Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Luận văn biện pháp giáo dục chính trị, tư tưởng cho nhân dân thành phố móng cái,...

Tài liệu Luận văn biện pháp giáo dục chính trị, tư tưởng cho nhân dân thành phố móng cái, tỉnh quảng ninh

.PDF
127
256
114

Mô tả:

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI ---------- BÙI THỊ THÚY NGA BIỆN PHÁP GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ, TƢ TƢỞNG CHO NHÂN DÂN THÀNH PHỐ MÓNG CÁI - TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI, NĂM 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI ---------- BÙI THỊ THÚY NGA BIỆN PHÁP GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ, TƢ TƢỞNG CHO NHÂN DÂN THÀNH PHỐ MÓNG CÁI - TỈNH QUẢNG NINH Chuyên ngành: Giáo dục và phát triển cộng đồng Mã số: Thí điểm LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS, TS. Nguyễn Đức Sơn HÀ NỘI, NĂM 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài nghiên cứu “ Biện pháp giáo dục chính trị, tư tưởng cho nhân dân thành phố Móng Cái - tỉnh Quảng Ninh” dưới sự hướng dẫn của PGS.TS. Nguyễn Đức Sơn là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu có trích dẫn nguồn chính xác, kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực, chưa từng được công bố trong bất cứ một nghiên cứu nào khác. Tác giả Bùi Thị Thúy Nga LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, em xin gửi lời cảm ơn đến PGS.TS. Nguyễn Đức Sơn, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ và động viên em trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài luận văn tốt nghiệp này. Em xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành tới các thầy, cô trong Khoa Tâm lý – Giáo dục học, Trường ĐHSP Hà Nội, các đồng chí cùng công tác tại đơn vị, gia đình, bè bạn đã giúp đỡ, động viên, tạo điều kiện cho em trong suốt quá trình nghiên cứu. Mặc dù đã dành nhiều thời gian, công sức và cố gắng rất nhiều, nhưng do khả năng của bản thân còn những hạn chế nhất định, kinh nghiệm nghiên cứu khoa học chưa nhiều nên luận văn tốt nghiệp của em cũng còn nhiều thiếu sót, kính mong các thầy, cô góp ý và chỉ bảo để em được tiến bộ và trưởng thành hơn về chuyên môn cũng như về công tác nghiên cứu khoa học. Hà Nội, ngày 30 tháng 5 năm 2017 Tác giả luận văn Bùi Thị Thúy Nga MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................... 3 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu ........................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................. 4 6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu .................................................................... 4 7. Phƣơng pháp nghiên cứu............................................................................ 4 8. Cấu trúc của luận văn ................................................................................ 5 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ TƢ TƢỞNG CHO NHÂN DÂN ........................................................................................... 6 1.1 Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................. 6 1.1.1 Nghiên cứu ở nước ngoài ................................................................... 6 1.1.2 Nghiên cứu trong nước....................................................................... 8 1.2. Một số khái niệm cơ bản ........................................................................ 10 1.2.1 Giáo dục ............................................................................................. 10 1.2.2 Chính trị, tư tưởng ............................................................................ 12 1.2.3 Giáo dục chính trị, tư tưởng ............................................................. 14 1.2.4. Nhân dân và cộng đồng ................................................................... 16 1.3 .Giáo dục chính trị tƣ tƣởng cho ngƣời dân ......................................... 17 1.3.1. Khái niệm giáo dục chính trị tư tưởng cho người dân................. 17 1.3.2. Vai trò của việc giáo dục chính trị tư tưởng cho người dân......... 18 1.3.3. Chủ trương, đường lối về giáo dục chính trị tư tưởng cho người dân.... 19 1.3.4. Mục tiêu giáo dục chính trị tư tưởng cho người dân ..................... 21 1.3.5 Nội dung giáo dục chính trị tư tưởng cho người dân ..................... 21 1.3.6 Hình thức giáo dục chính trị tư tưởng cho người dân ................... 25 1.3.7 Phương pháp giáo dục chính trị tư tưởng ....................................... 29 1.4. Giáo dục chính trị tƣ tƣởng cho ngƣời dân dựa vào cộng đồng ........ 31 1.5. Chức năng, nhiệm vụ của các chủ thể có liên quan trong việc giáo dục chính trị, tƣ tƣởng ................................................................................. 32 1.5.1. Ban tuyên giáo thành ủy .................................................................. 32 1.5.2. Các chủ thể khác có liên quan ........................................................ 34 1.6. Các yếu tố ảnh hƣởng đến giáo dục chính trị, tƣ tƣởng cho ngƣời dân . 35 1.6.1. Các yếu tố thuộc về Ban tuyên giáo ................................................ 35 1.6.2. Các yếu tố thuộc về nhân dân ......................................................... 38 1.6.3. Các yếu tố thuộc về bối cảnh xã hội hiện tại .................................. 39 Kết luận chƣơng 1 ......................................................................................... 45 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ TƢ TƢỞNG CHO NHÂN DÂN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ MÓNG CÁI...................... 47 2.1 Tổ chức và phƣơng pháp nghiên cứu .................................................... 47 2.1.1. Tổ chức nghiên cứu............................................................................. 47 2.1.2. Khách thể và địa bàn khảo sát:............................................................ 47 2.1.3. Phương pháp nghiên cứu ................................................................ 47 2.2. Khái quát về khách thể nghiên cứu ..................................................... 48 2.3. Thực trạng giáo dục chính trị tƣ tƣởng cho ngƣời dân thành phố Móng Cái ........................................................................................................ 54 2.3.1. Thực trạng nhận thức của các chủ thể về tầm quan trọng của giáo dục tư tưởng chính trị cho nhân dân ........................................................ 54 2.3.2. Thực trạng tổ chức các hoạt động giáo dục chính trị tư tưởng cho người dân .................................................................................................... 55 2.3.2.Thực trạng việc xác định mục tiêu giáo dục.................................... 60 2.3.3. Thực trạng thực hiện các nội dung giáo dục ................................. 61 2.3.4. Thực trạng các hình thức giáo dục ................................................. 70 2.3.5. Thực trạng các phương pháp giáo dục ........................................... 75 2.3.6. Thực trạng tham gia của các lực lượng trong giáo dục tư tưởng chỉnh trị cho người dân ............................................................................. 77 2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến giáo dục tư tưởng chính trị cho người dân .. 82 2.5 Đánh giá chung ........................................................................................ 83 Kết luận chƣơng 2 ......................................................................................... 86 Chƣơng 3. CÁC BIỆN PHÁP GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ, TƢ TƢỞNG CHO NHÂN DÂN THÀNH PHỐ MÓNG CÁI ......................................... 87 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp giáo dục chính trị, tƣ tƣởng cho ngƣời dân thành phố Móng Cái ................................................................................ 87 3.1.1. Đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lí của Nhà nước .......... 87 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính phù hợp với thực tiễn địa phương ........ 87 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi .................................................... 87 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ................................................. 88 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học ................................................. 88 3.1.6. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển ............................. 89 3.1.7. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ, hệ thống. ................................. 89 3.2 Các yêu cầu của công tác giáo dục chính trị tƣ tƣởng hiện nay ......... 89 3.3. Các biện pháp giáo dục chính trị tƣ tƣởng cho nhân dân thành phố Móng Cái ........................................................................................................ 93 3.3.1. Nâng cao nhận thức về việc giáo dục chính trị tư tưởng cho nhân dân thành phố Móng Cái ........................................................................... 93 3.3.2. Đa dạng hóa các hình thức, phương pháp giáo dục ...................... 97 3.3.3. Xây dựng cơ chế phối hợp giữa các chủ thể giáo dục ................ 100 3.3.4. Thường xuyên kiểm tra, đánh giá và điều chỉnh hoạt động giáo dục. 102 3.4. Khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp .................... 104 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................. 108 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 111 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 115 DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Nhận thức của cộng đồng dân cư và cán bộ các ban, ngành, đoàn thể về tầm quan trọng của giáo dục chính trị, tư tưởng ................ 54 Bảng 2.2. Mức độ quan tâm của người dân trong cộng đồng và CB các ban, ngành, đoàn thể về giáo dục chính trị, tư tưởng ........................... 55 Bảng 2.3. Mức độ tổ chức các hoạt động tuyên truyền, phổ biến nghị quyết 56 Bảng 2.4. Mức độ tổ chức các hoạt động phổ biến tuyên truyền lý luận ....... 57 Bảng 2.5 . Mức độ thực hiện các nội dung giáo dục chính trị, tư tưởng ........ 62 Bảng 2,6 . Đánh giá của người dân và CB các ban, ngành, đoàn thể về hiệu quả của giáo dục chính trị, tư tưởng ............................................. 63 Bảng 2.7. Mức độ tổ chức các hình thức giáo dục chính trị, tư tưởng ........... 71 Bảng 2.8 . Đánh giá của người dân và CB các ban, ngành, đoàn thể về hiệu quả của các hình thức giáo dục ..................................................... 75 Bảng 2.9. Mức độ sử dụng các phương pháp giáo dục chính trị, tư tưởng .... 76 Bảng 2.10. Đánh giá về mức độ tham gia của các lực lượng trong giáo dục chính trị, tư tưởng ......................................................................... 77 Bảng 2.11 Các yếu tố ảnh hưởng đến giáo dục chính trị, tư tưởng ............... 82 Bảng 3.1. Tổng hợp kết quả đánh giá tính cần thiết của các biện pháp ....... 104 Bảng 3.2. Tổng hợp kết quả đánh giá tính khả thi của các biện pháp giáo dục chính trị, tư tưởngcho nhân dân .................................................. 105 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ATXH : An toàn xã hội BDCT : Bồi dưỡng chính trị CNH-HĐH : Công nghiệp hóa- hiện đại hóa CNXH : Chủ nghĩa xã hội GDLLCT : Giáo dục lý luận chính trị LHPN : Liên hiệp phụ nữ MTTQ : Mặt trận Tổ quốc TBCN : Tư bản chủ nghĩa XHCN : Xã hội chủ nghĩa PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Giáo dục chính trị, tư tưởng là thực hiện thường xuyên việc bồi dưỡng cho người dân những vấn đề cơ bản về chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; những truyền thống tốt đẹp của dân tộc, truyền thống cách mạng và đạo đức của Đảng; những kiến thức mới về khoa học công nghệ, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh... Giáo dục chính trị, tư tưởng là nhằm bảo đảm sự thống nhất về chính trị, tư tưởng trong toàn Đảng, sự đồng thuận trong toàn xã hội; nâng cao nhận thức, niềm tin vào CNXH và ý thức trách nhiệm của người dân, góp phần bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng, cương lĩnh chính trị, đường lối của Đảng và nâng cao năng lực hoạt động thực tiễn của người dân. Trong hơn 80 năm hoạt động của Đảng, trong các thời điểm, hoàn cảnh khác nhau, giáo dục chính trị, tư tưởng đã góp phần quan trọng nâng cao tính tự giác chính trị của các tầng lớp nhân dân trong, tạo ra xã hội ổn định, phát triển và ngày càng Dân chủ-Công bằng- Văn Minh. Với tiếp cận phát triển cộng đồng, giáo dục chính trị tư tưởng vừa là mục tiêu,vừa là động lực cho sự phát triển của cộng đồng. Quá trình giáo dục chính trị, tư tưởng dựa vào sự tham gia tích cực của cộng đồng, thu hút được nhiều chủ thể tham gia, với các hình thức đa dạng phù hợp với các đặc điểm của cộng đồng góp phần nâng cao năng lực chính trị của cộng đồng, tức là phát triển yếu tố cốt lõi của sự phát triển cộng đồng: năng lực của con người. Đến lượt nó, năng lực của cộng đồng lại trở thành yếu tố thúc đẩy sự phát triển tiếp theo của cộng đồng. Thực chất của tiếp cận phát triển cộng đồng trong giáo dục chính trị tư tưởng chính là giáo dục “ của dân” “ do dân”, “vì dân”. Trong xu thế toàn cầu hóa hiện nay, trước những biến động lớn về kinh tế, chính trị, xã hội trên thế giới và khu vực, bên cạnh mặt tích cực còn có 1 những mặt tiêu cực tác động mạnh mẽ đến người dân. Hơn nữa, các thế lực thù địch đang ngày càng đẩy mạnh chiến lược “diễn biến hòa bình”, lợi dụng các vấn đề dân chủ, nhân quyền, dân tộc, tôn giáo để chống phá quyết liệt sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta, trong đó có các hành động lợi dụng người dân, mua chuộc cán bộ, phá hoại khối đoàn kết, thống nhất trong Đảng, làm cho nội bộ tự diễn biến…, dẫn đến hậu quả là: một số người dân do nhận thức kém đã có những suy nghĩ, biểu hiện và hành động lệch lạc không tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng. Tuy nhiên, hoạt động giáo dục chính trị, tư tưởng còn không ít hạn chế, bất cập cả về nội dung, hình thức và phương pháp tiến hành làm giảm tính hiệu quả của công tác này. Giáo dục chính trị, tư tưởng cho nhân dân ở thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh không nằm ngoài thực trạng chung đó. Thực hiện sự chỉ đạo của Trung ương Đảng và Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh, Đảng bộ thành phố Móng Cái luôn coi trọng giáo dục chính trị, tư tưởng cho người dân. Chất lượng học tập, quán triệt các chỉ thị, nghị quyết của Trung ương, của Tỉnh ủy được nâng cao; sử dụng hiệu quả đội ngũ báo cáo viên để truyền đạt chủ trương, chính sách, chỉ thị, nghị quyết của Đảng, thông tin thời sự, chính trị, định hướng tư tưởng cho nhân dân. Triển khai nhiều biện pháp nhằm tăng cường giáo dục phẩm chất, đạo đức, lối sống cho người dân. Tuyệt đại đa số người dân có bản lĩnh chính trị vững vàng, có trách nhiệm trước Đảng… Cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” được chỉ đạo thực hiện nghiêm túc trong hệ thống chính trị từ thành phố đến cơ sở. Các chuyên đề về tư tưởng và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh được triển khai học tập nghiêm túc với trên 96% đảng viên, cán bộ, công chức và trên 70% đoàn viên, hội viên các đoàn thể quần chúng trên địa bàn thành phố tham gia. Tuy nhiên, giáo dục chính trị, tư tưởng của Đảng bộ thành phố có lúc chưa thật chủ động, nhạy bén, nắm bắt tình hình có nơi chưa sâu, còn thiếu những biện pháp cụ 2 thể trong việc giáo dục lý tưởng cách mạng, phẩm chất, đạo đức, lối sống cho người dân. Một bộ phận người dân chưa thật sự chấp hành chủ trương, nghị quyết, quy định của Đảng; chưa tự giác rèn luyện phẩm chất, đạo đức, lối sống, còn vi phạm pháp luật, còn thiếu trách nhiệm. Đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ cơ sở vẫn còn nhiều bất cập về trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực lãnh đạo, quản lý, đặc biệt là trình độ lý luận chính trị; một bộ phận cán bộ, đảng viên tác phong, lề lối làm việc chưa khoa học, ảnh hưởng đến hoạt động thực tiễn ở địa phương. Với tầm quan trọng của giáo dục chính trị, tư tưởng và xuất phát từ tình hình thực tế công tác giáo dục chính trị, tư tưởng của thành phố đang trở thành một yêu cầu cấp thiết. Trên cơ sở đó, đề tài: “Biện pháp giáo dục chính trị, tư tưởng cho nhân dân thành phố Móng Cái - tỉnh Quảng Ninh” được lựa chọn để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn giáo dục chính trị, tư tưởng cho người dân thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh đề xuất các biện pháp giáo dục, góp phần nâng cao hiệu quả công tác giáo dục cộng đồng. 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp giáo dục chính trị, tư tưởng cho nhân dân thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh. 3.2. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động giáo dục chính trị, tư tưởng cho người dân trên địa bàn thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh. 4. Giả thuyết khoa học Giáo dục chính trị, tư tưởng cho nhân dân đã được Đảng bộ thành phố Móng Cái quan tâm, triển khai thực hiện bằng nhiều hình thức, biện pháp khác nhau và đạt được những kết quả nhất định. Tuy nhiên cũng còn những hạn chế, tồn tại đó là một số biện pháp chưa sát, chưa thực hiện một cách hiệu 3 quả… Nếu đề xuất được các biện pháp giáo dục đầy đủ, đồng bộ, sát đối tượng thì có thể nâng cao nhận thức chính trị, tư tưởng cho nhân dân. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xác định cơ sở lý luận Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về giáo dục tư tưởng chính trị cho người dân như mục tiêu giáo dục, nội dung, hình thức và phương pháp giáo dục. 5.2. Khảo sát thực trạng - Khảo sát thực trạng về nhận thức chính trị, tư tưởng của nhân dân trên địa bàn thành phố Móng Cái. - Khảo sát thực trạng giáo dục chính trị, tư tưởng cho người dân trên địa bàn thành phố Móng Cái. - Khảo sát các yếu tố ảnh hưởng đến giáo dục chính trị, tư tưởng cho người dân trên địa bàn thành phố Móng Cái. 5.3. Đề xuất và khảo nghiệm các biện pháp giáo dục chính trị, tư tưởng cho nhân dân thành phố Móng Cái. 6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu - Đề tài nghiên cứu các biện pháp giáo dục chính trị, tư tưởng cho nhân dân trên địa bàn thành phố Móng Cái theo tiếp cận giáo dục học và tiếp cận phát triển cộng đồng. - Đề tài đề cập đến các chủ thể như: Đảng bộ thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh, Ban Tuyên giáo Thành ủy, Trung tâm bồi dưỡng chính trị, Đài truyền thanh - truyền hình thành phố. Chủ thể chính là Ban Tuyên giáo Thành ủy. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Các cách tiếp cận: - Tiếp cận giáo dục học: giáo dục ý thức cho con người là tác động có ý thức, có mục đích, có kế hoạch được tiến hành dưới các hình thức và bằng các phương pháp khác nhau. 4 - Tiếp cận phát triển cộng đồng: trung tâm của phát triển cộng đồng là phát triển con người. Nâng cao nhận thức của nhân dân chính là một trong các nội dung cơ bản giúp nâng cao năng lực tham gia vào các hoạt động trong đời sống chính trị xã hội, góp phần phát triển đất nước và xã hội. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lý luận: phân tích, hệ thống hóa tài liệu, khái quát hóa. - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: + Phương pháp quan sát. + Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi. + Phương pháp hỏi ý kiến chuyên gia. + Phương pháp tổng kết kinh nghiệm. - Phương pháp xử lý dữ liệu bằng các phép thống kê. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính của luận văn được thể hiện qua 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về giáo dục chính trị, tư tưởng cho người dân Chương 2. Thực trạng giáo dục chính trị, tư tưởng cho người dân thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh Chương 3: Các biện pháp giáo dục chính trị, tư tưởng cho người dân thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh 5 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ TƯ TƯỞNG CHO NHÂN DÂN 1.1 Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1 Nghiên cứu ở nước ngoài Ph.Ăng ghen viết: „Tất cả những ý niệm đều rút ra từ kinh nghiệm, chúng là sự phản ánh của hiện thực, những sự phản ánh trung thành hoặc méo mó”. Nhưng do mục đích của quá trình nhận thức là nhằm phục vụ cho hoạt động thực tiễn, nên trong ý thức của mỗi người không hoàn toàn chỉ dừng lại ở sự phản ánh bởi các khái niệm, mà từ các khái niệm đó hình thành nên những chủ kiến, dự kiến chỉ đạo hành động của họ. Vì vậy Lê nin coi tư tưởng là hình thức cao của nhận thức, là những mục tiêu, chương trình, kế hoạch nhằm tiếp tục nhận thức và cải tạo thế giới khách quan. C.Mác và Ăng ghen đã chứng minh rằng, hệ tư tưởng đã xuất hiện ngay từ thời kỳ cổ đại, khi đã có sự phân chia thành lao động chân tay và lao động trí óc và khi hình thành các giai cấp đối kháng đầu tiên. Hệ tư tưởng xuất hiện là hiện tượng tất yếu hợp quy luật của xã hội có giai cấp. Trong xã hội có giai cấp, hệ tư tưởng luôn luôn mang tính giai cấp, phản ánh vị trí, lợi ích của một giai cấp. Cuộc đấu tranh tư tưởng ứng với cuộc đấu tranh giữa lợi ích giai cấp trong xã hội có giai cấp đối kháng. Hệ tư tưởng có thể phản ánh đúng hoặc phản ánh sai hiện thực, có thể là một tư tưởng khoa học hoặc không khoa học. Lợi ích của giai cấp phản động nuôi dưỡng hệ tư tưởng sai lầm, lợi ích của giai cấp tiến bộ, cách mạng góp phần hình thành hệ tư tưởng khoa học. Chủ nghĩa Mác- Lê nin là hệ tư tưởng khoa học chân chính thể hiện lợi ích sống còn của giai cấp công nhân, của đại đa số nhân dân lao động và cả loài người khát khao hòa bình, tự do và tiến bộ. Đối tượng của công tác tư tưởng là ý thức xã hội và ý thức cá nhân, nó 6 tồn tại khách quan trong đời sống tinh thần của xã hội. Nói cách khác, đối tượng công tác tư tưởng là ý thức con người với tất cả những diễn biến phức tạp và nội dung phong phú, nhiều mặt của nó. C. Mác viết: “Không phải ý thức của con người quyết định tồn tại của họ”. Bởi vậy, muốn tìm nguồn gốc của ý thức xã hội phải tìm ngay trong điều kiện vật chất sinh ra nó. Sự phản ánh của ý thức xã hội đối với tồn tại của xã hội thông qua một khâu quan trọng đó là lợi ích. V.I. Lê nin nói: “Mọi tư tưởng sẽ không đáng giá một xu nếu nó không tham gia vào quá trình tạo nên lợi ích”. Hệ tư tưởng là sản phẩm của lĩnh vực sản xuất tinh thần. Theo chủ nghĩa Mác- Lê nin, trong đời sống xã hội có 2 lĩnh vực sản xuất: sản xuất vật chất và sản xuất tinh thần. Sản xuất vật chất quyết định sản xuất tinh thần, đời sống tinh thần. Nhưng lĩnh vực tinh thần có tính độc lập tương đối tác động trở lại mạnh mẽ đối với sản xuất vật chất và đời sống vật chất. Ph. Ăng ghen viết: “Nhân tố lịch sử một khi được những nhân tố khác, xét tới cùng là nguyên nhân kinh tế, làm nảy sinh ra thì nhân tố lịch sử đó cũng có thể tác động trở lại đến môi trường của nó và thậm chí đến những nguyên nhân đã tạo ra nó”. Ph. Ăng ghen còn nói cụ thể thêm: Quan điểm tư tưởng tác động trở lại cơ sở kinh tế và có thể làm thay đổi cơ sở kinh tế trong những giới hạn nhất định. Do có tính độc lập tương đối ấy mà sản xuất tinh thần có những quy luật riêng. Đến giữa thế kỷ XIX, C. Mác và Ph. Ăng ghen đã kế thừa những thành tựu khoa học và những giá trị tư tưởng của nhân loại, phân tích xã hội tư bản và tổng kết thực tiễn phong trào công nhân, xây dựng học thuyết cách mạng, khoa học và nhân đạo của giai cấp vô sản. Sự kết hợp giữa lý luận C.Mác và Ăng ghen với phong trào đấu tranh của giai cấp vô sản đã tạo nên sự chuyển biến về chất của phong trào cách mạng. Lê nin đã bảo vệ, vận dụng sáng tạo và phát triển toàn diện lý luận của C. Mác- Ăng ghen trong điều kiện lịch sử 7 mới để giải quyết nhiệm vụ của cách mạng vô sản. Chủ nghĩa Mác- Lên nin là một học thuyết mở, không cứng nhắc, bất biến mà không ngừng tự đổi mới, tự phát triển trong dòng trí tuệ của nhân loại. Lê nin đã tổng kết: “Chúng ta không thể coi lý luận của Mác như là một cái gì đã xong xuôi hẳn là bất khả xâm phạm; trái lại chúng ta tin tưởng rằng lý luận đó chỉ đặt nền móng cho môn khoa học mà những người xã hội chủ nghĩa cần phát triển hơn nữa về mọi mặt, nếu họ không muốn lạc hậu đối với cuộc sống.” 1.1.2 Nghiên cứu trong nước. Giáo dục chính trị, tư tưởng được Đảng ta xác định là một trong những công tác trọng tâm, đặc biệt công tác này ở các địa phương càng có vị trí, vai trò quan trọng. Ở nước ta, việc nghiên cứu, quán triệt tầm quan trọng của công tác tư tưởng, lý luận được tiến hành thường xuyên liên tục hàng năm, nhất là từ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng (1986) đến nay. Công tác này là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, nhưng trước hết là do các cơ quan: Ban Tuyên giáo Trung ương, Hội đồng lý luận Trung ương, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh và các cơ quan nghiên cứu khoa học xã hội nhân văn, ban ngành ở Trung ương, địa phương dưới sự lãnh đạo của Đảng. Đảng đã lãnh đạo giáo dục chính trị, tư tưởng bằng đường lối, chủ trương, cương lĩnh và đã đề ra những nghị quyết chuyên đề về công tác tư tưởng như: Nghị quyết 01/BCT ngày 23-8-1992 và Nghị quyết 09 của Bộ Chính trị ngày 18-02-1995, về một số định hướng lớn trong công tác tư tưởng; Nghị quyết Hội nghị Trung ương 6 khóa VIII (1998); Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương Đảng, khoá IX, ngày 18-3-2002 về nhiệm vụ chủ yếu của công tác tư tưởng lý luận trong tình hình mới và nhiều nghị quyết khác của Đảng. Các đồng chí lãnh đạo của Đảng, Nhà nước (Quốc hội, Chính phủ), Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, quân đội, các đoàn thể đã có nhiều bài nói, bài 8 viết về công tác tư tưởng, lý luận, giáo dục chính trị, tư tưởng trong Đảng, nhân dân, quân đội và lực lượng an ninh. Vấn đề này cũng đã thu hút sự quan tâm nghiên cứu của các nhà khoa học, với nhiều công trình nghiên cứu ở các góc độ khác nhau: - Các chuyên khảo: Góp phần đổi mới công tác lý luận chính trị, tư tưởng, [28]. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề cán bộ và công tác cán bộ trong sự nghiệp đổi mới hiện nay [29]. Về công tác tư tưởng của Đảng cộng sản Việt Nam [30]; “Đổi mới và phát triển - những vấn đề lý luận và thực tiễn” [31]; Công tác tư tưởng và vấn đề đào tạo cán bộ làm công tác tư tưởng[19], Vận dụng Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục vào công tác giáo dục lý luận chính trị trong giai đoạn hiện nay [21]); Nguyên lý công tác tư tưởng[32], Công tác tư tưởng trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước[33]; Công tác giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên Việt Nam hiện nay [34]; “Bản chất cách mạng và khoa học của chủ nghĩa Mác-Lênin" [35], Di sản Hồ Chí Minh với sự nghiệp đào tạo cán bộ lý luận chính trị và truyền thông trong thời kỳ đổi mới và hội nhập quốc tế[36]. - Các bài viết đăng tải trên các tạp chí: “Xây dựng Đảng về tư tưởng chính trị” [24]; “Tạo bước chuyển biến mới trong việc học tập lý luận chính trị của cán bộ, đảng viên” [25]; “Nâng cao hơn nữa chất lượng và hiệu quả của công tác GDLLCT trong tình hình mới” [26], “Giải pháp đấu tranh với những biểu hiện suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên” [27], “Hiệu quả và tiêu chí đánh giá hiệu quả công tác giáo dục lý luận chính trị” [37]; “Bồi dưỡng chính trị tư tưởng cho thanh niên trong trường học” [38]. - Nhiều luận án, luận văn cũng đã nghiên cứu về vấn đề này ở những chuyên ngành, không gian và thời gian khác nhau, như: “Vai trò công tác tư tưởng của Đảng cộng sản Việt Nam trong trong thời kỳ đổi mới [39] ; “Đảng 9 lãnh đạo công tác giáo dục chính trị - tư tưởng cho cán bộ, đảng viên trong thời kỳ đổi mới [ 40], Nâng cao chất lượng đào tạo lý luận chính trị cho cán bộ trong hệ thống chính trị cơ sở tỉnh Thái Nguyên hiện nay [41], Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác giáo dục lý luận chính trị trong hệ thống các trường chính trị nước ta giai đoạn hiện nay [42]; “Đảng bộ tỉnh Bình Định lãnh đạo công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ cơ sở ở miền núi từ năm 1996 đến năm 2006” [43]. Từ các nghiên cứu đó có thể có nhận xét như sau: Nghiên cứu về giáo dục tư tưởng chính trị là lĩnh vực đã được quan tâm nghiên cứu. Tuy nhiên, nghiên cứu từ tiếp cận giáo dục và phát triển cộng đồng thì chưa có các đề tài tập trung. Theo đó, việc giáo dục tư tưởng chính trị chủ yếu hướng tới các đối tượng trong trường học, các cán bộ, đây là các đối tượng dễ tổ chức giáo dục. Chưa có công trình nghiên cứu về giáo dục tư tưởng chính trị cho người dân từ tiếp cận giáo dục cộng đồng dân cư. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1 Giáo dục - Khái niệm giáo dục Có nhiều cách hiểu khác nhau về khái niệm giáo dục Tác giả Nguyễn Lân trong từ điển tiếng Việt xem: Giáo dục là một quá trình có ý thức có mục đích, có kế hoạch nhằm truyền cho lớp mới những kinh nghiệm đấu tranh và sản xuất, những tri thức về tự nhiên, về xã hội, về tư duy, để họ có thể có đầy đủ khả năng tham gia vào đời sống xã hội. Trần Thị Tuyết Oanh cho rằng: Giáo dục là quá trình tác động có mục đích, có tổ chức, có kế hoạch, có nội dung và bằng phương pháp khoa học của nhà giáo dục tới người được giáo dục trong các cơ quan giáo dục nhằm hình thành nhân cách cho họ. 10 Tác giả Nguyễn Sinh Huy lại tiếp cận khái niệm Giáo dục (theo nghĩa rộng) ở phạm vi rộng hơn: Giáo dục là sự hình thành có mục đích và có tổ chức những sức mạnh thể chất và tinh thần của con người, hình thành thế giới quan, bộ mặt đạo đức và thị hiếu thẩm mĩ cho con người. Dù xét trên các góc độ, phạm vi khác nhau, chúng ta có thể nhận thấy: Giáo dục là một quá trình toàn vẹn hình thành nhân cách, được tổ chức một cách có mục đích và kế hoạch, thông qua các hoạt động và quan hệ giữa người giáo dục và người được giáo dục, nhằm truyền đạt và chiếm lĩnh những kinh nghiệm xã hội loài người. Như vậy: Giáo dục luôn là một quá trình có mục đích, có kế hoạch, là quá trình tác động qua lại giữa nhà giáo dục và người được giáo dục. Thông qua quá trình tương tác giữa người giáo dục và người được giáo dục để hình thành nhân cách toàn vẹn (hình thành và phát triển các mặt đạo đức, trí tuệ, thẩm mĩ, thể chất, lao động) cho người được giáo dục. Giáo dục là hoạt động đặc trưng và tất yếu của xã hội loài người, nhằm truyền thụ những tri thức và kinh nghiệm, kỹ năng và thái độ, bồi dưỡng tư tưởng tình cảm đạo đức, hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất, nhân cách cho con người. Giáo dục (theo nghĩa rộng) không bó hẹp ở phạm vi là người được giáo dục đang trong tuổi học (dưới 25 tuổi) và giáo dục không chỉ diễn ra trong nhà trường. Ngày nay, chúng ta hiểu giáo dục là cho tất cả mọi người, được thực hiện ở bất cứ không gian và thời gian nào thích hợp với từng loại đối tượng bằng các phương tiện khác nhau, kể cả các phương tiện truyền thông đại chúng (truyền hình, truyền thanh, video, trực tuyến qua inernet,…) với các hình thức đa dạng, phong phú. Ngoài ra quá trình giáo dục không ràng buộc về độ tuổi giữa người giáo dục với người được giáo dục. Ngày nay cùng với sự phát triển và tiến bộ xã hội, giáo dục được hiểu 11
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan