[email protected].
Huế: 11/09/2009
www.phongviet.com.vn.
TÀI LIỆU
LUẬN VĂN BAO BÌ THỰC PHẨM
[email protected].
Nguồn: Đặng Trung Lập.
Trang 1/67
[email protected].
Huế: 11/09/2009
www.phongviet.com.vn.
LÔØI MÔÛ ÑAÀU
Coâng nghieäp cheá bieán thöïc phaåm laø moät boä phaän cuûa nghaønh noâng nghieäp,
noù söû duïng phaàn lôùn nguyeân vaät lieäu do noâng nghieäp cung caáp ñeå cheá bieán
thaønh caùc saûn phaåm coâng nghieäp coù giaù trò.
Ngaøy nay nghaønh coâng nghieäp thöïc phaåm ñöôïc coi laø nghaønh coâng nghieäp
muõi nhoïn cuûa ñaát nöôùc ta. Noù vöøa ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu ngaøy caøng taêng cuûa
ngöôøi daân, vöøa laø nguoàn xuaát khaåu quan troïng goùp phaàn khoâng nhoû vaøo söï taêng
tröôûng kinh teá cuûa nöôùc ta.
Cuøng vôùi söï phaùt trieãn cuûa ngaønh coâng nghieäp thöïc phaåm ta khoâng theå
khoâng nhaéc ñeán nghaønh vaät lieäu bao bì vì noù goùp phaàn khoâng nhoû trong vieäc
thuùc ñaåy nghaønh coâng nghieäp thöïc phaåm phaùt trieãn. Thöïc phaåm laø loaïi haøng
hoùa coù giaù trò dinh döôõng cao phuïc vuï tröïc tieáp cho nhu caàu soáng vaø söùc khoûe
cuûa con ngöôøi vaø haøng thöïc phaåm laø loaïi saûn phaåm raát nhaïy caûm döôùi taùc duïng
cuûa moâi tröôøng: nhieät ñoä, ñoä aåm, aùnh saùng, khoâng khí, vi sinh … Do ñoù, bao bì
laø moät phaàn khoâng theå thieáu ñöôïc cuûa nghaønh coâng nghieäp thöïc phaåm. Bao bì
ñöôïc duøng ñeå chöùa ñöïng thöïc phaåm, vaän chuyeån vaø baûo quaûn. Maët khaùc bao bì
coøn coù moät taùc duïng raát quan troïng laø duøng ñeå quaûng caùo.
Bao bì thöïc phaåm coù giaù trò lòch söû raát laâu ñôøi, vôùi nhöõng loaïi vaät lieäu coù saün
trong thieân nhieân nhö: laù caây, goã, da thuù … vaø vôùi söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi coâng
ngheä saûn xuaát bao bì cuõng ñaõ vaø ñang phaùt trieãn khoâng ngöøng, döïa treân cô sôû
öùng duïng nhöõng thaønh töïu khoa hoïc kyõ thuaät môùi taïo ra nhöõng tính naêng öu vieäc
phuïc vụ cho con ngöôøi.
Vaán ñeà quan troïng nhaát cuûa chuùng ta hieän nay laø cung caáp ñaày ñuû nhu caàu
bao bì cho caùc maët haøng hoùa treân thò tröôøng khoâng nhöõng veà maët chaát lieäu, thieát
keá ñoà hoïa, maøu saéc vaø kieåu daùng phaûi tieän lôïi söû duïng maø coøn phaûi baûo ñaûm
ñöôïc haøng hoùa ñeán tay ngöôøi tieâu duøng ñaày ñuû veà soá löôïng, an toaøn chaát löôïng
vôùi thoâng tin chính xaùc veà thaønh phaàn, caùch baûo quaûn, thôøi gian söû duïng, ñaûm
baûo veä sinh vaø giaù caû hôïp lyù.
ÔÛ nöôùc ta bao bì ngaøy caøng chieám vò trí quan troïng, nhaát laø töø khi neàn kinh
teá nöôùc chuyeån sang neàn kinh teá thò tröôøng. Nhöng nghaønh bao bì ôû nöôùc ta coøn
raát nhoû vaø haïn cheá vaø nghaønh coâng nghieäp bao bì thöïc chaát laø nghaønh gia coâng
chaát deûo, giaáy, kim loaïi ñeå saûn xuaát caùc loaïi bao bì nhö: hoäp giaáy, thuøng carton,
hoäp kim loaïi, chai thuûy tinh … Vì vaäy, vaán ñeà nhaäp khaåu bao bì caàn phaûi boû ra
moät chi phí raát lôùn môùi coù theå ñaùp öùng ñöôïc nhöõng nhhu caàu veà bao bì cuûa thò
tröôøng trong nöôùc vaø xuaát khaåu haøng hoùa ra nöôùc ngoaøi.
Nguồn: Đặng Trung Lập.
Trang 2/67
[email protected].
Huế: 11/09/2009
www.phongviet.com.vn.
Vaät lieäu bao bì thöïc phaåm laø taá caû caùc loaïi vaät lieäu coù theå duøng ñeå saûn xuaát
ra bao bì phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa töøng loaïi saûn phaåm. Vieäc söû dụng moät soá loaïi
vaät lieäu nhaát ñònh ñeå laøm bao bì thöïc phaåm ñöôïc xaùc ñònh baèng moái töông quan
giöõa 3 thaønh phaàn: Loaïi thöïc phaåm, Vaät lieäu, Bao bì.
Nhöõng yeáu toá aûnh höôûng ñeán vieäc löïa choïn naøy laø khaû naêng cheá bieán töø vaät
lieäu thaønh bao bì ñaûm baûo ñoä cöùng, beàn, ñoä deûo, choáng thaám nöôùc, thaám daàu
môû, xaâm nhaäp khoâng khí vaø quan troïng laø giaù thaønh khoâng quaù ñaét.
Vôùi nhöõng kieán thöùc ñaõ ñöôïc tieáp thu ôû tröôøng vaø xaõ hoäi, em nghó coâng ngheä
bao bì laø moät nghaønh coù tieàm naêng phaùt trieãn raát lôùn. Vì vaäy em muoán tìm vaø ñi
saâu hôn veà nghaønh bao bì thöïc phaåm, maø tieâu bieåu laø bao bì kim loaïi daïng lon
ba maûnh. Em raát mong quyù thaày coâ vaø caùc baïn giuùp ñôõ em hoaøn thaønh toát baøi
luaän vaên naøy.
Em xin chaân thaønh caûm ôn!
Nguồn: Đặng Trung Lập.
Trang 3/67
[email protected].
Huế: 11/09/2009
www.phongviet.com.vn.
CHÖÔNG 1: GIÔÙI THIEÄU TOÅNG QUAN VEÀ BAO BÌ THÖÏC PHAÅM.
1.1 Lòch söû phaùt trieån cuûa nghaønh coâng ngheä bao bì ñoà hoäp
Naêm 1804, moät ngöôøi phaùp teân laø Appert ñaõ bieát cheá bieán thöïc phaåm ñöïng
trong bao bì thuûy tinh saûn xuaát phuïc vuï treân taøu, du lòch.
Naêm 1809 baùo chí ñaõ vieát veà oâng vaø taùc phaåm “Lart de fixer les saisons” vaø
ñeán naêm 1810 ñaõ ñöôïc dòch qua nhieàu thöù tieáng.
Naêm 1810 moät ngöôøi anh teân laø Pertet Durand duøng hoäp saét ñöïng thöïc phaåm
thay cho bao bì thuûy tinh.
Naêm 1825 vieäc saûn xuaát ñoà hoäp ñaõ hình thaønh, hoäp saét ñaõ ñöôïc saûn xuaát
nhöng coøn baèng phöông phaùp thuû coâng.
Naêm 1849 ngöôøi ta ñaõ cheá taïo ñöôïc maùy daäp naép hoäp.
Trong suoát thôøi gian naøy, ngöôøi ta chæ bieát raèng nguyeân nhaân hö hoûng thöïc
phaåm laø do khoâng khí maø chöa coù cô sôû khoa hoïc xaùc ñònh.
Naêm 1860 nhaø phaùt minh Louis Pasteur (ngöôøi phaùp) veà vi sinh vaät vaø
phöông phaùp thanh truøng, môùi thaät söï ñaët ñöôïc cô sôû khoa hoïc cho nghaønh coâng
nghieäp ñoà hoäp. Cuõng töø ñoù nghaønh coâng nghieäp ñoà hoäp raát phaùt trieån.
Naêm 1861, bieát duøng ron cao su laøm voøng ñeäm trong naép hoäp.
Naêm 1880 cheá taïo ñöôïc noài thanh truøng ñoà hoäp.
Naêm 1896 ñaõ duøng boät cao su ñaët bieät laøm voøng ñeäm ôû naép hoäp khi gheùp mí
hoäp. Neàn coâng nghieäp ñoà hoäp phaùt trieãn maïnh ôû nhieàu nöôùc vaøo cuoái theá kyû 19
vaø ñaàu theá kyû 20. Hieän nay treân theá giôùi coù hôn 1000 maët haøng ñoà hoäp khaùc
nhau. Caùc nöôùc saûn xuaát ñoà hoäp phaùt trieãn nhö: Myõ, phaùp, Nhaät, YÙ….
ÔÛ nöôùc ta töø thôøi thöôïng coå, toå tieân ta bieát cheá bieán caùc loaïi baùnh goùi laù, caùc
loaïi gioø chaû naáu chín vaø ñaõ baûo quaûn ñöôïc moät thôøi gian ngaén, nhöõng saûn phaåm
ñoù cuõng ñöôïc goïi laø ñoà hoäp.
Naêm 1954 ta ñöôïc Lieân Xoâ vaø caùc nöôùc giuùp ñôõ ta trong vieäc xaây döïng moät
soá cô sôû cheá bieán ñoà hoäp taïi mieàn baéc.
Naêm 1957 nhaø maùy caù hoäp Haï Long, Haûi phoøng ñöôïc xaây döïng xong.
Naêm 1958 baét ñaàu thí nghieäm vaø saûn xuaát thöû
Ñaàu naêm 1959 baét ñaàu saûn xuaát moät soá maët haøng thòt caù, rau quaû, hoäp xuaát
khaåu ñeå phuïc vuï chieán tröôøng. Cuõng cuøng naêm aáy, xöôûng cheá bieán chuoái saáy
ñöôïc xaây döïng xong taïi Haø Noäi.
Nguồn: Đặng Trung Lập.
Trang 4/67
[email protected].
Huế: 11/09/2009
www.phongviet.com.vn.
Naêm 1960 nhaø maùy caù hoäp Haï Long ñaõ saûn xuaát ñöôïc vôùi naêng xuaát gaàn
baèng vôùi naêng xuaát thieát keá.
Naêm 1961 phaùt trieån nhieàu maët haøng rau quaû, thòt caù hoäp.
Coøn ôû mieàn nam, maõi ñeán naêm 1970 môùi baét ñaàu hình thaønh moät soá cô sôû
saûn xuaát ñoà hoäp, taïi Thaønh Phoá Hoà Chí Minh.
Ñeán sau naêm 1975 ngaønh coâng nghieäp ñoà hoäp ôû mieàn nam ñöôïc chuù troïng
vaø phaùt trieãn, saûn xuaát ñöôïc nhieàu maët haøng thöïc phaåm coù giaù trò.
Cho ñeán nay, nöôùc ta ñaõ thí nghieäm nghieân cöùu ñöôïc haøng traêm maët haøng vaø
ñaõ ñöa vaøo saûn xuaát coù hieäu quaû, ñaït chaát löôïng cao. Trong ñoù coù caùc maët haøng
coù giaù trò treân thò tröôøng quoác teá nhö: döùa, döa chuoät, naám rôm ñoùng hoäp…
Nhöõng vuøng coù nhaø maùy saûn xuaát ñoà hoäp thöïc phaåm: Haø Noäi, Haûi Phoøng, Nam
Ñònh…
1.2 Nhöõng böôùc phaùt trieån quan troïng trong söï phaùt trieån cuûa caùc loaïi hình
bao bì ñang phoå bieán hieän nay
1.2.1 Hoäp baèng kim loaïi
Naêm 1200 töø söï phaùt minh ra theùp traùng thieác, ngöôøi ta coù theå taïo ra caùc loaïi
hoäp kim loaïi. Nhöng maõi ñeán naêm 1764 môùi xuaát hieän ôû Luaân Ñoân caùc loaïi hoäp
nhoû baèng kim loaïi ñeå ñöïng thuoác laù. Ñaàu nhöõng naêm 1830, dieâm vaø baùnh bích
quy ñeàu ñöôïc chöùa ñöïng trong caùc hoäp theùp traùng thieác. Moät vaøi loaïi hoäp ñöôïc
thieát keá vôùi caùc loaïi hình ñaëc bieät coù kyù töï noåi, nhöõng loaïi khaùc coù nhaõn hieäu
ñöôïc in treân giaáy roài daùn vaøo hoäp. Khoaûng giöõa naêm 1850 vaø 1900, kyõ thuaät in
treân kim loaïi ñöôïc phaùt trieån. Nhöõng chieác hoäp ban ñaàu ñöôïc thieát keá vôùi 8-9
maøu so vôùi ngaøy nay laø 4 – 6 maøu. Ngaøy nay caùc loaïi hoäp khoâng ñöôïc in nhieàu
hôn naêm maøu do chi phí cao.
1.2.1 Lon kim loaïi
Caùc loaïi hoäp hình truï ñöôïc thieát keá bôûi Peter Durand vaøo naêm 1810. Nhöõng
chieác hoäp ñaàu tieân ñöôïc haøn baèng tay coù chöøa moät loã ñöôøng kính khoaûng 3-4cm
treân ñænh. Sau khi thöïc phaåm ñöôïc ñöa vaøo qua loã, loã ñöôïc ñoùng laïi baèng caùch
haøn moät mieáng theùp. Coù nhöõng tröôøng hôïp, moät caùi loã nhoû ñöôïc khoan ñeå thoaùt
khí trong quaù trình naáu vaø sau ñoù ñöôïc haøn laïi. Nhöõng ngöôøi thôï coù theå laøm
ñöôïc 60 caùi/ ngaøy baèng phöông phaùp thuû coâng. Nhieàu loaïi duïng cuï vaø kyõ thuaät
laép raùp ñöôïc phaùt minh ñeå laøm cho coâng vieäc cheá taïo lon ñöôïc deã daøng hôn.
Vaøo naêm 1868, caùc loaïi vecni ñöôïc cheá taïo ñeå phuû beân trong lon saét, choáng laïi
söï aên moøn lon bôûi thöïc ñöôïc chöùa ñöïng vaø söï hö hoûng thöïc phaåm do nhieãm kim
loaïi töø bao bì .Phöông phaùp gheùp mì lon coù duøng caùc hôïp chaát haøn cuûa Max
Ams ñöôïc giôùi thieäu naêm 1888, vaø vaøo naêm 1900, ñaõ ra ñôøi caùc loaïi maùy gheùp
Nguồn: Đặng Trung Lập.
Trang 5/67
[email protected].
Huế: 11/09/2009
www.phongviet.com.vn.
mí lon saét coù coâng suaát 2.500 lon/giôø, töø ñoù lon ñöôïc saûn xuaát töø naêm 1922. Beân
caïnh ñoù, loaïi lon coù haøn ñaùy vaø naép vaãn ñöôïc duøng cho ñeán ngaøy nay. Lon
nhoâm ñöôïc cheá taïo ñeå ñöïng caùc loaïi daàu nhôøn vaøo naêm 1957, vaø ñöôïc duøng
laøm bao bì cho saûn phaåm bia keå töø naêm 1963.
Nhöõng chieác lon ñaàu tieân ñöôïc môû baèng caùch duøng ñuïc vaø buùa. Chieác khoùa
môû ñoà hoäp ( khui hoäp) ñaàu tieân ñöôïc saùng cheá naêm 1866, döïa treân nguyeân taéc
ñoøn baåy ñöôïc giôùi thieäu naêm 1875. Caùc loaïi naép coù theå xeù ñöôïc, ñöôïc laøm baèng
giaáy nhoâm ñaõ xuaát hieän vaøo nhöõng naêm 1950. Ngaøy nay, caùc loaïi hoäp ñoùng goùi
chaân khoâng coù loaïi naép naøy thöôøng ñöôïc laøm töø plastic cho pheùp haøn kín vaø môû
deã daøng.
1.2.3 Chai vaø loï thuûy tinh
Ñaëc ñieåm cuûa nhöõng chai loï theá kyû 17 vaø 18 laø coù caáu taïo ñaëc tröng ñeå phaân
bieät nhaø saûn xuaát vaø caùc saûn phaåm chöùa beân trong. Chieác maùy ñuùc chai töï ñoäng
ñaàu tieân baèng phöông phaùp ly taâm ñöôïc saûn xuaát laàn ñaàu tieân naêm 1889. Loaïi
maùy hieän ñaïi Owen coù theå saûn xuaát 20.000 chai/ ngaøy
Döôùi thôøi Nöõ Hoaøng Victoria (nöôùc Anh ), caùc chai ñöïng döôïc phaåm coù ñoäc
tính cao ñöôïc thieát keá ñaët bieät. nhöõng chai loï naøy ñöôïc cheá taïo ñeå ngöôøi söû
duïng coù theå nhaän bieát nhöõng baát thöôøng baèng söï caûm nhaän bôûi giaùc quan. Ñaëc
ñieåm naøy laø bieän phaùp an toaøn ñaàu tieân ñöôïc söû duïng. Naép chai cuõng tieán moät
böôùc daøi töø daïng naép goã chuoát nhoïn vaø caùc loaïi nuùt baàn ñöôïc duøng töø naêm 1000
tröôùc coâng nguyeân, theo Horac. Ñeå ñoùng kín hôn, naép chai ñöôïc phuû saùp hoaëc
nuùt baàn vaãn ñöôïc söû duïng cho chai ñöïng röôïu cho ñeán nay. Vaøo giöõa thaäp nieân
1930, ñaõ coù nhieàu thöû nghieäm daãn tôùi vieäc söû duïng naép baèng cao su vaø nhöïa PE
baét ñaàu töø naêm 1945; tieáp theo polycellyar vinyl ñöôïc söû duïng vaøo naêm 1957.
Nhöõng lôùp bao phuû baèng nhoâm ñöôïc giôùi thieäu naêm 1960. Loaïi môùi nhaát ñöôïc
laøm baèng nhoâm vaø ñöôïc thieát keá ñeå coù theå xeù ñöôïc voøng xoaén ôû döôùi, khi phaàn
naøy bò rôøi khoûi naép cho thaáy laø chai ñaõ ñöôïc môû, thöôøng ñöôïc aùp duïng trong
vieäc khaèng caùc loaïi chai röôïu hay nöôùc giaûi khaùt.
Nhöõng saûn phaåm nöôùc uoáng ñoùng chai coù naép vaën baèng nhöïa hoaëc baèng kim
loaïi; loaïi chai mieäng roäng ñöôïc ñoùng baèng giaáy saùp hoaëc baèng laù kim loaïi. Caùc
loaïi naép chaët hôn ñöôïc laøm baèng kim loaïi coù ñeäm cao su. Ngaøy nay, ña soá caùc
loaïi chai mieäng roäng coù naép baèng theùp vaën ren, vaø ñöôïc boïc lôùp platis daïng
maøng co nhaèm khaèng saûn phaåm.
1.2.4 Hoäp baèng goã vaø bìa cöùng
Töø nhöõng naêm 1630 cho ñeán theá kyû 19, caùc loaïi hoäp ñöôïc cheá taïo thuû coâng
baèng caùc taám goã moûng hoaëc giaáy bìa cöùng (carton), caùc loaïi nhaõn hieäu ñöôïc daùn
beân ngoaøi thuøng, hoäp ñeå quaûng caùo, phaân bieät.
Nguồn: Đặng Trung Lập.
Trang 6/67
[email protected].
Huế: 11/09/2009
www.phongviet.com.vn.
Ngaøy nay vieäc saûn xuaát hoäp vaø thuøng chöùa baèng giaáy ñaõ trôû thaønh moät
ngaønh thöông maïi quan troïng. Naêm 1817 vieäc saûn xuaát hoäp baét ñaàu ôû Anh. Vaø ôû
Myõ ñaõ baét ñaàu sôùm hôn vaøo naêm 1810 taïi Philadepha. Caùc loaïi hoäp saûn xuaát ôû
thôøi ñieåm ñaàu thöôøng coù daïng troøn vì khoù taïo goùc caïnh baèng phöông phaùp thuû
coâng.
Ngaønh laøm thuøng hoäp carton baèng cô giôùi baét ñaàu vaøo naêm 1855, duøng ñeå
ñöïng thuoác vaø ñöïng keïo.
Caùc loaïi hoäp, thuøng giaáy ñaõ giuùp tieát kieäm ñöôïc khoâng gian raát nhieàu trong
vieäc löu tröõ haøng hoùa trong kho hay cöûa haøng. Vaøo naêm 1870, Robert Gair,
ngöôøi ñaõ thaønh coâng tröôùc ñoù trong vieäc saûn xuaát giaáy, ñaõ phaùt minh ra maùy caét
vaø gaáp neáp töï ñoäng. Vaøo nhöõng naêm 1900, caùc loaïi nguõ coác vaø baùnh bích quy
ñöôïc goùi baèng caùc thuøng carton coù traùng saùp, vaø ñöôïc in nhaõn hieäu cuûa saûn
phaåm, caùc maãu quaûng caoù.
1.2.5 Giaáy goùi
Caùch bao goùi baèng laù caây ñaõ ñöôïc duøng töø raát xa xöa ñeå ngaên ngöøa ñaát,
nöôùc vaø caùc taùc nhaân gaây hö haïi ñoái vôùi thöïc phaåm .Khoaûng naêm 1550, caùc loaïi
giaáy goùi ñaõ ñöôïc in teân cuûa ngöôøi saûn xuaát. Thuoác vaø thuoác laù ñöôïc baùn trong
caùc bao baêng giaáy vaøo nhöõng naêm 1660 .Vaøo ñaàu nhöõng naêm 1770, ngöôøi ta ñaõ
coù theå mua ñinh ghim, thuoác laù, traø vaø caùc chaát daïng boå trong caùc hoäp giaáy. Vôùi
söï xuaát hieän cuûa giaáy laøm baèng maùy vaø thuaät in ñaù, caùc loaïi saûn phaåm. Chaúng
bao laâu sau ñoù, caùc saûn phaåm thöïc phaåm ñöôïc phaân bieät baèng nhaõn hieäu thuaän
tieän trong phaân phoái löu kho tieâu thuï.
1.3 Ñònh nghóa veà bao bì thöïc phaåm
Bao bì laø vaät chöùa ñöïng, bao boïc thöïc phaåm thaønh ñôn vò ñeå baùn. Bao bì coù
theå coù nhieàu lôùp bao boïc, coù theå phuû kín hoaøn toaøn hay chæ bao boïc moät phaàn
cuûa saûn phaåm.
1.3.1 Chöùc naêng cuûa bao bì: Bao bì coù 3 chöùc naêng chính
1.3.1.1 Ñaûm baûo soá löôïng vaø chaát löôïng
Baûo quaûn thöïc phaåm vaø ñaûm baûo chaát löôïng vaø soá löôïng thích hôïp cho töøng
saûn phaåm khaùc nhau.
Bao bì cho saûn phaåm ñöôïc nguyeân veà traïng thaùi, caáu truùc vaø thaønh phaàn dinh
döôõng sau quaù trình cheá bieán, thôøi gian söû duïng thöïc phaåm seõ ñöôïc quyeát ñònh
bôõi bao bì, trong thôøi gian baûo quaûn thì thöïc phaåm ñöôïc xem nhö bieán ñoåi raát ít
so vôùi ban ñaàu. Nhö theá bao bì seõ giuùp cho saûn phaåm traùnh ñöôïc caùc taùc ñoäng
Nguồn: Đặng Trung Lập.
Trang 7/67
[email protected].
Huế: 11/09/2009
www.phongviet.com.vn.
cuûa moâi tröôøng nhö va chaïm cô hoïc, vi sinh vaät, nguoàn nöôùc, khoâng khí, ñaát, buïi
ñöôøng …
Taùc ñoäng cô hoïc: traùnh va chaïm, gaây hö hoûng, vôõ caáu truùc laøm maát khaû naêng
caûm quan.
Traùnh tieáp xuùc vôùi moâi tröôøng beân ngoaøi.
-
Khoâng khí
vi sinh vaät: Phaùt trieãn, sinh soâi taïo ñoäc toá cho thöïc phaåm
Hôi nöôùc: Haøm aåm thöïc phaåm taêng cao
Caùc phaûn öùng nhanh choùng, maát giaù trò caûm quan (maát traïng thaùi caáu
truùc beân ngoaøi, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vi sinh vaät phaùt trieãn)
Oxy: Oxy hoùa chaát beùo
Gaây toån thaát vitamin
Toån thaát muøi
-
Nöôùc: Thöïc phaåm hö hoûng ngay laäp töùc
Laøm giaûm giaù thaønh saûn phaåm
-
Taùc ñoäng cuûa chính baûn thaân bao bì
Chính bao bì gaây nhieãm ñoäc thöïc phaåm.
Do bao bì aên moøn bôõi thöïc phaåm.
Bao bì nhieãm chaát ñoäc vaøo thöïc phaåm
- Baûo ñaûm chaát löôïng: Laø saûn phaåm tröôùc khi ñeán tay ngöôøi tieâu duøng chöa
ñöôïc môû ra vaø laáy saûn phaåm naøo ra caû.
1.3.1.2 Bao bì laø lôøi môøi cuûa nhaø saûn xuaát vôùi ngöôøi tieâu duøng vaø laø thoâng tin
cho ngöôøi tieâu duøng
Noùi leân tính chaát cuûa saûn phaåm:
Traïng thaùi
Caáu truùc.
Thaønh phaàn saûn phaåm
Tính kinh teá:
Nguồn: Đặng Trung Lập.
Trang 8/67
[email protected].
Huế: 11/09/2009
www.phongviet.com.vn.
Töùc laø chuùng ta söû duïng tieän lôïi döïa treân nhu caàu kinh teá vaø söï caàn thieát
vôùi muïc ñích kinh teá: Söû duïng cho mình, quaø taëng hay taäp theå söû duïng.
1.3.1.3 Taïo söï thuaän lôïi veà moïi maët
Moät saûn phaåm khi môùi saûn xuaát ra thì phaûi:
Phaân phoái, chuyeân chôû neân caàn coù söï quaûn lyù toát
Bao bì nheï seõ chôû ñöôïc moät löôïng nhieàu vaø giaûm ñi chi phí vaän chuyeån
ra nöôùc ngoaøi.
Bao bì coù hình daïng vaø ñaëc tính thích hôïp vôùi ñaëc tính beân trong khoâng
coøng keành hoaëc quaù naëng ñeå baûo ñaûm chaát löôïng beân trong.
Ñaùp öùng thò hieáu ngöôøi tieâu duøng laø duøng ñeå aên hay ñeå duøng quaø bieáu.
AÊn: Deã môû ra, deã söû duïng, thuaän lôïi cho vieäc taùi duïng vaø taùi môû.
Bieáu taëng: Bao bì haáp daãn, thoâng tin chaéc chaén, baûo daûm bao bì khoâng bò
hö hoûng theo phöông phaùp baûo quaûn saûn phaåm.
1.3.2 Noäi dung ghi nhaõn baéc buoäc ñoái vôùi bao bì thöïc phaåm
1.3.2.1 Teân saûn phaåm
Teân goïi cuûa thöïc phaåm phaûi theå hieän baûn chaát xaùc thöïc cuûa saûn phaåm ñoù.
Teân goïi cuï theå, khoâng tröøu töôïng. Söû duïng teân goïi ñaõ ñöôïc xaùc ñònh cho moät
thöïc phaåm cuï theå trong tieâu chuaån Vieät Nam (TCVN) hoaëc vaên baûn quy ñònh
cuûa nhaø nöôùc. Trong tröôøng hôïp chöa quy ñònh thì söû duïng teân goïi cuûa thöïc
phaåm ñaõ ñöôïc xaùc ñònh trong tieâu chuaån Codex hoaëc Iso.
Phaûi ghi beân caïnh teân goïi cuûa thöïc phaåm nhöõng töø ngöõ hoaëc nhoùm chöõ nhaèm
xaùc nhaän veà baûn chaát thöïc cuûa saûn phaåm.
1.3.2.2 Lieät keâ thaønh phaåm
Phaûi lieät keâ caùc thaønh phaåm cuûa thöïc phaåm treân nhaõn tröø khi thöïc phaåm chæ
coù moät thaønh phaàn.
Phaûi söû duïng moät teân goïi cuï theå ñoái vôùi töøng thaønh phaàn khi ghi nhaõn.
Thaønh phaàn laø caùc chaát phuï gia ñöôïc ghi treân nhaõn theo moät trong caùc caùch
sau:
Teân nhoùm vaø teân chaát phuï gia
Teân nhoùm vaø maõ soá quoác teá cuûa caùc chaát phuï gia, maõ soá ñöôïc ñaët trong
daáu ngoaëc ñôn.
1.3.2.2 Ghi nhaõn ñònh löôïng caùc thaønh phaàn
Ghi tyû leä phaàn traêm thaønh phaàn theo khoái löôïng cuûa moät hay nhieàu thaønh
phaàn ñaëc tröng taïi thôøi ñieåm saûn xuaát.
Nguồn: Đặng Trung Lập.
Trang 9/67
[email protected].
Huế: 11/09/2009
www.phongviet.com.vn.
Ghi nhaõn thöïc phaåm nhaèm nhaán maïnh haøm löôïng cuûa moät hoaëc nhieàu thaønh
phaàn thì tyû leä ghi nhaõn phaàn traêm thaønh phaàn ñoù theo khoái löôïng chöùa trong
thaønh phaåm.
Ghi nhaõn ñoái vôùi thöïc phaåm duøng cho cheá ñoä aên kieâng.
Ghi nhaõn giaù trò dinh döôõng cuûa caùc thaønh phaàn dinh döôõng.
1.3.2.3. Haøm löôïng tònh vaø khoái löôïng raùo nöôùc
1.3.2.4 Haøm löôïng tònh phaûi ñöôïc coâng boá treân nhaõn ôû nôi deã thaáy theo quy
ñònh sau:
Ñoái vôùi thöïc phaåm saûn xuaát tron nöôùc: Theo ñôn vò ño löôøng hôïp phaùp
cuûa nöôùc Coäng Hoøa Xaõ Hoäi Chuû Nghóa Vieät Nam.
Ñoái vôùi thöïc phaåm xuaát nhaäp khaåu: Cho pheùp theo ñôn vò ño löôøng quoác
teá hoaëc ñôn vò ño löôøng Anh-Myõ.
Theo ñôn vò khoái löôïng hoaëc theå tích ñoái vôùi thöïc phaåm daïng set (nhôùt).
Ñoái vôùi thöïc phaåm ñöôïc bao goùi trong moät moâi tröôøng chaát loûng, phaûi ghi
khoái löôïng tònh.
1.3.2.5. Teân vaø ñæa chæ nôi xuaát
Phaûi ghi teân vaø ñòa chæ cô sô saûn xuaát vaø cô sô ñoùng goùi neáu hai cô sô ñoù
khaùc nhau.
1.3.2.6 Nöôùc xuaát xöù
Nöôùc xuaát xöù cuûa thöïc phaåm phaûi ñöôc ghi treân nhaõn theo qui ñònh sau:
Thöïc phaåm trong nöôùc phaûi ghi roõ “saûn xuaát taïi Vieät Nam”.
Thöïc phaåm nhaäp khaåu phaûi ghi roõ teân nöôùc saûn xuaát .
Thöïc phaåm taùi cheá taïi moät nöôùc thöù hai laøm thay ñoåi baûn chaát cuûa thöïc
phaåm ñoù, thì nöôùc thöù hai ñöôïc coi laø nöôùc xuaát xöù ñeå ghi nhaõn.
1.3.2.7 Kyù hieäu loâ haøng
Treân kieän haøng phaûi ghi roõ kí maõ hieäu loâ haøng ñeå nhaän bieát veà cô sôû saûn
xuaát vaø loâ haøng thöïc thaåm ñoù
1.3.2.8 Soá ñaêng kyù chaát löôïng
Ñoái vôùi thöïc phaåm saûn xuaát tieâu duøng trong nöôùc naèm trong danh muïc
phaûi ñaêng kyù chaát löôïng taïi cô quan coù thaåm quyeàn, treân nhaõn phaûi phaûi ghi roõ
soá ñaêng kyù chaát löôïng cuûa saûn phaåm.
Nguồn: Đặng Trung Lập.
Trang 10/67
[email protected].
Huế: 11/09/2009
www.phongviet.com.vn.
1.3.2.9 Thôøi gian söû duïng höôùng daãn baûo quaûn
Thôøi haïn söû duïng ghi nhö sau:
Thôøi gian söû duïng toát nhaát
Thôøi gian phaûi ñöôïc ghi roõ baèng cuïm töø:
“ Söû duïng toát nhaát tröôùc … vaø…
Ghi thôøi haïn phaûi bao goàm:
Ngaøy, thaùng, naêm ñoái vôùi saûn phaåm coù thôøi haïn söû duïng toát nhaát khoâng
quùa 1 thaùng.
Thaùng, naêm ñoái vôùi saûn phaåm coù thôøi haïn söû duïng toát nhaát treân 3 thaùng.
Ngaøy thaùng, naêm ñöôïc ghi theo daõy soá khoâng hoùa maõ, vôùi 3 nhoùm moãi
nhoùm goàm 2 chöõ soá caùch nhau daáu chaám ñeå theå hieän ngaøy, thaùng vaø
naêm.
Phaûi ghi thôøi haïn ôû nôi deã thaáy hoaëc ghi roõ nôi ghi thôøi haïn treân bao bì.
1.3.2.10 Höôùng daãn söû duïng
Phaûi ghi roõ höôùng daãn söû duïng ñoái vôùi saûn phaåm caàn höôùng daãn tröôùc khi söû
duïng keå caû taùi taïo saûn phaåm khi duøng ñeå baûo ñaûm khoâng gaây sai soùt trong söû
duïng.
1.4 Moái quan heä giöõa bao bì vaø chaát löôïng thöïc phaåm.
1.4.1 Dinh döôõng
Bao goàm caùc thaønh phaàn: Nöôùc, protein, acid amin, tinh boät, ñöôøng, lipit,
vitamin, khoaùng…
Tuøy theo nguoàn nguyeân lieäu, phöông phaùp cheá bieán maø thöïc phaåm chöùa
nhöõng thaønh phaàn dinh döôõng chuû yeáu khaùc nhau
Ví duï: Thöïc phaåm töø rau quaû seõ coù thaønh phaàn gluxit nhö tinh boät ñöôøng khöû,
khoaùng, cellulose, vaø vitamin cao. Thöïc phaåm töø nguoàn ñoäng vaät coù haøm löôïng
protein cao vaø acid amin cao, vaø cuõng coù theå haøm löôïng lipit cuõng cao, cung caáp
nhöõng acid beùo cao khoâng no raát caàn thieát cho hoaït ñoäng cuûa cô theå ngöôøi.
Caùc thaønh phaàn khoaùng trong thöïc phaåm nhö Na, K, Ca, Mg, Mn, Fe, Cu, Zn,
… raát caàn thieát ñoái vôùi cô theå.
Thöïc phaåm dinh döôõng laø thöïc phaåm coù chöùa phaàn lôùn caùc thaønh phaàn mang
tính dinh döôõng töø nguoàn nguyeân lieäu, vaø caùc thaønh phaàn naøy khoâng bò bieán ñoåi
ñaëc tính hoaëc chæ bieán ñoåi moät phaàn.
Nguồn: Đặng Trung Lập.
Trang 11/67
[email protected].
Huế: 11/09/2009
www.phongviet.com.vn.
1.4.2 An toaøn veä sinh thöïc phaåm
Tính an toaøn veä sinh thöïc phaåm bao haøm yù nghóa: thöïc phaåm khoâng gaây ñoäc
haïi caáp tính cuõng nhö maõng tính cho ngöôøi söû duïng. Caùc ñoäc toá coù nguoàn goác
hoùa hoïc hoaëc vi sinh töø nguoàn nguyeân lieäu ban ñaàu, hay ñöôïc taïo ra trong quaù
trình cheá bieán phaûi ñöôïc loaïi tröø ñeán möùc thaáp hôn giôùi haïn cho pheùp töông öùng
vôùi töøng loaïi thöïc phaåm. Trong quaù trình baûo quaûn phaân phoái saûn phaåm cuõng
phaûi ñaûm baûo tính an toaøn veä sinh.
Saûn phaåm thöïc phaåm coù theå bò hö hoûng, giaûm chaát löôïng, maát ñi söï an toaøn
ñoái vôùi ngöôøi tieâu duøng do nhieàu nguyeân nhaân:
Vi sinh vaät nhieãm vaøo thöïc phaåm trong quaù trình cheá bieán, ñoùng bao bì,
töø bao bì nhieãm vaøo thöïc phaåm hoaëc töø moâi tröôøng thoâng qua bao bì ñi
vaøo thöïc phaåm.
Taùc nhaân vi sinh vaät seõ taêng sinh khoái treân moâi tröôøng thöïc phaåm, söû
duïng vaø laøm bieán ñoåi caùc tính chaát dinh döôõng cuûa thöïc phaåm, ñoàng thôøi
gaây ra ñoäc toá laøm maát giaù trò caûm quan, giaûm nhanh thaønh phaàn dinh
döôõng vaø taïo ra caùc ñoäc toá coù theå gaây beänh caáp tính hoaëc maõng tính cho
ngöôøi söû duïng.
Caùc kim loaïi naëng nhö As, Hg, Pb, Sb … töø bao bì, vaät lieäu polyme, chaát
maøu toång hôïp höõu cô hay voâ cô ñeå nhuoäm maøu vaø in leân bao bì, töø bao bì
kim loaïi bò aên moøn hoaëc töø caùc monomer höõu cô, caùc phuï gia trong quaù
trình cheá taïo plastic nhieãm vaøo thöïc phaåm ñeàu coù theå gaây ngoä ñoäc maõng
tính cho ngöôøi söû duïng.
1.4.3 Caûm quan thöïc phaåm
Tính chaát caûm quan bao goàm caáu truùc, traïng thaùi, maøu saéc, muøi vò saûn phaåm,
cuõng chính laø caùc ñaëc tính ñeå taïo neân moät daùng veû myõ quan cho thöïc phaåm, taïo
neân khaåu vò ñaëc tröng thích hôïp cho ñoái töôïng tieâu duøng.
Nhieäm vuï cuûa ngaønh coâng ngheä thöïc phaåm laø nghieân cöùu cheá bieán, taïo neân
saûn thaåm thöïc phaåm ñaït chaát löôïng.
Thöïc phaåm ñaït chaát löôïng laø thöïc phaåm ñaït ñöôïc caùc möùc tieâu chuaån veà
dinh döôõng, an toaøn veä sinh vaø caûm quan.
Thöïc phaåm ñaït tieâu chuaån chaát löôïng coù nghóa laø ñaït moät soá chæ tieâu dinh
döôõng ñuùng vôùi chuûng loaïi thöïc phaåm ñoù ñaõ coâng boá hoaëc ñaõ ñaït qui ñònh cuûa
boä y teá.
Nguồn: Đặng Trung Lập.
Trang 12/67
[email protected].
Huế: 11/09/2009
www.phongviet.com.vn.
CHÖÔNG 2: CAÙC NGUYEÂN LIEÄU CHÍNH VAØ QUI TRÌNH SAÛN XUAÁT
LON 3 MAÛNH.
2.1 Caùc nguyeân lieäu chính trong qui trình saûn xuaát lon 3 maûnh
2.1.1 Saét
2.1.1.1 Saét traéng
Saét traéng hay coøn goïi laø theùp taây laù moûng ñöôïc maï thieác caû hai maët. Laù theùp
ñöôïc daùt moûng baèng hai phöông phaùp:
Daùt noùng: Theùp daùt noùng coù ñoä daøy khoâng ñoàng ñeáu vaø coù nhieàu khuyeát
ñieåm treân maët, thöôøng duøng laøm bao bì giaùn tieáp.
Daùt nguoäi: Theùp daùt nguoäi coù ñoä ñaøn hoài toát hôn, ñoä daøy ñeàu hôn, phaúng
hôn neân thöôøng duøng bao bì ñoà hoäp.
Caùc thaønh phaàn khaùc trong theùp:
Cacbon khoâng quaù 0.17%
Mangan khoâng quaù 0.5%
Silic khoâng quaù 0.03%
Löu huyønh khoâng quaù 0.15%
Phospho khoâng quaù 0.09%
Ngöôøi ta maï thieác baèng phöông phaùp traùng noùng hay maï ñieän. Saét traùng noùng
coù lôùp thieác daøy 4µm moät maët neân coù theå sôn hay khoâng sôn vecni, emai. Saét maï
ñieän coù lôùp thieác moûng hôn 0.6 – 0.7µm neân thöôøng phaûi coù maøng vecni hay emai
baûo veä.
Phaåm chaát cuûa saét traéng ñöôïc ñaùnh giaù theo löôïng theùp traùng vaø traïng thaùi beà
maët. Tuøy theo löôïng thieác traùng ta chia saét laøm 3 caáp: Caáp 1, caáp 2, caáp.
Ngöôøi ta chæ duøng saét caáp 1 vaø caáp 2 ñeå laøm bao bì ñoà hoäp.
Theo traïng thaùi beà maët laù saét ngöôøi ta chia laøm 3 loaïi: Loaïi 1, loaïi 2,
loaïi 3 nhöng chæ duøng loaïi 1 vaø 2 ñeå laøm bao bì ñoà hoäp saét:
Loaïi 1 cho pheùp (treân moät laù saét):
Raùch ôû rìa tôùi 1,5mm saâu vaøo trong.
Khoâng quaù 3 chaám ñen coù ñöôøng kính khoâng quaù 1mm, nhöõng
khuyeát ñieåm naøy khoâng ñöôïc phaù hoaïi hoaøn toaøn lôùp thieác.
Nguồn: Đặng Trung Lập.
Trang 13/67
[email protected].
Huế: 11/09/2009
www.phongviet.com.vn.
Thieác noãi treân rìa khoâng quaù 3mm.
Hôi môø ñuïc treân nhöõng choã khaùc nhau cuûa laù saét.
Loaïi 2 cho pheùp:
Hai meùp coâng leân khoâng quaù 2mm hoaëc bò maát goùc vôùi kích
thöôùt nhö loaïi 1.
Thieác bò troùc khoâng quaù 3 choã, ñöôøng kính moãi choã khoâng quaù
2mm.
Chaám ñen khoâng quaù 5, ñöôøng kính 1mm trôû laïi.
Thieác noãi treân rìa khoâng quaù 4mm.
Coù nhöõng veát roã loám ñoám nheï cuûa thieác treân caùc loã khaùc nhau
cuûa laù saét.
Khoâng quaù 3 veát xöôùc, nhöng khoâng ñöôïc phaù hoaïi lôùp maï.
2.1.1.2 Saét ñen
Ñeå tieát kieäm saét, ngöôøi ta duøng saét ñen (khoâng maï thieác) coù sôn vecni, chuû
yeáu ñöïng moät soá ñoà hoäp.
Coù 4 hieäu saét ñen sôn vecni caû 2 maët coù ñoä daøy toång coäng 7 – 14µm.
Soá hieäu
Ñoä daøy
27
0.25 – 0.28mm
31
0.27 – 0.3mm
32
0.29 – 0.32mm
34
0.33 – 0.31mm
Baûng 1: Phaân loaïi saét ñen.
Laøm thaønh cuoän coù chieàu roäng (mm): 93, 120, 175, 180, 220, 239, 314, 321.
Gaàn daây ñeå tieác kieäm thieác nhöng vaãn ñaûm baûo hình thaùi ñeïp cuûa voû hoäp,
ngöôøi ta maï ñieän moûng theo yeâu caàu söû duïng: Thaân hoäp maët trong traùng
0.227kg/BB, maët ngoaøi traùng 0.114kg/BB, coøn naép chæ traùng 0.114kg/BB cho moãi
maët.
2.1.2 Vecni
Ñoái vôùi moät soá loaïi ñoà hoäp phaûi söû duïng vecni choáng chua hay choáng ñaïm ñeå
traùnh hieän töôïng aên moøn bao bì saét.
Nguồn: Đặng Trung Lập.
Trang 14/67
[email protected].
Huế: 11/09/2009
www.phongviet.com.vn.
Vecni laø moät loaïi sôn toång hôïp, ñi töø caùc hôïp chaát cao phaân töû.
Caùc loaïi vecni thöïc phaåm phaûm phaûi coù caùc tính chaát sau:
Khoâng coù chaát ñoäc, khoâng gaây muøi vò maøu saéc laï cho saûn phaåm
Khoâng coù taùc ñoäng hoùa hoïc ñoái vôùi saûn phaåm
Coù taùc duïng choáng aên moøn toát
Chòu ñöôïc aùp suaát vaø nhieät ñoä cao
Taïo thaønh lôùp moûng khi sôn
Tieän gia coâng: Dung moäi bay hôi nhanh, nhieät ñoä saáy khoâng cao laém
Coù caùc loaïi vecni nhö sau:
Vecni daàu coù chöùa nhöïa, daàu vaø dung moâi
Vecni griptalic goàm coù nhöïa griptalic, daàu mau khoâ vaø dung moâi
Vecni griptalic vaø phenol
Vecni coù nhöïa truøng hôïp nhö polivinilbutiril, policloruavinil…
Vecni choáng ñaïm hoaëc choáng löu huyønh coøn goïi laø emai goàm vecni
vaø boät keõm oxit.
Coâng thöùc pha cheá goàm:
ZnO ñöôïc duøng 10%
Nhöïa 617
87%
Röôïu butilic
3%
Khi taùc duïng nheät, hôïp chaát löu huyønh trong Protit thoaét ra döôùi daïng H2S
phaûn öùng vôùi saét vaø vôùi thieác taïo ra FeS vaø SnS coù maøu ñen. Saét sunfua vaø thieác
sunfua vôùi haøm löôïng thaáp khoâng aûnh höôûng tôùi thöïc phaåm, nhöng laøm cho maët
trong voû hoäp saét bò ñen, hình thöùc xaáu. Neáu troãn keõm oxit vaøo vecni thì khi H2S
taùc duïng seõ taïo ra ZnS ôû ngay trong maøng vecni. ZnS coù maøu traéng, raát ít tan
trong moâi tröôøng trung tính neân khoâng ñoäc cho thöïc phaåm vaø ñaûm baûo ñöôïc hình
thöùc cuûa ñoà hoäp.
Chæ tieâu
-
Maøu
Nguồn: Đặng Trung Lập.
Vecni choáng chua
Vaøng naâu
Vecni choáng ñaïm
Traéng tro
Trang 15/67
[email protected].
Chæ tieâu
Huế: 11/09/2009
Vecni choáng chua
-
Ñoä trong
Trong suoát
-
Ñoä nhôùt (BZ-4 ôû 20 – 30s
250C) ño theo
nhôùt keá BZ
-
Ñoä mòn
-
www.phongviet.com.vn.
Vecni choáng ñaïm
Nöõa trong suoát
50 – 70s
Khoâng taïp chaát
<25µm
Thôøi gian saáy
45ph/178 – 1800C
30ph/160 – 1700C
-
Ñoä deûo
Chòu uoán gaáp treân mieáng Töông öï
saét daøy 1mm
-
Ñoä chòu daäp
Chòu ñöôïc vaät rôi 1kg ñaët Töông töï
ôû ñoä cao 50cm coù dieän
tích tieáp xuùc Þ80mm maø
khoâng troùc.
-
Ñoä beàn hoùa hoïc
Vaãn toát trong dung dòch Vaãn toát trong dung dòch
acid axetic 3% ñun soâi Na2S.9H2O 1% ñun soâi
trong 2 giôø.
trong 2h hay 1210C trong
30 phuùt.
Baûng 2: Caùc loaïi vecni ñeàu phaûi ñaùp öùng caùc chæ tieâu sau
Coù 2 phöông phaùp taïo thaønh maøng vecni: Phöông phaùp phun vaø
phöông phaùp in.
Theo phöông phaùp phun ngöôøi ta ñem vecni pha loaõng vôùi dung moâi roài
ñem phun leân voû hoäp. Phöông phaùp naøy toán nhieàu vecni
Hieän nay ngöôøi ta duøng phöông phaùp in laø chuû yeáu. in leân taám saét tröôùc
khi laøm voû hoäp.
Sau khi taïo thaønh maøng phaûi saáy khoâ ôû nhieät ñoä thích hôïp ñeå laøm bay hôi
dung moâi vaø ñeå laøm cho maøng vecni cöùng laïi. Phöông phaùp gia coâng coù aûnh
Nguồn: Đặng Trung Lập.
Trang 16/67
[email protected].
Huế: 11/09/2009
www.phongviet.com.vn.
höôûng ñeán chaát löôïng maøng vecni: Phaûi traùng moûng nhieàu laàn (2 – 3 laàn), saáy ôû
nhieät ñoä thích hôïp, khoâng neân traùng daøy 1 laàn vaø ruùt ngaén thôøi gian saáy baèng caùch
taêng nhieät ñoä saáy, laøm cho ñoä baùm vaø ñoä beàn cô hoïc giaûm.
STT
Loaïi vaø caùc thaønh
phaàn phuï cuûa vecni
Coâng duïng
Ghi chuù
1
Oleo resine (nhöïa Thöïc phaåm coù haøm Söû duïng phoå bieán, giaù
toång hôïp + daàu khoâ löôïng acid cao
thaønh thaáp
2
Oleo resine coù theâm Caùc loaïi rau quaû, laøm Khoâng duøng vôùi thöïc
ZnO
lôùp baûo veä ngoaøi cho phaåm coù haøm löôïng acid
vecni epoxyt phenolic cao
3
Phenolic
(Formandehyt
phenol)
4
Epoxyt
phenolic Thòt caù, rau quaû, nöôùc Ñöôïc söû duïng phoå bieán
(phenol resine + giaûi khaùt, bia, laøm lôùp
epoxyt resine)
phuû beân ngoaøi cho 1 soá
vecni khaùc
5
Epoxyt phenolic coù Phuû leân bao bì chöùa
theâm ZnO
rau quaû, xuùp, traùng
ñaùy & naép lon cho saûn
phaåm thòt caù
6
Vinyl (vinyl clorua + Bia, nöôùc giaûi khaùt, Khoâng muøi, khoâng duøng
vinyl acetat)
phuû ngoaøi cho caùc phuû thöïc tieáp leân theùp maø
vevni khaùc
chæ ñeå phuû beân ngoaøi vì
khoâng chòu ñöôïc nhieät ñoä
cao khi haøn thaân
7
Vinyl organosol
Laøm lôùp phuû ngoaøi cho Gioáng nhö vilyl nhöng cho
caùc vecni khaùc, ñoái vôùi ñoä daøy hôn vaø cöùng hôn
bao bì ñöïng bia nöôùc
giaûi khaùc lon nhoâm
8
acrylic
Thöïc phaåm coù chöùa Cho veû saùng ñeïp khi môû
hoaëc soùt laïi SO2 töø quaù hoäp
trình söû lyù
Nguồn: Đặng Trung Lập.
Thòt caù, xuùp, rau quaû, Giaù thaønh thaáp nhöng phaûi
+ nöôùc giaûi khaùt, bia
duøng maøng coù ñoä daøy
töông ñoái cao do tính deûo,
baùm dính khoâng cao.
Thöïc phaåm coù tính acid
thaáp, chòu moâi tröôøng kieàm
keùm coù theå laøm bieán maøu
rau quaû xanh
Trang 17/67
[email protected].
STT
Loaïi vaø caùc thaønh
phaàn phuï cuûa vecni
9
polybutadien
Huế: 11/09/2009
www.phongviet.com.vn.
Coâng duïng
Ghi chuù
Laøm lôùp traùng cho hoäp
ñöïng bia, nöôùc giaûi
khaùt neáu coù ZnO thì
duøng laøm lôùp phuû cho
bao bì chöùa rau quaû.
Baûng 3 : Tính chaát vaø coâng duïng moät soá loaïi vecni phuû bao bì theùp traùng
thieác.
2.1.3 Lôùp ñeäm
Ñeå cho moái gheùp hoaøn toaøn kín ngöôøi ta duøng lôùp ñeäm hay voøng ñeäm. Lôùp
ñeäm ñöôïc taïo thaønh baèng caùch phun moät loaïi boät ñaëc cao su hoøa tan vaøo vaønh
naép caùc loaïi hoäp saét troøn roài saáy khoâ. Vôùi caùc loaïi hoäp saét khaùc vaø hoäp thuûy tinh
ngöôøi ta duøng voøng ñeäm cao su. Coù nhieàu loaïi boät cao su coù thaønh phaàn vaø dung
moâi khaùc nhau:
Boät cao su cuûa Ñöùc coù dung moâi laø aceton
Cuûa Lieân Xoâ laø nöôùc – amoniac vaø xaêng
Caùc lôùp ñeäm khoâng ñöôïc chöùa caùc hôïp chaát chì, asen, thuûy ngaân vaø caùc hôïp
chaát bari hoøa tan trong acid.
Ngöôøi ta phun boät cao su leân vaønh naép roài saáy khoâ trong 18 – 20ph, nhieät ñoä
naâng daàn leân 700C. Ñoä aåm cuûa lôùp ñeäm khoâng quaù 2%. Cöù 1cm ñöôøng kính cuûa
hoäp caàn phun moät löôïng boät cao su laø 1 – 2mg.
Lôùp ñeäm phaûi ñöôïc thanh truøng ôû 1210C trong 2 giôø.
Neáu baûo quaûn ôû nhieät ñoä 25-290C, ñoä aåm 80-85% lôùp ñeäm seõ giöõ ñöôïc
nguyeân tính chaát trong moät naêm. Boät cao su nöôùc – amoniac baûo quaûn ôû 5 – 150C
trong 1 naêm, boät cao su – xaêng, cao su – axeton baûo quaûn ôû 0 – 150C vaø choáng
löûa. Voøng ñeäm cao su laøm baèng cao su töï nhieân khoâng löu hoùa, coù tieát dieän chöõ
nhaät khoaûng 1mm2, voøng ñeäm cao su phaûi ñaøn hoài, keùo giaõn ñöôïc 40% chieàu daøi
ban ñaàu, chòu ñöôïc phun noùng 1210C trong 30 phuùt, khi laøm nguoäi trong khoâng khí
khoâng laøm bieán daïng tieát dieän, khoâng doøn, khoâng gaây muøi vò laï khi ñun noùng 30
phuùt trong dung dòch acid, ñöôøng, muoái,…khoâng tan trong daàu, môõ.
Caùc nuùt ñeäm cuûa chai loï laøm töø cao su hay chaát truøng hoâp. Nuùt ñeäm phaûi giöõ
ñöôïc tính ñaøn hoái sau khi thanh truøng vaø tieáp tuïc baûo oân ôû 700C trong 3 ngaøy, chòu
Nguồn: Đặng Trung Lập.
Trang 18/67
[email protected].
Huế: 11/09/2009
www.phongviet.com.vn.
ñöôïc taùc duïng cuûa daàu môõ, khoâng chaát ñoäc, khoâng gaây maøu muøi vò laï cho saûn
phaåm.
2.1.4 Hoäp kim haøn
Ñeå haøn thaân hoäp, ngöôøi ta duøng thieác haøn 40% thieác vaø 60% chì, vôùi yeâu caàu
taïp chaát cuûa chì trong ñoù coù asen khoâng quùa 0.5%, cuûa theác khoâng quaù 1.5%.
Thieác haøn ñöôïc cheá taïo nhö sau: Ñun chaûy thieác trong chaûo gang (treân beáp löûa
hay beáp ñieän) khi treân maët thieát noùng chaûy coù lôùp vaùng (töùc laø thieác oxit) thì cho
chì daàn daàn vaøo, khuaáy cho tan heát vaø hoøa ñeàu vaøo, roài ñoå khuoân daøi 20 – 40cm,
roäng 1-3 cm, daøy 0.3 – 0.5cm.
2.1.5 Nöôùc haøn
Ñeå cho thieác baùm chaët vaøo voû hoäp saét, phaûi taåy saïch daàu, môû taïp chaát baèng
nöôùc haøn, nöôùc haøn duøng trong saûn xuaát voû ñoà hoäp phaûi ñaït yeâu caàu:
Hoøa tan hoaøn toaøn heát caùc chaát beùo vaø oxit kim loaïi, ñaûm baûo beà maët haøn
saïch seõ.
Khoâng coù taùc duïng aên moøn maïnh kim loaïi
Khoâng taïo caùc veát oá treân beà maët voû hoäp
Khoâng coù voï boï treân veát haøn
Khoâng coù chaát ñoäc haïi laøm aûnh höôûng ñeán ñoà hoäp
Neáu coøn ñoäng laïi treân voû hoäp thì deã röûa baèng nöôùc noùng.
Trong ngaønh ñoà hoäp thöôøng duøng nöôùc haøn nhö sau
Nhöïa thoâng: laø dung dòch nhöïa thoâng trong coàn theo tyû leä nhöïa
thoâng/coàn laø 1/8.33. Nöôùc haøn haøn nhöïa thoâng deã pha, reû tieàn,
nhöng veát haøn khoù röûa vì nhöïa thoâng baùm vaøo hoäp khaù chaët.
Axit oleic: Cöù 1 lít coàn 900 troän vôùi 50 – 100g axit oleic. Loaïi nöôùc
naøy coù taùc duïng leân kim loaïi maïnh hôn nhöïa thoâng.
Clorua: laøm töø keõm clorua vaø amon clorua, thöôøng pha theo 2 coâng
thöùc:
Coângthöùc 1
Coâng thöùc 2
Keõm clorua
100g
75g
Amoniclorua
300g
25g
Nöôùc
1200g
102g
Baûng 4: caùc coâng thöùc pha cheá clorua laøm bao bì.
Nguồn: Đặng Trung Lập.
Trang 19/67
[email protected].
Huế: 11/09/2009
www.phongviet.com.vn.
Loaïi nöôùc naøy coù nhieàu öu ñieám: taåy saïch veát baån, khoâng aên moøn maïnh kim
loaïi, khoâng laøm baån hoäp, deã taåy röûa sau khi haøn.
ÖÙng duïng cuûa bao bì kim loaïi trong coâng ngheä saûn xuaát rau quaû:
Bao bì saét traùng thieác coù ñaëc ñieåm laø chòu ñöôïc nhieät ñoä thanh truøng, tieät truøng
cao neân thích hôïp ñeå ñöïng nhöõng loaïi rau quaû cheá bieán ñöôïc thanh truøng hoaëc tieät
truøng coù thôøi gian baûo quaûn raát laâu. Tuy nhieân coøn tuøy baøo ñaëc tính cuûa töøng saûn
phaåm maø ta coøn phaûi choïn bao bì cho thích hôïp.
Ña soá caùc saûn phaåm ñeàu ñöôïc ñöïng trong bao bì coù sôn vecni nhaát laø caùc saûn
phaåm coù pH thaáp hay saûn phaåm muoái.
Caùc loaïi bao bì ñoå hoäp phaûi ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu sau:
Khoâng gaây ñoäc cho thöïc phaåm, khoâng laøm cho thöïc phaåm bieán ñoåi
chaát löôïng, khoâng gaây muøi vò, maøu saéc laï cho thöïc phaåm.
Beàn ñoái vôùi taùc duïng cuûa thöïc phaåm
Chòu ñöôïc nhieät ñoä vaø aùp suaát cao
Truyeàn nhieät toát, chaéc chaén, nheï
Deã gia coâng, reû tieàn
Hình thöùc haáp daãn, thích hôïp vôùi saûn phaåm
Söû duïng, vaän chuyeån, baûo quaûn tieän lôïi
Nguồn: Đặng Trung Lập.
Trang 20/67