Tài liệu Luận văn afta

lêi nãi ®Çu AFTA dï Ýt, nhiÒu mang ý nghÜa quan träng ®èi víi t¬ng lai kinh tÕ ViÖt Nam. Th¸ch thøc cña AFTA yªu cÇu ph¶i n©ng cao tÝnh n¨ng ®éng vµ hiÖu qu¶ cña c¶ nÒn kinh tÕ, con ®êng tham gia AFTA ®ßi hái tiªu chuÈn hiÖu qu¶ ph¶i ®a lªn hµng ®Çu trong c¸c lÜnh vùc qu¶n lý, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cña Nhµ nuíc, trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña chÝnh c¸c doanh nghiÖp, buéc ViÖt Nam ph¶i cã nç lùc lín vÒ c¶i c¸ch kinh tÕ vµ hµnh chÝnh, c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ níc theo híng hiÖu suÊt ho¸. Cho dï cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cÇn tiÕp tôc ®îc lµm s¸ng tá, AFTA ®· thÓ hiÖn mét bíc chuyÓn ®æi chiÕn lîc ®óng ®¾n cña sù hîp t¸c kinh tÕ ASEAN. AFTA lµ c¬ së ®Ó x©y dùng khu vùc më vµ lµ mét ®ãng gãp quan träng vµo tiÕn tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i toµn cÇu. B¶n th©n AFTA lµ bíc më ®Çu ®Ó ®a HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ®i tõ liªn minh th¬ng m¹i ®Õn c¸c liªn minh vÒ thuÕ quan, liªn minh tiÒn tÖ, liªn minh kinh tÕ. §Ó ®Èy nhanh tiÕn tr×nh thùc hiÖn AFTA, c¸c doanh nghiÖp trong níc cÇn c¨n cø theo híng ph¸t triÓn trong t×nh h×nh míi ®Ó cã nh÷ng quyÕt ®Þnh kÞp thêi vµ phï hîp. Doanh nghiÖp cÇn xem xÐt, ®¸nh gi¸ cô thÓ c¸c yÕu tè liªn quan ®Õn s¶n xuÊt, tiªu thô cña tõng mÆt hµng trong t¬ng quan c¸c mÆt hµng cïng lo¹i tõ ASEAN. Qua ®ã, doanh nghiÖp cã thÓ t×m ra c¸c s¶n phÈm míi, hay ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm cã tiÒm n¨ng xuÊt khÈu, t×m ra thÞ trêng míi cho s¶n phÈm cña m×nh, c¸c gi¶i ph¸p ®Ó cã thÓ lµm chñ ®îc thÞ trêng néi ®Þa vµ sau ®ã ph¶i t×m kiÕm kh¶ n¨ng xuÊt khÈu, ®Þnh híng vÒ c¸c s¶n phÈm chñ lùc, thÞ trêng träng ®iÓm ®Ó cã ph¬ng ¸n s¶n xuÊt-kinh doanh ®¸p øng c¸c nhu cÇu xuÊt khÈu sang ASEAN hoÆc ngoµi ASEAN. H¬n n÷a, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt trong níc cÇn ®¸nh gi¸ c¸c chän lùa vµ ®a ra c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ tríc m¾t vµ gi¶i ph¸p l©u dµi. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng quan ®iÓm trªn, em ®· chän néi dung cña kho¸ luËn tèt nghiÖp vµ ®Ò cËp nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ®Èy nhanh viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt cña ViÖt Nam trong khu«n khæ AFTA. Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n Ch¬ng I : tæng quan vÒ khu vùc mËu dÞch tù do asean (AFTA) I. MéT Sè VÊN §Ò CHUNG VÒ LI£N KÕT KINH TÕ KHU VùC 1.Kh¸i niÖm: Khu vùc mËu dÞch tù do lµ mét liªn minh quèc tÕ gi÷a hai hoÆc nhiÒu níc nh»m môc ®Ých tù do hoa ho¸ viÖc bu«n b¸n vÒ mét hoÆc mét sè nhãm mÆt hµng nµo ®ã. BiÖn ph¸p sö dông lµ b·i miÔn c¸c c«ng cô thuÕ quan vµ phi thuÕ quan gi÷a c¸c níc thµnh viªn song c¸c níc thµnh viªn vÉn thi hµnh chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng ®éc lËp víi c¸c níc ngoµi liªn minh. 2.CÊp ®é liªn kÕt: Khu vùc mËu dÞch tù do lµ mét liªn minh quèc tÕ ë cÊp ®é thÊp nhÊt trong c¸c h×nh thøc liªn kÕt quèc tÕ 3.t¸c ®éng cña khu vùc mËu dÞch tù do Khu vùc nµy thiÕt lËp nªn mét mèi quan hÖ mËu dÞch gi÷a c¸c níc thµnh viªn,më réng quan hÖ xuÊt khÈu víi nhau vµ tiÕn tíi më réng ra ngoµi khèi, ®iÒu nµy cho thÊy nã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn bu«n b¸n quèc tÕ nãi chung.ViÖc di chuyÓn s¶n xuÊt tõ c¸c nhµ s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ cao h¬n ,ngêi s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng ®Òu cã lîi II. TæNG QUAN VÒ AFTA: 1. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña AFTA: Tuyªn bè thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) ®îc ®a ra t¹i Héi nghÞ thîng ®Ønh ASEAN lÇn thø 4 t¹i Singapore ngµy 28 th¸ng 1 n¨m 1992 víi thêi h¹n dù ®Þnh thùc hiÖn 15 n¨m, b¾t ®Çu tõ ngµy 1 th¸ng 1 n¨m 1993 vµ hoµn thµnh vµo n¨m 2008. “Tuyªn bè chung Singapore - 1992” më ra mét thêi kú míi trong hîp t¸c ASEAN nh»m t¹o c¬ héi æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn khu vùc. Trªn c¬ së ®ã, héi nghÞ ®· quyÕt ®Þnh thµnh lËp “Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN” (AFTA). Lóc ®Çu, ch¬ng tr×nh AFTA dù ®Þnh thùc hiÖn trong vßng 15 n¨m kÓ tõ Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n ngµy 1 th¸ng 1 n¨m 1993. lµ ph¶i b¾t ®Çu tõ ngµy 1 th¸ng 1 n¨m 1998 Nhng do yªu cÇu ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn, ®Çu th¸ng 7 n¨m 1994, Héi nghÞ Bé trëng kinh tÕ lÇn thø 26 th¸ng 9 n¨m 1994 t¹i ChiÒng Mai quyÕt ®Þnh rót thêi h¹n xuèng 10 n¨m, tøc lµ hoµn thµnh vµo n¨m 2003. ViÖt Nam lµ héi viªn míi, ®îc thùc hiÖn chËm 5 n¨m, tøc. Khèi ASEAN kh«ng ph¶i lµ mét khèi cã søc m¹nh kinh tÕ lín so víi c¸c khèi kh¸c nh NAFTA (700 tØ USD); EU (600 tØ USD); NhËt (3.500 tØ USD); AFTA (400 tØ USD) tuy nhiªn, ®îc ®¸nh gi¸ lµ khèi ph¸t triÓn n¨ng ®éng nhÊt. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n 5 n¨m qua lµ 7,5% so víi 3% cña toµn thÕ giíi. TØ träng th¬ng m¹i cña ASEAN cao h¬n nhiÒu so víi c¸c khu vùc kh¸c, xuÊt khÈu trªn 50% tæng s¶m phÈm quèc d©n, ®Æc biÖt Singapore lµ 139% (* sè liÖu 1994). AFTA ra ®êi lµ phï hîp víi quy luËt vËn ®éng néi t¹i cña c¸c nÒn kinh tÕ ASEAN trong bèi c¶nh khu vùc ho¸, toµn cÇu ho¸. Song víi t c¸ch lµ mét tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ cã thÓ chÕ, AFTA dêng nh lµ mét d¹ng cña "m« h×nh ph¸t triÓn rót ng¾n" cña kiªn kÕt kinh tÕ khu vùc vµ trªn thùc tÕ, nã kh«ng cã ®îc nh÷ng ®iÒu kiÖn chuÈn bÞ chÝn muåi vÒ c¸c bíc liªn kÕt khu vùc gièng nh EU, NAFTA. Do ®ã, AFTA h×nh thµnh tríc tiªn chØ nh lµ mét hiÖp ®Þnh khung, cã phÇn h¬i ®¬n gi¶n; cßn c¸c néi dung vµ lÞch tr×nh cña hiÖp ®Þnh l¹i chØ ®îc so¹n th¶o, söa ®æi vµ bæ sung ®ång thêi víi tiÕn tr×nh tæ chøc vµ thùc hiÖn chóng. NÒn kinh tÕ cña c¸c níc §«ng Nam ¸ ®ang chuyÓn ®éng theo nh÷ng thay ®æi lín trªn thÞ trêng tµi chÝnh vµ hµng ho¸ thÕ giíi, trªn khung c¶nh hîp t¸c khu vùc, tríc hÕt lµ khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng, víi sù ho¹t ®éng hÕt søc s«i ®éng cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia. Sù di chuyÓn å ¹t c¸c dßng vèn ®Çu t, c«ng nghÖ vµ tri thøc kinh doanh kÐo theo sù biÕn ®éng trong lîi thÕ so s¸nh cña nhiÒu níc. ThÞ trêng khu vùc ngµy cµng ph¸t triÓn vµ thÓ chÕ hîp t¸c khu vùc ngµy cµng ®îc ®Þnh h×nh ®· lµm thay ®æi nhanh chãng vÞ trÝ vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn cña tõng níc. MÆc dï khñng ho¶ng kinh tÕ ®· diÔn ra trong nh÷ng n¨m gi÷a thËp kû 80, tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cña ASEAN tõ n¨m 1981 ®Õn 1994 lµ 5,4% (* thèng kª cña Ban th ký ASEAN) gÇn gÊp hai lÇn tèc ®é t¨ng trëng trung b×nh cña thÕ giíi. Víi tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ nh vËy cïng víi môc ®Ých hîp t¸c toµn diÖn trªn mäi lÜnh vùc kinh tÕ - chÝnh trÞ - khoa häc - x· héi ngay tõ khi míi thµnh lËp, lÏ ra hîp t¸c kinh tÕ cña ASEAN ®· rÊt ph¸t triÓn nhng trªn thùc tÕ thµnh tùu lín nhÊt mµ ASEAN ®¹t ®îc trong suèt 25 n¨m tån t¹i ®Çu tiªn lµ hîp t¸c trong lÜnh vùc chÝnh trÞ quèc tÕ vµ an ninh néi bé cña c¸c níc thµnh viªn. MÆc dï nhÊn Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n m¹nh vµo hîp t¸c kinh tÕ, nhng do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, cho tíi n¨m 1992, viÖc hîp t¸c nµy vÉn tiÕn triÓn rÊt chËm ch¹p. Tõ n¨m 1976, vÊn ®Ò hîp t¸c kinh tÕ ASEAN ®· ®îc chó träng trë l¹i víi KÕ ho¹ch Hîp t¸c kinh tÕ mµ lÜnh vùc ®Çu tiªn lµ cung øng vµ s¶n xuÊt c¸c hµng ho¸ c¬ b¶n, c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp lín, c¸c tho¶ thuËn th¬ng m¹i u ®·i vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Tuy ®· cã rÊt nhiÒu nç lùc ®Ó thóc ®Èy hîp t¸c kinh tÕ trong ASEAN, nhng kÕt qu¶ cña nh÷ng nç lùc ®ã kh«ng ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu mong ®îi. ChØ ®Õn n¨m 1992, khi c¸c níc thµnh viªn cña ASEAN ký kÕt mét HiÖp ®Þnh vÒ Khu vùc MËu dÞch Tù do ASEAN - AFTA th× hîp t¸c kinh tÕ c¸c níc ASEAN míi thùc sù ®îc ®a lªn mét tÇm møc míi. Tríc khi AFTA ra ®êi, hîp t¸c kinh tÕ ASEAN ®· tr¶i qua nhiÒu kÕ ho¹ch hîp t¸c kinh tÕ kh¸c nhau. §ã lµ: - Tho¶ thuËn th¬ng m¹i u ®·i (PTA) - C¸c dù ¸n c«ng nghiÖp ASEAN (AIP) - KÕ ho¹ch hç trî c«ng nghiÖp ASEAN (AIC) vµ KÕ ho¹ch hç trî s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cïng nh·n m¸c (BBC). - Liªn doanh c«ng nghiÖp ASEAN (AIJV) C¸c kÕ ho¹ch hîp t¸c kinh tÕ kÓ trªn lµ nh÷ng nç lùc kh«ng nhá cña ASEAN tuy nhiªn t¸c ®éng cña nã ®Õn th¬ng m¹i néi bé ASEAN rÊt nhá vµ kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ¶nh hëng ®Õn ®Çu t trong khèi. Cã nhiÒu lý do kh¸c nhau dÉn ®Õn sù kh«ng thµnh c«ng nµy. §ã lµ viÖc v¹ch kÕ ho¹ch kÐm, véi v· liªn kÕt mµ kh«ng cã c¸c bíc nghiªn cøu kh¶ thi kü cµng, qu¶n lý thiÕu hiÖu qu¶, trong nhiÒu trêng hîp, viÖc quyÕt ®Þnh ®Çu t vµo ngµnh c«ng nghiÖp nµo l¹i do c¸c ChÝnh phñ chø kh«ng ph¶i thÞ trêng quyÕt ®Þnh tøc lµ cßn dùa nhiÒu vµo nh÷ng ý tëng chñ quan mµ thiÕu ®i sù g¾n kÕt víi thùc tiÔn. Hîp t¸c kinh tÕ ASEAN còng bÞ ¶nh hëng mét phÇn v× c¬ cÊu tæ chøc víi mét Ban th ký cã qu¸ Ýt quyÒn h¹n ®éc lËp, kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó thùc hiÖn vai trß c¬ b¶n trong viÖc ®Èy nhanh vµ t¨ng cêng hîp t¸c kinh tÕ khu vùc. NÕu nh nguyªn t¾c nhÊt trÝ cña ASEAN ®· thóc ®Èy viÖc thèng nhÊt vµ æn ®Þnh th× chÝnh nã còng lµm cho c¸c bíc ®i hîp t¸c kinh tÕ vÞ chËm l¹i hoÆc bÞ ®iÒu chØnh chØ bëi mét níc thµnh viªn thËn träng nµo ®ã. Tuy nhiªn, c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ cña ASEAN ®· cã khuynh híng tiÕn ®Õn hiÖu qu¶ h¬n tõ AIP ®Õn AIJV. Khu vùc t nh©n ®· ®îc chó träng h¬n, quy luËt thÞ trêng dÇn dÇn ®îc tu©n thñ, c¸c thñ tôc liªn quan ®îc ®¬n gi¶n ho¸ Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n vµ mét sè trêng hîp c¸c thñ tôc rêm rµ ®· ®îc lo¹i bá, møc u ®·i (MOP) ®îc t¨ng cêng. Tuy kh«ng ®¹t ®îc kÕt qu¶ mong ®îi nhng c¸c kÕ ho¹ch hîp t¸c kinh tÕ nµy thùc sù lµ nh÷ng bµi häc quý b¸u cho viÖc hîp t¸c kinh tÕ gi÷a c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. AFTA ®· ra ®êi trªn c¬ së ®óc rót kinh nghiÖm tõ nh÷ng kÕ ho¹ch hîp t¸c kinh tÕ tríc AFTA. Héi nghÞ Thîng ®Ønh ASEAN häp t¹i Singapore n¨m 1992 ®· quyÕt ®Þnh thµnh lËp mét Khu mËu dÞch Tù do ASEAN (AFTA) theo s¸ng kiÕn cña Th¸i lan. AFTA thùc sù lµ mét bíc ngoÆt trong hîp t¸c kinh tÕ ASEAN, lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña nh÷ng chuyÓn ®éng vÒ hîp t¸c kinh tÕ ASEAN ®îc tÝnh kÓ tõ n¨m 1976 - n¨m tæ chøc Héi nghÞ thîng ®Ønh ASEAN lÇn thø nhÊt t¹i Bali (Indonesia) vµ lµ bíc ®¸nh dÊu sù chó träng trë l¹i víi c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ mµ c¸c lÜnh vùc u tiªn chñ yÕu lµ s¶n xuÊt vµ cung øng c¸c hµng ho¸ c¬ b¶n, ph¸t triÓn c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp lín, thùc hiÖn c¸c tho¶ thuËn th¬ng m¹i u ®·i vµ ph¸t triÓn c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Nãi tãm l¹i, AFTA ra ®êi lµ kÕt qu¶ phøc hîp gi÷a sù t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè bªn trong vµ bªn ngoµi mµ ta cã thÓ xem xÐt kh¸i qu¸t nh sau: VÒ nh©n tè bªn trong, cã thÓ thÊy r»ng c«ng nghiÖp ho¸ trong 2 thËp kû qua ®· lµm t¨ng nhanh chãng quy m« bu«n b¸n qua l¹i gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ ASEAN. Ngêi ta tÝnh r»ng vµo ®Çu nh÷ng n¨m 90, phÇn xuÊt khÈu néi bé ASEAN trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña nhãm níc nµy ®· ®¹t tíi kho¶ng 20% (* sè liÖu thèng kª trªn http://www.asean.com) vµ ®iÒu ®ã chøng tá khuynh híng liªn kÕt th¬ng m¹i khu vùc ®· ngµy cµng trë nªn m¹nh mÏ. C¸c nÒn kinh tÕ ASEAN ®· mang ®Æc tÝnh híng ngo¹i dùa vµo xuÊt khÈu vµ h¬n bao giê hÕt nhu cÇu bøc thiÕt trong viÖc t×m kiÕm vµ liªn kÕt thÞ trêng, tríc hÕt lµ c¸c thÞ trêng l¸ng giÒng kÒ cËn l¹i trë nªn quan träng nh vËy. §iÒu nµy cµng ®îc thóc ®Èy nhanh h¬n nhê sù t¸c ®éng tÝch cùc cña t¨ng trëng kinh tÕ khu vùc ®èi víi c¸c chiÕn lîc phi ®iÒu chØnh vµ c¸c biÖn ph¸p tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ theo ®ã, c¸c níc nµy dÔ dµng ®i ®Õn nh÷ng mÆc nhiªn thõa nhËn AFTA. ChÝnh phñ cña tõng níc ASEAN còng ®· thÊy râ trë ng¹i cña chñ nghÜa b¶o hé mËu dÞch trong chiÕn lîc ph¸t triÓn, ®· ®i ®Õn nhÊt trÝ cëi bá nã b»ng viÖc theo ®uæi c¸c chiÕn lîc tù do ho¸ theo híng xuÊt khÈu. Do ®ã, vÒ thùc chÊt, chÝnh sù chuyÓn ®æi trong chiÕn lîc ph¸t triÓn vµ t×nh h×nh kinh tÕ cña c¸c níc ASEAN ®· khiÕn cho ®Ò xuÊt vÒ mét khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN mang tÝnh kh¶ thi. VÒ c¸c nh©n tè bªn ngoµi, vµo ®Çu nh÷ng n¨m 90, m«i trêng chÝnh trÞ, kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc ®· cã nh÷ng thay ®æi quan träng do chiÕn tranh l¹nh ®· kÕt thóc. ë kû nguyªn hËu chiÕn tranh l¹nh, vÞ trÝ cña ASEAN trong chiÕn lîc khu Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n vùc vµ quèc tÕ cña c¸c cêng quèc ®· bÞ h¹ thÊp. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ Hoa Kú, Trung Quèc, Nga sÏ gi¶m bít cam kÕt an ninh vµ gióp ®ì vÒ kinh tÕ cho ASEAN. ChÝnh s¸ch míi cña c¸c cêng quèc vµ nh÷ng biÕn ®æi theo híng tÝch cùc trªn b¸n ®¶o §«ng D¬ng ®a l¹i cho ASEAN nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc míi. ë thêi kú hËu chiÕn tranh l¹nh, kinh tÕ c¸c níc ASEAN ®øng tríc nh÷ng th¸ch thøc lín khiÕn cho c¸c níc ASEAN kh«ng dÔ vît qua nÕu kh«ng cã sù cè g¾ng chung cña toµn HiÖp héi. §ã lµ sù xuÊt hiÖn nh÷ng tæ chøc hîp t¸c khu vùc nh EU, NAFTA cã nguy c¬ trë thµnh c¸c khèi th¬ng m¹i khÐp kÝn, sÏ lµm cho hµng ho¸ ASEAN vÊp ph¶i nh÷ng trë ng¹i h¬n n÷a khi th©m nhËp vµo c¸c thÞ trêng trªn. MÆc dï trong gÇn mét thËp niªn qua, kinh tÕ ASEAN ®· t¨ng trëng víi nhÞp ®é cao nhng nÒn kinh tÕ c¸c níc nµy vÉn phô thuéc nÆng nÒ vµo nguån vèn tõ bªn ngoµi. VÞ thÕ vµ triÓn väng t¨ng trëng cña c¸c nÒn kinh tÕ nµy sÏ kh«ng ®îc cñng cè vµ thóc ®Èy nÕu nh toµn hiÖp héi kh«ng t¹o dùng ®îc sù nç lùc chung. §©y lµ nh©n tè cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi sù cÊp thiÕt thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN. Trong ®ã, viÖc liªn kÕt thÞ trêng khu vùc nh mét trung t©m s¶n xuÊt vµ th¬ng m¹i quèc tÕ lµ ®iÒu kiÖn c¨n b¶n ®Ó c¶i thiÖn thÕ th¬ng lîng c¹nh tranh cña ASEAN trong viÖc thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi - mét nh©n tè ®îc coi lµ ®éng lùc t¨ng trëng vµ t¹o ra sù n¨ng ®éng cña ch©u ¸ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. ViÖc thµnh lËp AFTA sÏ më ra mét thÞ trêng tù do réng lín vµ dåi dµo tiÒm n¨ng ë khu vùc §«ng Nam ¸. Tham gia AFTA, c¸c níc ASEAN sÏ liªn kÕt víi nhau ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ chÆt chÏ h¬n vµ rót ng¾n kho¶ng c¸ch vÒ sù ph¸t triÓn gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn, n©ng cao vai trß cña ASEAN trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Chóng ta hoµn toµn cã c¬ së ®Ó kh¼ng ®Þnh ASEAN sÏ thµnh c«ng trong viÖc t¹o lËp AFTA. Thø nhÊt, tõ gi÷a nh÷ng n¨m 80, c¸c thµnh viªn ASEAN ®· lÇn lît thùc hiÖn phi tËp trung ho¸ vµ tù do ho¸ nÒn kinh tÕ cña m×nh, ®· c¶i thiÖn ®¸ng kÓ (mÆc dï cha ®ång bé) vÒ m«i trêng ®Çu t vµ th¬ng m¹i vµ trªn c¬ së nµy, AFTA sÏ ®Æt tõng quèc gia thµnh viªn ASEAN tríc nh÷ng nhu cÇu bøc thiÕt ph¶i tiÕn hµnh c¶i c¸ch nÒn kinh tÕ quèc gia nh»m thÝch øng víi c¸c yªu cÇu chung cña khu vùc. AFTA sÏ gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc c¶i thiÖn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cho mäi quèc gia thµnh viªn víi chi phÝ Ýt h¬n, hay nãi ®óng h¬n, AFTA sÏ hç trî cho c¸c nÒn kinh tÕ nµy trë thµnh c¸c nÒn kinh tÕ cã hiÖu suÊt th«ng qua sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ khu vùc víi c¬ cÊu kinh tÕ néi ®Þa cña tõng níc. Thø hai, t¹o ra AFTA, vÒ thùc chÊt, ASEAN sÏ thùc hiÖn mét cam kÕt chÝnh trÞ ®Çy ®ñ, nghÜa lµ c¸c ChÝnh phñ ASEAN kh«ng chØ thÓ Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n hiÖn nh÷ng nç lùc cña m×nh ë trong níc mµ th«ng qua AFTA, hä cßn muèn cã sù ®iÒu hoµ, gi¶i quyÕt c¸c khã kh¨n riªng cho tõng quèc gia thµnh viªn. Thø ba, c¸c níc ASEAN ®· cã nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm trong viÖc thùc hiÖn HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i u ®·i ASEAN (PTA) kh«ng mÊy thµnh c«ng tõ cuèi nh÷ng n¨m 70. Do vËy, cã thÓ nãi r»ng AFTA lµ thµnh tùu vµ lµ nÊc thang míi trong chiÕn lîc hîp t¸c kinh tÕ ASEAN hiÖn nay. AFTA gióp c¸c nhµ s¶n xuÊt gi¶m chi phÝ ®Çu vµo khi c¸c thÞ trêng ASEAN më cöa. MÆt kh¸c, c¸c nhµ s¶n xuÊt hµng ho¸ sÏ ®îc kÝch thÝch bëi tiÕn tr×nh tù do ho¸ nhËp khÈu nhê AFTA vµ ®ång thêi nhê ®ã cã thÓ ®îc lîi do nhËn ®îc chi phÝ vÒ c¸c s¶n phÈm trung gian cÊu thµnh ®Çu vµo gi¶m. Còng t¬ng tù nh vËy, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi sÏ t¨ng lªn do chç c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi muèn ®îc hëng c¸c u ®·i ®Æc biÖt cña AFTA. 2. Nh÷ng môc tiªu c¬ b¶n cña AFTA: 2.1. T¨ng cêng trao ®æi bu«n b¸n trong néi bé khèi b»ng viÖc lo¹i bá c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan gi÷a c¸c níc ASEAN §©y lµ môc tiªu quan träng nhÊt cña AFTA. Bëi lÏ c¸c níc thµnh viªn ASEAN ®Òu cã nÒn kinh tÕ híng ngo¹i dùa vµo xuÊt khÈu víi tØ träng mËu dÞch víi c¸c níc ngoµi khèi kho¶ng 77% trong ®ã Mü chiÕm kho¶ng 20%, NhËt 14% vµ EU 15% trong khi ®ã tØ träng mËu dÞch néi bé khèi chØ chiÕm kho¶ng 23% theo sè liÖu thèng kª trung b×nh tõ n¨m 1993 lµ n¨m b¾t ®Çu thùc hiÖn HiÖp ®Þnh CEPT ®Õn n¨m 1998. Thªm vµo ®ã c¬ cÊu hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña c¸c níc ASEAN t¬ng ®èi gièng nhau v× c¸c nÒn kinh tÕ ASEAN chñ yÕu ®Òu lµ c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn cã c¸c ®iÒu kiÖn vµ nhu cÇu xuÊt nhËp khÈu t¬ng ®èi gièng nhau. V× vËy kim ng¹ch th¬ng m¹i chÞu ¶nh hëng trùc tiÕp cña AFTA sÏ kh«ng lín. VÒ mÆt nµy, AFTA sÏ kh«ng thÓ so ®îc víi c¸c tho¶ thuËn th¬ng m¹i khu vùc kh¸c nh EU hay NAFTA trong ®ã cã sù liªn kÕt gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ rÊt ph¸t triÓn víi nh÷ng nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn h¬n nh trêng hîp cña Mü vµ Mexico. Tuy nhiªn môc tiªu nµy nh»m thóc ®Èy sù hîp t¸c kinh tÕ trong néi bé ASEAN. Th«ng qua AFTA, t¹o ra mét thÞ trêng chung ASEAN mµ trong ®ã c¸c níc thµnh viªn ®îc hëng u ®·i h¬n so víi c¸c níc kh«ng thuéc HiÖp héi. Tõng bíc, tiÕn tíi xo¸ bá vÒ c¬ b¶n thuÕ nhËp khÈu hµng ho¸ thuéc c¸c níc thµnh viªn ASEAN víi nhau, nhng vÉn gi÷ nguyªn thuÕ nhËp khÈu ®èi víi hµng ho¸ cña c¸c níc kh¸c. Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n Nh vËy, víi môc tiªu thóc ®Èy bu«n b¸n gi÷a c¸c níc trong khu vùc th«ng qua chÕ ®é u ®·i thuÕ quan, AFTA sÏ t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ASEAN trªn th¬ng trêng thÕ giíi. 2.2. Thu hót c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi vµo khu vùc b»ng viÖc ®a ra mét khèi thÞ trêng thèng nhÊt - x©y dùng khu vùc ®Çu t ASEAN (AIA): Môc tiªu cña AFTA lµ biÕn c¸c níc ASEAN thµnh khu vùc hîp t¸c kinh tÕ th«ng qua viÖc thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh kinh tÕ mµ quan träng nhÊt lµ ch¬ng tr×nh u ®·i thuÕ quan (CEPT). Môc tiªu trung t©m nµy gãp phÇn lµm t¨ng cêng n¨ng lùc kinh tÕ cña c¸c níc thµnh viªn ASEAN nh»m t¹o ra søc m¹nh ®Ó tù b¶o vÖ m×nh vµ v¬n lªn trong sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t h¬n cña nÒn kinh tÕ ThÕ giíi, t¨ng søc hÊp dÉn cña m«i trêng ®Çu t nh»m thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi. Vµo ®Çu thËp kû 90, tõ ®Þa vÞ lµ ®Þa bµn ®Çu t hÊp dÉn c¸c níc ASEAN ë vµo thÕ bÞ c¹nh tranh gay g¾t víi c¸c níc kh¸c nh Trung Quèc, Nga, c¸c níc §«ng ¢u, vµ c¶ ViÖt Nam. AFTA sÏ t¹o ra mét thÞ trêng thèng nhÊt, cho phÐp viÖc khai th¸c lîi thÕ kinh tÕ vÒ qui m« vµ t¹o nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi kh¸c cho viÖc hÊp dÉn ®Çu t níc ngoµi. Khi ®Çu t níc ngoµi vµo ASEAN t¨ng lªn, do viÖc më réng khai th¸c c¸c lîi thÕ cña AFTA, ch¾c ch¾n sÏ dÉn ®Õn viÖc gia t¨ng trao ®æi bu«n b¸n gi÷a c¸c níc ASEAN vÒ c¸c s¶n phÈm ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Tuy v©y, khèi lîng bu«n b¸n trao ®æi vÒ c¸c s¶n phÈm ®Çu vµo nh vËy ch¾c ch¾n sÏ t¨ng nhng tû träng so víi tæng kim ng¹ch th¬ng m¹i cña ASEAN sÏ kh«ng lín v× nh÷ng lý do mang tÝnh c¬ cÊu hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu nh ®· nªu trªn, ®Æc biÖt trong giai ®o¹n ®Çu thùc hiÖn AFTA khi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t vµ s¶n xuÊt quèc tÕ vµ khu vùc xuÊt ph¸t tõ viÖc thµnh lËp AFTA vµ sau nµy lµ viÖc h×nh thµnh khu vùc ®Çu t ASEAN (AIA). Môc tiªu cña AIA lµ x©y dùng mét khu vùc ®Çu t ASEAN th«ng tho¸ng, râ rµng vµ hÊp dÉn nhÊt nh»m ®Èy m¹nh ®Çu t vµo ASEAN tõ c¶ c¸c nguån trong vµ ngoµi HiÖp héi. Tinh thÇn cña AIA lµ muèn c¸c níc thµnh viªn "më cöa ngay lËp tøc" c¸c ngµnh nghÒ vµ "dµnh ngay lËp tøc" chÕ ®é ®èi xö quèc gia. §Çu t trùc tiÕp vµo c¸c níc ASEAN sÏ t¨ng v× kÕt qu¶ trao ®æi mËu dÞch gi÷a c¸c quèc gia nµy sÏ t¨ng theo AFTA vµ do ®ã, sÏ kÝch thÝch c¸c c«ng ty NhËt, Mü, EU vµ NIEs ®Çu t nhiÒu h¬n ®Ó gi÷ thÞ trêng nµy thay v× tríc ®©y hä thêng cung øng tõ c¸c c¬ së s¶n xuÊt ngoµi ASEAN. §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI) vµo ASEAN sÏ t¨ng nhê sù lín m¹nh cña chÝnh thÞ trêng khu vùc ASEAN vµ theo ®ã, sÏ ngµy cµng cã nhiÒu dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp nh»m cung cÊp s¶n phÈm Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n cho c¸c thÞ trêng nµy. Tuy nhiªn, ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu nµy, c¸c thµnh viªn ASEAN cßn ph¶i nç lùc c¶i thiÖn m«i trêng ®Çu t vµ th«ng qua AFTA lµm cho c¸c m«i trêng ®Çu t cña ASEAN trë nªn hÊp dÉn h¬n so víi c¸c khu vùc kh¸c. VÊn ®Ò ®¸ng lu ý lµ ASEAN cÇn ph¶i ®ãn b¾t ®îc c¸c dßng ®Çu t quèc tÕ ®ang trong xu híng chuyÓn m¹nh tõ c¸c khu vùc ¢u, Mü trë l¹i ch©u ¸. DÜ nhiªn, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo ASEAN kh«ng ph¶i lµ mét hiÖn tîng míi, song nh÷ng t¸c ®éng cña tiÕn tr×nh AFTA sÏ n©ng cao vµ thóc ®Èy chóng khëi s¾c. Víi ®Þnh híng ph¸t triÓn ra ngoµi khu vùc trªn c¬ së liªn kÕt thÞ trêng bªn trong AFTA, ASEAN hoµn toµn cã thÓ hy väng tíi kh¶ n¨ng ®Èy m¹nh thÕ th¬ng lîng c¹nh tranh vÒ thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. 2.3. Híng ASEAN thÝch nghi víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ quèc tÕ ®Æc biÖt lµ xu thÕ tù do ho¸ th¬ng m¹i thÕ giíi Ch¬ng tr×nh CEPT lµ sÏ ®a ASEAN AFTA trë thµnh mét khu vùc më vµ lµ sù ph¶n øng ®¸p l¹i víi c¸c m« h×nh b¶o hé mËu dÞch ë c¶ trong vµ ngoµi khu vùc. Hay nãi c¸ch kh¸c môc tiªu nµy liªn quan ®Õn sù ®¸p øng cña ASEAN ®èi víi xu híng ®ang gia t¨ng cña chñ nghÜa khu vùc trªn thÕ giíi. Tríc nh÷ng biÕn ®éng cña bèi c¶nh quèc tÕ, AFTA buéc ph¶i ®Èy nhanh tiÕn ®é thùc hiÖn vµ t¬ng lai cã thÓ kh«ng chØ dõng l¹i ë mét khu vùc mËu dÞch hay liªn minh quan thuÕ mµ sÏ tiÕp tôc ®îc ph¸t triÓn thµnh mét liªn minh tiÒn tÖ, mét liªn minh kinh tÕ. Nhê t¨ng bu«n b¸n trong vµ ngoµi khu vùc, AFTA sÏ trî gióp cho c¸c quèc gia thµnh viªn ASEAN thÝch øng ®îc víi chÕ ®é th¬ng m¹i ®a biªn ®ang t¨ng lªn ngµy cµng nhanh chãng, hoµ nhËp víi xu thÕ th¬ng m¹i chung cña thÕ giíi. 3. Néi dung c¬ b¶n cña AFTA 3.1 Ch¬ng tr×nh thuÕ quan u ®·i cã hiÖu lùc chung - CEPT sù tho¶ thuËn gi÷a c¸c níc thµnh viªn ASEAN vÒ viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan trong néi bé xuèng cßn 0 - 5%, h¹n chÕ vÒ ®Þnh lîng vµ c¸c hµng rµo phi quan thuÕ tõ ngµy 1/1/1993 ®Õn ngµy 1/1/2003. Ch¬ng tr×nh thuÕ quan u ®·i cã hiÖu lùc chung nµy sÏ thùc hiÖn theo 4 danh môc. Danh môc 1 lµ gi¶m thuÕ nhËp khÈu, ®îc chia lµm 2 phÇn: PhÇn thø 1 lµ c¾t gi¶m nhanh, ¸p dông cho c¸c lo¹i s¶n phÈm cã møc thuÕ suÊt tõ 20% trë xuèng vµ phÇn thø 2 lµ c¾t gi¶m thuÕ quan th«ng thêng, ¸p dông cho c¸c lo¹i hµng ho¸ cã møc thuÕ suÊt nhËp khÈu cao h¬n 20%. Danh môc nµy ®îc ¸p dông cho 15 nhãm s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn cña ASEAN nh: xi m¨ng, ho¸ chÊt, ph©n bãn, chÊt dÎo, hµng ®iÖn tö, hµng dÖt, dÇu thùc vËt, s¶n phÈm da, s¶n phÈm cao su, giÊy, ®å gèm vµ thuû Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n tinh, ®å dïng b»ng gè vµ song m©y, dîc phÈm víi kho¶ng 3200 mÆt hµng, chiÕm tíi 43% tæng sè danh môc gi¶m thuÕ cña toµn ASEAN. Danh môc 2 lµ Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi, cha c¾t gi¶m thuÕ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho mét sè thµnh viªn ASEAN tham gia vµo tiÕn tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i mµ kh«ng bÞ sèc vÒ kinh tÕ, tiÕp tôc c¸c ch¬ng tr×nh ®Çu t ®· ®îc ®a ra tríc khi tham gia kÕ ho¹ch CEPT hoÆc cã thêi gian ®Ó hç trî cho sù æn ®Þnh th¬ng m¹i hoÆc ®Ó chuyÓn híng s¶n xuÊt ®èi víi mét sè s¶n phÈm t¬ng ®èi träng yÕu trong buæi ®Çu tham gia CEPT, kh«ng bÞ ¶nh hëng xÊu ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh trong níc. Sau 5 n¨m, nh÷ng hµng ho¸ nµy sÏ ph¶i chuyÓn dÇn sang Danh môc gi¶m thuÕ, mçi n¨m 20% sè s¶n phÈm trong Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi. Danh môc 3 lµ Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn, bao gåm c¸c s¶n phÈm kh«ng tham gia CEPT nhng ph¶i cã ®iÒu kiÖn phï hîp víi quy chÕ Tæ chøc Th¬ng m¹i quèc tÕ WTO. §©y lµ c¸c mÆt hµng cã ¶nh hëng tíi an ninh quèc gia, ®¹o ®øc x· héi, vèn sèng vµ søc khoÎ con ngêi, ®éng vËt, thùc vËt, c¸c gi¸ trÞ lÞch sö, v¨n ho¸, gi¸o dôc, nghÖ thuËt cña mçi níc. Danh môc 4 lµ s¶n phÈm n«ng s¶n cha qua chÕ biÕn. C¸c mÆt hµng n«ng s¶n cha chÕ biÕn cã kh¶ n¨ng g©y ¶nh hëng lín ®Õn nÒn kinh tÕ c¸c níc ASEAN. Thêi h¹n ®a c¸c mÆt hµng trong danh môc nµy vµo Danh môc gi¶m thuÕ sÏ b¾t ®Çu tõ 2001 vµ kÕt thóc vµo 2003, ®èi víi ViÖt Nam lµ 2004 vµ 2006. H¬n n÷a, ch¬ng tr×nh CEPT cßn cho phÐp c¸c níc thµnh viªn ®a ra mét danh môc t¹m thêi cha thùc hiÖn tiÕn tr×nh gi¶m thuÕ theo kÕ ho¹ch CEPT ®Ó c¸c níc cã thêi gian chuÈn bÞ, n©ng cao h¬n kh¶ n¨ng c¹nh tranh hµng ho¸ cña níc m×nh. Danh môc c¸c mÆt hµng thuéc CEPT cña ViÖt Nam n¨m 1998: - Danh môc gi¶m thuÕ: 1.661 dßng thuÕ - Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi: 1.317 dßng thuÕ - Danh môc nh¹y c¶m: 26 dßng thuÕ - Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn: 213 dßng thuÕ Tæng céng lµ 3.217 dßng thuÕ (* nguån Bé Tµi chÝnh vµ Ban th ký ASEAN) Nh vËy, cèt lâi cña viÖc thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do lµ thùc hiÖn ch¬ng tr×nh CEPT, nh»m gi¶m dÇn thuÕ nhËp khÈu hµng ho¸ gi÷a c¸c níc ASEAN víi nhau tíi møc 0 - 5%, nh»m môc ®Ých khuyÕn khÝch th¬ng m¹i gi÷a c¸c níc thµnh viªn. Theo ch¬ng tr×nh nµy, c¸c níc thµnh viªn ®a ra danh môc nh÷ng mÆt Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n hµng sÏ tham gia vµo CEPT, c¾t gi¶m nh÷ng biÖn ph¸p h¹n chÕ phi thuÕ quan kh¸c, vµ ®a ra lÞch tr×nh triÓn khai. Ch¬ng tr×nh nµy b¾t ®Çu vµo n¨m 1993, dù kiÕn kÐo dµi 15 n¨m, nhng míi ®©y ®îc rót bít 5 n¨m, tøc lµ kÕt thóc vµo n¨m 2003. Theo quy íc cña AFTA, ngoµi c¸c lo¹i n«ng s¶n cha chÕ biÕn hoÆc s¬ chÕ lµ nh÷ng mÆt hµng kh«ng n»m trong CEPT, mçi níc x¸c ®Þnh vµ ®¨ng ký 3 lo¹i mÆt hµng tuú theo møc ®é tham gia CEPT; kh«ng tham gia hoµn toµn, t¹m thêi cha tham gia vµ tham gia. C¸c môc tiªu cña AFTA sÏ ®îc thùc hiÖn th«ng qua mét lo¹t c¸c tho¶ thuËn trong hiÖp ®Þnh AFTA nh lµ: sù thèng nhÊt vµ c«ng nhËn tiªu chuÈn ho¸ hµng ho¸ gi÷a c¸c níc thµnh viªn, c«ng nhËn viÖc cÊp giÊy x¸c nhËn xuÊt xø hµng ho¸ cña nhau, xo¸ bá nh÷ng quy ®Þnh h¹n chÕ ®èi víi ngo¹i th¬ng, ho¹t ®éng t vÊn kinh tÕ vÜ m«... trong ®ã CEPT lµ c¬ chÕ thùc hiÖn chñ yÕu. CEPT, vÒ thùc chÊt, ®ã lµ mét tho¶ thuËn gi÷a c¸c thµnh viªn ASEAN vÒ viÖc gi¶m thuÕ quan trong néi bé ASEAN xuèng cßn 0-5% th«ng qua "c¬ cÊu thuÕ quan u ®·i cã hiÖu lùc chung" ®ång thêi lo¹i bá tÊt c¶ c¸c h¹n chÕ vÒ ®Þnh lîng vµ c¸c hµng rµo phi quan thuÕ trong vßng 10 n¨m, ®îc b¾t ®Çu tõ 1/1/1993 vµ hoµn thµnh vµo 1/1/2003. HiÖp ®Þnh nµy sÏ ®îc ¸p dông ®èi víi mäi lo¹i s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn, bao gåm c¶ c¸c hµng ho¸ t b¶n vµ c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp ®· qua chÕ biÕn. Tuy vËy, trong khung hiÖp ®Þnh ®ã, CEPT ®îc nhÊn m¹nh cho c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ ®èi tîng chñ yÕu ®îc thô hëng c¸c u ®·i cña ch¬ng tr×nh gi¶m thuÕ quan. ViÖc c¾t gi¶m thuÕ quan cho chóng sÏ ®îc ¸p dông trong mét lÞch tr×nh cô thÓ theo 2 kªnh gi¶m nhanh vµ gi¶m th«ng thêng ®ång tuyÕn, nghÜa lµ trong vßng 7 ®Õn 10 n¨m, ph¶i ®a ®îc kho¶ng 90% trong sè h¬n 44.000 dßng thuÕ cña c¸c níc ASEAN xuèng møc thuÕ díi 5% vµo n¨m 2000 vµ sau ®ã sÏ ®a ®îc møc thuÕ quan b×nh qu©n cña toµn ASEAN vµo n¨m 2003 kho¶ng 2,63%. Kªnh gi¶m thuÕ nhanh (cßn gäi lµ kÕ ho¹ch gi¶m thuÕ quan t¨ng tèc) cã lÞch tr×nh gi¶m thuÕ nhanh sÏ ®îc ph©n ®Þnh thµnh hai nÊc: c¸c s¶n phÈm cã thuÕ suÊt trªn 20% ®îc gi¶m xuèng cßn 0-5% vµo 1/1/2000 vµ c¸c s¶n phÈm cã thuÕ suÊt b»ng hoÆc thÊp h¬n 20% ®îc gi¶m xuèng cßn 0-5% vµo 1/1/1998. Kªnh gi¶m thuÕ b×nh thêng (cßn gäi lµ ch¬ng tr×nh gi¶m thuÕ quan theo lÞch tr×nh th«ng thêng) sÏ ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn cßn l¹i. §èi víi nh÷ng s¶n phÈm cã thuÕ suÊt trªn 20%, viÖc gi¶m thuÕ ë kªnh nµy sÏ ®îc tiÕn hµnh theo hai nÊc: sÏ gi¶m thuÕ suÊt cña chóng xuèng tíi 20% vµo n¨m 1998 vµ sau ®ã sÏ tiÕp tôc gi¶m xuèng cßn 0-5% vµo n¨m 2003. §èi víi Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n s¶n phÈm ®· cã thuÕ suÊt b»ng hoÆc thÊp h¬n 20% sÏ ®îc gi¶m thuÕ ®Õn 0-5% trong vßng 7 n¨m, tøc lµ kÕt thóc vµo n¨m 2000. C¸c danh môc gi¶m thuÕ theo kªnh th«ng thêng hiÖn chiÕm tû lÖ lín nhÊt trong tæng sè c¸c danh môc hµng ho¸ tham gia CEPT víi 49%. Víi c¸c tû lÖ lín cña hai danh môc gi¶m thuÕ trong ch¬ng tr×nh thùc hiÖn CEPT (kho¶ng 93%), c¸c lÞch tr×nh gi¶m thuÕ nµy nÕu ®îc thùc hiÖn, vÒ c¨n b¶n, chóng ®· gÇn nh hoµn thµnh tû suÊt tù do ho¸ th¬ng m¹i néi bé ASEAN. §iÒu ®¸ng lu ý ë d©y lµ sau mét sè n¨m thùc hiÖn CEPT, c¸c níc thµnh viªn ASEAN ®· cã ®Ò xuÊt vÒ mét lÞch tr×nh gi¶m thuÕ linh ho¹t, nghÜa lµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i tu©n thñ theo hai kªnh ®ång tuyÕn víi c¸c quy ®Þnh r¹ch rßi cho c¸c suÊt thuÕ cÇn c¾t gi¶m qua tõng thêi kú. Tuú theo ®Æc ®iÓm c¬ cÊu thuÕ quan xuèng cßn 0-5% cµng sím cµng tèt tríc n¨m 2003. HiÖn nay Héi ®ång AFTA ®· chÊp nhËn ®Ò xuÊt ®ã nh mét s¸ng kiÕn nh»m ®¸p øng c¸c yªu cÇu vÒ viÖc t¹o dùng mét khu vùc tù do ho¸ th¬ng m¹i ASEAN tríc thêi h¹n ®· ®Þnh. Héi nghÞ cÊp cao ASEAN lÇn thø 6 t¹i Hµ Néi (15-16/12/1998), víi s¸ng kiÕn thùc hiÖn c¸c tho¶ thuËn ®a ph¬ng vµ song ph¬ng, ®· kh¼ng ®Þnh mét lÇn n÷a viÖc ®Èy nhanh tiÕn tr×nh AFTA. Ýt ra lµ ph¶i hoµn thµnh AFTA vµo n¨m 2000 ®èi víi 6 níc thµnh viªn ASEAN ®· kÕt n¹p tríc n¨m 1995. Còng xuÊt ph¸t tõ hoµn c¶nh ®Æc biÖt cña tõng quèc gia thµnh viªn mµ CEPT cßn quy ®Þnh danh môc c¸c s¶n phÈm t¹m thêi cha tham gia gi¶m thuÕ (cßn gäi lµ danh môc lo¹i trõ t¹m thêi) ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c níc nµy C¸c s¶n phÈm trong danh môc nµy sÏ kh«ng ®îc hëng nhîng bé tõ c¸c níc thµnh viªn vµ chØ tån t¹i mang tÝnh chÊt t¹m thêi, nghÜa lµ sau 5 n¨m, chóng sÏ buéc ph¶i chuyÓn sang danh môc gi¶m thuÕ theo hai kªnh ®ång tuyÕn ®· ®Þnh. Do ®ã, kÓ tõ 1/1/1996 ®Õn 1/1/2000, danh môc lo¹i trõ t¹m thêi sÏ ph¶i chuyÓn sang danh môc gi¶m thuÕ theo CEPT b×nh qu©n 20% mçi n¨m. DÜ nhiªn, lo¹i danh môc nµy kh«ng nhiÒu, chØ chiÕm kho¶ng 8% tæng sè c¸c danh môc tham gia gi¶m thuÕ. Mét vÊn ®Ò g©y tranh luËn nhiÒu nhÊt trong viÖc x©y dùng ch¬ng tr×nh CEPT lµ vÊn ®Ò ®a hay kh«ng ®a c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp cha qua chÕ biÕn vµo danh môc gi¶m thuÕ. Theo HiÖp ®Þnh CEPT n¨m 1992, c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp cha qua chÕ biÕn kh«ng ®îc ®a vµo danh môc gi¶m thuÕ theo CEPT. Nhng ®Õn th¸ng 9/1994, c¸c thµnh viªn ASEAN ®· ®ång ý ®a chóng vµo danh môc nµy. Do ®ã, cïng víi c¸c danh môc gi¶m thuÕ lµ lo¹i trõ thuÕ t¹m thêi, ph¹m vi s¶n phÈm tham gia tiÕn tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i theo CEPT ®· ®îc më réng tíi 98% tæng sè dßng thuÕ cña toµn khèi ASEAN. C¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp cha qua chÕ Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n biÕn còng sÏ ®îc ph©n ®Þnh thµnh ba danh môc: danh môc gi¶m thuÕ, danh môc lo¹i trõ hoµn toµn vµ mét danh môc ®Æc biÖt kh¸c lµ danh môc c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp nh¹y c¶m. Trõ mét sè nhá hµng n«ng nghiÖp cha qua chÕ biÕn ®îc ®a vµo danh môc lo¹i trõ hoµn toµn, hiÖn hµnh n«ng nghiÖp cha qua chÕ biÕn cña toµn bé ASEAN bao gåm 1823 dßng thuÕ, chiÕm 4% tæng sè dßng thuÕ sÏ gi¶m theo CEPT cña c¸c quèc gia nµy. C¸c s¶n phÈm thuéc danh môc nh¹y c¶m lµ ®èi tîng cÇn cã c¬ chÕ tù do ho¸ riªng phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh vÒ n«ng s¶n cña WTO. Tuy nhiªn, møc cam kÕt gi¶m thuÕ cña c¸c s¶n phÈm thuéc danh môc nµy ë ASEAN sÏ cao h¬n møc mµ c¸c níc thµnh viªn ®· cam kÕt t¹i vßng ®µm ph¸n Urugoay. §Õn nay, theo ®Ò xuÊt cña c¸c quèc gia thµnh viªn, nh÷ng mÆt hµng nµy ®· ®îc phÐp kÕt thóc lÞch tr×nh gi¶m thuÕ ®Õn 05% vµo ngµy 1/1/2010. Nh vËy, xÐt mét c¸ch tæng qu¸t, cÊu tróc CEPT bao gåm 3 danh môc chÝnh: danh môc gi¶m thuÕ, danh môc c¸c s¶n phÈm t¹m thêi cha gi¶m thuÕ vµ danh môc c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp cha qua chÕ biÕn. Tuy nhiªn, ®Ó vËn dông ®óng h¬n vÒ CEPT, c¸c thµnh viªn ASEAN ®· thèng nhÊt x©y dùng mét danh môc lo¹i trõ hoµn toµn mét sè s¶n phÈm ra khái lÞch tr×nh gi¶m thuÕ theo CEPT, tøc lµ viÖc c¾t gi¶m thuÕ ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm nµy sÏ kh«ng ®îc ¸p dông theo c¸c quy ®Þnh cña CEPT. §ã lµ nh÷ng s¶n phÈm cã ¶nh hëng ®Õn an ninh quèc gia, ®¹o ®øc x· héi, cuéc sèng vµ søc khoÎ con ngêi, ®Õn viÖc b¶o tån c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ nghÖ thuËt, c¸c di tÝch lÞch sö, kh¶o cæ... Khi vËn dông CEPT, chóng ta kh«ng ®îc quªn mét ®iÒu kiÖn bæ sung cho c¬ chÕ gi¶m thuÕ theo CEPT, ®ã lµ nh÷ng nhîng bé trao ®æi gi÷a c¸c quèc gia ASEAN khi thùc hiÖn CEPT trªn c¸c nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i. Nguyªn t¾c nµy b¾t buéc c¸c níc thµnh viªn ®Ó ®îc hëng u ®·i vÒ thuÕ quan cña nhau khi xuÊt khÈu theo CEPT cÇn ®¶m b¶o ®óng c¸c yªu cÇu sau ®©y: thø nhÊt, s¶n phÈm ®ã ph¶i n»m trong danh môc c¾t gi¶m thuÕ cña c¶ níc xuÊt khÈu vµ níc nhËp khÈu vµ ph¶i cã møc thuÕ quan tèi ®a lµ 20%; thø hai, s¶n phÈm ®ã ph¶i cã ch¬ng tr×nh gi¶m thuÕ ®îc Héi ®ång AFTA th«ng qua vµ thø ba, s¶n phÈm ®ã ph¶i lµ nh÷ng s¶n phÈm cã hµm lîng xuÊt xø tõ c¸c níc thµnh viªn ASEAN víi Ýt nhÊt lµ 40%. NÕu mét s¶n phÈm ®¶m b¶o ®îc ba yªu cÇu ®ã, chóng sÏ ®îc hëng u ®·i hoµn toµn tõ phÝa c¸c quèc gia nhËp khÈu. §Ó x¸c ®Þnh c¸c s¶n phÈm cã ®ñ ®iÒu kiÖn hëng thuÕ quan u ®·i theo ch¬ng tr×nh CEPT hay kh«ng, mçi níc thµnh viªn hµng n¨m ph¶i c«ng bè "tµi liÖu trao ®æi u ®·i CEPT" trong ®ã cÇn thÓ hiÖn ®îc møc thuÕ quan cña c¸c s¶n phÈm theo CEPT vµ c¸c s¶n phÈm cã ®ñ ®iÒu kiÖn u ®·i. Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n Tãm l¹i, CEPT ®îc thùc hiÖn sÏ ®Èy nhanh tiÕn tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i trong néi bé ASEAN. Bëi v× dùa vµo c¸c kÕ ho¹ch gi¶m thuÕ ®· ®îc c¸c níc thµnh viªn ASEAN cam kÕt theo ch¬ng tr×nh CEPT, ®Õn n¨m 2000 ch¾c ch¾n 87,7% tæng sè c¸c dßng thuÕ tham gia gi¶m thuÕ sÏ cã møc thuÕ 0-5%. §iÒu nµy hoµn toµn cã c¬ së khi mµ hiÖn nay c¸c s¶n phÈm CEPT ®· t¨ng rÊt nhanh trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu néi bé ASEAN, tõ 81,38% n¨m 1994 lªn 84,7% n¨m 1995. 3.2. Huû bá h¹n chÕ vÒ ®Þnh lîng hµng rµo phi quan thuÕ §©y lµ c¬ chÕ quan träng thø hai ®îc tiÕn hµnh ®ång thêi víi thùc hiÖn ch¬ng tr×nh CEPT. C¸c níc thµnh viªn ASEAN sÏ xo¸ bá tÊt c¶ c¸c h¹n chÕ vÒ sè lîng ®èi víi c¸c s¶n phÈm CEPT trªn c¬ së chÕ ®é u ®·i thuÕ quan ®îc ¸p dông cho c¸c s¶n phÈm ®ã. C¸c hµng rµo phi quan thuÕ kh¸c còng sÏ ®îc xo¸ bá dÇn dÇn trong vßng 5 n¨m sau khi s¶n phÈm ®îc hëng u ®·i. §©y lµ sù hç trî cùc kú quan träng cho tiÕn tr×nh AFTA v× lÏ c¾t gi¶m thuÕ lµ biÖn ph¸p cÇn thiÕt, ®Çu tiªn song ®ã kh«ng ph¶i lµ biÖn ph¸p duy nhÊt ®Ó thùc hiÖn tù do ho¸ th¬ng m¹i. C¸c khÝa c¹nh nh: c¸c kªnh gi¶m thuÕ ®ång tuyÕn, danh môc lo¹i trõ t¹m thêi, danh môc hµng n«ng nghiÖp cha qua chÕ biÕn... t¹o nªn tÝnh kü thuËt cña chÝnh s¸ch tù do ho¸ th¬ng m¹i, cßn cÊu thµnh nªn sù t¸c ®éng cã tÝnh chÊt hµnh chÝnh, ph¸p lý gi÷a c¸c quèc gia trong tiÕn tr×nh chu chuyÓn th¬ng m¹i ®ã lµ c¸c biÖn ph¸p vÒ giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu, h¹n ng¹ch, c¸c h¹n chÕ vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i, c¸c biÖn ph¸p vÒ tiªu chuÈn kü thuËt hµng ho¸... §©y lµ nh÷ng rµo c¶n trong thùc tiÔn ho¹t ®éng th¬ng m¹i, nã g¾n chÆt víi c¸c chÝnh s¸ch b¶o hé mËu dÞch nÆng nÒ vµ theo ®ã, viÖc lo¹i bá chóng sÏ kh«ng dÔ dµng nÕu kh«ng cã sù c¶i c¸ch toµn diÖn ë tÇm vÜ m« nÒn kinh tÕ cña tõng níc. H¬n n÷a, hiÖn nay, nh÷ng biÖn ph¸p nµy cßn rÊt kh«ng ®ång nhÊt gi÷a c¸c níc thµnh viªn ASEAN. Do vËy, ®Ó chuÈn bÞ tèt tiÕn tr×nh xo¸ bá c¸c hµng rµo phi quan thuÕ, Uû ban Phèi hîp thùc hiÖn CEPT/AFTA cña ASEAN ®· tiÕn hµnh c¸c bíc nh sau: Bíc 1: C¸c níc thµnh viªn cïng thèng nhÊt ®Þnh nghÜa vÒ c¸c biÖn ph¸p phi quan thuÕ dùa trªn sù ph©n lo¹i cña UNCTAC. Bíc 2: tËp trung tríc tiªn viÖc gi¶m c¸c hµng rµo phi thuÕ quan ®èi víi c¸c s¶n phÈm cã tû träng lín trong giao dÞch th¬ng m¹i néi bé ASEAN. Bíc 3: Ban th ký ASEAN sÏ tËp hîp th«ng tin c¸c hµng rµo phi quan thuÕ cña c¸c níc thµnh viªn tõ nhiÒu nguån, gåm: b¸o c¸o cña c¸c quèc gia thµnh viªn, b¶n ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch th¬ng m¹i cña GATT, b¸o c¸o cña Phßng th¬ng m¹iC«ng nghiÖp ASEAN, hÖ thèng th«ng tin vµ ph©n tÝch d÷ liÖu th¬ng m¹i cña Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n UNCTAC... ®Ó cã mét chÝnh s¸ch ®iÒu hoµ thÝch hîp. Trõ mét sè lý do ®îc phÐp duy tr× c¸c hµng rµo phi quan thuÕ nh: sù cÇn thiÕt ph¶i b¶o hé mét sè s¶n phÈm thuéc danh môc lo¹i trõ hoµn toµn, sù b¶o hé ®èi víi mét sè s¶n phÈm trong thêi gian cßn ®îc hëng chÕ ®é miÔn trõ t¹m thêi... viÖc xo¸ bá c¸c hµng rµo phi quan thuÕ cÇn ®îc phèi hîp ®ång bé víi ch¬ng tr×nh CEPT, trong ®ã quan träng nhÊt vµ khã kh¨n nhÊt lµ viÖc thèng nhÊt c¸c tiªu chuÈn vÒ hµng ho¸ vµ viÖc thõa nhËn lÉn nhau vÒ tiªu chuÈn ho¸ hµng ho¸ gi÷a c¸c níc thµnh viªn. HiÖn t¹i, Uû ban vÒ tiªu chuÈn ChÊt lîng cña ASEAN (ACCSQ) ®ang tiÕn hµnh thèng nhÊt ho¸ c¸c tiªu chuÈn vÒ kü thuËt cña c¸c s¶n phÈm CEPT thuéc nhãm nh÷ng hµng ho¸ cã kim ng¹ch bu«n b¸n lín gi÷a c¸c níc ASEAN. TÊt nhiªn, ë ®©y cÇn ph©n biÖt râ gi÷a hµng rµo phi quan thuÕ vµ c¸c biÖn ph¸p phi quan thuÕ bëi v× rÊt nhiÒu biÖn ph¸p phi quan thuÕ l¹i cã t¸c dông tèt cho viÖc t¹o dùng m«i trêng th¬ng m¹i. VÝ dô, chÝnh s¸ch trî gi¸ xuÊt khÈu cña ChÝnh phñ, biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸... DÜ nhiªn, viÖc thèng nhÊt vµ xo¸ bá c¸c hµng rµo phi quan thuÕ lµ mét c«ng viÖc khã kh¨n v× ba lý do: thø nhÊt, c¸c hµng rµo phi quan thuÕ ®a d¹ng vµ thêng Èn dÊu ®»ng sau c¸c chÝnh s¸ch (vÝ dô chÝnh s¸ch kiÓm dÞch, chÝnh s¸ch duy tr× h¹n ng¹ch ®Ó hç trî c«ng nghiÖp, chÝnh s¸ch ®¸nh gi¸ cao gi¸ trÞ cña ®ång b¶n tÖ...); thø hai, c¸c bé luËt thuÕ quan cña c¸c níc ASEAN vÉn cßn cha ®îc ®iÒu hoµ (ViÖt Nam theo hÖ thèng ®iÒu hoµ thuÕ quan (HS) 6 ch÷ sè, Th¸i Lan lµ HS8, Malaysia vµ Singapore lµ HS-9...), vµ theo ®ã, c¬ quan h¶i quan trong tõng níc thµnh viªn khã cã thÓ ¸p dông ®óng thuÕ, ®óng s¶n phÈm. Thø ba lµ, c¸c nguyªn t¾c vÒ xuÊt xø s¶n phÈm còng sÏ lµm phøc t¹p h¬n c¸c t×nh thÕ xö lý vÒ mÆt phi quan thuÕ theo CEPT khi ®Çu t vµ th¬ng m¹i gi÷a c¸c níc ASEAN trë nªn thêng xuyªn vµ mËt thiÕt. §Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò nµy, phßng Th¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ASEAN cã nhiÖm vô ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ®iÒu hoµ c¸c bé luËt thuÕ quan víi sù u tiªn tríc hÕt giµnh cho c¸c s¶n phÈm chiÕm tû träng lín trong tæng kim ng¹ch bu«n b¸n néi bé ASEAN vµ nh÷ng s¶n phÈm thuéc 15 danh môc hµng ho¸ tham gia kªnh gi¶m thuÕ nhanh cña CEPT. Héi ®ång CEPT ®· t¸n thµnh kÕ ho¹ch hµnh ®éng ®Ó ®iÒu hoµ vÒ c¸c tiªu chÝ luËt thuÕ vµ phi quan thuÕ trªn toµn khu vùc vµo n¨m 1997. 3.3. Sù phèi hîp trong ngµnh h¶i quan Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n C¸c níc ASEAN ®· x¸c ®Þnh viÖc hîp t¸c h¶i quan lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng ®Ó thùc hiÖn môc tiªu cña AFTA, do vËy ngay sau khi HiÖp ®Þnh CEPT ®îc ký kÕt, c¸c níc ®· t¨ng cêng hîp t¸c trªn lÜnh vùc nµy. Phèi hîp h¶i quan lµ c¬ chÕ thùc hiÖn cña ch¬ng tr×nh CEPT khi nã hç trî c¸c níc thµnh viªn thèng nhÊt biÓu thuÕ quan theo HÖ thèng ®iÒu hoµ (HS) cña nã. H¬n n÷a, nã t¹o thuËn lîi cho viÖc thùc hiÖn gi¶m thuÕ vµ phi quan thuÕ khi hÖ thèng tÝnh gi¸ h¶i quan ®îc thèng nhÊt, c¸c luång xanh u ®·i cho hµng ho¸ theo CEPT cña ASEAN ®îc h×nh thµnh vµ ®Æc biÖt thñ tôc h¶i quan ®îc thèng nhÊt. Nh vËy, tiÕn tr×nh AFTA nhanh hay chËm, ®îc ®iÒu chØnh hay bæ sung ®Òu tuú thuéc ®¸ng kÓ vµo c¸c ch¬ng tr×nh hîp t¸c h¶i quan. ThuÕ quan trung b×nh theo CEPT trong giai ®o¹n 1998-2003 cña ASEAN Níc thµnh viªn 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Bruney 1,4 1,3 1,0 1,0 0,9 0,9 Indonesia 6,1 5,3 4,6 4,4 4,1 3,7 Lµo 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0 Malaysia 3,4 3,0 2,6 2,4 2,3 2,0 Mianma 4,5 4,5 4,4 3,3 3,3 3,2 Philipin 7,4 6,5 5,3 4,8 4,5 3,6 Singapore 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Thailand 10,6 9,8 7,4 7,4 6,0 4,6 ViÖt Nam 3,9 3,9 3,0 3,0 2,7 1,8 ASEAN 5,1 4,6 3,7 3,5 3,2 2,6 §¬n vÞ: % (* nguån: Ban th ký ASEAN, 1999) Ghi chó: ThuÕ suÊt theo CEPT cña toµn ASEAN lµ b×nh qu©n gia quyÒn víi quyÒn sè lµ dßng thuÕ trong Danh môc c¾t gi¶m ngay (IL) n¨m 1998. Chóng ta thÊy, thuÕ quan b×nh qu©n ASEAN vµo thêi ®iÓm nµy cña tõng níc ASEAN-6 ®Òu ®· ®¹t xÊp xØ díi 5% (ngo¹i trõ Thailand vµ Philipin vÉn cßn thuÕ suÊt b×nh qu©n kh¸ cao). Nh vËy cã thÓ nãi c¸c níc ASEAN-6 vÒ c¬ b¶n ®· hoµn Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n thµnh viÖc chuyÓn c¸c dßng thuÕ trong c¸c danh môc, ®Æc biÖt lµ Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi sang Danh môc c¾t gi¶m ngay ®ång thêi gi¶m thuÕ trong Danh môc c¾t gi¶m ngay. §èi víi c¸c thµnh viªn míi, v× thêi h¹n hoµn thµnh CEPT cßn xa h¬n, do ®ã, tiÕn ®é chuyÓn c¸c dßng thuÕ tõ c¸c danh môc, ®Æc biÖt lµ Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi sang Danh môc c¾t gi¶m ngay chËm h¬n. Tíi n¨m 2000, míi chØ cã kho¶ng 50% sè dßng thuÕ ®îc ®a vµo Danh môc nµy. §èi víi ViÖt Nam, n¨m 2000 sÏ ®¹t 3.573 dßng thuÕ trªn tæng sè 4.827 dßng trong Danh môc c¾t gi¶m ngay, t¬ng ®¬ng kho¶ng 74% tæng sè dßng thuÕ. §©y lµ tû lÖ cao nhÊt so víi c¸c thµnh viªn míi kh¸c cña ASEAN. Còng c¨n cø vµo sè liÖu do Ban th ký ASEAN cung cÊp, trong n¨m 2000, møc thuÕ quan b×nh qu©n thùc hiÖn CEPT cña ViÖt Nam ®¹t 3,4% tõ møc 3,9% n¨m 1999, ®©y lµ mét sù c¾t gi¶m ®¸ng kÓ. So víi møc thuÕ quan b×nh qu©n hiÖn nay tÝnh gia quyÒn theo kim ng¹ch th¬ng m¹i cho tÊt c¶ c¸c dßng thuÕ (kÓ c¶ dßng cã thuÕ suÊt b»ng 0) trªn 11% th× chóng ta ®· thùc hiÖn thuÕ theo CEPT chØ thÊp b»ng 1/3 cña møc thuÕ suÊt b×nh qu©n hiÖn hµnh ¸p dông chung cho c¸c níc cã quan hÖ th¬ng m¹i víi ViÖt Nam. Trªn c¬ së thùc hiÖn HiÖp ®Þnh CEPT víi c¸c níc ASEAN, thêi gian võa qua ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nhiÒu thuËn lîi vÒ th¬ng m¹i víi c¸c níc ASEAN, ®iÒu dã t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam t¨ng nhanh chãng. Khu vùc c¸c níc ASEAN ®· vµ sÏ ngµy cµng chiÕm mét vÞ trÝ quan träng trong mèi quan hÖ th¬ng m¹i víi ViÖt Nam. Tæng côc H¶i quan ®· tham gia víi c¸c níc thµnh viªn ASEAN kh¸c trong mäi lÜnh vùc hîp t¸c h¶i quan ASEAN: §iÒu hoµ thèng nhÊt danh môc biÓu thuÕ quan cña c¸c níc ASEAN; §iÒu hoµ thèng nhÊt c¸c hÖ thèng x¸c ®Þnh trÞ gi¸ h¶i quan ®Ó tÝnh thuÕ; §iÒu hoµ thèng nhÊt quy tr×nh thñ tôc h¶i quan ASEAN; XuÊt b¶n s¸ch Híng dÉn vÒ c¸c quy tr×nh thñ tôc h¶i quan cña c¸c níc; TriÓn khai HÖ thèng Luång xanh ®Ó nhanh chãng hoµn thµnh c¸c thñ tôc h¶i quan cho c¸c s¶n phÈm cña CEPT; X©y dùng tê khai h¶i quan chung; X©y dùng HiÖp ®Þnh H¶i quan cña c¸c níc ASEAN. Tuy nhiªn, trong lÜnh vùc nµy do nh÷ng sù kh¸c biÖt gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c níc vÒ quy ®Þnh cña LuËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu, danh môc biÓu thuÕ, quy tr×nh thñ tôc h¶i quan nªn ta ®ang cã nh÷ng khã kh¨n khi tham gia c¸c néi dung hîp t¸c nµy. Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 4. TriÓn väng cña AFTA Tû lÖ xuÊt khÈu cña ASEAN sang c¸c ®èi t¸c ngoµi khèi t¨ng 10.5% t¬ng ®¬ng 200,5 tØ ®« la n¨m 1999 tõ 178,4 tØ ®« la n¨m 1998. §iÒu nµy cã sù ®ãng gãp rÊt lín cña c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu sang EU, tiÕp theo lµ Mü, Hµn Quèc vµ NhËt B¶n. Trong khi lîng nhËp khÈu tõ c¸c ®èi t¸c nµy còng t¨ng vµo n¨m 1999 trõ Mü, lîng nhËp chØ cßn 5 tØ ®« la. Sù gia t¨ng nhËp khÈu trong sè c¸c ®èi t¸c thuéc khèi chñ yÕu lµ tõ Hµn Quèc vµ NhËt B¶n. C¸c quèc gia thµnh viªn dîc thô hëng c¸c ®iÒu kiÖn u ®·i do AFTA mang l¹i: cã thÞ trêng chung réng lín, c¸c yÕu tè ®Çu vµo gi¶m, thu hót m¹nh mÏ ®Çu t níc ngoµi vµ th«ng qua AFTA tõng bíc héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Trªn c¬ së nµy, c¸c níc thµnh viªn ngµy cµng ph¸t huy ®îc c¸c lîi thÕ so s¸nh cña m×nh. Còng v× vËy, ngêi ta ®· dù b¸o r»ng trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XXI, ASEAN vÉn lµ nh÷ng nÒn kinh tÕ cã tèc ®é t¨ng trëng cao nhÊt, vÉn lµ nh÷ng nÒn kinh tÕ cã hiÖu suÊt cña khu vùc ph¸t triÓn n¨ng ®éng nhÊt thÕ giíi. Víi viÖc ViÖt Nam gia nhËp APEC vµo n¨m 1998, ASEAN ngµy cµng cã ¶nh hëng ®¸ng kÓ ®èi víi DiÔn ®µn Hîp t¸c Kinh tÕ Khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng. HiÖn t¹i, HiÖp héi ASEAN ®· quyÕt ®Þnh kÕt n¹p thµnh viªn cuèi cïng cña §«ng Nam ¸ lµ Campuchia vµo tæ chøc cña m×nh. tõ ASEAN - 9 ®Õn ASEAN -10 vµ theo ®ã lµ viÖc nghiÔm nhiªn Campuchia tham gia AFTA, khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN sÏ ®îc më réng vÒ quy m«, ®a d¹ng vÒ tr×nh ®é, vµ lµ sù bæ sung vÒ mÆt c¬ cÊu ®Ó c¶ khu vùc ASEAN thµnh mét thÓ chÕ kinh tÕ thèng nhÊt. Nh÷ng kinh nghiÖm vµ c¸c vÊn ®Ò bøc xóc ®Æt ra trong tiÕn tr×nh thùc hiÖn AFTA hiÖn nay sÏ lµ nh÷ng bµi häc quý gi¸ cho c¸c thµnh viªn ®i sau. Nh×n chung, triÓn väng ë AFTA kh«ng ph¶i chØ lµ hiÖu qu¶ th¬ng m¹i vµ ®Çu t néi bé khu vùc mµ lµ ë viÖc AFTA ®· ®Æt tÊt c¶ c¸c nÒn kinh tÕ thµnh viªn tríc nh÷ng sù chuyÓn ®æi cÇn thiÕt tõ bªn trong, t×m ®îc ra nh÷ng ®iÓm t¬ng ®ång, bæ sung vµ thóc ®Èy nhau víi t c¸ch lµ mét thÓ chÕ thèng nhÊt cã søc m¹nh vµ ¶nh hëng lín tíi c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ toµn cÇu kh¸c. AFTA víi t c¸ch lµ mét sù nhÊt thÓ ho¸ thÞ trêng khu vùc, sÏ lµm t¨ng sù lÖ thuéc lÉn nhau v× sù cÇn thiÕt ph¶i phèi hîp víi nhau vÒ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ. Mäi sù chªnh lÖch vÒ møc thuÕ quan sÏ ®îc thu hÑp vµ kh¶ n¨ng më ra cho mét khu vùc th¬ng m¹i tù do h¬n sÏ ®îc ®Èy m¹nh. Nh÷ng nh©n tè chñ yÕu quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña AFTA mµ chóng ta cã thÓ thÊy lµ: thø nhÊt, víi sù héi tô cña c«ng nghiÖp ho¸, gi¶m thuÕ quan vµ c¸c hµng rµo phi quan thuÕ, phi ®iÒu chØnh vµ t nh©n ho¸, nguån gèc tiÒm tµng cña xung ®ét vµ c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh trong khu vùc th¬ng m¹i tù do sÏ bÞ thu hÑp. Thø hai, víi ch¬ng tr×nh gi¶m thuÕ Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n CEPT ®îc kÕt hîp chÆt chÏ víi ch¬ng tr×nh hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN (AICO), c¸c lîi Ých thu ®îc tõ AFTA sÏ ®îc nh©n lªn gÊp béi. Cïng víi c¸c ch¬ng tr×nh hîp t¸c réng r·i vÒ nhiÒu lÜnh vùc: tµi chÝnh, tiÒn tÖ, së h÷u trÝ tuÖ... vµ hîp t¸c theo vïng kinh tÕ khu vùc nh lµ víi c¸c tam gi¸c, tø gi¸c t¨ng trëng ASEAN sÏ ®îc thóc ®Èy m¹nh mÏ. Thø ba, sù hµi hoµ trong khu vùc vÒ c¸c tiªu chuÈn c«ng nghiÖp, luËt ®Çu t vµ c¸c chÝnh s¸ch néi ®Þa kh¸c sÏ gãp phÇn ®Èy nhanh tiÕn ttr×nh nhÊt thÓ ho¸. Thø t, víi nh÷ng thµnh c«ng trong vßng ®µm ph¸n Urugoay vµ víi sù t¨ng cêng cña WTO, APEC, HiÖp héi ASEAN nhÊt thiÕt ph¶i cè g¾ng gi¶m thuÕ quan vµ phi quan thuÕ nhanh cho tÊt c¶ ®èi víi c¸c níc thµnh viªn vµ kh«ng ph¶i thµnh viªn. Do ®ã, thùc hiÖn AFTA trong bèi c¶nh khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ hiÖn nay ®ang t¹o c¬ héi tèt nhÊt cho c¸c níc thµnh viªn ASEAN tiÕp tôc më réng sù t¨ng trëng n¨ng ®éng cña nã. ) 5. Nh÷ng t¸c ®éng cña AFTA ®Õn c¸c níc thµnh viªn Khi tham gia vµo AFTA cã ba lo¹i chñ thÓ chÞu t¸c ®éng lµ Nhµ níc, doanh nghiÖp vµ ngêi tiªu dïng. §èi víi Nhµ níc, khi gia nhËp AFTA, nguån thu tõ thuÕ xuÊt nhËp khÈu sÏ gi¶m xuèng. NÕu viÖc tham gia AFTA kh«ng lµm t¨ng khèi lîng bi«n b¸n ®Õn lóc mµ sè lîng thuÕ thu ®îc do t¨ng doanh thu kh«ng bï ®¾p ®îc sù c¾t gi¶m thu do gi¶m thuÕ suÊt. §èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ kinh doanh th¬ng m¹i chÞu hai lo¹i t¸c ®éng ngîc chiÒu, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ vµ chÞu søc Ðp c¹nh tranh lín h¬n do xo¸ bá c¸c hµng rµo b¶o hé. §èi víi ngêi tiªu dïng, hä sÏ cã lîi vÒ gi¸ c¶ rÎ h¬n, chñng lo¹i hµng ho¸ phong phó ®a d¹ng h¬n. Hä ®íc quyÒn lùa chän lín h¬n vµ møc ®é tho¶ m·n trong tiªu dïng cao h¬n. Ch¬ng II: viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt cña ViÖt Nam trong khu«n khæ afta I. NH÷NG CAM KÕT CñA VIÖT NAM TRONG KHU¤N KHæ AFTA Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 1. ¸p dông quy chÕ tèi huÖ quèc - MFN ViÖt Nam cam kÕt ¸p dông trªn c¬ së cã ®i cã l¹i, u ®·i tèi huÖ quèc vµ u ®·i quèc gia cho c¸c níc thµnh viªn ASEAN, cung cÊp c¸c th«ng tin phï hîp vÒ chÝnh s¸ch th¬ng m¹i theo yªu cÇu. Cã thÓ nãi, hîp t¸c kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh hîp t¸c trªn c¬ së "cã ®i cã l¹i", trong ®ã c¸c níc thµnh viªn giµnh sù ®èi xö u ®·i cho nhau trªn c¬ së tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c cña tæ chøc, chÊp nhËn c¸c luËt lÖ vµ tËp qu¸n quèc tÕ. Qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ ®Çu t trong tæ chøc ASEAN nãi riªng vµ APEC, GATT, WTO nãi chung ®Òu ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së gi¶i tho¸t c¸c níc ra khái t×nh tr¹ng ph©n biÖt ®èi xö nghiªm träng trong c¸c quan hÖ th¬ng m¹i g©y c¶n trë lín cho ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi, trong ®ã mäi thµnh viªn ®Òu b×nh ®¼ng, mäi quyÕt ®Þnh ®Òu ®¹t tíi b»ng sù nhÊt trÝ chung t«n träng quan ®iÓm cña c¸c níc tham gia. Trªn nguyªn t¾c võa hîp t¸c võa ®Êu tranh ®Ó tiÕn hµnh c¸c cuéc th¬ng lîng tËp thÓ nh»m thiÕt lËp c¸c tho¶ thuËn vµ vµ c¸c luËt lÖ chung, viÖc tham gia c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc nãi chung vµ AFTA nãi riªng gióp chóng ta tr¸nh khái t×nh tr¹ng bÞ ph©n biÖt ®èi xö trong trong quan hÖ víi c¸c níc, ®Æc biÖt lµ nh÷ng níc lín, t¹o dùng ®îc thÕ vµ lùc trong th¬ng m¹i quèc tÕ, tranh thñ ®îc lîi Ých tËp thÓ cña c¶ khèi ®Ó n©ng cao vai trß vµ søc c¹nh tranh cña m×nh trong quan hÖ víi c¸c cêng quèc, gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp th¬ng m¹i víi c¸c níc thµnh viªn. 2. C¾t gi¶m thuÕ quan ViÖt Nam - AFTA theo CEPT T¹i Héi nghÞ Thîng ®Ønh ASEAN lÇn thø VI, c¸c nguyªn thñ quèc gia ASEAN ®· quyÕt ®Þnh ®Èy nhanh h¬n n÷a viÖc thùc hiÖn AFTA. Theo c¸c cam kÕt cña ASEAN th×: S¸u níc ASEAN gåm Brunei, Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Th¸i Lan sÏ hoµn thµnh AFTA vµo n¨m 2002, cô thÓ lµ: + §¹t Ýt nhÊt 85% sè dßng thuÕ cña Danh môc gi¶m thuÕ (IL) cã thuÕ suÊt 0 5% vµo n¨m 2000 + §¹t Ýt nhÊt 90% sè dßng thuÕ cña IL cã thuÕ suÊt 0- 5% vµo n¨m 2001 + §¹t 100% sè dßng thuÕ cña IL cã thuÕ suÊt 0 - 5% vµo n¨m 2002, nhng cã mét sè linh ho¹t ViÖt Nam sÏ tèi ®a sè dßng thuÕ 0 - 5% vµo n¨m 2003, më réng sè dßng Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n