BKH&CN
§HKHTN,
§HQG HN
BKH&CN
§HKHTN,
§HQG HN
Bé khoa häc vµ c«ng nghÖ
ch−¬ng tr×nh kc-09
B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
§Ò tµi:
LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn
kinh tÕ-sinh th¸i trªn mét sè ®¶o, côm ®¶o lùa chän
thuéc vïng biÓn ven bê viÖt nam
M∙ sè KC.09.12
Chñ nhiÖm ®Ò tµi: GS.TS Lª §øc Tè
C¬ quan chñ tr×: Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn,
§¹i häc Quèc gia Hµ Néi
Hµ Néi, 3-2005
BKH&CN
§HKHTN,
§HQG HN
BKH&CN
§HKHTN,
§HQG HN
Bé khoa häc vµ c«ng nghÖ
ch−¬ng tr×nh kc-09
B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
§Ò tµi:
LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn
kinh tÕ-sinh th¸i trªn mét sè ®¶o, côm ®¶o lùa chän
thuéc vïng biÓn ven bê viÖt nam
M∙ sè KC.09.12
Chñ nhiÖm ®Ò tµi: GS.TS Lª §øc Tè
C¬ quan chñ tr×: Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn,
§¹i häc Quèc gia Hµ Néi
Nh÷ng ng−êi thùc hiÖn: GS.TS Lª §øc Tè
GS.TSKH Lª §øc An
PGS.TS §Æng V¨n Bµo
TS Lª TrÇn ChÊn
ThS TrÞnh Lª Hµ
TS NguyÔn Minh HuÊn
TS NguyÔn Quèc Hïng
PGS.TS Chu V¨n Ngîi
TS Vò Ngäc Quang
ThS NguyÔn Thanh S¬n
TS §ç C«ng Thung
TS TrÇn V¨n Thôy
GS.TSKH NguyÔn V¨n Tr−¬ng
TS NguyÔn Huy YÕt
Hµ Néi, 3-2005
§Ò tµi KC-09-12: B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
Danh s¸ch nh÷ng ng−êi thùc hiÖn chÝnh
TT
Hä vµ tªn
1
Lª §øc Tè
Chøc danh,
häc vÞ
GS.TS
2
Lª §øc An
GS.TSKH
3
§Æng V¨n Bµo
PGS.TS
4
5
6
7
Lª TrÇn ChÊn
TrÞnh Lª Hµ
NguyÔn Quèc Hïng
NguyÔn Minh HuÊn
TS
Ths
TS
TS
8
9
Chu V¨n Ngîi
Vò Ngäc Quang
PGS.TS
TS
10
11
NguyÔn Thanh S¬n
§ç C«ng Thung
ThS
TS
12
TrÇn V¨n Thôy
TS
13
14
NguyÔn V¨n Tr−¬ng
NguyÔn Huy YÕt
GS.TSKH
TS
Néi dung tham gia
§¬n vÞ c«ng t¸c
Chñ nhiÖm ®Ò tµi, chñ tr×
chuyªn ®Ò Cï Lao Chµm
vµ c¸c vÊn ®Ò kinh tÕsinh th¸i vµ du lÞch
§Þa chÊt, ®Þa m¹o, Chñ tr×
chuyªn ®Ò Hßn Khoai
§Þa m¹o, quy ho¹ch, Chñ
tr× chuyªn ®Ò Ngäc Võng
Thùc vËt
Kinh tÕ-m«i tr−êng
Kinh tÕ
KhÝ t−îng, thñy v¨n, ®éng
lùc, hãa häc m«i tr−êng biÓn
§Þa chÊt m«i tr−êng
Thæ nh−ìng vµ m«i
tr−êng ®Êt
Tµi nguyªn n−íc trªn ®¶o
Sinh vËt vïng biÓn quanh
®¶o
§a d¹ng sinh häc hÖ thùc
vËt vµ th¶m thùc vËt
Kinh tÕ-sinh th¸i
HÖ sinh th¸i san h«
Tr−êng §¹i häc KHTN,
§HQG Hµ Néi
ViÖn §Þa Lý
§H KHTN, §HQG HN
ViÖn §Þa Lý
§H KHTN, §HQG HN
ViÖn Kinh tÕ
§H KHTN, §HQG HN
§H KHTN, §HQG HN
ViÖn §Þa Lý
§H KHTN, §HQG HN
Ph©n ViÖn HDH H¶i Phßng
§H KHTN, §HQG HN
ViÖn Kinh tÕ-Sinh th¸i
Ph©n ViÖn HDH H¶i Phßng
Danh s¸ch nh÷ng ng−êi tham gia
TT
Hä vµ tªn
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
TrÇn Ngäc Anh
NguyÔn Xu©n Dôc
Mai V¨n Gi¸o
NguyÔn Qu¶ng Hµ
NguyÔn ThÞ Thu Hµ
NguyÔn HiÖu
NguyÔn M¹nh Hïng
Lª Quèc Huy
Tr−¬ng V¨n L·
NguyÔn ViÕt L−¬ng
TrÇn Ngäc Ninh
Mai V¨n Tr−êng
TrÇn Hång Tr−êng
Ph¹m Quang TuÊn
Huúnh Ty
Phan NguyÔn Thanh S¬n
NguyÔn §×nh V¹n
Chøc danh,
häc vÞ
ThS
TS
KS
CN
ThS
ThS
TS
CN
TS
KS
TS
TC L©m nghiÖp
CN
TS
KS
CN
CN
1
§¬n vÞ c«ng t¸c
Tr−êng §¹i häc KHTN, §HQG Hµ Néi
ViÖn C¬ häc, ViÖn KH&CN ViÖt Nam
X· T©n HiÖp, Cï Lao Chµm, Héi An
ViÖn Kinh tÕ, TT KHXH & NV Quèc gia
Tr−êng §¹i häc KHTN, §HQG Hµ Néi
Tr−êng §¹i häc KHTN, §HQG Hµ Néi
ViÖn C¬ häc, ViÖn KH&CN ViÖt Nam
Tr−êng §¹i häc KHTN, §HQG Hµ Néi
ViÖn Sinh th¸i, ViÖn KH&CN ViÖt Nam
ViÖn §Þa lý, ViÖn KH&CN ViÖt Nam
ViÖn §Þa lý, ViÖn KH&CN ViÖt Nam
X· T©n HiÖp, Cï Lao Chµm, Héi An
ViÖn Kinh tÕ, TT KHXH & NV Quèc gia
Tr−êng §¹i häc KHTN, §HQG Hµ Néi
Phßng N«ng nghiÖp & PTNT Héi An
ViÖn Kinh tÕ, TT KHXH & NV Quèc gia
Tr−êng §¹i häc KHTN, §HQG Hµ Néi
§Ò tµi KC-09-12: B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
Môc lôc
Më ®Çu
Ch−¬ng 1. HÖ thèng ®¶o ven bê ViÖt Nam, tiÒm n¨ng vµ ph¸t triÓn
1.1 Tæng quan vÒ hÖ thèng ®¶o ven bê ViÖt Nam
1.1.1 Ph©n bè, sè l−îng vµ diÖn tÝch c¸c ®¶o
1.1.2 §iÒu kiÖn tù nhiªn
1.1.3 Gi¸ trÞ vÒ vÞ thÕ vµ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn
1.1.4 D©n c−, kinh tÕ - x· héi
1.1.5 C¸c vïng ®¶o ven bê
1.2 C¬ së lý luËn kinh tÕ-sinh th¸i
1.2.1 Sù kh¸c biÖt cña kinh tÕ sinh th¸i víi c¸c ph−¬ng ph¸p kinh tÕ truyÒn
thèng
1.2.2 Lé tr×nh nghiªn cøu kinh tÕ-sinh th¸i
1.2.3 §a d¹ng sinh häc vµ kinh tÕ-sinh th¸i
1.2.4 Nguån vèn tù nhiªn vµ kinh tÕ-sinh th¸i
1.2.5 Nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn trong c«ng t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu ph¸t triÓn
kinh tÕ-sinh th¸i hÖ thèng ®¶o ven bê ViÖt Nam
1.3 Nh÷ng m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i tiªu biÓu trªn thÕ giíi vµ
ViÖt Nam
1.3.1 Trªn thÕ giíi
1.3.2 T¹i ViÖt Nam
1.4 TiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i cña hÖ thèng ®¶o ven bê ViÖt Nam
1.4.1 Ph©n lo¹i c¸c ®¶o, côm ®¶o theo nguån vèn tù nhiªn vµ chøc n¨ng
trong ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn vµ an ninh quèc phßng
1.4.2 Ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i - h−íng lùa chän −u tiªn cho hÖ thèng ®¶o
ven bê ViÖt Nam
Ch−¬ng2. LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i
®¶o Ngäc Võng
2.1 Giíi thiÖu chung vÒ ®¶o Ngäc Võng
2.2 §iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn trªn ®¶o ngäc võng cho ph¸t
triÓn kinh tÕ-sinh th¸i
2.2.1 §iÒu kiÖn ®Þa chÊt
2.2.2 §Æc ®iÓm ®Þa m¹o
2.2.3 Vá phong ho¸ vµ líp phñ thæ nh−ìng
2.2.4 §Æc ®iÓm khÝ hËu, thñy v¨n vµ tµi nguyªn n−íc
2.2.5 Tµi nguyªn sinh vËt trªn ®¶o
2.3 §iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn vïng biÓn xung quanh ®¶o
cho ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i
2.3.1 §iÒu kiÖn khÝ t−îng, h¶i v¨n vµ m«i tr−êng biÓn Ngäc Võng
2.3.2 Nguån lîi sinh vËt vïng biÓn Ngäc võng
2.4 §iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi ®¶o ngäc võng cho ph¸t triÓn kinh-tÕ sinh th¸i
2.4.1 D©n c− vµ lao ®éng
2.4.2 C¬ cÊu c¸c ngµnh kinh tÕ
2.4.3 §Æc ®iÓm kinh tÕ hé gia ®×nh
2
Trang
5
11
11
11
12
13
15
16
18
19
22
30
33
35
36
36
38
39
39
43
46
46
48
48
50
53
57
61
66
66
74
77
77
78
83
§Ò tµi KC-09-12: B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
2.4.4 HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt ®¶o Ngäc Võng
2.4.5 C¬ së h¹ tÇng
2.5 §Þnh h−íng ph¸t triÓn m« h×nh kinh tÕ-sinh th¸i ®¶o ngäc võng
2.5.1 Ph−¬ng h−íng chung
2.5.2 C¸c tiÓu vïng vµ khu chøc n¨ng kinh tÕ–sinh th¸i
Ch−¬ng 3. LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh-tÕ sinh th¸i
®¶o cï lao chµm
3.1 Giíi thiÖu chung vÒ ®¶o Cï Lao Chµm
3.2 §iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn trªn ®¶o cho ph¸t triÓn kinh
tÕ-sinh th¸i ®¶o Cï Lao Chµm
3.2.1 §iÒu kiÖn ®Þa chÊt-®Þa m¹o
3.2.2 Vá phong ho¸ vµ c¶nh quan thæ nh−ìng
3.2.3 §Æc tr−ng khÝ hËu
3.2.4 §Æc ®iÓm thñy v¨n vµ tµi nguyªn n−íc
3.2.5 Tµi nguyªn sinh vËt trªn ®¶o
3.3 §iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn vïng biÓn xung quanh ®¶o
cho ph¸t triÓn kinh tÕ sinh th¸i
3.3.1 ChÕ ®é thuû v¨n vïng biÓn Cï Lao Chµm
3.3.2 §Æc ®iÓm ®Þa m«i tr−êng
3.3.3 Tµi nguyªn sinh vËt biÓn
3.4 §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cho ph¸t triÓn kinh tÕ – sinh th¸i
3.4.1 C¬ cÊu d©n c−, d©n sè vµ lao ®éng
3.4.2 HiÖn tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ
3.4.3 C¸c tµi nguyªn v¨n ho¸-lÞch sö
3.5. §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ - sinh th¸i ®¶o Cï Lao Chµm
3.5.1 Kh¸i qu¸t chung
3.5.2 Ph©n vïng kinh tÕ - sinh th¸i
3.5.3 C¸c khu chøc n¨ng kinh tÕ – sinh th¸i
Ch−¬ng 4. LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh-tÕ sinh th¸i
côm ®¶o hßn khoai
4.1 Giíi thiÖu chung vÒ côm ®¶o Hßn Khoai
4.2 §iÒu kiÖn tù nhiªn trªn ®¶o Hßn Khoai cho ph¸t triÓn kinh tÕ -sinh th¸i
4.2.1 §Æc tr−ng ®Þa chÊt
4.2.2 §Æc ®iÓm ®Þa m¹o
4.2.3 Vá phong ho¸ vµ c¶nh quan ®Êt
4.2.4 §Æc ®iÓm khÝ hËu, thñy v¨n vµ tµi nguyªn n−íc trªn ®¶o
4.2.5 Tµi nguyªn sinh vËt trªn ®¶o
4.2.6 Gi¸ trÞ phôc vô du lÞch - sinh th¸i vµ nghiªn cøu khoa häc cña ®iÒu
kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn trªn ®¶o Hßn Khoai
4.3 §iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn vïng biÓn quanh ®¶o cho
ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i
4.3.1 §iÒu kiÖn h¶i v¨n
4.3.2 §Æc ®iÓm m«i tr−êng n−íc biÓn
4.3.3 Nguån lîi hÖ sinh th¸i vïng triÒu
4.3.4 Nguån lîi hÖ sinh th¸i vïng biÓn quanh ®¶o
4.3.5 §iÒu kiÖn h¶i v¨n, m«i tr−êng vµ tµi nguyªn sinh vËt biÓn ®èi víi ph¸t
triÓn du lÞch sinh th¸i
3
84
86
87
88
90
99
99
100
100
108
110
113
113
116
116
126
129
133
133
135
136
137
137
138
140
144
144
146
146
150
152
154
158
163
166
166
168
171
173
176
§Ò tµi KC-09-12: B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
4.4 §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi côm ®¶o Hßn Khoai
4.4.1 Kh¸i qu¸t hiÖn tr¹ng sö dông vµ qu¶n lý l·nh thæ
4.4.2 Nh÷ng h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi
4.4.3 H−íng ph¸t triÓn thÝch hîp vµ kh¶ thi: du lÞch sinh th¸i vµ nghiªn cøu
khoa häc
4.5. §Þnh h−íng quy ho¹ch mÆt b»ng ®¶o Hßn Khoai phôc vô du lÞch sinh
th¸i vµ nghiªn cøu khoa häc
4.5.1 Ph©n khu chøc n¨ng
4.5.2 Mét sè dù ¸n ®Çu t− (giai ®o¹n 1)
Ch−¬ng 5. ®Þnh h−íng m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i HÖ thèng ®¶o
ven bê viÖt nam
5.1 M« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i cho c¸c ®¶o ven bê
5.2 Mét sè m« h×nh kinh tÕ-sinh th¸i trªn c¸c ®¶o lùa chän
5.2.1 M« h×nh lµng sinh th¸i t¹i ®¶o Ngäc Võng
5.2.2 M« h×nh dÞch vô du lÞch sinh th¸i vµ nghiªn cøu khoa häc ®¶o
Hßn Khoai
5.2.3 M« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch Lµng Chµi B·i H−¬ng
®¶o Cï Lao Chµm
5.2.4 M« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch thung lòng §ång Chïa,
®¶o cï lao chµm - mét m« h×nh kinh tÕ-sinh th¸i lùa chän
5.3 §Þnh h−íng c¸c hîp phÇn (modul) cña m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh
th¸i ®¶o ven bê
5.3.1 V−ên thùc nghiÖm kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch quy m« hé gia ®×nh
5.3.2 §Þnh h−íng ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp trong m« h×nh kinh tÕ-sinh th¸i
5.3.3 §Þnh h−íng nu«i trång thñy s¶n trong c¸c m« h×nh kinh tÕ-sinh th¸i
KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ
Tµi liÖu tham kh¶o
Phô lôc
4
179
179
180
181
181
181
183
184
184
187
187
192
196
203
208
208
211
217
224
227
§Ò tµi KC-09-12: B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
Më ®Çu
HÖ thèng ®¶o ven bê (HT§VB) ViÖt Nam tr¶i dµi 3260km trªn vïng biÓn ven
bê, cã vÞ trÝ quan träng vµ lµ tiÒm n¨ng to lín ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ vµ
an ninh ®Êt n−íc. Theo Lª §øc An (1995) hÖ thèng ®¶o nµy cã diÖn tÝch tù nhiªn
1720km2 víi 18777 d©n sinh sèng. Trong sè 84 ®¶o cã diÖn tÝch tõ 1km2 trë lªn, cã
33 ®¶o diÖn tÝch tõ 5 ®Õn 583 km2, chiÕm 87,5% diÖn tÝch tù nhiªn vµ chøa ®ùng
tiÒm n¨ng kinh tÕ sinh th¸i ®a d¹ng. Theo ®¸nh gi¸ cña Liªn hîp quèc, c¸c hÖ sinh
th¸i nhiÖt ®íi vïng biÓn ven bê ViÖt Nam cã tÝnh ®a d¹ng sinh häc cao, lµ c¸c di s¶n
cña tù nhiªn dµnh cho céng ®ång d©n c− khu vùc, lµ ®iÒu kiÖn tiÕp cËn ®Õn víi thÞ
tr−êng khu vùc vµ thÕ giíi, lµ nguån ®¶m b¶o cung cÊp thùc phÈm an toµn, sinh kÕ,
sù phån vinh vÒ kinh tÕ vµ cïng tån t¹i hoµ hîp cho c¸c thÕ hÖ hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, Nhµ n−íc ViÖt Nam ®· quan t©m ph¸t triÓn kinh tÕx· héi c¸c ®¶o theo tinh thÇn NghÞ quyÕt TW3, trë thµnh quèc gia m¹nh vÒ biÓn lµ
chiÕn l−îc xuÊt ph¸t tõ ®iÒu kiÖn vµ th¸ch thøc cña sù nghiÖp x©y dùng b¶o vÖ tæ
quèc. C¸c dù ¸n x©y dùng c¬ së h¹ tÇng nh− cÇu c¶ng, ®−êng x¸… vµ di d©n ra ®¶o
ph¸t triÓn kinh tÕ ®· ®−îc triÓn khai, song cßn nhiÒu vÊn ®Ò bÊt cËp, hiÖu qu¶ kinh tÕ
kh«ng cao, ®êi sèng d©n c− kh«ng æn ®Þnh. Trong khi ®ã, ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn
®¶o biÓn lµ c¸c ®iÓm kinh tÕ, du lÞch, hÊp dÉn ®Çu t− ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ
du lÞch, n¬i ®©y thiªn nhiªn −u, ®·i khÝ hËu trong lµnh, m«i tr−êng tinh khiÕt, c¸c hÖ
sinh th¸i ®a d¹ng, c¶nh quan ®Ñp. §Çu t− cho ®¶o biÓn lµ ®Çu t− ph¸t triÓn bÒn v÷ng,
lµ xu thÕ cña thêi ®¹i. Chóng ta ®ang sèng trong thêi ®¹i c«ng nghÖ ph¸t triÓn, kinh
tÕ toµn cÇu, nhu cÇu du lÞch, nghØ d−ìng, t×m hiÓu lÞch sö v¨n ho¸ c¸c d©n téc, kh¸m
ph¸ vµ tËn h−ëng nh÷ng gi¸ trÞ cña thiªn nhiªn ®¶o biÓn ngµy cµng lín. Khi C«ng
−íc vÒ LuËt biÓn 1982 cña Liªn hîp quèc ®−îc c¸c n−íc trªn thÕ giíi c«ng nhËn,
chñ quyÒn cña c¸c quèc gia ven biÓn ®−îc më réng, kinh tÕ biÓn ngµy cµng chiÕm tû
träng lín trong tæng s¶n phÈm quèc d©n, viÖc quy ho¹ch ph¸t triÓn l©u bÒn hÖ thèng
®¶o biÓn lµ vÊn ®Ò bøc xóc cã tÝnh toµn cÇu. C«ng t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu, x©y dùng
nh÷ng m« h×nh ph¸t triÓn hîp lý ®¸nh thøc tiÒm n¨ng cña HT§VB ViÖt Nam, ®¶m
b¶o ph¸t triÓn bÒn v÷ng vïng biÓn ven ®−îc ®Æt ra nh− mét th¸ch thøc. Tõ n¨m 1991
®Õn 2001 c«ng t¸c ®iÒu tra c¬ b¶n ®¶o biÓn cña c¸c ch−¬ng tr×nh quèc gia ®· ®−îc
tiÕn hµnh mét c¸ch hÖ thèng, t¹o tiÒn ®Ò cho c«ng t¸c nghiªn cøu øng dông.
Trong khu«n khæ cña c¸c ch−¬ng tr×nh Khoa häc c«ng nghÖ cÊp Nhµ n−íc
2001-2005, Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ giao cho Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù
nhiªn, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi chñ tr× thùc hiÖn ®Ò tµi “LuËn chøng khoa häc vÒ
mét m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i trªn mét sè ®¶o, côm ®¶o lùa chän cña
vïng biÓn ven bê ViÖt Nam”, m· sè KC-09-12.
Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ nguån lùc vµ m«i tr−êng c¸c hÖ sinh th¸i ®¶o sÏ x¸c ®Þnh
c¸c m« h×nh kinh tÕ-sinh th¸i trªn c¸c ®¶o ®· lùa chän Ngäc Võng, Cï Lao Chµm vµ
Hßn Khoai. §Ò tµi lÊy nguyªn lý kinh tÕ-sinh th¸i lµm t− t−ëng chØ ®¹o trong nghiªn
c−u vµ rÊt l−u ý ®Õn c¸c nguyªn t¾c cña IOC vÒ quy ph¹m vµ néi dung ®iÒu tra
5
§Ò tµi KC-09-12: B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
nghiªn cøu HT§VB cho môc tiªu qu¶n lý vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng: chÊt l−îng n−íc
vµ c¸c qu¸ tr×nh ®éng lùc bê ven ®¶o, dù ®o¸n nh÷ng tai biÕn do thiªn nhiªn vµ lËp
kÕ ho¹ch phßng tr¸nh, khai th¸c hîp lý nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, duy tr× sù ph¸t
triÓn c¸c hÖ sinh th¸i trªn ®¶o vµ vïng n−íc xung quanh.
C¸c ®¶o ®· ®−îc lùa chän ®Ó nghiªn cøu theo c¸c tiªu chÝ sau:
- Lµ ®¶o nhá cã diÖn tÝch kho¶ng 5 ®Õn trªn 15km2 cã d©n c− sinh sèng,
c¸ch bê kh«ng qu¸ xa (kho¶ng 20-30km).
- §iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kinh tÕ-x· héi cßn hoang s¬ (ch−a cã c¸c dù ¸n
®Çu t− ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi lín)
- GÇn hoÆc c¸ch kh«ng xa c¸c trung t©m kinh tÕ, x· héi trªn ®Êt liÒn vµ
®¹i diÖn cho 3 khu vùc ®Æc tr−ng cho sù kh¸c biÖt ®iÒu kiÖn tù nhiªn vïng
biÓn ven bê.
§¶o Ngäc Võng cã diÖn tÝch kho¶ng 12km2 lµ trung t©m cña x· Ngäc Võng
huyÖn V©n §ån, tØnh Qu¶ng Ninh, gÇn 1000 d©n sinh sèng, c¸ch thµnh phè H¹
Long vÒ phÝa ®«ng b¾c kho¶ng 30km, ch−a cã sù ®Çu t− ph¸t triÓn cña tØnh. Côm
®¶o Cï Lao Chµm gåm 8 ®¶o lín nhá, trong ®ã cã Hßn Lao lµ lín nhÊt réng gÇn
15km2 víi gÇn 3000 d©n sinh sèng, c¸ch phè cæ Héi An 20km vÒ phÝa ®«ng, c¸ch
thµnh phè §µ N½ng h¬n 30km vÒ phÝa ®«ng nam. Côm ®¶o Hßn Khoai gåm 2 ®¶o
lớn là Hßn Khoai vµ Hßn Sao, trong ®ã ®¶o Hßn Khoai réng gÇn 5km2, kh«ng cã
d©n sinh sèng, c¸ch R¹ch Gèc huyÖn TrÇn V¨n Thêi kho¶ng 20km. Hßn Khoai næi
lªn nh− “Th¸i s¬n” gi÷a vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long s«ng n−íc mªnh m«ng víi
c¸c hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn ®a d¹ng sinh häc cao, c¸ch thµnh phè Cµ Mau
kho¶ng 80km, c¸ch thµnh phè Hå ChÝ Minh kho¶ng 500km.
C«ng t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu cña ®Ò tµi ®−îc triÓn khai tõ ®Çu n¨m 2002 ®Õn
th¸ng 12 n¨m 2004 víi 20 chuyÕn kh¶o s¸t vÒ ®Æc ®iÓm tù nhiªn trªn ®¶o vµ vïng
n−íc xung quanh ®¶o (®iÒu kiÖn ph¸t triÓn c¸c hÖ sinh th¸i) vµ hiÖn tr¹ng kinh tÕ-x·
héi. Cã thÓ nãi lÇn ®Çu tiªn chóng ta ®· cã ®−îc hÖ thèng th«ng tin t− liÖu chi tiÕt vµ
®Çy ®ñ vÒ ®¶o Ngäc Võng, Cï Lao Chµm vµ Hßn Khoai ®Æc tr−ng cho c¸c ®¶o cÊu
t¹o tõ ®¸ trÇm tÝch vµ ®¸ x©m nhËp granit víi nhiÒu c¶nh quan sinh th¸i ®Æc s¾c, ®·
tæng kÕt thµnh 3 tËp b¸o c¸o riªng cho tõng ®¶o vµ hÖ thèng b¶n ®å, s¬ ®å kÌm theo
ë c¸c tû lÖ 1:10.000, 1:20.000. §Ò tµi ®· triÓn khai ®Þnh h−íng quy ho¹ch ph¸t triÓn
kinh tÕ-x· héi cho tõng ®¶o nghiªn cøu nãi trªn. Riªng ®¶o Cï Lao Chµm cßn ®i s©u
nghiªn cøu thùc nghiÖm m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i quy m« hé gia ®×nh
trªn diÖn tÝch 2000m2, lµm c¬ së cho viÖc x©y dùng m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh
th¸i vµ du lÞch cho HT§VB. MÆc dï ®Ò tµi ®· ®i vµo tæng kÕt, m« h×nh nµy vÉn ®−îc
duy tr× cho ®Õn n¨m 2006 ®Ó kh¼ng ®Þnh tÝnh hiÖu qu¶ nh− lý thuyÕt kinh tÕ-sinh
th¸i ®· kh¼ng ®Þnh. Chóng ta sÏ ®¸nh gi¸ tÝnh h÷u Ých cña sù phôc håi c¸c hÖ sinh
th¸i vµ vèn ®Çu t− tù nhiªn nh− thÕ nµo? d−íi ®iÒu kiÖn nµo c¸c gi¸ trÞ sinh th¸i cã
thÓ chuyÓn sang gi¸ trÞ kinh tÕ cô thÓ, vÝ dô tiÒn hoÆc c¸c tiÖn Ých kh¸c?
B¸o c¸o tæng kÕt dµy 230 trang vµ c¸c phô lôc kÌm theo, lµ sù tæng kÕt nh÷ng
luËn ®iÓm vµ h×nh mÉu vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i HT§VB ViÖt Nam, gåm 5 néi
dung sau ®©y:
6
§Ò tµi KC-09-12: B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
Ch−¬ng 1: HÖ thèng ®¶o ven bê ViÖt Nam, tiÒm n¨ng vµ ph¸t triÓn. Nãi lªn
nh÷ng gi¸ trÞ kinh tÕ, sinh th¸i, an ninh quèc phßng cña ®¶o biÓn vµ c¸ch tiÕp cËn
®iÒu tra nghiªn cøu theo lý thuyÕt kinh tÕ-sinh th¸i.
Ch−¬ng 2, 3 vµ 4: LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i
vµ du lÞch cho c¸c ®¶o Ngäc Võng, Cï Lao Chµm vµ Hßn Khoai, ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng
vµ sù kh¸c nhau cña nguån vèn tù nhiªn c¸c ®¶o nghiªn cøu, tõ ®ã ®Ò xuÊt c¸c m«
h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i vµ du lÞch cho c¸c ®¶o nghiªn cøu.
Ch−¬ng 5: §Þnh h−íng c¸c m« h×nh kinh tÕ-sinh th¸i cho HT§VB ViÖt Nam,
trong ®ã m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i thung lòng §ång Chïa, Cï Lao Chµm
®−îc xem lµ h×nh mÉu ®¸ng tham kh¶o cho viÖc ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi
HT§VB ViÖt Nam.
ë ®©y l−u ý r»ng, trong b¶n thuyÕt minh cña ®Ò tµi, néi dung thö nghiÖm m«
h×nh kinh tÕ-sinh th¸i, thö nghiÖm quy tr×nh c«ng nghÖ nu«i t«m dù kiÕn sÏ triÓn
khai t¹i ®¶o Ngäc Võng, do kh«ng ®−îc ®Þa ph−¬ng chÊp thuËn lÊy cí toµn bé diÖn
tÝch trªn ®¶o ®· ®−îc “quy ho¹ch”. Bëi vËy, m« h×nh thùc nghiÖm kinh tÕ-sinh th¸i
®· ®−îc thùc hiÖn t¹i thung lòng §ång Chïa ®¶o Cï Lao Chµm vµ x©y dùng luËn
chøng phôc håi vµ ph¸t triÓn lµng chµi B·i H−¬ng ®¶o Cï Lao Chµm ®¸p øng yªu
cÇu quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi x· T©n HiÖp, thÞ x· Héi An, Qu¶ng Nam.
VÊn ®Ò nµy ®· ®−îc Ban chñ nhiÖm Ch−¬ng tr×nh KC-09 vµ Bé Khoa häc vµ C«ng
nghÖ chÊp thuËn vµo n¨m 2002. Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh ph¸t
triÓn kinh tÕ-sinh th¸i ®¶o Cï Lao Chµm ®· nhËn ®−îc sù ñng hé cao cña l·nh ®¹o
thÞ x· Héi An v× tÝnh t−¬ng thÝch víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh
tÕ-x· héi tØnh Qu¶ng Nam. MÆc dï vËy trong qu¸ tr×nh triÓn khai c¸c néi dung
nghiªn cøu t¹i ®¶o Ngäc Võng, chóng t«i ®· ®¸nh gi¸ tÝnh hiÖu qu¶ cña c«ng nghÖ
nu«i t«m trªn ®¶o vµ c«ng nghÖ nu«i c¸ lång, ®· ph¸t hiÖn r»ng nu«i c¸ lång bÌ cã
sù ®¶m b¶o ch¾c ch¾n h¬n vÒ yÕu tè tù nhiªn, vÒ quy m« ®Çu t−.
§Ò tµi ®· c«ng bè 2 c«ng tr×nh trªn t¹p chÝ khoa häc TW, ®µo t¹o 1 tiÕn sü, 1
th¹c sü, 6 cö nh©n, tæ chøc cho 7 ®oµn sinh viªn ®i thùc tËp.
C«ng tr×nh nµy ®−îc hoµn thµnh víi sù ®ãng gãp to lín cña tËp thÓ c¸n bé
khoa häc ®a ngµnh (§Þa lý, §Þa chÊt, H¶i d−¬ng, Kinh tÕ-x· héi, Sinh häc, Sinh
th¸i…) cña nhiÒu c¬ quan vµ ®Þa ph−¬ng. Nh©n dÞp nµy chóng t«i bµy tá sù biÕt ¬n
®Õn c¸c c¸n bé khoa häc ®· kh«ng qu¶n ng¹i khã kh¨n gian khæ, rÊt tËn tuþ víi
nghÒ, ch©n thµnh c¶m ¬n l·nh ®¹o vµ nh©n d©n x· Ngäc Võng, huyÖn V©n §ån tØnh
Qu¶ng Ninh; x· T©n HiÖp, Cï Lao Chµm, thÞ X· Héi An tØnh Qu¶ng Nam vµ Hßn
Khoai x· T©n An, huyÖn Ngäc HiÓn tØnh Cµ Mau.
TrÝch lôc thuyÕt minh ®Ò tµi (c¸c môc 1-9, 12, 15-16, 23)
I. Th«ng tin chung vÒ ®Ò tµi
1.
3
5
M· sè: KC. 09 - 12
Tªn ®Ò tµi: LuËn chøng khoa häc vÒ mét 2
m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - sinh th¸i trªn
mét sè ®¶o, côm ®¶o lùa chän vïng biÓn
ven bê ViÖt Nam
CÊp qu¶n lý
NN Bé (TØnh) CS
Thêi gian thùc hiÖn: 36 th¸ng
4
(Tõ th¸ng 10/2001 – 9/2004)
X
Kinh phÝ: Tæng sè: 3.000.000.000® (Ba tû ®ång)
Trong ®ã, Tõ ng©n s¸ch SNKH: 3.000.000.000® (Ba tû ®ång)
7
§Ò tµi KC-09-12: B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
6
Thuéc ch−¬ng tr×nh:
§iÒu tra c¬ b¶n vµ nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ biÓn, M· sè KC.09
7
Chñ nhiÖm ®Ò tµi:
Hä vµ tªn:
Lª §øc Tè
Häc vÞ/häc hµm:
GS.TS H¶i D−¬ng häc
Chøc danh khoa häc: Gi¶ng viªn cao cÊp
§iÖn tho¹i:
(CQ) 04.8584945 (NR) 04.8531807 (Fax) 04.8584945
§Þa chØ c¬ quan: Tr−êng §¹i häc KHTN,§HQGHN, 334 NguyÔn Tr·i-Thanh Xu©n-Hµ Néi
C¬ quan chñ tr× ®Ò tµi:
Tªn tæ chøc KH&CN: Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn
§iÖn tho¹i:
84-04-8581419 Fax: 84-04-8583061
§Þa chØ: 334 NguyÔn Tr·i – Thanh Xu©n – Hµ Néi
Email:
[email protected]
8
II. Néi dung khoa häc vµ c«ng nghÖ cña ®Ò tµi
9
Môc tiªu cña ®Ò tµi.
Cã ®−îc c¬ së d÷ liÖu vÒ c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ m«i tr−êng cña hÖ thèng c¸c
®¶o, côm ®¶o lùa chän
Cã ®−îc c¸c m« h×nh kinh tÕ – sinh th¸i trªn c¸c ®¶o, côm ®¶o nh»m phôc vô ph¸t
triÓn vµ b¶o vÖ chñ quyÒn, lîi Ých quèc gia trªn biÓn.
Néi dung nghiªn cøu
12
1. Nghiªn cøu lý luËn vµ kinh nghiÖm thùc tiÔn ph¸t triÓn kinh tÕ sinh th¸i h¶i ®¶o, c¸c m« h×nh
kinh tÕ - sinh th¸i ®¶o hiÖu qu¶ trªn thÕ giíi vµ khu vùc
2. §iÒu tra ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, c¸c hÖ sinh th¸i vµ m«i tr−êng vïng n−íc
bao quanh ®¶o ®· ®−îc lùa chän, theo 5 néi dung h¶i d−¬ng häc:
- ChÊt l−îng n−íc (liªn quan ®Þa h×nh, trÇm tÝch, dßng ch¶y, nhiÖt ®é, ®é muèi, c¸c chÊt dinh
d−ìng, « nhiÔm n−íc vµ trÇm tÝch ®¸y).
- Tr÷ l−îng khai th¸c hîp lý nguån lîi sinh vËt biÓn(c¸c ®Æc tr−ng sinh häc, c¸c loµi ®Æc s¶n
quý, kh¶ n¨ng nu«i trång thñy s¶n).
- B¶o vÖ, phôc håi, ph¸t triÓn c¸c hÖ sinh th¸i(kh«i phôc ph¸t triÓn c¸c hÖ sinh th¸i rõng trªn
®¶o t¹o c¶nh quan ®Ñp, c¸c hÖ sinh th¸i d−íi n−íc…).
- §éng lùc häc ®íi bê (liªn quan ®Õn sãng, dßng ch¶y, khÝ t−îng vµ biÕn ®æi khÝ hËu, cÊu t¹o
®Þa chÊt).
- Dù ®o¸n c¸c tai biÕn thiªn nhiªn vµ lËp kÕ ho¹ch phßng tr¸nh (liªn quan ®Õn cÊu t¹o ®Þa
chÊt, biÕn ®éng khÝ hËu).
3. §iÒu tra hiÖn tr¹ng kinh tÕ - x· héi trªn ®¶o, hiÖn tr¹ng m¹ng l−íi giao th«ng trªn ®¶o, gi÷a
c¸c ®¶o víi nhau, gi÷a ®¶o vµ ®Êt liÒn (víi c¸c trung t©m kinh tÕ).
4. §¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, vÞ trÝ chiÕn l−îc, tiÒm n¨ng tµi nguyªn tù nhiªn, ®¸nh gi¸ kh¶
n¨ng phôc håi, ph¸t triÓn hÖ sinh th¸i, tiÒm n¨ng kinh tÕ cña hÖ sinh th¸i, tiÒm n¨ng kinh tÕ du
lÞch, kinh tÕ dÞch vô, ®Ò xuÊt m« h×nh kinh tÕ - sinh th¸i ®¶o.
5. Thö nghiÖm m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - sinh th¸i ®¶o bao gåm:
a) Thö nghiÖm ph¸t triÓn vµ phôc håi c¸c hÖ sinh th¸i trªn ®¶o vµ ven ®¶o
- Di thùc c¸c lo¹i c©y t¹o c¶nh quan ®Ñp, c©y ¨n qu¶ c©y l−¬ng thùc thÝch nghi, rau xanh
c¸c lo¹i.
- ¸p dông c¸c m« h×nh c«ng nghÖ nu«i t«m.
b) Nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh tæ chøc qu¶n lý nÒn kinh tÕ t−¬ng thÝch víi viÖc khai th¸c hÖ
sinh th¸i ®¶o nhá (héi th¶o chuyªn gia, trao ®æi víi c¸c cÊp l·nh ®¹o cña ®Þa ph−¬ng, th¨m dß
d− luËn nh©n d©n…).
- Tæ chøc c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ – sinh th¸i quy m« gia ®×nh, x· ….
- ThiÕt kÕ c¸c khu d©n c−, du lÞch phï hîp víi c¸c hÖ sinh th¸i.
- ThiÕt kÕ m¹ng l−íi giao th«ng vµ c¸c ph−¬ng tiÖn giao th«ng thuËn tiÖn kh«ng g©y «
nhiÔm, lÞch sù mang truyÒn thèng d©n téc.
- ThiÕt kÕ c¸c khu nghØ m¸t, b·i t¾m, khu vui ch¬i gi¶i trÝ, c¸c trung t©m dÞch vô.
6. X©y dùng luËn chøng KHKT- kinh tÕ vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - sinh th¸i bÒn v÷ng trªn
mét sè ®¶o vµ côm ®¶o lùa chän.
8
§Ò tµi KC-09-12: B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
7. Dù kiÖn chän c¸c ®¶o vµ côm ®¶o lµm ®Þa bµn nghiªn cøu sau ®©y:
a) C¸c tiªu chÝ chän ®¶o vµ côm ®¶o lµm ®Þa bµn nghiªn cøu gåm:
- TÝnh hoang s¬ cßn cao vµ cã diÖn tÝch h¬n 10km2.
- Cã ®ñ c¸c hÖ sinh th¸i ®Æc tr−ng trªn ®¶o vµ vïng n−íc quanh ®¶o ®Õn ®é s©u 15 – 20m.
- Cã vÞ trÝ thuËn lîi cho môc tioªu ph¸t triÓn kinh tÕ – sinh th¸i, du lÞch, dÞch vô (c¸ch bê
kh«ng xa nhá h¬n 40km, cã kh¶ n¨ng nèi liÒn víi c¸c trung t©m du lÞch, trung t©m ph¸t
triÓn kinh tÕ ®íi ven bê).
§Ò tµi kh«ng tËp trung nghiªn cøu vµo c¸c ®¶o ®· cã dù ¸n, hoÆc ®· quy ho¹ch ph¸t triÓn v×
sÏ gÆp nhiÒu trë ng¹i, mµ chØ coi ®ã lµ ®iÓm ®èi chøng.
b) Danh s¸ch c¸c ®¶o, côm ®¶o dù kiÕn lùa chän nghiªn cøu.
- Côm ®¶o Ngäc Vïng, thuéc huyÖn V©n §ån, Qu¶ng Ninh, thuéc vÞnh B¸i T− Long c¸ch
Hßn Gai - H¹ Long kho¶ng 30km vµ cã ®ñ 3 tiªu trÝ trªn. §¶o Ngäc Võng lµ trung t©m thö
nghiÖm m« h×nh.
- Côm ®¶o Cï Lao Chµm c¸ch §µ N½ng 35km, c¸ch Héi An 10 – 15 km vµ t−¬ng ®èi phï
hîp 3 tiªu chÝ ®· nªu trªn.
- Côm Hßn Khoai, gåm Hßn Khoai, Hßn T−îng, Hßn §åi Måi vµ hßn Sao c¸ch ®Êt liÒn
20km, dÔ tiÕp cËn víi hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn Cµ Mau, lµ trung t©m dÞch vô hÊp dÉn.
III. KÕt qu¶ cña ®Ò tµi
D¹ng kÕt qu¶ dù kiÕn cña ®Ò tµi
15
I
* MÉu (model maket)
* S¶n phÈm
* VËt liÖu
* ThiÕt bÞ, m¸y mãc
* D©y chuyÒn c«ng nghÖ
* Gièng c©y trång
II
* Quy tr×nh c«ng nghÖ
* Ph−¬ng ph¸p
* Tiªu chuÈn
* Quy ph¹m
III
* S¬ ®å
* B¶ng sè liÖu
X
* B¸o c¸o ph©n tÝch
X
* Tµi liÖu dù b¸o
X
* §Ò ¸n, quy ho¹ch triÓn khai X
* LuËn chøng kinh tÕ - kü thuËt,
X
nghiªn cøu kh¶ thi
* Gièng gia sóc
Ch−¬ng tr×nh m¸y tÝnh
X
* Kh¸c (c¸c bµi b¸o, ®µo t¹o
NCS, SV)
X
16
Yªu cÇu khoa häc ®èi víi s¶n phÈm t¹o ra (d¹ng kÕt qu¶ III)
STT
Tªn s¶n phÈm
Yªu cÇu KH
1
Ph−¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu x©y d−ng m« h×nh ph¸t
triÓn kinh tÕ – sinh th¸i h¶i ®¶o
2
C¸c b¶n ®å vµ s¬ ®å:
§Þa m¹o - ®Þa h×nh trªn ®¶o
Tû lÖ 1: 10.000
Thæ nh−ìng vµ sö dông ®Êt trªn d¶o
Tû lÖ 1: 10.000
TrÇm tÝch ®¸y biÓn xung quanh ®¶o ®Õn ®é s©u 15 20m
Tû lÖ 1: 100.000
§Þa m¹o - ®Þa h×nh ®¸y biÓn vïng n−íc xung quanh
®¶o ®Õn ®é s©u 15 - 20m
Tû lÖ 1: 100.000
Ph©n bè c¸c hÖ sinh th¸i: vïng triÒu, san h«, cá biÓn
vïng n−íc xung quanh ®¶o ®Õn ®é s©u 15 - 20m
Tû lÖ 1: 100.000
S¬ ®å ph©n vïng c¬ cÊu kinh tÕ sinh th¸i ®¶o.
Tû lÖ 1: 100.000
3
B¸o c¸o c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu c¸c chuyªn ®Ò sau:
- ChÊt l−îng m«i tr−êng n−íc cña vïng xung quanh §¶m b¶o chÊt l−îng
®¶o.
- C¸c qu¸ tr×nh ®éng lùc cña vïng n−íc xung quanh
®¶o.
- C¸c vïng sinh th¸i vµ c¸c ®Æc s¶n vïng n−íc xung
quanh ®¶o.
4
B¸o c¸o kÕt qu¶ ph©n tÝch ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng kinh tÕ x· §−îc kiÓm ta b»ng sè liÖu
héi vµ tiÒm n¨ng kinh tÕ sinh th¸i ®¶o.
thèng kª
9
X
X
§Ò tµi KC-09-12: B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
5
B¸o c¸o ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thö nghiÖm phôc håi vµ ph¸t
triÓn hÖ sinh th¸i (quy tr×nh c«ng nghÖ nu«i t«m vïng triÒu,
quy tr×nh c«ng nghÖ vµ kÕt qu¶ thùc nghiÖm trång c©y
ph¸t triÓn c¶nh quan vµ c¸c lo¹i c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ
kh¸c)
LuËn chøng khoa häc vÒ mét m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ –
sinh th¸i ®¶o.
6
§−îc kiÓm chøng b»ng kÕt
qu¶ thùc nghiÖm
§−îc kiÓm chøng b»ng kÕt
qu¶ thö nghiÖm vµ ý kiÕn
®ãng gãp cña ®Þa ph−¬ng.
§Çy ®ñ, tßa diÖn cã ®é tin
cËy vµ ®−îc l−u tr÷ trªn ®Üa
CD
5 bµi b¸o ®−îc ®¨ng tªn t¹p
chÝ khoa häc cã uy tÝn
§µo t¹o 2 th¹c sü, 1 TiÕn sÜ
10 ng−êi thµnh th¹o lý thuyÕt
vµ thùc hµnh kü thuËt nu«i
t«m
7
HÖ thèng sè liÖu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn sinh
th¸i, kinh tÕ - x· héi cña ®¶o vµ c¸c côm ®¶o nghiªn cøu.
8
KÕt qu¶ nghiªn cøu tõng b−íc ®−îc c«ng bè réng r·i tr−íc
khi ®Ò tµi nghiÖm thu.
T¹o ®iÒu kiÖn cho NCS thùc hiÖn ®Ò tµi nghiªn cøu cña
m×nh.
- Tæ chøc ®µo t¹o thanh niªn c¸c ®Þa ph−¬ng vÒ quy tr×nh
c«ng nghÖ nu«i t«m, quy tr×nh c«ng nghÖ ph¸t triÓn c¸c hÖ
sinh th¸i, quy tr×nh tæ chøc qu¶n lý nÒn kinh tÕ sinh th¸i.
Kinh phÝ thùc hiÖn ®Ò tµi ph©n theo c¸c kho¶n chi (triÖu ®ång)
Trong ®ã
ThiÕt bÞ,
Nguyªn
Thuª
Tæng sè
Nguån kinh phÝ
m¸y mãc
vËt liÖu,
kho¸n
n¨ng
chuyªn
l−îng
m«n
2
3
4
5
6
Tæng kinh phÝ:
3000,00 1124,00
359,18
994,90
23
STT
1
1
2
Trong ®ã:
* Ng©n s¸ch SNKH:
X©y dông
sö ch÷a
nhá
Chi
kh¸c
7
225,00
8
296,52
100%
37,48%
11,97%
33,16%
7.50%
9,89%
3000,00
1124,00
359,18
994,90
225,00
296,52
* C¸c nguån kh¸c
- Tù cã
- Kh¸c
10
§Ò tµi KC-09-12: B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
Ch−¬ng 1
HÖ thèng ®¶o ven bê ViÖt Nam, tiÒm n¨ng vµ ph¸t triÓn
1.1 Tæng quan vÒ hÖ thèng ®¶o ven bê ViÖt Nam
1.1.1 Ph©n bè, sè l−îng vµ diÖn tÝch c¸c ®¶o
HÖ thèng ®¶o ven bê lµ tËp hîp c¸c ®¶o, côm ®¶o ph©n bè trªn thÒm lôc ®Þa, kÓ
tõ s¸t bê ra ®Õn nh÷ng ®¶o xa nhÊt lµ B¹ch Long Vü, Hßn H¶i, BÈy C¹nh, Thæ Chu,
Phó Quèc. ë thêi ®iÓm hiÖn nay (3/2005) ch−a cã mét thèng kª míi vÒ sè l−îng vµ
diÖn tÝch c¸c ®¶o trong HT§VB ViÖt Nam nªn chóng t«i vÉn sö dông kÕ thõa sè liÖu
cña ®Ò tµi KT-03-12 1). KÕt qu¶ thèng kª vµ ®o ®¹c tiÕn hµnh trªn h¶i ®å tû lÖ
1:25000 hoÆc 1:100000 cho thÊy cã 2773 ®¶o lín nhá víi tæng diÖn tÝch 1720km2.
NÕu cã b¶n ®å tû lÖ lín h¬n th× ch¾c ch¾n sè l−îng ®¶o sÏ t¨ng lªn ®¸ng kÓ, nh−ng
chñ yÕu lµ c¸c ®¶o rÊt nhá, do vËy tæng diÖn tÝch sÏ kh«ng t¨ng nhiÒu. Tuy nhiªn
nÕu thùc hiÖn ®o b»ng m¸y vi tÝnh th× sè ®o vÒ diÖn tÝch sÏ chÝnh x¸c h¬n. Trong
tæng sè ®¶o kÓ trªn, cã 84 ®¶o cã diÖn tÝch trªn 1 km2, chiÕm tæng diÖn tÝch 1596
km2 (92.7%), cã 24 ®¶o trªn 10 km2 vµ 3 ®¶o trªn 100 km2 (b¶ng 1.1). Còng cÇn ghi
nhËn lµ cã sù kh¸c nhau nhÊt ®Þnh vÒ diÖn tÝch cña mét sè ®¶o tÝnh theo h¶i ®å víi
c¸ch tÝnh cña c¸c ®Þa ph−¬ng vµ c¸c ngµnh (vÝ dô, huyÖn ®¶o Phó Quý cã c¸c sè ®o
diÖn tÝch 32 km2, 18 km2 vµ 16 km2).
B¶ng 1.1: C¸c nhãm ®¶o ph©n chia theo diÖn tÝch
(Nguån: §Ò tµi KT-03-12, 1995)
Nhãm ®¶o theo
diÖn tÝch (km2)
< 0,001
0,001-0,005
0,005-0,01
0,01-0,05
0,05-0,1
0,1-0,5
0,5-1
1-5
5-10
10-50
50-100
≥ 100
Tæng céng
Sè ®¶o trong
nhãm
284
685
418
779
209
266
48
51
9
19
2
3
2773
Tû lÖ trªn tæng
sè ®¶o (%)
10,24
24,70
15,07
28,10
7,54
9,59
1,73
1,84
0,32
0,69
0,07
0,11
100
Tæng diÖn tÝch Tû lÖ trªn tæng diÖn
cña nhãm (km2)
tÝch c¸c ®¶o (%)
0,1129
0,01
1,6161
0,10
2,7909
0,16
17,6136
1,02
14,5312
0,84
52,8745
3,07
34,7793
2,02
121,6281
7,07
61,5910
3,58
375,6273
21,83
133,7727
7,77
903,9378
52,53
1720,8754
100
Theo c¸ch ph©n lo¹i cña UNESCO, 1991 (®¶o nhá lµ ®¶o cã diÖn tÝch < 2000
km , ®¶o rÊt nhá cã diÖn tÝch <100km2) th× tÊt c¶ c¸c ®¶o ven bê ViÖt Nam ®Òu
thuéc lo¹i ®¶o nhá vµ rÊt nhá. Trong c«ng tr×nh nµy, ®Ó tiÖn m« t¶, chóng t«i t¹m
2
1)
§Ò tµi: “§¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ kinh tÕ - x· héi hÖ thèng ®¶o ven bê ViÖt
Nam trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi biÓn”, 1991-1995 (chñ nhiÖm Lª §øc An), thuéc ch−¬ng tr×nh
nghiªn cøu biÓn KT- 03.
11
§Ò tµi KC-09-12: B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
ph©n chia nh− sau: ®¶o lín lµ ®¶o cã diÖn tÝch >100 km2, cã 3 ®¶o lµ Phó Quèc
(583km2), C¸i BÇu (190km2), C¸t Bµ (163km2); ®¶o t−¬ng ®èi lín cã diÖn tÝch 20100 km2 (7 ®¶o); ®¶o trung b×nh cã diÖn tÝch 5-20 km2 (23 ®¶o); ®¶o nhá cã diÖn
tÝch 0,5-5 km2 (99 ®¶o) vµ ®¶o rÊt nhá cã diÖn tÝch < 0,5 km2 (2641 ®¶o, chiÕm 95%
tæng sè ®¶o).
C¸c ®¶o chñ yÕu tËp trung ë vïng biÓn ven bê B¾c Bé vµ ven bê Nam Bé (b¶ng
1.2). Cã 4 tØnh nhiÒu ®¶o nhÊt lµ Qu¶ng Ninh 2078 ®¶o (74,94% tæng sè ®¶o), H¶i
Phßng 243 ®¶o (8,76%), Kiªn Giang 159 ®¶o (5,73%), Kh¸nh Hoµ 106 ®¶o (3,82%).
B¶ng 1.2: Sè l−îng vµ diÖn tÝch hÖ thèng ®¶o ven bê ViÖt Nam theo c¸c vïng
(Nguån: §Ò tµi KT-03-12, 1995)
TT
I
II
III
IV
Vïng
Ven bê
B¾c Bé
Ven bê B¾c
Trung Bé
Ven bê Nam
Trung Bé
Ven bê
Nam Bé
Tæng
Toµn hÖ thèng ®¶o
Sè
DiÖn tÝch
%
®¶o
(km2)
%
C¸c ®¶o cã diÖn tÝch ≥ 1 km2
Sè
DiÖn tÝch
%
%
®¶o
(km2)
2321
83,70
841,1571
48,88
50
59,52
761,1914
47,68
57
2,06
14,2478
0,83
3
3,57
9,424
0,59
200
7,21
172,0015
9,99
16
21,43
153,5418
9,61
195
7,01
693,4690
40,30
15
15,47
672,3997
42,12
2773
100
1720,8754
100
84
100
1596,5569
100
1.1.2 §iÒu kiÖn tù nhiªn
HT§VB ViÖt Nam n»m trªn r×a cña lôc ®Þa bÞ lón ch×m, vÒ mÆt ®Þa chÊt mang
®Æc ®iÓm cña c¸c vïng lôc ®Þa kÕ cËn. Chóng ®−îc cÊu t¹o bëi nhiÒu lo¹i ®¸ cã
nguån gèc vµ tuæi kh¸c nhau, tõ Cæ sinh ®Õn §Ö tø, ph©n bè kh¸c nhau theo c¸c
vïng biÓn. NÕu nh− c¸c ®¶o ven bê B¾c Bé cÊu t¹o tõ c¸c ®¸ trÇm tÝch th× c¸c ®¶o
ven bê Trung Bé cã nguån gèc chñ yÕu lµ ®¸ magma x©m nhËp vµ phun trµo, trong
khi c¸c ®¶o ven bê Nam Bé cÊu t¹o bëi c¶ ®¸ trÇm tÝch vµ magma. Trªn thÒm lôc
®Þa, n¬i ph©n bè HT§VB, trong Kainozoi c¸c ho¹t ®éng ®øt g·y vµ h¹ lón ®· t¹o ra
nhiÒu bån tròng s©u nèi tiÕp tõ b¾c vµo nam. Trong Neogen §Ö tø sôt vâng tiÕp tôc
vµ ho¹t ®éng phun trµo bazan ë vïng biÓn Trung Bé ®· t¹o ra c¸c ®¶o Cån cá, Lý
S¬n, Phó Quý… HT§VB n»m trªn c¸c vïng cã chÕ ®é ®éng ®Êt kh¸c nhau, tõ vïng
cã Mmax = 6 ë ven bê B¾c Bé vµ Thanh – NghÖ TÜnh, ®Õn Mmax = 5,5 ë ven bê
Trung Bé vµ yÕu h¬n víi Mmax = 3-4 ë ven bê t©y Nam Bé (theo Ph¹m V¨n Thôc,
2004).
§Þa h×nh c¸c ®¶o chñ yÕu lµ ®åi nói thÊp, ®é dèc s−ên 15-35o. Cã 8 ®¶o cã ®é
cao trªn 400m, phæ biÕn h¬n c¶ lµ ë ®é cao 100-200m. TuyÖt ®¹i ®a sè c¸c ®¶o ®ang
chÞu qu¸ tr×nh ph¸ huû (bãc mßn, mµi mßn) m¹nh mÏ, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c ®¶o
nhá vµ rÊt nhá. §Þa h×nh ®¶o th−êng cã cÊu t¹o bÊt ®èi xøng, ®ång thêi vÉn cßn gi÷
®−îc di tÝch cña c¸c mÆt san b»ng Neogen - §Ö tø. C¸c kiÓu ®Þa h×nh phæ biÕn nhÊt
cña HT§VB lµ c¸c kiÓu ®Þa h×nh nói thÊp trªn ®¸ v«i, trªn ®¸ bazan, ®¸ granit vµ
trªn c¸c ®¸ trÇm tÝch cã thÕ n»m kh¸c nhau (uèn nÕp, ®øt g·y m¹nh hoÆc n»m ngang
- ®¬n nghiªng…). Giai ®o¹n tr−íc §Ö tø, c¸c ®Þa h×nh hiÖn nay lµ ®¶o chñ yÕu trong
®iÒu kiÖn lôc ®Þa, xen kÏ víi ®iÒu kiÖn biÓn n«ng tõng khu vùc. Trong §Ö tø chóng
trë thµnh c¸c ®¶o biÓn thùc thô, tuy nhiªn trong nh÷ng thêi kú biÓn rót (thêi kú b¨ng
12
§Ò tµi KC-09-12: B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
hµ) ®a sè chóng l¹i trë thµnh c¸c ®åi nói sãt næi trªn mét mÆt ®ång b»ng bãc mßn tÝch tô ven biÓn.
Trªn c¸c ®¶o ven bê chñ yÕu lµ c¸c lo¹i ®Êt feralit trªn vá phong ho¸ ®¸ v«i, ®¸
bazan, ®¸ sa diÖp th¹ch, trªn s¶n phÈm dèc tô, vµ ®Êt c¸t, ®Êt mÆn ven biÓn. Nh×n
chung tÇng ®Êt trªn c¸c ®¶o th−êng máng, th−êng xuyªn bÞ röa tr«i, nghÌo chÊt dinh
d−ìng, riªng ®Êt h×nh thµnh trªn ®¸ bazan cã chÊt dinh d−ìng kh¸ h¬n.
Do ¶nh h−ëng cña biÓn vµ ®Þa h×nh, khÝ hËu c¸c ®¶o ven bê ®iÒu hoµ h¬n so víi
lôc ®Þa, ®ång thêi còng ph©n ho¸ theo c¸c vïng biÓn. Nh×n chung, chÕ ®é nhiÖt vµ
bøc x¹ t¨ng dÇn tõ b¾c vµo nam, giã mïa ®«ng b¾c, s−¬ng mï vµ b·o ¶nh h−ëng
nhiÒu ®Õn c¸c ®¶o ven bê B¾c Bé vµ B¾c Trung Bé. L−îng m−a vµ ®é Èm kh«ng khÝ
t¹i c¸c ®¶o ven bê Nam Trung Bé thÊp h¬n c¸c vïng ®¶o kh¸c. Dùa vµo chØ tiªu nÒn
nhiÖt mïa ®«ng cã thÓ chia c¸c vïng biÓn vµ ®¶o ven bê thµnh 4 vïng cã ®iÒu kiÖn
khÝ hËu kh¸c nhau víi c¸c ranh giíi lµ gÇn c¸c vü tuyÕn 18oN (ngang §Ìo Ngang),
vü tuyÕn 16oN (ngang ®Ìo H¶i V©n) vµ vü tuyÕn 10o30’N (ngang Bµ RÞa). NhËn thÊy
møc ®é thuËn lîi cña ®iÒu kiÖn khÝ hËu cho c¸c ho¹t ®«ng kinh tÕ t¨ng dÇn tõ vïng
phÝa b¾c ®Õn vïng phÝa nam. ChØ cã c¸c ®¶o lín vµ trung b×nh míi cã hÖ thèng khe
suèi víi n−íc ch¶y th−êng xuyªn hoÆc ®Þnh kú nh−ng kh«ng ph¶i tÊt c¶ ®Òu cã. Sè
®¶o cã n−íc mÆt th−êng xuyªn ngµy cµng Ýt ®i do líp phñ rõng bÞ mÊt.
ChÕ ®é h¶i v¨n quanh c¸c ®¶o ven bê ph©n ho¸ theo c¸c vïng khÝ hËu vµ theo
mïa, trong ®ã giã mïa ®«ng b¾c vµ t©y nam lµ yÕu tè chi phèi quan träng. Sãng phô
thuéc vµo chÕ ®é giã, cã ®é cao tõ 1-2 m ®Õn 2-3 m, khi b·o cã thÓ ®¹t 6-7 m.
HT§VB n»m trong c¸c vïng biÓn cã ®ñ 4 lo¹i thñy triÒu (nhËt triÒu ®Òu vµ kh«ng
®Òu, b¸n nhËt triÒu ®Òu vµ kh«ng ®Òu), cã ®é cao tõ d−íi 1 m ®Õn 3-4 m. Dßng ch¶y
biÓn ven c¸c ®¶o phô thuéc vµo mïa giã, vµo ®Þa h×nh bê vµ ®¸y biÓn, th−êng mïa
®«ng cã h−íng ®«ng b¾c, mïa hÌ h−íng t©y nam. NhiÖt ®é tÇng mÆt cña n−íc biÓn
ven bê t¨ng dÇn tõ b¾c vµo nam, nhÊt lµ vµo mïa ®«ng. Biªn ®é nhiÖt n¨m gi¶m tõ
b¾c (14oC ë C« T«) ®Õn nam (1-3oC ë Phó Quèc). §é mÆn vïng biÓn ven bê thay ®æi
theo mïa trung b×nh n¨m ®¹t 25-30%o. §é mÆn lín ë quanh c¸c ®¶o miÒn Trung
(30-34%o) vµ Nam Bé (30-31%o).
Rõng ®−îc b¶o vÖ tèt trªn mét sè ®¶o lµ V−ên Quèc gia hay khu b¶o tån thiªn
nhiªn nh− Ba Mïn, C¸t Bµ, C«n §¶o, Phó Quèc, Cï Lao Chµm, Hßn Khoai…, cßn
l¹i nãi chung nhiÒu ®¶o ®· bÞ khai th¸c qu¸ møc, th¶m thùc vËt trªn hÇu hÕt c¸c ®¶o
thuéc vÞnh B¾c Bé bÞ tµn ph¸, ¶nh h−ëng nghiªm träng ®Õn tµi nguyªn n−íc ngät vµ
®Êt. C¸c kiÓu th¶m chÝnh gåm: rõng kÝn th−êng c©y l¸ réng, tr¶ng c©y bôi, tr¶ng cá
thø sinh, rõng tre nøa, rõng rông l¸… vµ th¶m c©y trång. ¦íc tÝnh s¬ bé, rõng c¸c
lo¹i trªn HT§VB chiÕm kho¶ng 40% diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn. Ngµnh thùc vËt h¹t kÝn
thèng trÞ trªn ®¶o, trong ®ã c¸c hä cã nhiÒu loµi gåm thÇu dÇu, cµ phª, ®Ëu, na…
Th¶m thùc vËt trªn c¸c ®¶o Nam Bé cã yÕu tè kh¸c biÖt víi c¸c ®¶o ven bê B¾c Bé
víi nhiÒu lo¹i ®Æc h÷u.
1.1.3 Gi¸ trÞ vÒ vÞ thÕ vµ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn
HT§VB ViÖt Nam cã vÞ thÕ ®Æc biÖt quan träng c¶ vÒ mÆt chÝnh trÞ, kinh tÕ, x·
héi. §©y lµ nÒn t¶ng ph¸p lý v÷ng ch¾c ®Ó v¹ch ®−êng c¬ së tÝnh chiÒu réng l·nh h¶i
(chñ quyÒn tuyÖt ®èi nh− trªn ®Êt liÒn ®−îc më réng ra phÝa biÓn trªn 200.000 km2),
vµ c¸c vïng biÓn chñ quyÒn, lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó kh¼ng ®Þnh chñ quyÒn quèc gia trªn
biÓn vµ thÒm lôc ®Þa. HT§VB cßn lµ tiÒn ®ån v÷ng ch¾c trªn biÓn (nh− nh÷ng chiÕn
13
§Ò tµi KC-09-12: B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
h¹m kh«ng thÓ bÞ ®¸nh ch×m) gi÷ g×n an ninh vµ b¶o vÖ ®Êt n−íc, lµ ®Þa bµn thuËn
lîi phôc vô khai th¸c tµi nguyªn biÓn (dÇu khÝ, h¶i s¶n) vµ dÞch vô biÓn (giao th«ng,
cøu hé…), lµ cÇu nèi ph¸t huy thÕ m¹nh cña d¶i ven biÓn ®Ó tiÕn ra ®¹i d−¬ng, lµ
cöa ngâ giao l−u víi n−íc ngoµi, ®ång thêi còng lµ vÞ trÝ trung chuyÓn tõ ®Êt liÒn nèi
víi c¸c ®¶o vµ quÇn ®¶o kh¬i xa nh− Hoµng Sa, Tr−êng Sa.
Nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn trªn c¸c ®¶o rÊt ®a d¹ng. MÆc dï c¸c d¹ng tµi
nguyªn kho¸ng s¶n, n−íc, ®Êt lµ h¹n chÕ nh−ng bï l¹i tµi nguyªn du lÞch vµ sinh vËt
l¹i lµ mét thÕ m¹nh. HT§VB n»m gÇn c¸c bån tròng cã triÓn väng dÇu khÝ nh− tròng
S«ng Hång, tròng Phó Kh¸nh, Cöu Long, Nam C«n S¬n vµ Thæ Chu-M· Lai. Cã
kho¶ng 30 lo¹i h×nh kho¸ng s¶n trªn HT§VB, trong ®ã nhãm kho¸ng s¶n ch¸y (than
®¸) cã gi¸ trÞ kinh tÕ h¬n c¶, kho¸ng s¶n vËt liÖu x©y dùng phong phó, ngoµi ra cßn
cã c¸t thuû tinh, cao lanh, photphorit… Quü ®Êt trªn ®¶o h¹n hÑp, ®é ph× kÐm, tÇng
máng. §Êt n«ng nghiÖp ®−îc sö dông kho¶ng 5-20% ®Êt tù nhiªn. Nh×n chung trªn
toµn HT§VB cßn kho¶ng gÇn 50% ®Êt tù nhiªn (gåm tr¶ng cá, c©y bôi, ®¸ lé…).
CÇn t¨ng tû lÖ che phñ cña rõng lªn 70% diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn. N−íc lµ tµi nguyªn
rÊt quan träng ®èi víi HT§VB, nh−ng tr÷ l−îng kh«ng nhiÒu vµ phÇn lín c¸c ®¶o
®Òu gÆp khã kh¨n vÒ n−íc. Nh÷ng ®¶o ven bê B¾c Bé cã kh¶ n¨ng khai th¸c n−íc
mÆt vµ n−íc ngÇm ®Ó phôc vô d©n sinh lµ VÜnh Thùc, C¸i Chiªn, Cao L« (Ba Mïn),
C¶nh C−íc (Qu¸n L¹n), Ngäc Võng, V¹n C¶nh, C« T«, Thanh L©n, Trµ B¶n, C¸i
BÇu, C¸t Bµ, B¹ch Long Vü… C¸c ®¶o ven bê Trung Bé vµ Nam Bé cã kh¶ n¨ng cÊp
n−íc ë møc ®é kh¸c nhau lµ Cï Lao Chµm, Lý S¬n, Phó Quý, C«n §¶o, Hßn Khoai,
Thæ Chu, Phó Quèc, Hßn Tre, Hßn Bµ, Hßn R¸i…
Thùc vËt trªn ®¶o tr−íc hÕt cã gi¸ trÞ khoa häc víi 8 loµi ®Æc h÷u ë C«n §¶o vµ
Phó Quèc. Trªn c¸c ®¶o ven bê B¾c Bé cã trªn 800 loµi víi 23 loµi c©y quý hiÕm,
c¸c ®¶o ven bê Nam Bé cã trªn 1300 loµi, víi 20 loµi quý hiÕm. Trªn ®¶o cã nhiÒu
c©y lÊy gç, c©y thuèc, c©y ¨n qu¶, c©y c¶nh, c©y thøc ¨n cho ng−êi vµ gia sóc.
Nh−ng gi¸ trÞ quan träng nhÊt cña th¶m thùc vËt trªn ®¶o lµ b¶o vÖ m«i tr−êng sinh
th¸i, b¶o vÖ tµi nguyªn ®Êt vµ n−íc cña ®¶o.
§éng vËt hoang d· trªn ®¶o ®a d¹ng vµ ®Æc thï cho thiªn nhiªn nhiÖt ®íi. §·
thèng kª s¬ bé ®−îc 64 loµi thó, 194 loµi chim, 72 loµi bß s¸t vµ 15 loµi Õch nh¸i.
Cã 41 loµi ®· ghi vµo S¸ch ®á ViÖt Nam. Cã nhiÒu loµi ®Æc h÷u nh− Voäc ®Çu tr¾ng
ë C¸t Bµ, V−în tay tr¾ng ë Phó Quèc, Sãc ®en ë C«n §¶o… C¸c s¶n phÈm cña ®éng
vËt hoang d· trªn ®¶o cã lîi Ých kinh tÕ ®¸ng kÓ nh− tæ yÕn hµng vµ c¸c thùc phÈm
kh¸c, d−îc liÖu (cao x−¬ng, mËt tr¨n, näc r¾n…), mü nghÖ (®åi måi). Tuy nhiªn, ý
nghÜa lín nhÊt cña ®éng vËt hoang d· trªn ®¶o lµ gi¸ trÞ vÒ nguån gen vµ ®a d¹ng
sinh häc cña chóng.
Sinh vËt trªn b·i triÒu vµ vïng biÓn quanh ®¶o rÊt phong phó vµ cã gi¸ trÞ kinh
tÕ cao. Ngoµi c¸c sè liÖu ®· nªu trong b¸o c¸o vÒ ®¶o Ngäc Võng, côm ®¶o Hßn
Khoai vµ Cï Lao Chµm, cã thÓ bæ sung thªm lµ:
- Vïng biÓn quanh ®¶o C« T« - Thanh L©n ®· biÕt 127 loµi thùc vËt phï du, 54
loµi ®éng vËt phï du, 100 loµi ®éng vËt ®¸y (víi bµo ng−, trai ngäc, èc nãn, h¶i
s©m…), 70 loµi san h«, 74 loµi rong biÓn, h¬n 120 loµi c¸ víi 13 loµi c¸ kinh tÕ, s¶n
l−îng cao vµ lµ mét ng− tr−êng quan träng khai th¸c mùc.
- Vïng biÓn Hßn Mª, Hßn NÑ cã 185 loµi ®éng vËt phï du, 153 loµi thùc vËt
phï du, 253 loµi ®éng vËt ®¸y. C¸c b·i c¸, t«m, mùc cã mËt ®é lín vµ tr÷ l−îng cao.
14
§Ò tµi KC-09-12: B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
- Vïng biÓn quanh ®¶o Phó Quý cã c¸c b·i c¸, t«m, mùc lín, tr÷ l−îng vµ kh¶
n¨ng khai th¸c lín. Ngoµi ra cßn cã 220 loµi san h«, 45 loµi rong biÓn.
- Vïng biÓn quanh c¸c ®¶o Kiªn H¶i, Phó Quèc còng cã nhiÒu b·i t«m, b·i c¸
víi tr÷ l−îng vµ kh¶ n¨ng khai th¸c lín.
Nh×n chung, nguån lîi sinh vËt vïng triÒu cña c¸c ®¶o ven bê B¾c Bé vµ B¾c
Trung Bé phong phó h¬n vïng triÒu phÝa nam, ng−îc l¹i nguån lîi vÒ c¸, t«m, mùc
vïng biÓn phÝa nam l¹i phong phó h¬n.
TiÒm n¨ng du lÞch, nhÊt lµ du lÞch sinh th¸i cña HT§VB rÊt to lín do cã −u thÕ
®Æc biÖt vÒ c¶nh quan ®a d¹ng, khÝ hËu trong lµnh, thÕ giíi ®éng thùc vËt nhiÖt ®íi
phong phó, ®Æc thï ®Þa chÊt - ®Þa m¹o ®éc ®¸o… Vïng du lÞch biÓn B¾c Bé næi tiÕng
víi c¸c nhãm ®¶o thuéc vÞnh H¹ Long – mét di s¶n thiªn nhiªn thÕ giíi vÒ c¶nh
quan vµ ®Þa chÊt-®Þa m¹o, vÞnh B¸i Tö Long, quÇn ®¶o C¸t Bµ (c¸c v−ên quèc gia
ngµy nay ®−îc UNESCO c«ng nhËn lµ khu dù tr÷ sinh quyÓn do tÝnh ®a d¹ng sinh
häc cao), vïng ®¶o Trµ B¶n, Ngäc Võng, C« T«, VÜnh Thùc… C¸c ®¶o vïng biÓn
B¾c Trung Bé cã thÓ kÓ ®Õn Hßn Mª, Cån Cá, vïng biÓn Nam Trung Bé næi tiÕng
víi c¸c ®¶o thuéc Phó Yªn, Kh¸nh Hoµ, c¸c vÞnh V¨n Phong, Nha Trang, Cam
Ranh, M¸i Nhµ, Hßn Lín, Mü Giang, Hßn Tre, Hßn YÕn, Hßn Mun, B×nh Ba…,
ngoµi ra còng ph¶i kÓ ®Õn Cï Lao Chµm, Lý S¬n, Phó Quý… T¹i vïng biÓn Nam
Bé, tiÒm n¨ng du lÞch lín næi tiÕng thuéc vÒ côm ®¶o C«n §¶o, Phó Quèc - lµ c¸c
v−ên quèc gia, ngoµi ra cßn cã Hßn Khoai, Thæ Chu, Nam Du… C¸c s¶n phÈm du
lÞch cña HT§VB rÊt phong phó, tõ tham quan th¾ng c¶nh, t×m hiÓu c¸c hÖ sinh th¸i
®éng thùc vËt biÓn - ®¶o, ®Õn gi¶i trÝ, thÓ thao, th¸m hiÓm, hoÆc nghØ d−ìng, nghiªn
cøu khoa häc…
1.1.4 D©n c−, kinh tÕ - x· héi
VÒ lÞch sö khai ph¸ vµ qu¶n lý HT§VB. C¸c tµi liÖu kh¶o cæ vµ lÞch sö cho
phÐp kh¼ng ®Þnh c¸c ®¶o ven bê lµ mét bé phËn l·nh thæ cña ViÖt Nam tõ xa x−a.
Vµo cuèi thêi kú ®¸ míi (di chØ Soi Nhô 10.000 - 14.000 n¨m) con ng−êi Hoµ B×nh,
B¾c S¬n ®· di c− ®Õn vïng ®¶o ®«ng b¾c víi sè l−îng kh«ng nhá. §Õn v¨n ho¸ H¹
Long (3.500-4000 n¨m) con ng−êi ®· sinh c¬ lËp nghiÖp c¶ ë trªn ®¶o vµ c¶ ë d¶i
lôc ®Þa ven biÓn. C¸c ®¶o ven bê Trung Bé vµ Nam Bé ®−îc c¸c ng−êi tiÒn Sa
Huúnh vµ hËu kú ®¸ míi tiÕn ra khai khÈn muén h¬n, vµo kho¶ng 3000-4000 n¨m
tr−íc. Tµi liÖu lÞch sö ®· chøng tá c¸c ®¶o ven bê cßn lµ cöa ngâ, lµ n¬i giao l−u v¨n
ho¸, th−¬ng m¹i cña c− d©n cæ ViÖt Nam víi nhiÒu khu vùc kh¸c nhau trªn thÕ giíi,
®Æc biÖt lµ côm c¶ng V©n §ån ë vÞnh B¾c Bé, côm ®¶o Cï Lao Chµm ë cöa ngâ
c¶ng-thÞ Héi An.
VÒ D©n c− trªn c¸c ®¶o. Trong tæng sè 2773 ®¶o ®· thèng kª, cã kho¶ng 66
®¶o cã d©n ë th−êng xuyªn víi tæng sè kho¶ng trªn d−íi 200 ngh×n ng−êi. Tû lÖ gia
t¨ng d©n sè tù nhiªn t−¬ng ®èi lín, tõ 2,1 ®Õn 2,5%, ®ång thêi sù biÕn ®éng c¬ häc
cña d©n sè còng rÊt lín do nhiÒu nguyªn nh©n vÒ chÝnh trÞ, qu©n sù, qu¶n lý vµ tµi
nguyªn. Nh×n chung, c¸c ®¶o thuéc H¶i Phßng, Qu¶ng Ninh vµ Nam Bé ®· cã biÕn
®éng nhiÒu vÒ d©n c−, cßn c¸c ®¶o ven bê miÒn Trung t−¬ng ®èi æn ®Þnh h¬n. Cã
hiÖn t−îng d©n ë ®¶o nhá chuyÓn dÇn vµo c¸c ®¶o lín hoÆc vµo ®Êt liÒn. D©n c− trªn
c¸c ®¶o ®¹i bé phËn lµ ng−êi Kinh, trªn mét sè ®¶o thuéc Nam Bé cã ng−êi Hoa vµ
Kh¬ Me. D©n trªn ®¶o th−êng theo ®¹o PhËt, mét sè Ýt theo ®¹o Tin lµnh.
15
§Ò tµi KC-09-12: B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
VÒ kinh tÕ - x· héi. ¦íc tÝnh trªn c¸c ®¶o cã kho¶ng trªn 25000 lao ®éng lµm
nghÒ c¸, ®«ng nhÊt lµ ë vïng biÓn miÒn Trung vµ Nam Bé. Cã sù kh¸c nhau nhiÒu
vÒ tû lÖ lao ®éng ng− nghiÖp ë mçi ®¶o, biÕn ®éng tõ 20 ®Õn 60% tæng lao ®éng cña
®¶o. Do thiÕu c¸c ®iÒu kiÖn h¹ tÇng kü thuËt, c«ng suÊt tµu thuyÒn l¹i nhá bÐ nªn
s¶n l−îng ®¸nh b¾t h¶i s¶n cña c¸c ®¶o kh«ng nhiÒu. NghÒ nu«i trång h¶i s¶n trªn
®¶o kh«ng cã truyÒn thèng, chØ míi ®−îc ph¸t triÓn ë mét sè n¬i, cßn gÆp nhiÒu khã
kh¨n, theo ®ã dÞch vô nghÒ c¸ kÐm ph¸t triÓn. N«ng nghiÖp trªn c¸c ®¶o lµ nghÒ thu
hót nhiÒu lao ®éng h¬n c¶, mét sè ®¶o nghÒ n«ng lµ ho¹t ®éng chñ yÕu nh− VÜnh
Thùc, C¸i Chiªn, Lý S¬n… Quü ®Êt n«ng nghiÖp trªn ®¶o gi¶m dÇn, ®Æc biÖt lµ lóa
n−íc, n¨ng suÊt lóa, mµu ®Òu thÊp. CÇn thiÕt ph¶i chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång sang
ph¸t triÓn c©y dµi ngµy vµ rau qu¶. Ch¨n nu«i trªn ®¶o nãi chung kÐm ph¸t triÓn, t¹i
mét sè ®¶o lín ch¨n nu«i chØ nh»m ®¶m b¶o mét phÇn nhu cÇu t¹i chç. C«ng nghiÖp
vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp chiÕm mét vÞ trÝ khiªm tèn trªn nÒn kinh tÕ h¶i ®¶o, ph©n bè
chñ yÕu ë c¸c huyÖn lþ, thÞ trÊn. ë c¸c huyÖn ®¶o lín (V©n §ån, C¸t H¶i, Phó
Quèc) gi¸ trÞ tæng s¶n l−îng c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp chiÕm kho¶ng 1/4
nÒn kinh tÕ cña huyÖn, vµ triÓn väng sÏ dÇn ®−îc t¨ng lªn, nhÊt lµ ®èi víi c¸c ®¶o cã
vÞ trÝ thuËn lîi nh− C« T«, C¸i BÇu, C¸t Bµ, B¹ch Long Vü, Phó Quý, C«n §¶o, Phó
Quèc…
Tµi nguyªn du lÞch ®¶o-biÓn ®· b−íc ®Çu ®−îc khai th¸c, triÓn väng ph¸t triÓn
ngµy cµng lín nh− ë c¸c ®¶o vÞnh H¹ Long, Cï Lao Chµm, Lý S¬n, Nha Trang, C«n
§¶o, Phó Quèc… cã sù kÕt hîp víi c¸c tuyÕn, c¸c trung t©m du lÞch trªn bê. VÊn ®Ò
quan träng lµ ph¶i c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn giao th«ng gi÷a ®¶o víi ®¶o vµ víi ®Êt liÒn,
x©y dùng c¬ së h¹ tÇng trªn ®¶o vµ nhÊt lµ b¶o ®¶m an ninh quèc phßng vµ an toµn
®èi víi kh¸ch trong vµ ngoµi n−íc.
Sù ph¸t triÓn v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ ë h¶i ®¶o cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, nhÊt
lµ ë c¸c ®¶o nhá, Ýt d©n, xa trung t©m huyÖn. HiÖn nay c¸c trung t©m huyÖn ®· cã
tr−êng phæ th«ng trung häc, c¸c x· cã tr−êng phæ th«ng c¬ së, ®iÒu kiÖn gi¸o dôc
t−¬ng ®èi tèt ë c¸c ®¶o lín nh− C« T«, C¸i BÇu, C¸t Bµ, Lý S¬n, Phó Quý, C«n §¶o,
Phó Quèc. DÞch vô y tÕ trªn ®¶o còng ch−a ph¸t triÓn, nhiÒu ®¶o nhá kh«ng cã nhµ
vÖ sinh, mét vµi ®¶o lín ®· ®¶m b¶o ®−îc c¸c ca cÊp cøu, phÉu thuËt kh«ng phøc
t¹p. Tuy vËy c¸c ca cÊp cøu ë ®¶o th−êng vÉn ph¶i chuyÓn vµo ®Êt liÒn.
Nh×n chung khai th¸c kinh tÕ vµ tæ chøc x· héi trªn HT§VB cßn theo kiÓu
truyÒn thèng, thÓ hiÖn tr−íc hÕt lµ d©n ra ®¶o ®Ó khai th¸c n«ng l©m nghiÖp nh− ë
®Êt liÒn nh−ng trªn mét quü ®Êt Ýt ái vµ chÊt ®Êt nghÌo dinh d−ìng, thiÕu n−íc, sau
n÷a lµ kÕt hîp ®¸nh b¾t thu l−îm h¶i s¶n. Râ rµng khai th¸c ®¶o nh− vËy míi chØ
dùa vµo mÆt h¹n chÕ cña ®¶o mµ ch−a dùa vµo thÕ m¹nh vèn cã cña chóng - ®ã lµ
n¬i cã mét thÕ giíi thùc vËt vµ ®éng vËt phong phó, nhiÒu gièng loµi ®Æc h÷u, quý
hiÕm, n¬i cã nhiÒu c¶nh quan ®a d¹ng, nhiÒu th¾ng c¶nh næi tiÕng, n¬i cã ®iÒu kiÖn
khÝ hËu lý t−ëng cho nghØ d−ìng… vµ nhÊt lµ n¬i cã −u thÕ tuyÖt vêi vÒ vÞ thÕ. Ph¸t
triÓn kinh tÕ-sinh th¸i, nhÊt lµ du lÞch-sinh th¸i lµ h−íng ph¸t triÓn bÒn v÷ng cho
HT§VB ViÖt Nam.
1.1.5 C¸c vïng ®¶o ven bê
ViÖc ph©n chia c¸c vïng ®¶o ven bê phôc vô c«ng t¸c ®Þnh h−íng ph¸t triÓn
kinh tÕ-x· héi theo vïng biÓn. C¸c ®¶o ph©n bè r¶i r¸c, tËp hîp thµnh côm hoÆc ®éc
lËp trªn mét vïng biÓn x¸c ®Þnh, v× vËy ph©n chia c¸c vïng ®¶o còng ®ång thêi lµ
16
§Ò tµi KC-09-12: B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
ph©n chia c¸c vïng biÓn trªn ®ã cã ®¶o. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm vÒ vÞ trÝ ®Þa lý, c¸c
®iÒu kiÖn tù nhiªn, trong ®ã cã ®iÒu kiÖn khÝ hËu, thÕ giíi sinh vËt, ®Þa chÊt… ®ång
thêi xem xÐt ®Õn mèi liªn hÖ víi c¸c vïng lôc ®Þa kÕ cËn, cã thÓ s¬ bé chia HT§VB
thµnh 2 miÒn, 4 vïng vµ 14 côm ®¶o (h×nh 1.1).
H×nh 1.1: S¬ ®å c¸c vïng vµ c¸c côm ®¶o ven bê ViÖt Nam
17
§Ò tµi KC-09-12: B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
MiÒn ®¶o ven bê phÝa b¾c (A) tõ vïng biÓn Qu¶ng Ninh ®Õn Thõa Thiªn HuÕ,
bao gåm 2 vïng ®¶o lµ ven bê B¾c Bé (I) vµ ven bê B¾c Trung Bé (II). MiÒn ®¶o ven
bê phÝa nam (B) tõ vïng biÓn §µ N½ng ®Õn vïng biÓn Kiªn Giang, còng bao gåm 2
vïng ®¶o lµ ven bê Nam Trung Bé (III) vµ ven bê Nam Bé (IV).
Vïng ®¶o ven bê B¾c Bé (I) chiÕm 83% vÒ sè l−îng ®¶o vµ 48,88% vÒ diÖn
tÝch (841 km2) cña toµn HT§VB. Ngoµi ®¶o B¹ch Long Vü (côm 4) ®øng ®éc lËp
gi÷a vÞnh B¾c Bé, c¸c ®¶o ven bê Qu¶ng Ninh-H¶i Phßng cã thÓ chia lµm 3 côm
(líp) ®¶o kÐo dµi theo ph−¬ng ®«ng b¾c-t©y nam kÓ tõ gi¸p bê ra líp ngoµi tiÒn tiªu
lµ: 1) Côm gi¸p bê Qu¶ng Ninh (VÜnh Thùc, C¸i Chiªn, C¸i BÇu…), 2) Côm ®¶o
vÞnh H¹ Long-B¸i Tö Long (gåm Ba Mïn, Qu¸n L¹n, Trµ B¶n, Ngäc Võng, C¸t
Bµ…) vµ 3) Côm ®¶o C« T«-Long Ch©u (Chµng T©y, C« T«, Thanh L©n, Th−îng
Mai, H¹ Mai ®Õn quÇn ®¶o Long Ch©u).
Vïng ®¶o ven bê B¾c Trung Bé (II) cã kho¶ng 57 ®¶o (20%) víi trªn 14 km2
diÖn tÝch (0,8%), gåm 2 côm ®¶o vµ mét sè ®¶o nhá ph©n t¸n: 5) côm Hßn Mª-Hßn
M¸t vµ 6) côm Cån Cá. ë ®©y muèn nhÊn m¹nh ranh giíi vÞnh B¾c Bé theo HiÖp
®Þnh ViÖt Trung ph©n ®Þnh vÞnh B¾c Bé, lµ ®−êng nèi tõ mòi Oanh Ca ®¶o H¶i Nam
qua Cån Cá vµo bê biÓn tØnh Qu¶ng B×nh.
Vïng ®¶o ven bê Nam Trung Bé (III) cã kho¶ng 200 ®¶o (7,2%) víi trªn 170
km diÖn tÝch (10%), gåm 3 côm ®¶o: 7) côm Cï Lao Chµm-Lý S¬n, 8) côm ®¶o ven
bê B×nh §Þnh-Kh¸nh Hoµ (Cï Lao Xanh, Hßn Lín, Hßn Tre, B×nh Ba…) vµ 9) côm
Phó Quý.
2
Vïng ®¶o ven bê Nam Bé (IV) cã kho¶ng 195 ®¶o (7,01%) víi 693 km2 diÖn
tÝch (40,3%) gåm 5 côm ®¶o: 10) côm C«n §¶o, 11) côm Hßn Khoai, 12) côm Kiªn
H¶i (Hßn Tre, Hßn R¸i, Nam Du…), 13) côm ven bê Kiªn L−¬ng-Hµ Tiªn (Hßn
NghÖ, Hßn Ngang, Hßn §èc…) vµ 14) côm Phó Quèc (Phó Quèc, Hßn Th¬m, Thæ
Chu).
Qua s¬ bé ph©n chia c¸c vïng ®¶o nªu trªn nhËn thÊy vïng ®¶o ven bê B¾c Bé
(I) vµ vïng ®¶o ven bê Nam Bé (IV) cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ ®¶o-biÓn lín
h¬n c¶, ®Æc biÖt lµ vÒ ng− nghiÖp, du lÞch vµ dÞch vô biÓn. C¸c côm ®¶o cã triÓn
väng ph¸t triÓn m¹nh mÏ kinh tÕ biÓn tæng hîp gåm H¹ Long-B¸i Tö Long, C« T«Long Ch©u, ven bê B×nh §Þnh-Kh¸nh Hoµ, Phó Quý, C«n §¶o vµ Phó Quèc.
1.2 C¬ së lý luËn kinh tÕ-sinh th¸i
Cho ®Õn thêi ®iÓm nµy ch−a cã m« h×nh kinh tÕ-sinh th¸i hîp lý ®¸nh thøc
nguån lùc cña ®¶o mÆc dï Nhµ n−íc ®· cã chñ tr−¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn-®¶o.
NhiÒu h×nh thøc kinh tÕ ®ang tån t¹i mét c¸ch tù nhiªn hoÆc ¸p ®Æt v« c¨n cø ®· vi
ph¹m nghiªm träng tÝnh bÒn v÷ng cña HT§VB. ViÖc ®iÒu tra nghiªn cøu HT§VB
ViÖt Nam ph¶i ®−îc tiÕn hµnh mét c¸ch toµn diÖn, thËn träng vµ ph¶i trªn quan ®iÓm
sinh th¸i bÒn v÷ng, tr−íc hÕt vÒ nhËn thøc lý luËn kinh tÕ-sinh th¸i vµ kinh nghiÖm
thùc tÕ ph¸t triÓn cña thÕ giíi.
Nh÷ng lý luËn vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i ë ViÖt Nam cßn ch−a ph¸t triÓn.
§Ó dÔ tiÕp cËn nh÷ng vÊn ®Ò cßn míi mÎ nµy chóng t«i tæng quan c¬ së lý luËn kinh
tÕ-sinh th¸i cña c¸c häc gi¶ n−íc ngoµi ®−îc xem lµ thÝch hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn
kinh tÕ x· héi ë ViÖt Nam vµ xu thÕ thêi ®¹i héi nhËp quèc tÕ.
18
.PDF 
321 
127 
57 
