Tài liệu Luận văn Ảnh hưởng của các chất điều hõa sinh trưởng đến quá trình nuôi cấy in vitro của hai giống lan dendrobium và cymbidium

1 Bộ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TP.HCM Bộ MÔN CÔNG NGHỆ SINH HỌC ***000*** KHÓA LUẬN TÓT NGHIỆP ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC CHẤT ĐIỂU HÒA SINH TRƯỞNG ĐẾN QUÁ TRÌNH NUÔI CẤY IN VITRO CỦA HAI GIỐNG LAN DENDROBIUM YÀ CYMBIDIUM Thành Phố Hồ Chí Minh Giáo viên hướng dân TS. Sinh viên thực hiện TRẰN TRẰN THỊ DUNG QUANG HOÀNG 2 LỜI CẢM TẠ Đe hoàn thành cuốn luận văn này tôi đã nhận được sự hướng dẫn tận tình, sự góp ý, giúp đỡ của các thầy cô, gia đình và bạn bè. Nay tôi xin được bày tỏ lòng biết om sâu sắc đến: > Cha và Mẹ đã suốt đời tận tụy vì con để có được ngày hôm nay. > Các Thầy - Cô Khoa Công Nghệ Sinh Học Trường Đại Học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh. > TS. TRẦN THỊ DUNG, Bộ môn Công Nghệ Sinh Học Trường Đại Học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh. > KS. NGUYỄN THỊ THU HẰNG, Trung tâm Công Nghệ Sinh Học Trường Đại Học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh. > Xin gởi lời cảm om đến toàn thể tập thể lớp Công Nghệ Sinh Học 27 đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong thời gian qua. 3 TÓM TÁT KHOÁ LUẬN TRẰN QUANG HOÀNG, Đại Học Nông Lâm Tp.Hồ Chí Minh. Tháng 08/2005. "ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC CHẤT ĐIỀU HOÀ SINH TRƯỞNG ĐẾN QUÁ TRÌNH NUÔI CẤY IN VITRO CỦA 2 GIỐNG LAN DENDROBIUM VÀ CYMBIDIUM" * Giáo viên hướng dẫn: Ts. Trần Thị Dung Đề tài được tiến hành từ ngày 15/03/2005 đến ngày 15/06/2005, tại phòng nuôi cấy mô - Bộ Môn Công Nghệ Sinh Học - Trường Đại Học Nông Lâm TP.HCM. Đối tượng nghiên cứu: - Là 2 giống lan Dendrobium và Cymbidium. Đây là những giống lan được trồng nhiều ở Việt Nam và đem lại lợi nhuận kinh tế cao. Mục đích nghiên cứu: - Sử dụng các chất kích thích sinh trưởng BA, TDZ, NAA ở các nồng độ khác nhau bổ sung vào môi trường nuôi cấy nhằm xác định tỉ lệ thích họp nhất để đạt được kết quả nhân giống in vitro cao trên 2 giống lan Dendrobium và Cỵmbidium. Phương pháp nghiên cứu: - Trên mỗi giống lan thực hiện 2 thí nghiệm, các thí nghiệm được bố trí theo kiểu hoàn toàn ngẫu nhiên, 3 lần gặp lại. Kết quả đạt được: - Môi trường nuôi cấy có bổ sung lmg/1 TDZ và 0.5mg/l NAA cho thấy khả năng hình thành phôi soma, protocorm và chồi cao nhất trên cả 2 giống lan. - Môi trường nuôi cấy có kết hợp giữa chất điều hoà sinh trưởng BA và NAA hoặc TDZ và NAA cho thấy kết quả hình thành phôi soma, protocorm và chồi cao hom so với sử dụng riêng lẽ chất điều hoà sinh trưởng sinh trưởng BA hoặc TDZ. 4 MỤC LỤC Nội dung......................................................................................................................................................Trang Trang tựa .........................................................................................................................................................i Lời cảm tạ.......................................................................................................................................................ii Tóm tắt nội dung ..........................................................................................................................................iii Mục lục..........................................................................................................................................................iv Danh sách các bảng .....................................................................................................................................vii Danh sách các biểu đồ.................................................................................................................................viii Danh sách các hình ảnh.................................................................................................................................ix Danh sách các chữ viết tắt.............................................................................................................................xi PHẦN 1: MỞ ĐẦU........................................................................................................................................1 1.1. Đặt vấn đề........................................................................................................................................1 1.2. Mục đích nghiên cứu.......................................................................................................................2 1.3. Yêu cầu............................................................................................................................................2 PHẦN 2: TÔNG QUAN TÀI LIỆU ..............................................................................................................3 2.1 Giới thiệu chung về cây hoa lan......................................................................................................3 2.1.1 Tình hình sản xuất lan trên thế giới và ở Việt Nam .................................................................3 2.1.1.1................................................................................................................................................. T ình hình sản xuất lan trên thế giới .....................................................................................................3 2.1.1.2................................................................................................................................................. T ình hình sản xuất lan ở Việt Nam.......................................................................................................3 2.1.2. 2.1.2.1. Phân loại ...........................................................................................................................5 2.1.2.2. Đặc điểm hình thái........................................................................................................... 5 2.1.2.3. Điều kiện sinh thái ...........................................................................................................6 2.1.3. 2.2. Giới thiệu chung về giống lan Cymbidium..............................................................................5 Giới thiệu chung về giống lan Dendrobium ...........................................................................7 2.1.3.1. Phân loại ...........................................................................................................................7 2.1.3.2. Đặc điểm hình thái.............................................................................................................7 2.1.3.3. Điều kiện sinh thái ...........................................................................................................8 Các kỹ thuật nhân giống trên cây lan ............................................................................................11 5 2.2.1. Giao phấn................................................................................................................................11 2.2.2 Phưomg pháp chiết tách ..........................................................................................................11 6 2.2.3. Kỹ thuật nhân giống in vitro .................................................................................................11 2.2.3.1. Lịch sử .............................................................................................................................11 2.2.3.2. Các kỹ thuật nhân giống in vitro....................................................................................12 2.2.3.3. Tiến trình nhân giống in vitro ........................................................................................14 2.2.3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến nhân giống in vitro...............................................................14 2.2.3.5............................................................................................................................................... ứn g dụng của kỹ thuật nuôi cấy mô .....................................................................................................15 2.3. Vai trò các chất điều hòa sinh trưởng...........................................................................................16 2.3.1. Auxin ......................................................................................................................................16 2.3.1.1............................................................................................................................................... Lịc h sử phát hiện ra auxin......................................................................................................................16 2.3.1.2............................................................................................................................................... Gi ới thiệu về NAA................................................................................................................................17 2.3.1.3. 2.3.2. Vai trò của auxins ............................................................................................................17 Cytokinin ................................................................................................................................18 2.3.2.1............................................................................................................................................... Lịc h sử phát hiện ra cytokinin ...............................................................................................................18 2.4. 2.3.2.2. Giới thiệu về BA..............................................................................................................18 2.3.2.3. Giới thiệu về TDZ............................................................................................................19 2.3.2.4. Vai trò của cytokinin .......................................................................................................19 Những nghiên cứu về nuôi cấy in vitro trên 2 giống lan Dendrobium và Cỵmbidium ...................................................................................................................................................19 2.4.1. Giống lan Cymbidiưm.............................................................................................................19 2.4.2. Giống lan Dendrobium ...........................................................................................................20 2.5. Giới thiệu về phôi soma và protocorm..........................................................................................21 2.5.1. Giới thiệu về phôi soma..........................................................................................................21 2.5.1.1. Khái niệm.........................................................................................................................21 2.5.1.2. Đặc điểm..........................................................................................................................21 2.5.1.3. Phân loại ..........................................................................................................................21 2.5.1.4. Các loại phôi ...................................................................................................................21 2.5.1.5. Vai trò ..............................................................................................................................22 2.5.2. Giới thiệu về protocorm .........................................................................................................22 2.5.2.1. Khái niệm.........................................................................................................................22 2.5.2.2. Đặc điểm..........................................................................................................................22 7 DANH SÁCH CÁC BẢNG 2.5.2.3. Vai trò PHẦN 3: VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu................................................................24 3.1............................................................................................................................................................ Vậ t liệu nghiên cứu .....................................................................................................................................24 3.2............................................................................................................................................................ Ph ương pháp................................................................................................................................................25 3.2.1..................................................................................................................................................... Bố trí thí nghiệm.......................................................................................................................................25 3.2.1.1............................................................................................................................................... Nộ i dung 1: Trên giống lan Cymbidium ...............................................................................................25 3.2.1.2............................................................................................................................................... Nộ i dung 2: Trên giống lan Dendrobium .............................................................................................27 3.3.2. Các chỉ tiêu theo dõi .....................................................................................................28 3.3.2.1............................................................................................................................................... Sa u 60 ngày nuôi cấy...........................................................................................................................28 3.3.2.2............................................................................................................................................... Sa u 90 ngày nuôi cấy...........................................................................................................................29 3.2.4. Phân tích thống kê .................................................................................................................29 PHẦN 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ...................................................................................................30 4.1. Giống lan Cymbidium....................................................................................................................30 4.1.1. Thí nghiệm 1: Ảnh hưởng của BA và NAA lên quá trình nuôi cấy in vitro của giống lan Cymbidium.............................................................................................................................30 4.1.2. Thí nghiệm 2: Ảnh hưởng của TDZ và NAA lên quá trình nuôi cấy in vitro của lan Cymbidium ......................................................................................................................................35 4.2. Lan Dendrobium............................................................................................................................40 4.2.1. Thí nghiệm 1: Ảnh hưởng của BA và NAA lên quá trình nuôi cấy in vitro của cây lan Dendrobium...............................................................................................................................40 4.2.2. Thí nghiệm 2: Ảnh hưởng của TDZ và NAA lên quá trình nuôi cấy in vitro của cây lan Dendrobium...............................................................................................................................45 4.3. Nhận xét chung..............................................................................................................................51 4.3.1. So sánh giữa các môi trường nuôi cấy in vitro lên sự hình thành phôi soma, protocorm và chồi ừên 2 giống lan Dendrobium và Cymbidium..................................................................51 4.3.2. So sánh khả năng hình thảnh phôi soma, protocorm và chồi giữa 2 giống lan Dendrobium và Cymbidium .........................................................................................................................52 8 PHẦN 5: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ..........................................................................................................55 5.1. Kết luận .........................................................................................................................................55 5.2. Đề nghị ..........................................................................................................................................55 TÀI LỆU THAM KHẢO..............................................................................................................................56 PHU LUC.....................................................................................................................................................58 Bảng..............................................................................................................................................................Trang Bảng 4.1: Ánh hưởng của BA và NAA đến khả năng phát sinh phôi soma, tạo protocorm và hình thảnh chồi của cây lan Cymbidium sau 60 ngày nuôi cấy in vitro.................................................................................................30 Bảng 4.2: Ảnh hưởng của BA và NAA đến sự sinh trưởng và phát triển của chồi lan Cymbidium sau 90 ngày nuôi cấy in vitro..........................................................33 Bảng 4.3: Ánh hưởng của TDZ và NAA đến khả năng phát sinh phôi soma, tạo protocorm và hình thành chồi lan Cymbidium sau 60 ngày nuôi cấy in vitro ..............................................................................................................................35 Bảng 4.4: Ảnh hưởng của TDZ và NAA đến sự sinh trưởng và phát triển chồi lan Cymbidium sau 90 ngày nuôi cấy in vitro ...............................................................38 Bảng 4.5: Ánh hưởng của BA và NAA đến khả năng phát sinh phôi soma, tạo protocorm và hình thành chồi của cây lan Dendrobium sau 60 ngày nuôi cấy in vitro.................................................................................................40 Bảng 4.6: Ảnh hưởng của BA và NAA đến sự sinh trưởng và phát triển chồi lan Dendrobium sau 90 ngày nuôi cấy in vitro ..............................................................43 Bảng 4.7: Ánh hưởng của TDZ và NAA đến khả năng phát sinh phôi soma, tạo protocorm và hình thành chồi của cây lan Dendrobium sau 60 ngày nuôi cấy in vitro...................................................................................................46 Bảng 4.8: Ảnh hưởng của TDZ và NAA đến sự sinh trưởng và phát triển chồi lan Dendrobium sau 90 ngày nuôi cấy in vitro ..............................................................49 9 DANH SÁCH BIỂU ĐÒ 10 Biểu đồ Trang Biểu đồ 4.1: So sánh khả năng hình thảnh phôi soma, protocorm và chồi giữa các môi trường nuôi cấy trên giống lan Cymbidium .................................................51 Biểu đồ 4.2: So sánh khả năng hình thành phôi soma, protocorm và chồi giữa các môi trường nuôi cấy hên giống lan Dendrobium.................................................51 Biểu đồ 4.3: So sánh khả năng hình thành phôi soma giữa 2 giống lan Dendrobium và Cymbidium sau 60 ngày nuôi cấy in vitro................................................52 Biểu đồ 4.4: So sánh khả năng hình thành protocorm giữa 2 giống lan Dendrobium và Cymbidium sau 60 ngày nuôi cấy in vitro................................................53 Biểu đồ 4.5: So sánh khả năng hình thành chồi giữa 2 giống lan Dendrobium và Cymbidium sau 90 ngày nuôi cấy in vitro..........................................................................53 Biểu đồ 4.6: So sánh sự phát triển chiều cao giữa 2 giống lan Dendrobium và Cymbidium sau 90 ngày nuôi cấy in vitro..........................................................................54 Hình..................................................................................................................................................Trang Hình 2.1: Hai giống lan Cymbidium và Dendrobium thực hiện trong đề tài .................................................8 Hình 2.2: Một số loại hoa lan Dendrobium................................................................................................... 9 Hình 2.3: Một số loại hoa lan Cymbidium ...................................................................................................10 Hình 2.4: Các loại phôi soma.......................................................................................................................21 Hình 2.5: Phôi soma của 2 giống lan Dendrobium và Cymbidium..............................................................22 Hình 2.6: Protocorm của 2 giống lan Dendrobium và Cymbidium..............................................................23 Hình 4.1: Chồi lan Cymbidium sau 60 ngày nuôi cấy in vitro trên môi trường có bổ sung BA .............................................................................................32 Hình 4.2: Chồi lan Cymbidium sau 60 ngày nuôi cấy in vitro trên môi trường có bổ sung BA và NAA ...............................................................................32 Hình 4.3: Chồi lan Cymbidium sau 90 ngày nuôi cấy in vitro trên môi trường có bổ sung BA .............................................................................................34 Hình 4.4: Chồi lan Cymbidium sau 90 ngày nuôi cấy in vitro trên môi trường có bổ sung BA và NAA ...............................................................................34 Hình 4.5: Chồi lan Cymbidiưm sau 60 ngày nuôi cấy in vitro trên môi trường có bổ sung TDZ............................................................................................37 Hình 4.6: Chồi lan Cymbidiưm sau 60 ngày nuôi cấy in vitro trên môi trường có bổ sung TDZ và NAA ............................................................................37 11 DANH SÁCH CÁC HtNH Hình 4.7: Chồi lan Cymbỉdỉum sau 90 ngày nuôi cấy in vitro trên môi trường có bổ sung TDZ............................................................................................39 Hình 4.8: Chồi lan Cymbidium sau 90 ngày nuôi cấy in vitro trên môi trường cỏ bổ sung TDZ và NAA ............................................................................39 Hình 4.9: Chồi lan Dendrobium sau 60 ngày nuôi cấy in vitro trên môi trường có bổ sung BA .............................................................................................42 Hình 4.10: Chồi lan Dendrobium sau 60 ngày nuôi cấy in vitro trên môi trường có bổ sung BA và NAA ...............................................................................43 Hình 4.11: Cây lan Cymbidium sau 90 ngày nuôi cấy in vitro trên môi trường có bổ sung BA .............................................................................................44 Hình 4.12: Cây lan Dendrobium sau 90 ngày nuôi cấy in vitro trên môi trường có bổ sung BA và NAA ...............................................................................45 Hình 4.13: Cây lan Dendrobium sau 60 ngày nuôi cấy in vitro trên môi trường có bổ sung TDZ............................................................................................48 Hình 4.14: Cây lan Dendrobiưm sau 60 ngày nuôi cấy in vitro trên môi trường cỏ bổ sung TDZ và NAA ............................................................................48 Hình 4.15: Cây lan Dendrobium sau 90 ngày nuôi cấy in vitro trên môi trường có bổ sung TDZ............................................................................................50 Hình 4.16: Cây lan Dendrobium sau 90 ngày nuôi cấy in vitro trên môi trường có bổ sung TDZ và NAA ............................................................................50 12 DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẤT 13 BA 6-benzylaminopurine NAA a - naphthaleneacetic acid MS TDZ Murashige và Skoog (1962) 1 - phenyl 1 - 3 - (1,2,3 - thiadiazol - 5 - yl) - urea ABA Acid Abscisic DNA Deoxyribonucleotide acid RNA Ribonucleotìde acid GA3 Gibberellin 14 PHẦN 1: MỞ ĐÀU 1.1. Đặt vấn đề Ngày nay hoa kiểng không những đóng vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần mà còn ảnh hưởng sâu xa đến tâm hồn con người và làm đẹp cho cảnh quan môi trường, do đó quan tâm phát triển hoa kiểng là vấn đề cần thiết. Bên cạnh đó lan là một trong những loại hoa được ưa chuộng nhất vì hình dáng, màu sắc, kích thước phong phú và đa dạng nên chúng được sản xuất khá phố biến. Hiện nay nhu càu về hoa lan trên thị trường thế giới rất lớn, ngày càng tăng. Các nước có truyền thống sản xuất hoa lan như Anh, Pháp, Mỹ, Thái Lan, Đài Loan..., hàng năm thu được hàng chục triệu đô la Mỹ từ nguồn xuất khẩu hoa lan. Ở Việt Nam hoa lan là một nghề cho tỷ suất lợi nhuận cao. Việt Nam là một quốc gia thuộc vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, có đủ điều kiện thuận lợi cho cây lan phát triển như: ẩm độ, nhiệt độ, cường độ ánh sáng...., đặc biệt là thích họp đối với các nhóm lan: Dendrobium, Cymbidium, Oncidium,.......................................Nên vừa qua sở Nông nghiệp-Phát triển Nông thôn Thành phố Hồ Chí Minh đã tổ chức hội thảo về hiện trạng và hướng phát triển hoa lan trên địa bàn, nhằm đưa cây hoa lan thành cây chủ lực ừong cơ cấu nông nghiệp của thành phố (ĐCSVN, 27/6/2005). Việc sản xuất hoa lan ở nước ta hiện nay chỉ mới đáp ứng được nhu cầu thấp chủ yếu phải nhập từ các nước khác như: Thái Lan, Đài Loan.. ..Trước tình hình trên và cũng nhằm đưa tiến bộ của kỹ thuật nuôi cấy mô tế bào vào công tác giống, góp phàn phát ừiển nghề trồng lan trên qui mô rộng, việc ứng dụng nhân giống in vitro trên cây lan là điều cần thiết hiện nay ở nước ta. Do đó chúng tôi thực hiện đề tài: "Ảnh hưởng của các chất điều hòa sinh trưởng đến quá trình nuôi cấy in vitro của hai giống lan Dendrobium và Cỵmbidium" 1.2. Mục đích nghiên cứu Mục đích của đề tài là xác định môi trường nuôi cấy thích hợp để đạt được kết quả nhân giống in vitro cao nhất trên 2 giống lan Cymbidium và Dendrobium. 1.3. Yêu cầu Quan sát sự phát sinh phôi soma, protocorm và chồi của 2 giống lan Dendrobium và Cỵmbidium. Quan sát sự sinh trưởng và phát triển của chồi lan in vitro. 15 PHẦN 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 2.1 Giới thiệu chung về cây hoa lan 2.1.1 Tình hình sản xuất lan trên thế giói và ở Việt Nam 2.1.1.1. Tình hình sản xuất lan trên thế giói Hiện nay nhu cầu về hoa lan trên thị trường thế giới rất lớn, ngày càng tăng và đã mang lại lợi nhuận kinh tế cao: *Ở Châu Âu: - Năm 1994, Mỹ nhập từ Thái Lan 16,4 triệu cành, từ Singapore 289.000 cành lan Dendrobium. - Holland là một quốc gia duy nhất ở Châu Âu có công nghiệp trồng lan xuất khẩu, do trồng trong nhà kính nên Holland có thể xuất khẩu hoa quanh năm nhất là Cymbidium. - Italia là quốc gia nhập khẩu hoa lan lớn nhất Châu Âu. Năm 1993, nhập 75,3 triệu cành, chủ yếu từ các nước: Thái Lan, Holland , Singapore .... - Đức và Pháp là hai quốc gia nhập khẩu lan đứng thứ 2 và thứ 3 Châu Âu. *Ở Châu Á: - Nhật là quốc gia nhập khẩu đứng đầu thế giới. Theo thống kê, tại Thái Lan, Singapore, Malaysia dành 600 ha đất trồng lan để xuất khẩu sang Nhật, chủ yếu là Dendrobium, Oncidium, Cymbidium, Phalaenopsis,............................................... - Thái Lan là nước xuất khẩu lan đứng đầu thế giới, chủ yếu là lan Dendrobium, xuất khẩu horn 50 quốc gia trên thế giới với giá 1-3 USD / cành, có khi 8 - 1 0 USD / cành, những giống quý có thể lên đến hàng trăm USD. Ngày nay, bằng nhiều kỹ thuật khác nhau người ta đã tạo ra được nhiều giống lan mới như: Dendrobium ayaka, Dendrobium edians beauty, Dendrobium sungould (Trích Nguyễn Thị Hồng Nhật, 2004). 2.1.1.2. Tình hình sản xuất lan ở Việt Nam Tại Việt Nam ngành sản xuất kinh doanh hoa kiểng nói chung và lan nói riêng trong vòng 10 năm trở lại đây rất phát triển, với nhiều chủng loại. Tham gia sản xuất gồm nhiều thành phần kinh tế (cá thể, tập thể, nhà nước, liên doanh hoặc 100% vốn đầu tu nước ngoài). Tuy nhiên sản xuất còn chưa được áp dụng khoa học kỹ thuật nên mặc dù đa dạng nhưng không đạt về tiêu chuẩn, số lượng và chất lượng do đó tính cạnh tranh còn thấp. *Tại TP.HCM: Trong các chủng loại sản phẩm hoa kiểng, hoa lan xem là nhóm hoa có giá trị kinh tế cao, trong đó lan cắt cành đem lại lợi nhuận khá cao (có thể đạt 500 triệu - 1 tỉ đồng / ha / năm) nhưng vốn đầu tư ban đầu vẫn còn cao (600 - 800 triệu đồng / ha), chủ yếu là phần vốn đầu tư cho cây giống. Trong đó 16 nhóm Mokara và Dendrobium được hồng nhiều nhất. - Theo Trung tâm Nghiên cứu khoa học kỹ thuật và khuyến nông TP.HCM, trong thời gian qua diện tích hồng hoa lan trong thành phố tăng nhanh, từ 20 ha năm 2003 lên 50 ha năm 2004 và khoảng 80 ha năm 2005. - Để đưa hoa lan trở thành một trong những cây chủ lực trong cơ cấu kinh tế nông nghiệp trong những năm tới, TP.HCM đề ra mục tiêu phát triển diện tích hồng hoa lan lên 200 ha vào năm 2010 và một số giải pháp chính về giống, khoa học kỹ thuật, thị trường tiêu thụ, đào tạo nguồn nhân lực, chính sách hỗ trợ (ĐCSVN, 27/6/2005). *Tại Đà Lạt: - Cây lan Cymbidium đã được nuôi trồng tại Đà Lạt từ rất lâu, chủ yếu để tiêu khiển. Tại đây, ngoài những loài tự nhiên, các biến chủng, còn có nhiều giống nhập nội nuôi trồng. - Từ năm 1977, sau khi thành lập tổ Hoa Lan Xuất Khẩu, phong trào hồng lan đã được phát triển mạnh. - Đến năm 1985, đã xuất khẩu được trên 15.000 cành hoa Cymbidium. - Hiện nay nhu cầu hoa lan đang tăng nhanh, trong khi đó mức độ phát triển còn hạn chế. Đó là do chưa có những đầu tư nghiên cứu về đối tượng này như: vấn đề khoa học, chọn tạo giống và kỹ thuật nuôi trồng.. .do đó không thể hiểu rõ và đánh giá đúng đắn tiềm năng và triển vọng nguồn lợi này. - Xu hướng hiện nay đang tập trung vào các giống nhập nội, còn lại các loại lan nội địa ít được chú ý. Mặc dù các loài biến chửng nội địa có giá trị rất cao, có thể đáp ứng được nhu cầu xuất khẩu. Như vậy cơ sở để phát triển nghề trồng lan xuất khẩu vẫn phải chú trọng vào cây lan nội địa, nhất là chọn tạo giống mới từ cây lan nội (Trích Dương Ngọc Bích Quyên, 2002). 2.1.2. 2.1.2.1. Giới thiệu chung về giống lan Cymbidium Phân loại Trong hệ thống phân loại thực vật của thế giới ngày nay, người ta đã xếp riêng Cymbidium vào một chi (Otto Swartz, 1799). Trong khóa phân loại của Lindley - Bentham - Brieger năm 1983, chi Cymbidium thuộc tông phụ Cymbidinae, tông Dendreae, phân họ Orchidoideae. Theo tài liệu về thực vật ở Đông Dưomg, từ năm 1932, Henri Lecompte cho rằng chi này cỏ 120 loài. Gần đây, năm 1978 Jean Carmard sắp xếp lại và xác định có khoảng 60 loài. Theo những nhà phân loại học Việt Nam như Phạm Hoàng Hộ, Võ Văn Chi... đã giới thiệu ở nước ta có khoảng 12 loài: - Cymbidium aloiýolium Swartz (lan lô hội). - Cymbidium cyperiýolium (thanh lan). - Cymbidium dayanum Reichb. f (xích ngọc). - Cymbidium devonianum Paxt. (gấm ngũ hồ). 17 - Cymbidium ebumeum Reichb (bạch lan). - Cymbidium ensi/olium Swartz (mặc lan). - Cymbidium erythrostylum Lindl. (bạch hổng). - Cymbidium giganteum Wall. (hoàng lan). - Cymbidium insigne Rolíe (hồng lan). - Cymbidium lanciýolium Hook. f. - Cymbidium polanei Gagn (tử cán). - Cymbidium munronianum King. et plant. 2.1.2.2. Đặc điểm hình thái - Lan Cymbidium là loài thân thảo, đa niên, đẻ nhánh hàng năm tạo thành những bụi nhỏ. - Rễ: mọc bám trên vỏ cây, mặt đất hoặc ăn sâu trong bọng cây, trong đất mùn. Rễ mới thường chỉ mọc ở cây con, cây mẹ khó ra rễ mới mà chỉ thấy phân nhánh từ củ rễ. - Thân (căn hành): thường ngắn, nối những củ lan với nhau. Các củ lan thực chất là những cành ngắn của căn hành. Củ già, khi bị tách khỏi căn hành cũ, có thể mọc ra đoạn căn hành mới, từ đó mọc lên những cây con. Do đó người ta xếp Cymbidium vào nhóm lan đa thân (sympodial). - Củ lan (giả hành): thường có dạng con quay hay dạng hột xoài, đường kính từ 1 cm đến 15 cm, củ thường tươi và được bọc trong các bẹ lá. - Lá: thường có hai dạng: dạng vảy đính theo một đoạn căn hành và dạng thực đính trên giả hành. - Chồi hoa: thường xuất hiện bên dưới giả hành, trong các nách lá, tách các bẹ già, đâm ra bên ngoài. Thông thường, mỗi giả hành chỉ cho hoa một lần. - Cọng phát hoa: không phân nhánh, dựng đứng hay buông thõng. Chiều dài của phát hoa từ 10 đến hơn 100 cm. Cành hoa mang từ vài đến vài chục búp hoa xếp luôn phiên theo đường xoắn ốc. - Hoa Cỵmbidium lưỡng tính, nhị đực và nhụy cái cùng gắn chung trên một trụ gọi là trục họp nhụy, hình bán trụ hơi cong về phía trước. Nhị ở trên cùng, mang 2 khối phấn màu vàng, có gót dính như keo. Khối phấn được đậy bởi một nắp màu trắng ngà dễ mở rời, cấu trúc này bắt buộc trong tự nhiên do hoa Cymbidium chỉ thụ phấn được nhờ côn trùng. - Sau khi thụ phấn, hoa xoay dần về vị trí cũ, bầu noãn phình lên tạo thành quả. Quả lan là một nang có 3 góc, bên trong có chứa hàng trăm ngàn hạt. Khi chín, quả mở theo 3 đường góc và gieo vào không khí những hạt như bụi phấn màu vàng lụa. Khi rơi vào nơi cỏ điều kiện ẩm độ, ánh sáng thích họp và có nấm cộng sinh tham gia, hạt sẽ nẩy mầm phát triển thành cây mới. 2.I.2.3. Điều kiện sinh thái Cymbidium có những tính chất rất đặc biệt: thời gian ra hoa dài (trưng bình 12 tháng), khả năng 18 phát triển rất mạnh, có hình dáng, màu sắc, kích thước phong phú và đa dạng. Các loài Cymbidium sống trong môi trường mát cây cần nhiều ánh sáng trong suốt thời gian trong năm, nhưng cây không chịu được ánh sáng trực xạ nên phải che bóng để giữ độ chiếu sáng thích họp. Cymbidium cần nhiều nước trong mùa sinh trưởng, cần tưới nước nhẹ nhàng và thường xuyên bón phân đầy đủ, từ lúc cây phát triển cũng như lúc ra hoa và phân chia các khóm giả hành. về nhiệt độ: loài lan này sống trong môi trường lạnh nên có chế độ nhiệt rất đặc biệt: 15°c vào mùa đông và 20°c vào mùa hè, biên độ ngày và đêm từ 6 - 7°c cần cho ra hoa. Khi các giả hành phát triển, nhiệt độ về đêm phải từ 6 - 12°c liên tục từ 3-4 tuần. về ẩm độ: bộ rễ của Cymbidium khác xa bộ rễ của các loài lan ký sinh (epiphyte). Chúng đòi hỏi rễ luôn luôn ẩm nên phải tưới trong mọi thời gian trong năm, chỉ cho giá thể vừa kịp khô giữa hai lần tưới. Ẩm độ thích họp từ 60-70% (Trích Phan Thị Tuyết Hằng, 2005). 2.1.3. 2.1.3.1. Giới thiệu chung về giống lan Dendrobium Phân loại Phong lan có vùng phân bố rộng lớn, trải dài từ đường xích đạo cho đến Bắc cực, từ đồng bằng cho đến các vùng núi băng tuyết. Họ phong lan (Orchidaceae) với 750 chi và hom 25000 loài là họ lớn thứ hai sau họ cúc (Asteraceae) trong ngành hạt kín (Angiospermae) và cũng là họ lớn nhất trong lớp một lá mầm. Việc phân loại phong lan khá phức tạp. Theo truyền thống cổ điển các nhà khoa học trước đây phân loại Dendrobium thuộc tông Epidendreae, họ phụ Epiden droideae, phân họ Orchidaceae (Trích Nguyễn Thị Hồng Nhật, 2004). Theo Nguyễn Xuân Linh (1998) phân loại lan Dendrobium như sau: - Dendrobium crassinode (Hoàng thảo u lồi). - Dendrobium draconis (Hoàng thảo nhất điểm hồng). - Dendrobiưmýarmeri (Hoàng thảo thủy tiên). - Dendrobium hercoglossum (Hoàng thảo tím huế). - Dendrobium heterocrrpun (Hoàng thảo nhất điểm hoàng). - Dendrobium (Hoàng thảo dẹt). - Dendrobium parciýlorum (Hoàng thảo xương cá). - Dendrobium parisshii (Hoàng thảo tím hồng). - Dendrobium parìshii (Hoàng thảo hạc vĩ). - Dendrobiưm primulim (Hoàng thảo long tu). - Dendrobium pumilum (Hoàng thảo phù dung). 2.1.3.2. Đặc điểm hình thái - Rễ: thuộc loại rễ bì sinh, chung quanh rễ thật được bao bọc bởi một lớp mô xốp (màng) giúp 19 cây dễ dàng hút nước, muối khoáng và ngăn chặn ánh sáng mặt trời gay gắt. Chóp rễ có màu xanh lá cây, ở phần rễ có các sắc ỉạp không bị ngăn bởi mô xốp nên cỏ thể giúp cây quang hợp. - Thân: lan Dendrobium thuộc loài đa thân cố giả hành rất dài, hình trụ, hình múi hay hình dẹt, có nhiều đốt thân. Thân có dạng mọc thẳng hoặc rũ xuống. - Lá: xếp thành hai dãy đối nhau trên thân (lá đối), lá có hình xoang và các gân lá chính chạy song song các khe lõm xuống, lá lan có thể sống dai hay dễ rụng. - Các cụm hoa: mọc từ thân thành từng chùm, trên một cành hoa có những chiếc hoa đơn xếp theo hình xoắn ổc, các hoa đơn liền cành nhờ cuống. Cuống kéo dài cho tới bầu hoa tạo ra ba lá noãn (bầu hoa được tạo thành bởi 3 lá đài, 3 cánh hoa và 1 trụ hoa). Cột nhị nhụy ngắn. 2.I.3.3. Điều kiện sinh thái Cây lan Dendrobium có biên độ nhiệt độ rất rộng, người ta chia làm 2 hai nhóm chính: - Nhóm ưa lạnh: nhiệt độ lý tưởng là 15°c sống chủ yếu ở vùng cao nguyên trên lOOOm. Những loài lan này có thể ra hoa ở nhiệt độ cao. - Nhóm lan ưa nóng: nhiệt độ thích hợp nhát là 25°c. Ngoài ra còn có giống lan thích hợp ờ nhiệt độ 20°c có thể ra hoa ở vùng nóng và vùng lạnh. - Ầm độ: thích hợp ở ẩm độ 50 - 70% - Ánh sảng: có thể nói Dendrobỉum là loài ưa sáng (60 - 70%), cỗ những loài yêu càu ánh sáng tới 80 - 90%. LAN DENDROBIUM LAN CYMB1L1UM Hình 2.1: Hai giống lan Cymbidỉum và Dendrobium thực hỉện trong đề tài. Dendrobiưtỉi Denđrobium Dendrobiuiii Burana. Tĩopiiame sanderaeJKolu Dem. monolinotum ade Pen. Jean-LucD&haene Celia ã I pDen. Bic vaf. entenniel oculatuai 6eĩidrobium iì*-cetinmu drobium. c andy ảm ' .s Blue tíip e ' TV Denđíobium endrobiuniCaes&r etidrobium T oh en. monoiứlũn.im11 ũ Fiiứ sui 20 Deti. Masakủ KotaishiHidenlíi Den. MemoĩiaPriíicess Diana DetidrobiutnThai Matee Hình 2.2: Một số loại hoa lan Dendrobium.