ng cô t¨ng cêng chÝnh trÞ vµ chuyªn
chÝnh v« s¶n, gi÷a ®¹o ®øc vµ chÝnh trÞ cã quan hÖ kh¨ng khÝt, thèng nhÊt chÆt chÏ
víi nhau trªn c¬ së cïng hÖ t tëng chÝnh trÞ x¸c ®Þnh néi dung, ph¬ng híng qui m«
vµ t¹o nªn ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn cña ®¹o ®øc c¸ch m¹ng. NÕu chÕ ®é x· héi
tiÕn bé, tèt ®Ñp th× nh÷ng yÕu tè ®¹o ®øc lµnh m¹nh sÏ phæ biÕn, ph¸t triÓn vµ lu«n
t¸c ®éng tÝch cùc trë l¹i nh»m duy tr× kh¼ng ®Þnh x· héi ®ã.
9
§¹o ®øc cßn cã quan hÖ chÆt chÏ víi nghÖ thuËt vµ ph¸p luËt, ®¹o ®øc ®Æt ra
tiªu chÝ ®Ó nghÖ thuËt v¬n tíi. Th«ng qua ho¹t ®éng nghÖ thuËt gi¸o dôc, hoµn thiÖn
nh©n c¸ch con ngêi, híng con ngêi ®Õn c¸c gi¸ trÞ ch©n, thiÖn, mü. §ång thêi ®¹o
®øc vµ ph¸p luËt ®Òu nh»m môc ®Ých ®iÒu chØnh hµnh vi cña con ngêi cho phï hîp
víi yªu cÇu chung cña x· héi, híng con ngêi vµo viÖc hoµn thµnh tèt nhiÖm vô cña
x· héi, cßn lµ ph¬ng tiÖn gi¸o dôc ®¹o ®øc cho mçi con ngêi.
§¹o ®øc c¸ch m¹ng lµ c«ng cô x©y dùng nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa, ®¹o
®øc c¸ch m¹ng lµm cho con ngêi lao ®éng cã th¸i ®é h¨ng say, nghiªm tóc víi c«ng
viÖc cña m×nh. Lªnin nãi: ®¹o ®øc c¸ch m¹ng gióp x· héi loµi ngêi tiÕn bé cao h¬n,
tho¸t khái ¸ch bãc lét lao ®éng.
§¹o ®øc c¸ch m¹ng lµ mét bé phËn quan träng cña v¨n ho¸, gãp phÇn t¹o
nªn nÒn t¶ng cña x· héi míi x· héi chñ nghÜa. Víi chøc n¨ng cña m×nh, ®¹o ®øc
c¸ch m¹ng ®· ®iÒu chØnh chñ thÓ hµnh ®éng tu©n theo gi¸ trÞ v¨n ho¸, v¨n minh
lµnh m¹nh.
§¹o ®øc c¸ch m¹ng cã vai trß quan träng trong gi¸o dôc x©y dùng con ngêi
míi x· héi chñ nghÜa. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· d¹y: “Muèn x©y dùng chñ nghÜa
x· héi tríc hÕt cÇn cã ngêi x· héi chñ nghÜa”[19;23].Theo Ngêi, con ngêi míi x·
héi chñ nghÜa lµ nh÷ng con ngêi ®îc gi¸c ngé s©u s¾c vÒ chñ nghÜa M¸c-Lªnin, cã
®¹o ®øc c¸ch m¹ng trong s¸ng, cã tri thøc toµn diÖn, t duy tiÕn bé, cã ý chÝ v¬n lªn
kh«ng ngõng häc tËp.
Ho¹t ®éng qu©n sù lµ ho¹t ®éng ®Æc biÖt mang tÝnh ®Æc thï cao. Do ®ã, ®¹o
®øc c¸ch m¹ng cã vÞ trÝ, vai trß rÊt quan träng, ®ã lµ nh©n tè c¬ b¶n t¹o nªn søc
m¹nh chiÕn ®Êu cña qu©n ®éi, cña tõng ®¬n vÞ vµ cña mçi c¸ nh©n c¸n bé, chiÕn sÜ
®¹o ®øc ®Þnh híng gi¸ trÞ ®èi víi th¸i ®é, hµnh vi cña mçi qu©n nh©n.
§¹o ®øc c¸ch m¹ng ®iÒu chØnh lèi sèng, hµnh vi cña qu©n nh©n cho phï hîp
víi yªu cÇu kh¸ch quan cña x· héi vµ qu©n ®éi, nhê ®ã mµ phèi hîp hµnh ®éng cña
c¸c qu©n nh©n b¶o ®¶m sù ®oµn kÕt, thèng nhÊt c¶ vÒ t tëng vµ hµnh ®éng cña bé
®éi trong s½n sµng chiÕn ®Êu vµ chiÕn ®Êu b¶o vÖ Tæ quèc x· héi chñ nghÜa còng
nh trong x©y dùng ®Êt níc.
§¹o ®øc c¸ch m¹ng cæ vò vµ trùc tiÕp hµnh ®éng cña mçi c¸n bé chiÕn sÜ,
häc viªn gãp phÇn quyÕt ®Þnh chÊt lîng thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô t¸c chiÕn còng nh
s½n sµng chiÕn ®Êu.
§¹o ®øc c¸ch m¹ng gãp phÇn ®Êu tranh chèng l¹i nh÷ng quan ®iÓm, t tëng
sai tr¸i ®Æc biÖt lµ chñ nghÜa c¸ nh©n, bÖnh tham lam, lêi biÕng, bÖnh kiªu ng¹o,
h¸m danh, Ých kû...®ång thêi lµ c¬ së ®Ó mçi ngêi häc viªn ph¸t huy tµi n¨ng vµ c¸c
phÈm chÊt kh¸c, híng c¸c phÈm chÊt n¨ng lùc cña con ngêi vµo nh÷ng ho¹t ®éng
thùc tiÔn c¸ch m¹ng. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh viÕt: “Ngêi c¸ch m¹ng ph¶i cã ®¹o ®øc
10
c¸ch m¹ng lµm nÒn t¶ng míi hoµn thµnh ®îc nhiÖm vô c¸ch m¹ng vÎ
vang”[19;238].
1.1.2. Nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n cña ®¹o ®øc c¸ch m¹ng
Cã thÓ xem xÐt ®¹o ®øc con ngêi häc viªn Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù tõ
nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau, nhng chñ yÕu bëi hai gãc ®é cÊu tróc vµ tõ c¸c phÈm chÊt
®Æc trng.
Mét lµ: Theo cÊu tróc: §¹o ®øc c¸ch m¹ng cña ngêi häc viªn Häc viÖn chÝnh
trÞ qu©n sù bao gåm quan hÖ ®¹o ®øc, ý thøc ®¹o ®øc vµ thùc tiÔn ®¹o ®øc.
Quan hÖ ®¹o ®øc lµ hÖ thèng nh÷ng quan hÖ x¸c ®Þnh gi÷a con ngêi vµ con
ngêi, gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi vÒ mÆt ®¹o ®øc.
Theo M¸c: “Trong tÝnh hiÖn thùc, b¶n chÊt con ngêi lµ tæng hoµ c¸c quan hÖ
x· héi” nghÜa lµ, con ngêi bao giê còng tån t¹i trong nh÷ng mèi quan hÖ x· héi,
mçi c¸ nh©n lµ mét thµnh viªn cña céng ®ång, ho¹t ®éng trong kh«ng gian, thêi
gian, x¸c ®Þnh víi c«ng viÖc vµ ngµnh nghÒ cô thÓ. Quan hÖ ®¹o ®øc ®îc biÓu hiÖn
rÊt phong phó trong tõng ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh, néi dung c«ng viÖc vµ quan hÖ x·
héi.
Quan hÖ gi÷a häc viªn víi häc viªn lµ quan hÖ trªn t×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi
s©u s¾c, ®oµn kÕt hiÖp ®ång, ®ång cam céng khæ th¬ng yªu nh ruét thÞt. §©y lµ mèi
quan hÖ t«n vinh, mét gi¸ trÞ ®¹o ®øc cao ®Ñp cña ngêi häc viÖn Häc viÖn chÝnh trÞ
qu©n sù vµ trong quan hÖ Êy hä ph¶i thùc sù cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh, chÝ c«ng v« t ,
nªu cao tinh thÇn tù lùc, tù cêng, kh¾c phôc khã kh¨n hoµn thµnh nhiÖm vô.
Quan hÖ cña häc viªn Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù víi nhiÖm vô c¸ch m¹ng,
nhiÖm vô chÝnh trÞ cña qu©n ®éi, lµ quan hÖ cña ngêi c¸n bé ®èi víi §¶ng, víi Tæ
quèc, víi nh©n d©n, víi chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, víi “lßng tËn t©m, tËn lùc” phôc
vô qu©n ®éi, phôc vô nhiÖm vô x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc.
Nh÷ng mèi quan hÖ nµy ®îc h×nh thµnh ph¸t triÓn nh mét tÊt yÕu cña sù
nghiÖp x©y dùng qu©n ®éi, x©y dùng Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù, nã x¸c ®Þnh nh÷ng
nhu cÇu kh¸ch quan vÒ ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña ngêi häc viªn. Quan hÖ øng xö trong
tËp thÓ ®¬n vÞ mang tÝnh ®¹o ®øc, ®îc x· héi ®Þnh ra nh÷ng quy t¾c, chuÈn mùc ®îc
ngêi häc viªn Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù chÊp nhËn, tu©n theo. Ngêi häc viªn hÕt
lßng th¬ng yªu nhau, dòng c¶m ®Êu tranh chèng tham «, tham nhòng, chñ nghÜa c¸
nh©n, c¬ héi, thùc hµnh tiÕt kiÖm... Nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc ®ã phï hîp vµ ®¸p
øng c¸c mèi quan hÖ nh»m cñng cè, ph¸t triÓn n©ng cao nhËn thøc cña ngêi häc
viªn. Nh÷ng quan hÖ ®¹o ®øc nµy lµ mét trong nh÷ng c¬ së ®Ó h×nh thµnh ý thøc
®¹o ®øc cña ngêi häc viªn Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù.
ý thøc ®¹o ®øc lµ sù ph¶n ¸nh tån t¹i x· héi th«ng qua nh÷ng quy t¾c, c¸ch
c xö chuÈn mùc phï hîp víi nh÷ng quan hÖ ®¹o ®øc ®ang tån t¹i.
11
Khi c¸c mèi quan hÖ cña con ngêi ®îc x¸c lËp nh mét tÊt yÕu kh¸ch quan th×
xuÊt hiÖn nhu cÇu x©y dùng c¸c nguyªn t¾c cho sù thiÕt lËp c¸c quan hÖ vµ b¶o ®¶m
cho c¸c quan hÖ vËn hµnh.
Ph¶n ¸nh tån t¹i x· héi, ý thøc ®¹o ®øc lu«n ®îc g¾n liÒn víi tÝnh giai cÊp;
ph¶n ¸nh nh÷ng quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi vÒ mÆt ®¹o ®øc theo nh÷ng quan ®iÓm
thÝch hîp vÒ nh÷ng tiªu chuÈn, nguyªn t¾c vÒ thiÖn ¸c, tèt xÊu, c«ng b»ng vµ bÊt
c«ng, l¬ng t©m vµ tr¸ch nhiÖm... TÊt c¶ nh÷ng h×nh thøc nµy cña ý thøc hîp thµnh
mét hÖ thèng võa quy ®Þnh võa ®¸nh gi¸ nh÷ng hµnh ®éng ®¹o ®øc. Cho nªn, ý thøc
®¹o ®øc lµ sù thÓ hiÖn th¸i ®é nhËn thøc vµ hµnh vi cña mçi ngêi tríc yªu cÇu hÖ
thèng chuÈn mùc vµ quy t¾c ®¸nh gi¸, ®iÒu chØnh cña x· héi, gióp con ngêi tù gi¸c
®iÒu chØnh hµnh vi vµ hoµn thµnh mét c¸ch tù gi¸c nghÜa vô ®¹o ®øc. T¬ng øng víi
h×nh thøc ho¹t ®éng trong nghÒ nghiÖp, trong c¸n bé ®¶ng viªn vµ c¸n bé qu©n ®éi.
ý thøc ®¹o ®øc cña ngêi häc viªn Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù biÓu hiÖn ë lËp
trêng giai cÊp c«ng nh©n kiªn ®Þnh, b¶n lÜnh v÷ng vµng, lßng tin, sù trung thµnh víi
sù nghiÖp c¸ch m¹ng, tinh thÇn triÖt ®Ó vµ tiÕn c«ng c¸ch m¹ng. Lu«n ®Ò cao tr¸ch
nhiÖm trong nhiÖm vô x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc. NhËn thøc ®îc gi¸ trÞ ®¹o ®øc
cao ®Ñp cña nghÜa vô, t×nh th¬ng vµ sù qóy träng bé ®éi, cña cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh,
dòng c¶m chiÕn ®Êu chèng mäi kÎ thï, chèng mäi ®iÒu ¸c. Sù cÇn thiÕt trong kÕt
hîp hµi hoµ gi÷a tr¸ch nhiÖm nghÜa vô víi lîi Ých, lèi sèng lµnh m¹nh, gi¶n dÞ víi
th¸i ®é lµm viÖc s¸ng t¹o khoa häc vµ ®éng c¬ häc tËp ph¸t triÓn tµi n¨ng, n©ng cao
n¨ng lùc hoµn thµnh nhiÖm vô, giµu lßng nh©n ¸i, ®oµn kÕt, quan t©m ngêi kh¸c.
Thùc tiÔn ®¹o ®øc lµ qu¸ tr×nh hiÖn thùc ho¸ ý thøc vµ quan hÖ ®¹o ®øc trong
®êi sèng. Thùc tiÔn ho¹t ®éng phong phó ®a d¹ng cña con ngêi, lµ ®iÓm xuÊt ph¸t
vµ còng lµ n¬i ®¹o ®øc thÓ hiÖn nh÷ng nguyªn t¾c chuÈn mùc ®¹o ®øc tiÕn bé hay
l¹c hËu.
Thùc tiÔn ®¹o ®øc cã vÞ trÝ hÕt søc quan träng, nÕu thiÕu nã th× ý thøc ®¹o
®øc kh«ng cã ý nghÜa, r¬i vµo trõu tîng vµ kh«ng ®¹t tíi gi¸ trÞ. Cho nªn, kh«ng cã
thùc tiÔn ®¹o ®øc th× mäi lý thuyÕt ®¹o ®øc chØ lµ lêi nãi su«ng vµ v« nghÜa. ý thøc
®¹o ®øc, nhÊt lµ ý thøc ®¹o ®øc c¸ch m¹ng ph¶i ®îc hiÖn thùc ho¸ b»ng hµnh ®éng
th× míi ®em l¹i lîi Ých cho x· héi vµ ng¨n ngõa ®îc ®iÒu ¸c. Thùc tiÔn ®¹o ®øc lµ
hÖ thèng hµnh vi cña con ngêi ®îc h×nh thµnh tõ c¬ së cña ý thøc, t×nh c¶m ®¹o
®øc. ChØ th«ng qua thùc tiÔn hµnh vi, ý thøc ®¹o ®øc míi ®îc thõa nhËn. V× vËy,
®¹o ®øc c¸ch m¹ng lµ ®¹o ®øc hµnh ®éng, g¾n liÒn víi thùc tiÔn gi¶i phãng d©n téc,
x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc x· héi chñ nghÜa.
§¹o ®øc c¸ch m¹ng cña ngêi häc viªn Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù lµ
biÓu hiÖn cô thÓ cña ®¹o ®øc c¸ch m¹ng trong lÜnh vùc qu©n sù t¹i Häc viÖn
chÝnh trÞ qu©n sù, trong cÊu tróc cña nã lu«n thèng nhÊt g¾n bã chÆt chÏ víi
12
nhau. §Ó nhËn biÕt nã, kh«ng chØ qua ý thøc vµ quan hÖ ®¹o ®øc mµ ph¶i
b»ng c¶ hµnh vi hµnh ®éng thùc tiÔn. Cho nªn, t¸c dông nªu g¬ng gi÷ vai trß rÊt
quan träng trong x©y dùng ®¹o ®øc, nhÊt lµ ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña ngêi häc viªn
Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù. Bëi v×: “Mét tÊm g¬ng s¸ng cßn cã gi¸ trÞ h¬n mét tr¨m
bµi diÔn v¨n tuyªn truyÒn”[14;263]. Trong ®êi sèng ®¹o ®øc cã nh÷ng m©u
thuÉn gi÷a nhËn thøc, ý thøc, hµnh vi, gi÷a lêi nãi vµ viÖc lµm, ®ßi hái häc
viªn ph¶i cã n¨ng lùc ®Ó chuyÓn ho¸ nh÷ng nguyªn t¾c chuÈn mùc cña x·
héi thµnh nhu cÇu tù nguyÖn tù gi¸c cña c¸ nh©n. NÕu ai ®ã rÊt trung thµnh
víi §¶ng, víi c¸ch m¹ng, nhng n¨ng lùc chuyªn m«n kÐm th× t¸c dông cña
ngêi ®ã còng kÐm. V× vËy, phÈm chÊt ®¹o ®øc, n¨ng lùc chuyªn m«n g¾n bã
chÆt chÏ víi nhau trong nh©n c¸ch ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña ng êi häc viªn Häc
viÖn chÝnh trÞ qu©n sù.
Hai lµ: Theo phÈm chÊt ®Æc trng: ¡ngghen cho r»ng: “Mçi nghÒ
nghiÖp ®Òu cã ®¹o ®øc riªng cña m×nh” ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña ng êi häc
viªn Häc viªn chÝnh trÞ qu©n sù ®îc ®Æc trng bëi chøc n¨ng cña ngêi c¸n bé
chÝnh trÞ trong qu©n ®éi. Tuy nhiªn, ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña ng êi häc viªn lµ
mét bé phËn h÷u c¬, thÓ hiÖn ®Çy ®ñ yªu cÇu cña ®¹o ®øc c¸ch m¹ng, nh ng
l¹i mang ®Ëm dÊu Ên cña ngêi c¸n bé chÝnh trÞ. Do ®ã, ®¹o ®øc cña ngêi häc
viªn cã nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n vµ thùc chÊt ®Æc trng nµy lµ sù ph¸t triÓn cô thÓ
ho¸ cña ®¹o ®øc c¸ch m¹ng ë Häc viªn chÝnh trÞ qu©n sù. Nh÷ng ®Æc trng ®ã lµ:
Thø nhÊt: TuyÖt ®èi trung thµnh víi §¶ng, víi Tæ quèc, víi chÕ ®é x· héi
chñ nghÜa, víi nh©n d©n. Kiªn ®Þnh môc tiªu lý tëng, s½n sµng chiÕn ®Êu v× ®éc lËp
tù do cña Tæ quèc, v× chñ nghÜa x· héi, quyÕt t©m b¶o vÖ §¶ng, b¶o vÖ Tæ quèc,
b¶o vÖ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, b¶o vÖ nh©n d©n, tin tëng kiªn ®Þnh vµo sù tÊt
th¾ng cña chñ nghÜa x· héi. Theo chñ tÞch Hå ChÝ Minh: “Quan hÖ §¶ng - Tæ quèc
- Nh©n d©n cã sù g¾n bã chÆt chÏ, môc tiªu lý tëng cña §¶ng lµ mong muèn, kh¸t
väng cña nh©n d©n. §¶ng ph¶i lµm trßn nhiÖm vô gi¶i phãng d©n téc, lµm cho Tæ
quèc giµu m¹nh, ®ång bµo sung síng, toµn d©n ®îc gi¶i phãng lµ §¶ng ®îc gi¶i
phãng. Ngoµi lîi Ých cña d©n téc, cña Tæ quèc th× §¶ng kh«ng cßn lîi Ých g×
kh¸c”[16;249-250]
Ngêi kh¼ng ®Þnh: “ Trong chÕ ®é míi x· héi chñ nghÜa nh©n d©n lao ®éng lµ
chñ nh©n thùc sù cña ®Êt níc. C¸n bé, §¶ng viªn lµm c¸ch m¹ng ®Ó phôc vô Tæ
quèc, phôc vô ®ång bµo chø kh«ng ph¶i lµm c¸ch m¹ng ®Ó cÇu vinh lîi, th¨ng quan
tiÕn chøc, ph¶i thùc sù lµ “c«ng béc” cña nh©n d©n, ë ®©u mµ d©n ®ãi, d©n rÐt, d©n
dèt lµ ë ®ã ®¶ng viªn, c¸n bé cã khuyÕt ®iÓm”[18;573]
TuyÖt ®èi trung thµnh víi §¶ng, víi Tæ quèc, hiÕu víi nh©n d©n lµ b¶n chÊt
truyÒn thèng ®¹o ®øc cña qu©n ®éi, lµ mét phÈm chÊt chÝnh trÞ ®¹o ®øc cao ®Ñp cña
13
“Bé ®éi cô Hå”. Trung víi §¶ng, hiÕu víi d©n, ®· ra qu©n lµ ®¸nh th¾ng còng lµ
truyÒn thèng x©y dùng, chiÕn ®Êu, trëng thµnh vµ lµ truyÒn thèng ®¹o ®øc c¸ch
m¹ng cña qu©n ®éi. Häc viªn Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù lµ mét bé phËn cÊu thµnh
cña qu©n ®éi, cho nªn “mang” trong m×nh ®Æc trng ®ã. Lµ mét ngêi qu©n nh©n c¸ch
m¹ng, ngêi häc viªn ®îc ®µo t¹o ®Ó trë thµnh ngêi sÜ quan, ngêi c¸n bé cña §¶ng
trong qu©n ®éi, th× ®©y lµ mét phÈm chÊt ®¹o ®øc quan träng hµng ®Çu cña ngêi häc
viªn Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù, phÈm chÊt ®¹o ®øc nµy cßn mang tÝnh nguyªn t¾c
trong chØ ®¹o ®Þnh híng mäi nhËn thøc vµ hµnh ®éng cña häc viªn.
Lßng trung thµnh víi §¶ng, víi Tæ quèc, víi chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, víi
nh©n d©n cña ngêi häc viªn ®îc x©y dùng trªn c¬ së khoa häc. Trong qu¸ tr×nh ®µo
t¹o t¹i Häc viÖn ®îc nghiªn cøu tiÕp thu cã hÖ thèng c¨n b¶n vÒ lý luËn M¸c Lªnin, t tëng Hå ChÝ Minh, ®êng lèi quan ®iÓm cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, cïng
c¸c tri thøc khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n kh¸c. Tõ ®ã häc viªn sÏ nhËn thøc ®óng
®¾n vÒ vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam vÒ môc tiªu lý tëng
chñ nghÜa x· héi cña §¶ng vµ nh©n d©n, vÒ nhiÖm vô x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc.
BiÓu hiÖn cña lßng trung thµnh víi §¶ng, víi Tæ quèc, víi chÕ ®é x· héi chñ
nghÜa víi nh©n d©n cña c¸n bé, chiÕn sÜ qu©n ®éi ta nãi chung vµ häc viªn Häc viÖn
chÝnh trÞ qu©n sù nãi riªng lµ nhËn thøc ®óng ®¾n vinh dù - tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô
cña ngêi qu©n nh©n c¸ch m¹ng.
Mçi häc viªn ph¶i x¸c ®Þnh vµ x©y dùng ®îc niÒm vinh dù tù hµo ®îc tuyÓn
chän ®Ó ®µo t¹o thµnh sÜ quan ngêi gi¸o viªn Khoa häc x· héi nh©n v¨n t¬ng lai
trong qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam, ®îc tiÕp søc, kÕ tôc truyÒn thèng vÎ vang cña
Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù, cña qu©n ®éi, ®em vµo qu©n ®éi víi m«i trêng tèt, ®Ó
rÌn luyÖn trëng thµnh vµ cèng hiÕn cho c¸ch m¹ng lµ íc m¬ hoµi b·o cña nhiÒu häc
viªn hiÖn nay. Cïng víi vinh dù tù hµo ®ã häc viªn ph¶i nhËn thøc ®îc tr¸ch nhiÖm
nghÜa vô thiªng liªng cao quý nhÊt lµ: “B¶o vÖ v÷ng ch¾c ®éc lËp, chñ quyÒn, thèng
nhÊt toµn vÑn l·nh thæ, b¶o vÖ an ninh quèc gia, trËt tù an toµn x· héi vµ nÒn v¨n
ho¸, b¶o vÖ §¶ng, Nhµ níc, nh©n d©n vµ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa”[4;117]. §©y
kh«ng chØ lµ tr¸ch nhiÖm nghÜa vô qu©n nh©n mµ cßn lµ tr¸ch nhiÖm nghÜa vô ®¹o
®øc cña häc viªn.
Nh÷ng nhËn thøc trªn lµ c¬ së ®Ó gi÷ v÷ng vµ ph¸t triÓn nh÷ng t×nh c¶m ®¹o
®øc lµnh m¹nh trong s¹ch cña mçi häc viªn, t×nh c¶m, lßng biÕt ¬n ®èi víi §¶ng,
t×nh yªu Tæ quèc, yªu nh©n d©n, quý träng ngêi lao ®éng ë mçi häc viªn ®· ®îc
h×nh thµnh, nu«i dìng trong chÕ ®é míi, nÒn gi¸o dôc míi, nh÷ng t×nh c¶m ®ã ®îc
thêng xuyªn vun trång, ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
NhËn thøc vµ t×nh c¶m cña häc viªn ph¶i ®îc hoµ quÖn thèng nhÊt ®Ó trë
thµnh niÒm tin m·nh liÖt. NiÒm tin vµo sù l·nh ®¹o cña §¶ng, vµo th¾ng lîi cña
14
c«ng cuéc ®æi míi x©y dùng ®Êt níc theo híng x· héi chñ nghÜa, tin tëng kiªn ®Þnh
vµo sù tÊt th¾ng cña chñ nghÜa x· héi, vµo kh¶ n¨ng chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng cña
qu©n ®éi ®èi víi bÊt cø kÎ thï nµo víi ph¬ng thøc t¸c chiÕn khi chóng x©m ph¹m
chñ quyÒn l·nh thæ an ninh quèc gia.
Lßng trung thµnh cña häc viªn Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù kh«ng ph¶i chung
chung, trõu tîng kh«ng chØ dõng l¹i ë nhËn thøc, mµ ph¶i trë thµnh hµnh ®éng cô
thÓ. Tiªu chÝ cao nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ sù trung thµnh cña häc viªn lµ th«ng qua ho¹t
®éng thùc tiÔn. KÕt qu¶ ho¹t ®éng thùc tiÔn lµ thíc ®o quan träng nhÊt cña nhËn
thøc, niÒm tin, ®ång thêi nã cã t¸c ®éng trë l¹i ®Ó cñng cè, ph¸t triÓn nhËn thøc vµ
niÒm tin, tin tëng vµo sù l·nh ®¹o cña c¸c cÊp uû §¶ng kiªn ®Þnh con ®êng ®i lªn
chñ nghÜa x· héi, con ®êng mµ §¶ng, B¸c Hå vµ d©n téc ta ®· lùa chän. Do ®ã, ngêi häc viªn ph¶i cã ý chÝ, nghÞ lùc vît mäi khã kh¨n gian khæ, rÌn luyÖn phÈm chÊt
dòng c¶m ®øc hy sinh, s½n sµng x¶ th©n nhËn nhiÖm vô v× c¸ch m¹ng, ®¹t kÕt qu¶
cao trong häc tËp, rÌn luyÖn kû luËt, tu dìng ®¹o ®øc c¸ nh©n, hoµn thµnh mäi
nhiÖm vô ®îc giao. ChØ cã ph¸t triÓn hoµn thiÖn nh©n c¸ch ngêi häc viªn, ngêi sÜ
quan t¬ng lai, häc viªn míi cã c¬ së ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn vinh dù vµ nghÜa vô cao
quý cña m×nh trong häc tËp t¹i trêng còng nh trong c«ng t¸c sau nµy.
§©y lµ ®Æc trng ®¹o ®øc c¸ch m¹ng c¬ b¶n xuyªn suèt qu¸ tr×nh h×nh thµnh
nªn nh©n c¸ch cña ngêi qu©n nh©n c¸ch m¹ng nãi chung vµ häc viªn Häc viÖn
chÝnh trÞ qu©n sù nãi riªng.
Thø hai: NhËn thøc s©u s¾c nhiÖm vô häc tËp, rÌn luyÖn vÒ mäi mÆt ®Ó
phôc vô qu©n ®éi nh©n d©n, lµ ngêi häc viªn phÊn ®Êu trë thµnh ngêi chiÕn sÜ
tiªn phong trong lÜnh vùc ®Êu tranh chÝnh trÞ, t tëng.
NhiÖm vô x©y dùng qu©n ®éi trong thêi kú míi rÊt nÆng nÒ, ®ßi hái ngêi häc
viªn ph¶i lu«n cã tinh thÇn häc tËp, cÇu tiÕn bé, cã ý chÝ phÊn ®Êu v¬n lªn n©ng cao
tr×nh ®é vÒ mäi mÆt, th× míi thùc hiÖn ®îc nhiÖm vô cña ngêi häc viªn trong sù
nghiÖp x©y dùng qu©n ®éi vµ b¶o vÖ Tæ quèc x· héi chñ nghÜa. §Ó ®¹t ®îc nh÷ng
yªu cÇu trªn ®ßi hái ngêi häc viªn ph¶i cã nhËn thøc s©u s¾c vÒ nhiÖm vô häc tËp,
rÌn luyÖn, cã ®éng c¬ phÊn ®Êu ®óng ®¾n, coi ®©y kh«ng chØ lµ tr¸ch nhiÖm cña häc
viªn Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù ®èi víi sù nghiÖp x©y dùng qu©n ®éi, mµ cßn lµ
tr¸ch nhiÖm ®èi víi sù trëng thµnh cña b¶n th©n. Trong mäi hoµn c¶nh mäi ®iÒu
kiÖn ngêi häc viªn ph¶i tÝch cùc häc tËp, rÌn luyÖn víi tinh thÇn khiªm tèn, cÇu tiÕn
bé, tranh thñ häc tËp mäi lóc, mäi n¬i ®Ó n©ng cao tr×nh ®é mäi mÆt, kh«ng tù m·n,
tù kiªu, tù ty thêng xuyªn gióp ®ì ®ång chÝ, ®ång ®éi kh¾c phôc khã kh¨n ®Ó häc
tËp, rÌn luyÖn phÊn ®Êu v¬n lªn. Ra søc trau dåi kiÕn thøc vÒ mäi mÆt ®Ó n©ng cao
nhËn thøc vµ b¶n lÜnh chÝnh trÞ ®Ó lµm chñ c¸c ph¬ng tiÖn vò khÝ, kü thuËt, thµnh
thôc vÒ kü chiÕn thuËt, kü x¶o nghÒ nghiÖp... ®Ó v¬n lªn kh¾c phôc c¸c h¹n chÕ cña
15
b¶n th©n vµ ®¸p øng ngµy cµng tèt h¬n c¸c yªu cÇu x©y dùng chiÕn ®Êu cña qu©n
®éi trong thêi kú míi.
Häc tËp n©ng cao tr×nh ®é mäi mÆt lµ mét nhiÖm vô chÝnh trÞ trung t©m cña
häc viªn trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o t¹i trêng. KÕt qu¶ häc tËp ph¶n ¸nh mÆt tr×nh ®é
n¨ng lùc trong nh©n c¸ch, ®ång thêi lµ tiªu chuÈn quan träng ®¸nh gi¸ tr×nh ®é ph¸t
triÓn ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña mçi häc viªn.
Ra søc häc tËp n©ng cao tr×nh ®é cña häc viªn Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù
hiÖn nay lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña cuéc
c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nãi chung vµ sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü
thuËt, khoa häc c«ng nghÖ qu©n sù nãi riªng, ®¸p øng yªu cÇu ngµy cµng cao cña
sù nghiÖp b¶o vÖ Tæ quèc, nhiÖm vô qu©n ®éi, nhiÖm vô cña Häc viÖn chÝnh trÞ
qu©n sù.
Môc tiªu yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi viÖc ®µo t¹o ra ®éi ngò sÜ quan chÝnh trÞ kÕ
cËn hiÖn nay ph¶i cã n¨ng lùc, tr×nh ®é toµn diÖn: “Cã tr×nh ®é lý luËn chÝnh trÞ,
qu©n sù, n¾m v÷ng vµ vËn dông s¸ng t¹o quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµ t
tëng Hå ChÝ Minh, ®êng lèi cña §¶ng vµ x©y dùng qu©n ®éi, x©y dùng nÒn quèc
phßng toµn d©n cã tr×nh ®é khoa häc kü thuËt qu©n sù vµ nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt
qu¶n lý kinh tÕ, x· héi, ph¸p luËt, cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt, cã n¨ng lùc trÝ
tuÖ vµ n¨ng lùc thùc tiÔn, biÕt lµm viÖc mét c¸ch chñ ®éng, tù lùc, s¸ng t¹o vµ cã
hiÖu qu¶”[6;7].
Thø ba: G¬ng mÉu rÌn luyÖn phÊn ®Êu n©ng cao ®¹o ®øc c¸ch m¹ng, trau dåi
®øc tÝnh: Nh©n, nghÜa, trÝ, dòng, cÇn, kiÖm, liªm chÝnh kiªn quyÕt ®Êu tranh chèng
chñ nghÜa c¸ nh©n.
KÕ thõa nh÷ng tinh hoa ®¹o ®øc nh©n lo¹i vµ ®¹o ®øc cæ truyÒn cña d©n téc
Hå ChÝ Minh ®· chØ râ nh÷ng chuÈn mùc c¬ b¶n cña ®¹o ®øc c¸ch m¹ng trong ®ã:
“nh©n, nghÜa, trÝ, dòng, cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh” lµ nh÷ng phÈm chÊt cao ®Ñp cña
con ngêi x· héi chñ nghÜa mµ thÕ hÖ chóng ta ph¶i lu«n cã ý thøc, t tëng rÌn luyÖn,
lµ nh÷ng yªu cÇu rÊt quan träng trong x©y dùng ®¹o ®øc míi cña ngêi c¸ch m¹ng,
ngêi c¸n bé chÝnh trÞ. Hå ChÝ Minh ®· gi¶i thÝch rÊt râ, rÊt cô thÓ, rÊt dÔ hiÓu nh÷ng
chuÈn mùc ®ã
Nh©n, nghÜa: lµ yªu Tæ quèc, yªu nh©n d©n, thÓ hiÖn nghÜa lín ®èi víi d©n
téc, ®éc lËp vµ tù do lµ c¸i quý nhÊt cña d©n téc nhng ph¶i g¾n víi chñ nghÜa x·
héi. Do ®ã l·nh ®¹o, chØ huy, qu¶n lý ®¬n vÞ, thùc hiÖn th¾ng lîi nhiÖm vô chÝnh trÞ,
b¶o vÖ vµ x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi v× t¬ng lai cña ®Êt níc v× h¹nh
phóc cña nh©n d©n lµ ®iÒu nh©n nghÜa nhÊt hiÖn nay. Mçi c¸n bé, ®¶ng viªn cÇn tù
m×nh lµm ®iÒu nh©n nghÜa, gi¸o dôc, ®éng viªn bé ®éi lµm theo, kiªn quyÕt ®Êu
16
tranh víi nh÷ng viÖc bÊt nh©n, bÊt nghÜa. X©y dùng mèi quan hÖ ®ång chÝ, ®ång ®éi
giµu t×nh c¶m nh©n ¸i, tin cËy gióp ®ì lÉn nhau.
TrÝ, dòng: §ã lµ sù s¸ng suèt trong thùc hiÖn chøc tr¸ch, s¸ng t¹o trong l·nh
®¹o chØ huy ®¬n vÞ, xö lý c¸c t×nh h×nh huèng ®óng ®¾n víi tinh thÇn kiªn quyÕt
b¶o vÖ ch©n lý, lÏ ph¶i. Dòng c¶m ®Ò cao tÝnh tù phª b×nh vµ phª b×nh nghiªm tóc,
lu«n lu«n thÓ hiÖn cÇu mong tiÕn bé.
CÇn, kiÖm: Lµ cÇn cï chÞu khã, lu«n lu«n t×m mäi c¸ch l·nh ®¹o, chØ huy
®¬n vÞ hoµn thµnh c¸c nhiÖm vô chÝnh trÞ ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt trong viÖc sö dông
c«ng søc bé ®éi, vò khÝ trang bÞ, c¬ së vËt chÊt, thêi gian... trong mäi ho¹t ®éng cña
®¬n vÞ, hîp lý nhÊt, cã lîi nhÊt, kh«ng ®Ó l·ng phÝ, mÊt m¸t g©y tæn thÊt cho qu©n
®éi.
Liªm, chÝnh: Lµ lèi sèng lµnh m¹nh, gi÷ v÷ng m×nh trong s¹ch, kh«ng tham
«, hèi lé, b¶o vÖ cña c«ng, t«n träng lîi Ých cña tËp thÓ, cña ®ång ®éi. Trung thùc,
®oµn kÕt, kh«ng bÌ ph¸i côc bé b¶n vÞ. TiÒn b¹c kh«ng quyÕn rò, uy vò kh«ng
khuÊt phôc, tÝch cùc b¶o vÖ sù trong s¸ng cña t×nh ®ång chÝ, b¶o vÖ trong s¹ch néi
bé.
CÇn, kiÖm, liªm, chÝnh lµ phÈm chÊt tèt ®Ñp cña con ngêi, ®Æc trng cho nh©n
c¸ch ngêi c¸ch m¹ng, cã vai trß to lín trong x©y dùng con ngêi vµ ph¸t triÓn x· héi.
§©y lµ ®øc tÝnh c¨n b¶n cña mäi nh©n c¸ch vµ nh mét tÊt yÕu nghiªm ngÆt “thiÕu
mét ®øc th× kh«ng thµnh ngêi” ®· lµ con ngêi ®¹o ®øc, th× dï sèng trong m«i trêng
nµo, ho¹t ®éng ë ngµnh nghÒ g× còng ph¶i lµ con ngêi “cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh”. V×
vËy, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh: “CÇn, kiÖm, liªm, chÝnh cña chóng ta lµ
®¹o ®øc cña ngêi qu©n nh©n c¸ch m¹ng, c¸c chó ph¶i thùc hiÖn ®¹o ®øc
®ã”[17;321]. Tuy nhiªn ®èi víi ngêi häc viªn Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù ph¶i thùc
sù “tiªu biÓu vµ kiÓu mÉu” vÒ cÇn kiÖm liªm chÝnh, ®ã lµ s¾c th¸i riªng trong m«i
trêng nh©n v¨n qu©n sù cña hä. Tõ ®ã kiªn quyÕt ®Êu tranh chñ nghÜa c¸ nh©n.
Thø t: Nªu cao tinh thÇn ®oµn kÕt gi÷ nghiªm kû luËt, g¾n bã m¸u thÞt víi
nh©n d©n, nªu cao chñ nghÜa quèc tÕ v« s¶n cña giai cÊp c«ng nh©n.
Qu©n ®éi ta do §¶ng vµ chñ tÞch Hå ChÝ Minh s¸ng lËp, tæ chøc vµ l·nh ®¹o
lµ qu©n ®éi c¸ch m¹ng mang b¶n chÊt giai cÊp c«ng nh©n do vËy trong qu¸ tr×nh
thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô cña sù nghiÖp c¸ch m¹ng, c¸n bé chiÕn sÜ qu©n ®éi ph¶i
lu«n nªu cao tinh thÇn ®oµn kÕt gi÷ nghiªm kû luËt, g¾n bã m¸u thÞt víi nh©n d©n
vµ nªu cao tinh thÇn quèc tÕ v« s¶n cao c¶, lµm trßn nhiÖm vô b¶o vÖ Tæ quèc x·
héi chñ nghÜa vµ s½n sµng ®ãng gãp søc m×nh vµo sù nghiÖp chung cña giai cÊp
c«ng nh©n vµ c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc trªn thÕ giíi.
§èi víi ngêi häc viªn, ph¶i lu«n s½n sµng thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô, nghÜa vô
cña m×nh ®èi víi Tæ quèc vµ thùc hiÖn c¸c nghÜa vô quèc tÕ víi tinh thÇn v« t, trong
17
s¸ng. NhËn thøc mét c¸ch s©u s¾c r»ng: chñ nghÜa yªu níc x· héi chñ nghÜa hoµn
toµn ®èi lËp vµ xa l¹ víi chñ nghÜa d©n téc Ých kû, hÑp hßi chñ nghÜa quèc tÕ cña
giai cÊp c«ng nh©n kh«ng thÓ vµ kh«ng bao giê dung hîp ®îc chñ nghÜa x« vanh níc lín. Do ®ã, lµm trßn nhiÖm vô quèc tÕ cao c¶ vµ th¾t chÆt thªm t×nh ®oµn kÕt
gi÷a c¸c d©n téc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nhiÖm vô cña sù nghiÖp c¸ch m¹ng lµ
yªu cÇu vÒ mÆt ®¹o ®øc vµ vinh dù to lín cña ngêi häc viªn Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n
sù hiÖn nay.
1.2. §Æc ®iÓm ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña häc viªn ë Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù
hiÖn nay
1.2.1. §¹o ®øc c¸ch m¹ng cña häc viªn lu«n chÞu sù chi phèi cña ®iÒu kiÖn
kh¸ch quan, nh©n tè chñ quan, ®Æc biÖt lµ môc tiªu yªu cÇu ®µo t¹o ®éi ngò sÜ
quan cña qu©n ®éi, cña ngêi c¸n bé chÝnh trÞ.
Nh»m ®¸p øng môc tiªu yªu cÇu ®µo t¹o cña nhµ trêng, ®ßi hái ngêi häc viªn
Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù kh«ng chØ cã kiÕn thøc toµn diÖn, tr×nh ®é n¨ng lùc mµ
cßn ph¶i cã phÈm chÊt ®¹o ®øc, lèi sèng...®Æc biÖt lµ ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña ngêi
häc viªn. Song ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña häc viªn Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù chÞu sù
t¸c ®éng bëi ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ nh©n tè chñ quan trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o t¹i
trêng.
M¸c ®· tõng kh¼ng ®Þnh: “Con ngêi s¸ng t¹o hoµn c¶nh ®Õn møc nµo th×
hoµn c¶nh s¸ng t¹o ra con ngêi ®Õn møc ®ã”[13;25]. Con ngêi kh«ng chØ lµ s¶n
phÈm cña hoµn c¶nh mµ cßn lµ chñ thÓ thÝch øng vµ c¶i t¹o hoµn c¶nh. Gi÷a con
ngêi vµ hoµn c¶nh cã mèi quan hÖ rµng buéc chi phèi vµ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau.
LÞch sö ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i chøng minh r»ng, sù ph¸t triÓn cña nÒn v¨n ho¸ ®¹o
®øc nhÊt ®Þnh, bao giê còng g¾n liÒn víi m«i trêng sèng nhÊt ®Þnh cña con ngêi.
Víi tinh thÇn ®ã, ®¹o ®øc cña ngêi häc viªn Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù
kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm ®Þnh s½n cña b¶n th©n ngêi häc viªn, còng kh«ng ph¶i lµ
kÕt qu¶ thô ®éng cña nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh mµ hä sinh sèng, tr¸i l¹i nã lµ
kÕt qu¶ cña sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ nh©n tè
chñ quan ngêi häc viªn trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o.
§iÒu kiÖn kh¸ch quan ®èi víi ngêi häc viªn Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù ®ã lµ
tÊt c¶ nh÷ng g× tån t¹i kh«ng phô thuéc vµo ý thøc cña hä, hîp thµnh mét hoµn
c¶nh hiÖn thùc thêng xuyªn vµ trùc tiÕp quy ®Þnh mäi ho¹t ®éng häc tËp, rÌn luyÖn
cña ngêi häc viªn trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o t¹i trêng.
§iÒu kiÖn kh¸ch quan Êy chÝnh lµ t×nh h×nh kinh tÕ - chÝnh trÞ - x· héi cña ®Êt
níc, t×nh h×nh nhiÖm vô cña qu©n ®éi, cña Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù trong sù
nghiÖp x©y dùng ®Êt níc §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· l·nh ®¹o nh©n d©n tiÕn hµnh c«ng
18
cuéc ®æi míi ®Êt níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa vµ ®· dµnh ®îc nhiÒu nh÷ng
thµnh tùu to lín. Th«ng qua c«ng cuéc ®æi míi, chóng ta ®· thu ®îc nhiÒu thµnh
tùu v¨n minh cña nh©n lo¹i, lµm phong phó thªm nÒn v¨n ho¸ d©n téc, trong ®ã cã
lÜnh vùc ®¹o ®øc. NhiÒu gi¸ trÞ chuÈn mùc ®¹o ®øc míi ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t
triÓn. Nh÷ng nh©n tè chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸...®Òu t¸c ®éng ®Õn ®¹o ®øc cña ngêi
häc viªn. Thùc tiÔn ®· chøng minh c¸c nh©n tè chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸ cña mçi
thêi kú lÞch sö ®Òu t¸c ®éng ¶nh hëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh h×nh
thµnh, ph¸t triÓn phÈm chÊt, nh©n c¸ch ®¹o ®øc, lèi sèng t©m t t×nh c¶m cña mçi
con ngêi. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu to lín ®· dµnh ®îc, mÆt tr¸i cña nÒn
kinh tÕ thÞ trêng ®· vµ ®ang cã nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®¸ng kÓ ®Õn ®êi sèng ®¹o
®øc x· héi, lµm ®¶o lén mét sè gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn thèng, lµm phai mê ®¹o ®øc
ngêi c¸n bé ®¶ng viªn. Lèi sèng hiÖn ®¹i, “bu«ng th¶, sèng v« nguyªn t¾c, coi rÎ
lao ®éng, lÊy ®ång tiÒn lµm trung t©m cña mäi mèi quan hÖ... ®ang lµm nhøc nhèi
®êi sèng tinh thÇn x· héi. Thùc tiÔn thêi gian qua mÆt tr¸i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr êng
®· t¸c ®éng kh«ng nhá tíi nhËn thøc, th¸i ®é, hµnh vi cña kh«ng Ýt häc viªn, ®ång
tiÒn ®· cã dÊu hiÖu len lái trong c¸c häc ®êng ë møc ®é kh¸c nhau. §©y lµ ®iÓm chi
phèi kh«ng nhá tíi qu¸ tr×nh x©y dùng ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cho häc viªn Häc viÖn
chÝnh trÞ qu©n sù.
§¹o ®øc c¸ch m¹ng ë ngêi häc viªn Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù chÞu sù quyÕt
®Þnh trùc tiÕp vµ thêng xuyªn cña m«i trêng Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù, n¬i mµ ë
®ã diÔn ra c¸c ho¹t ®éng häc tËp, rÌn luyÖn cña häc viªn. §ã lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn
kh¸ch quan cã ¶nh hëng trùc tiÕp tíi sù h×nh thµnh ph¸t triÓn nh©n c¸ch, phÈm chÊt
®¹o ®øc cña ngêi häc viªn trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o.
§iÒu kiÖn kh¸ch quan dï cã t¹o ra hoµn c¶nh thuËn lîi ®Õn ®©u th× còng chØ
dõng l¹i ë kh¶ n¨ng, muèn kh¶ n¨ng ®ã thµnh hiÖn thùc ph¶i th«ng qua vai trß n¨ng
®éng chñ quan. Do ®ã, muèn x©y dùng ph¸t triÓn phÈm chÊt ®¹o ®øc c¸ch m¹ng ë
ngêi häc viªn cÇn ®ßi hái ë hä tinh thÇn tÝch cùc phÊn ®Êu v¬n lªn tù hoµn thiÖn
nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc mét c¸ch chñ ®éng.
Ngêi häc viªn Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù võa lµ kh¸ch thÓ cña qu¸ tr×nh ®µo
t¹o ®ång thêi lµ chñ thÓ tÝch cùc, chñ ®éng trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o. Qu¸ tr×nh
chuyÓn biÕn ®µo t¹o thµnh tù ®µo t¹o còng chÝnh lµ qu¸ tr×nh kÕt hîp h÷u c¬,
chuyÓn ho¸ ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ nh©n tè chñ quan, gi÷a ®iÒu kiÖn bªn ngoµi vµ
yÕu tè bªn trong b¶n th©n mçi ngêi häc viªn.
Trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o, môc tiªu yªu cÇu ®¹t ®îc vÒ c¸c phÈm chÊt nh©n
c¸ch nãi chung, phÈm chÊt ®¹o ®øc nãi riªng cïng víi néi dung ph¬ng ph¸p ho¹t
®éng cña c¸c lùc lîng s ph¹m trong nhµ trêng vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c lµ nh©n tè
kh¸ch quan, gi÷ vai trß to lín trong viÖc h×nh thµnh ph¸t triÓn ®¹o ®øc c¸ch m¹ng
19
cña ngêi häc viªn. MÆt kh¸c, ngêi häc viªn kh«ng ph¶i lµ tÊm g¬ng ph¶n chiÕu mét
c¸ch m¸y mãc, nguyªn xi nh÷ng t¸c ®éng ®ã, mµ ngîc l¹i sù t¸c ®éng ®ã chØ thùc
sù cã ý nghÜa th«ng qua ho¹t ®éng tÝch cùc chñ ®éng cña häc viªn, v× con ngêi
kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm thô ®éng cña hoµn c¶nh. §¹o ®øc c¸ch m¹ng cña ngêi häc
viªn lu«n chÞu sù t¸c ®éng môc tiªu yªu cÇu ®µo t¹o cña nhµ trêng, ®©y lµ nh©n tè
hÕt søc quan träng h×nh thµnh phÈm chÊt nh©n c¸ch ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña ngêi
häc viªn. Môc tiªu ®µo t¹o ë Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù lµ nh»m ®µo t¹o nh÷ng c¸n
bé chÝnh trÞ qu©n ®éi trung thµnh tuyÖt ®èi víi §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, cã b¶n
lÜnh chÝnh trÞ v÷ng vµng, niÒm tin v÷ng ch¾c vµo con ®êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi:
cã kiÕn thøc s©u s¾c vÒ chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t tëng Hå ChÝ Minh, ®êng lèi quan
®iÓm cña §¶ng, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña Nhµ níc, khoa häc x· héi nh©n v¨n vµ
khoa häc nghÖ thuËt qu©n sù, cã phÈm chÊt ®¹o ®øc c¸ch m¹ng trong s¸ng, cã kü
n¨ng chuyªn m«n thµnh th¹o, cã kh¶ n¨ng hoµn thµnh nhiÖm vô theo chøc danh
®µo t¹o cña nhµ trêng vµ tù hoµn thiÖn ®Ó ®¸p øng víi sù ph¸t triÓn nhiÖm vô cña bé
®éi.
Yªu cÇu cña nhµ trêng ®ßi hái ®µo t¹o ph¶i ®¶m b¶o hÖ thèng, c¬ b¶n, toµn
diÖn, thiÕt thùc, hiÖn ®¹i vµ ph¸t triÓn, cã c¬ cÊu hîp lý gi÷a kiÕn thøc khoa häc c¬
b¶n vµ chuyªn ngµnh, còng nh gi÷a kiÕn thøc khoa häc M¸c - Lªnin, t tëng Hå ChÝ
Minh vµ khoa häc nghÖ thuËt qu©n sù, kÕ thõa vµ ph¸t triÓn b¶n s¾c v¨n ho¸, truyÒn
thèng tèt ®Ñp cña d©n téc, cña qu©n ®éi, cña häc viÖn, tiÕp thu tinh hoa v¨n ho¸
nh©n lo¹i, t¬ng øng víi tr×nh ®é §¹i häc cña hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n.
1.2.2. §¹o ®øc cña häc viªn lu«n g¾n víi quan ®iÓm cña §¶ng vÒ x©y dùng con
ngêi míi x· héi chñ nghÜa, kÕ thõa vµ ph¸t triÓn nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn
thèng d©n téc, qu©n ®éi phï hîp víi tÝnh chÊt ®Æc ®iÓm nhiÖm vô cña c¸ch
m¹ng trong giai ®o¹n míi.
Sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ b¶o vÖ v÷ng ch¾c Tæ quèc x· héi
chñ nghÜa ®Æt ra yªu cÇu kh¸ch quan ph¶i x©y dùng con ngêi míi x· héi chñ nghÜa.
Con ngêi míi ®îc ®Æt lªn nhiÖm vô hµng ®Çu cña c¸c §¶ng céng s¶n, lµ ®¶m b¶o
ch¾c ch¾n nhÊt cho sù toµn th¾ng cña chñ nghÜa x· héi. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam
rÊt coi träng viÖc x©y dùng con ngêi míi x· héi chñ nghÜa, nh»m t¹o ra ®éng lùc
m¹nh mÏ nhÊt cña c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa: v× h¹nh phóc cña con ngêi, v× sù
ph¸t triÓn toµn diÖn cña con ngêi, trong ®ã cã ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña ngêi häc viªn
Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù nãi riªng vµ ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cña ngêi qu©n nh©n nãi
chung.
D©n téc ViÖt Nam lµ mét d©n téc giµu truyÒn thèng trong ®ã næi bËt lµ
truyÒn thèng ®¹o ®øc, kÕ thõa c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn thèng lµ tiÒn ®Ò c¬ b¶n ®Ó
t¹o dùng nªn ®¹o ®øc c¸ch m¹ng.
20
§¶ng ta kh¼ng ®Þnh: “Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng vµ më réng giao lu
quèc tÕ, ph¶i ®Æc biÖt quan t©m gi÷ g×n vµ n©ng cao v¨n ho¸ d©n téc, kÕ thõa vµ
ph¸t huy truyÒn thèng ®¹o ®øc, tËp qu¸n vµ lßng tù hµo d©n téc”[3;11].
TruyÒn thèng ®¹o ®øc cña d©n téc ta lµ nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc ®îc kÕt tinh
®Þnh h×nh tõ trong lÞch sö ®Êu tranh vµ trëng thµnh cña d©n téc ®îc gi÷ g×n vµ
truyÒn l¹i, kÕ thõa ph¸t triÓn tõ thÕ hÖ nµy qua thÕ hÖ kh¸c, trë thµnh nh÷ng nguyªn
t¾c, chuÈn mùc x· héi ®Ó ®¸nh gi¸, ®iÒu chØnh th¸i ®é hµnh vi cña con ngêi.
Lßng yªu níc lµ t×nh c¶m lín nhÊt cña ®¹o ®øc truyÒn thèng d©n téc, ®ång
thêi lµ nÊc thang cao nhÊt trong hÖ thèng gi¸ trÞ ®¹o ®øc cña d©n téc ta. Chñ tÞch
Hå ChÝ Minh tõng nãi: “D©n ta cã mét lßng nång nµn yªu níc ®ã lµ truyÒn thèng
quý b¸u cña ta. Tõ xa ®Õn nay, mçi khi Tæ quèc bÞ x©m l¨ng, th× tinh thÇn Êy l¹i s«i
næi h¾n lªn, nã kÕt tinh thµnh mét lµn sãng v« cïng m¹nh mÏ, to lín, nã lít qua
mäi sù nguy hiÓm, khã kh¨n, nã nhÊn ch×m tÊt c¶ lò b¸n níc vµ cíp níc”[16;171].
Lßng yªu níc g¾n liÒn víi tinh thÇn x¶ th©n v× níc. Lßng yªu níc næi bËt
thµnh nguyªn t¾c cao nhÊt cña ®¹o ®øc, thµnh lÏ sèng cßn cña d©n téc ta, thµnh søc
m¹nh th«i thóc hµnh ®éng qu¶ c¶m, mu trÝ, s¸ng t¹o. Lßng yªu níc ngµy nay ®·
ph¸t triÓn thµnh chñ nghÜa yªu níc, yªu níc x· héi chñ nghÜa.
Nh©n nghÜa lµ truyÒn thèng ®¹o lý cao thîng cña d©n téc ta. Nã cã nguån
gèc s©u sa tõ ngµn xa trong lÞch sö. Nh©n nghÜa tríc hÕt lµ ë lßng nh©n ¸i, sù th¬ng
yªu gióp ®ì lÉn nhau trong ho¹n n¹n, khã kh¨n. TruyÒn thèng nh©n nghÜa ViÖt
Nam cßn thÓ hiÖn ë lßng vÞ tha cao thîng. Kh«ng cè chÊp víi ngêi cã lçi, ngay c¶
víi kÎ thï vÉn ®îc ®èi xö khoan hång ®é lîng khi bÞ b¹i trËn.
C¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn thèng lµ bé phËn cèt lâi trong c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn
truyÒn thèng ViÖt Nam. Nãi ®Õn c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn thèng lµ nãi ®Õn nh÷ng
phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt ®Ñp ®· ®îc h×nh thµnh, ph¸t triÓn trong suèt chiÒu dµi lÞch sö
cña d©n téc. C¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn thèng võa lµ kÕt qu¶, võa lµ c¬ së, ®éng lùc
cña qu¸ tr×nh ®Êu tranh dùng níc, gi÷ níc vµ giao lu v¨n ho¸ l©u dµi cña d©n téc,
gãp phÇn t¹o dùng b¶n lÜnh d©n téc, nh©n c¸ch con ngêi ViÖt Nam; chñ nghÜa yªu
níc, lßng th¬ng ngêi, tinh thÇn ®oµn kÕt céng ®éng, ®øc tÝnh cÇn kiÖm, khiªm tèn,
gi¶n dÞ, thñy chung…Trong ®ã chñ nghÜa yªu níc lµ cèt lâi cña b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n
téc, lµ gi¸ trÞ cao nhÊt trong hÖ gi¸ trÞ ®¹o ®øc d©n téc, lµ t×nh c¶m vµ t tëng lín cña
nh©n d©n ta. §¹o ®øc c¸ch m¹ng ë ngêi häc viªn kh«ng nh÷ng cÇn thiÕt kÕ thõa
nh÷ng truyÒn thèng ®¹o ®øc d©n téc mµ cßn ph¶i biÕt kÕ thõa gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn
thèng cña qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam, ®ã lµ: “...Trung víi §¶ng, hiÕu víi d©n, s½n
sµng chiÕn ®Êu hy sinh v× ®éc lËp, tù do cña Tæ quèc, v× chñ nghÜa x· héi, nhiÖm vô
nµo còng hoµn thµnh, khã kh¨n nµo còng vît qua, kÎ thï nµo còng ®¸nh
- Xem thêm -
.DOC 
56 
278 
146 
