VIỆN NGHIÊN CỨU THƯƠNG MẠI
VŨ DƯƠNG HÒA
NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA
CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA DỆT MAY VIỆT NAM
Chuyên ngành : Thương mại
Mã số
: 62.34.10.01
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS.TS. VÕ PHƯỚC TẤN
2. TS. PHẠM NGỌC HẢI
2017
i
LỜI CAM ĐOAN
Tác giả xin cam đoan Luận án “Nâng cao năng lực cạnh tranh của các
doanh nghiệp nhỏ và vừa dệt may Việt Nam” là công trình nghiên cứu độc lập của
tác giả, với sự hướng dẫn tận tình của PGS.TS. Võ Phước Tấn và TS. Phạm Ngọc
Hải. Công trình được tác giả nghiên cứu và hoàn thành tại Viện Nghiên cứu Thương
mại từ năm 2011 đến năm 2015.
Các tài liệu tham khảo, các số liệu thống kê phục vụ mục đích nghiên cứu
công trình này được sử dụng đúng quy định, không vi phạm quy chế bảo mật của
Nhà nước.
Trong quá trình nghiên cứu, tác giả có công bố một số kết quả trên các
tạp chí khoa học của ngành và của lĩnh vực kinh tế. Kết quả nghiên cứu của Luận
án này chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác ngoài
các công trình nghiên cứu của tác giả.
Tác giả xin cam đoan những vấn đề nêu trên là hoàn toàn đúng sự thật.
Nếu sai, tác giả xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật.
Hà Nội, ngày
tháng
năm 2017
Tác giả
Vũ Dương Hòa
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN i
MỤC LỤC ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT v
DANH MỤC BẢNG
vii
DANH MỤC HÌNH
viii
PHẦN MỞ ĐẦU 1
TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU 5
1. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến luận án
5
1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu trong nước.......................................5
1.2. Tổng quan các công trình nghiên cứu ngoài nước......................................8
2. Những vấn đề còn tồn tại trong các nghiên cứu có liên quan và hướng
nghiên cứu của luận án10
2.1. Những vấn đề tồn tại..................................................................................10
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu..................................................................................11
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CẠNH TRANH VÀ NĂNG LỰC CẠNH
TRANH CỦA DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA NGÀNH DỆT MAY 12
1.1. Khái niệm về cạnh tranh và lợi thế cạnh tranh
12
1.1.1. Khái niệm cạnh tranh...............................................................................12
1.1.2. Khái niệm lợi thế cạnh tranh...................................................................14
1.1.3. Khái niệm năng lực và năng lực cạnh tranh............................................16
1.1.4. Khái niệm về đối thủ cạnh tranh.............................................................18
1.1.5. Khái niệm về doanh nghiệp nhỏ và vừa..................................................18
1.2. Đặc điểm ngành dệt may 19
1.2.1. Đặc điểm chung.......................................................................................19
1.2.2. Đặc điểm doanh nghiệp nhỏ và vừa ngành Dệt May..............................21
1.3. Các yếu tố tác động đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp ngành
dệt may 23
1.3.1. Các yếu tố bên ngoài...............................................................................23
1.3.2. Các yếu tố bên trong................................................................................26
1.4. Sự cần thiết phải nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp
vừa và nhỏ ngành Dệt May 29
iii
1.5. Đề xuất mô hình đánh giá năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nhỏ và
vừa ngành Dệt May
31
1.5.1. Các phương pháp phân tích năng lực cạnh tranh ngành/doanh nghiệp........31
1.5.2. Đề xuất mô hình phân tích năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nhỏ và
vừa ngành Dệt May...........................................................................................33
1.6. Kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nhỏ và
vừa của một số nước và các tham vấn cho Việt Nam
39
1.6.1. Kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh của DNNVV.....................39
1.6.2. Một số gợi ý tham vấn cho Việt Nam.....................................................48
Kết luận chương 1
52
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÁC
DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA DỆT MAY VIỆT NAM 54
2.1. Tổng quan ngành Dệt May Việt Nam và Thế giới 54
2.1.1. Vai trò của ngành Dệt May Việt Nam [23]................................................54
2.1.2. Năng lực sản xuất, tiêu thụ và xuất khẩu của ngành Dệt May[23]...........56
2.2. Phân tích chung về năng lực cạnh tranh của ngành Dệt May
61
2.2.1. Phân bố và chuỗi giá trị trong ngành Dệt May[23]...................................61
2.3. Đánh giá năng lực cạnh tranh của các DNNVV ngành Dệt May 63
2.3.1. Phân tích áp lực cạnh tranh của DNNVV ngành dệt may......................63
2.3.2. Đánh giá chung về năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp trong
ngành Dệt May..................................................................................................66
2.3.3. Nguyên nhân tồn tại về năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp trong
ngành .............................................................................................................74
2.3.4. Đánh giá cụ thể về năng lực của DNNVV ngành Dệt May theo các tiêu
chí cạnh tranh.....................................................................................................76
2.3.5. Đánh giá cụ thể năng lực cạnh tranh của các DNNVV ngành Dệt May
qua kết quả khảo sát thực tế..............................................................................85
2.3.6. Tổng hợp so sánh năng lực cạnh tranh của DNNVV so với đối thủ cạnh
tranh chính.........................................................................................................95
2.3.7. Phân tích ma trận SWOT của DNNVV ngành dệt may Việt Nam.......101
2.4. Một số vấn đề đặt ra
107
Kết luận chương 2
108
iv
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA
DNNVV DỆT MAY VIỆT NAM 109
3.1. Bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và cạnh tranh của các DNNVV dệt
may Việt Nam 109
3.2. Quan điểm, định hướng chiến lược và mục tiêu phát triển các DNNVV
dệt may Việt Nam
114
3.2.1. Quan điểm phát triển dệt may...............................................................114
3.2.2. Các định hướng của Nhà nước về phát triển DNNVV ngành Dệt May...115
3.2.3. Quan điểm của Nhà nước về phát triển DNNVV dệt may..................117
3.2.4. Quan điểm của tác giả về nâng cao năng lực cạnh tranh của các
DNNVV dệt may Việt Nam.............................................................................118
3.2.5. Mục tiêu phát triển.................................................................................120
3.3. Các giải pháp đột phá nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của DNNVV
Dệt May Việt Nam
121
3.3.1. Tập trung và đẩy mạnh liên doanh, liên kết với doanh nghiệp, nhà đầu tư
nước ngoài nhằm tăng cường năng lực tài chính của DNNVV......................121
3.3.2. Cần chủ động hơn nữa về nguồn nguyên liệu sản xuất, nhất là trong bối
cảnh Việt Nam đã tham gia hiệp định TPP.....................................................125
3.3.3. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho DNNVV dệt may một
cách bền vững và dài hạn................................................................................128
3.3.4. Cải thiện môi trường sản xuất kinh doanh theo hướng ưu đãi về tín
dụng; ưu đãi về thuế; ưu đãi về thuê mặt bằng, nhà xưởng nhằm thúc đẩy phát
triển loại hình DNNVV ngành dệt may, làm tăng khả năng tự chủ của
DNNVV và nâng cao lợi thế cạnh tranh của các DN này...............................132
3.3.5. Nâng cao năng lực Marketing, xây dựng kế hoạch và triển khai hành
động một cách khoa học..................................................................................139
3.4. Các khuyến nghị vĩ mô 143
3.4.1. Khuyến nghị với Nhà nước và đơn vị hữu quan khác..........................143
3.4.2. Khuyến nghị với Bộ Công Thương.......................................................150
Kết luận chương 3
152
KẾT LUẬN 154
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
v
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DNNVV
DN
NLCT
LATS
DM
VN
PGS.TS
TS
ThS
CNV
NĐ-CP
NDT
HTX
NSNN
VINATEX
XK
NK
SXKD
GO
USD
VAT
GDP
VA
FDI
TPP
FTA
BTA
ASEAN
EU
WB
ADB
Doanh nghiệp nhỏ và vừa
Doanh nghiệp
Năng lực cạnh tranh
Luận án tiến sĩ
Dệt may
Việt Nam
Phó giáo sư Tiến sĩ
Tiến sĩ
Thạc sĩ
Công nhân viên
Nghị định Chính phủ
Nhân dân tệ
Hợp tác xã
Ngân sách Nhà nước
Tập đoàn dệt may Việt Nam
Xuất khẩu
Nhập khẩu
Sản xuất kinh doanh
Giá trị sản xuất công nghiệp
United States dollar
Đô la Mỹ
Value Added Tax
Thuế giá trị gia tăng
Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội
Added value
Giá trị gia tăng
Foreign Direct
Đầu tư trực tiếp nước ngoài
Investment
Trans Pacific
Hiệp định đối tác xuyên Thái
Partnership
Free trade agreement
Bilateral Trade
Bình Dương
Hiệp định thương mại tự do
Hiệp định thương mại song
Agreement
phương (Việt - Mỹ)
Association of Southeast Hiệp hội các quốc gia Đông Nam
Asian Nations
European Union
World Bank
The Asian Development
Bank
Á
Liên minh Châu Âu
Ngân hàng Thế giới
Ngân hàng phát triển Châu Á
vi
IMF
ISO
International
Monetary Quỹ tiền tệ Quốc tế
Fund
International
Tổ chức Quốc tế về tiêu chuẩn
Organization for
hóa
Standardization
Organization
OECD
for Tổ chức hợp tác và Phát triển
Economic Co-operation Kinh tế
and Development
Business to Business
B2B
SWOT
Giao dịch trực tiếp giữa các
doanh nghiệp với nhau trong
Strengths, Weaknesses,
Thuong mại điện tử
Điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội,
Opportunities, Threats
thách thức
vii
DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Các chỉ tiêu đánh giá năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nhỏ và
vừa ngành Dệt May
37
Bảng 2.1. Giá trị sản xuất ngành Dệt May qua các năm
57
Bảng 2.2. Năng lực sản xuất ngành Dệt May qua các năm 58
Bảng 2.3. Phân bố doanh nghiệp trong ngành Dệt May theo các tiêu chí 62
Bảng 2.4. Điểm mạnh, điểm yếu của các đối thủ cạnh tranh chính
63
Bảng 2.5. Năng suất lao động của công nghiệp cả nước, chế biến chế tạo và
ngành Dệt May năm 2012 và qua các giai đoạn
69
Bảng 2.6. Cơ cấu sản phẩm dệt may Việt Nam
75
Bảng 2.7 Một số chỉ tiêu về năng lực tài chính của DNNVV ngành Dệt May
86
Bảng 2.8. Thực trạng lực lượng lao động của DNNVV DM giai đoạn 2010 – 2014
92
Bảng 2.9. So sánh giá trị năng lực cạnh tranh của DNNVV so với đối thủ cạnh
tranh chính là các DN quy mô lớn và DN FDI
95
Bảng 2.10. Tổng hợp kết quả phân tích và so sánh lợi thế cạnh tranh của
DNNVV so với các đối thủ cạnh tranh chính 97
Bảng 2.11: Ma trận SWOT của DNNVV dệt may Việt Nam
101
Bảng 3.1. Dự báo như cầu nguồn nhân lực ngành Dệt May[23]
129
viii
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1. Mô hình đánh giá năng lực cạnh tranh SWOT
38
Hình 2.1. Xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam vào các thị trường chính 61
Hình 2.2. Năng suất lao động các nước trong khu vực
70
Hình 2.3. So sánh năng suất lao động dệt may của Ấn Độ, Trung Quốc và Việt
Nam sản xuất trên nền sợi cotton
71
Hình 2.4. Tỷ lệ trình độ nhân lực của DNNVV ngành dệt may
82
Hình 2.5. Cơ cấu lao động DNNVV ngành DM theo trình độ năm 2014 93
1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong khoảng 10 năm trở lại đây, ngành Dệt May đã có những bước phát
triển đáng kể. Tốc độ tăng trưởng bình quân năm của giá trị sản xuất ngành Dệt
May giai đoạn 2005 – 2015 đạt 13,64%, tốc độ tăng trưởng xuất khẩu bình quân
giai đoạn này đạt 18,61%,đưa ngành Dệt May trở thành ngành có vai trò quan trọng
đối với nền kinh tế-xã hội Việt Nam (năm 2015, kim ngạch xuất khẩu dệt may đạt
22,8 tỷ USD, chiếm 14,06% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước), và ngành Dệt May
Việt Nam cũng có vị trí quan trọng trên thị trường dệt may thế giới. Cụ thể, Việt
Nam nằm trong tốp 5 quốc gia xuất khẩu dệt may lớn nhất thế giới, chiếm 3,8%
tổng kim ngạch xuất khẩu dệt may toàn cầu.
Tuy có tốc độ phát triển cao, giá trị kim ngạch xuất khẩu lớn, nhưng giá trị
gia tăng trong các mặt hàng dệt may của Việt Nam thấp, tỷ suất lợi nhuận trong gia
công chỉ vào khoảng 5 – 8%, và chỉ được xếp vào nước có nền công nghiệp sản
xuất dệt may và thời trang vào loại trung bình trên thế giới (Theo BMI, 2012) nhưng
năng lực cạnh tranh của ngành Dệt May còn nhiều khuyết điểm, sự liên kết giữa các
mắt xích chưa chặt chẽ khiến giá trị gia tăng còn thấp. Một trong những yếu tố quan
trọng khiến cho năng lực cạnh tranh của ngành còn nhiều khiếm khuyết và thiếu
tính bền vững là do tuy số lượng doanh nghiệp trong ngành lên đến gần 6.800
doanh nghiệp nhưng phần lớn các doanh nghiệp này là những doanh nghiệp siêu
nhỏ hoặc nhỏ với nguồn vốn yếu, sản xuất phân tán khắp cả nước. Do hầu hết các
doanh nghiệp dệt may Việt Nam là nhỏ và siêu nhỏ, vốn yếu, khả năng đầu tư phát
triển công nghệ không cao, khả năng huy động vốn đầu tư thấp, hạn chế khả năng
đổi mới công nghệ, trang thiết bị. Chính quy mô nhỏ đã khiến các doanh nghiệp
chưa đạt được hiệu quả kinh tế nhờ quy mô, và chỉ có thể cung ứng cho một thị
trường nhất định. Do đó, khi thị trường gặp vấn đề, các doanh nghiệp dệt may sẽ
gặp khó khăn trong việc điều chỉnh phương thức thâm nhập thị trường hoặc chuyển
đổi sang thị trường khác.
Trước thực trạng yếu kém về năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp nhỏ
và vừa (DNNVV) của ngành Dệt May cũng đang đứng trước thách thức cạnh tranh
2
gay gắt cả ở trong và ngoài nước, đặc biệt là các doanh nghiệp có quy mô nhỏ và
vừa. Để nâng cao năng lực cạnh tranh cho các các DNNVV ngành Dệt May Việt
Nam cần thiết có những nghiên cứu tổng thể nhằm đánh giá thực trạng năng lực
cạnh tranh của các DNNVV trong ngành từ đó đề xuất được các chính sách và giải
pháp nhằm giúp các doanh nghiệp này có thể tồn tại và phát triển bền vững ngay
trong nước cũng như thị trường quốc tế trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng
của nền kinh tế nước ta hiện nay. Xuất phát từ những lý do đó, tác giả đã lựa chọn
vấn đề “Nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp nhỏ và vừa Dệt
May Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu Luận án tiến sĩ.
2. Mục đích, đối tượng, phạm vi và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
2.1. Mục đích nghiên cứu
Làm rõ các vấn đề lý luận về năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp
ngành Dệt May làm cơ sở cho việc phân tích và đánh giá thực trạng năng lục cạnh
tranh của các DNNVV ngành Dệt May Việt Nam, đồng thời cung cấp các luận cứ
khoa học trong việc đề xuất các định hướng và các giải pháp cốt yếu nhằm nâng cao
năng lực cạnh tranh cho các DNNVV ngành Dệt may phục vụ cho việc thực hiện
các chiến lược phát triển ngành trong thời gian tới.
2.2. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là DNNVV ngành Dệt May và năng lực
cạnh tranh của các DNNVV ngành Dệt May trong mối quan hệ phát triển kinh tế-xã
hội và hội nhập kinh tế của Việt Nam.
2.3. Phạm vi nghiên cứu
Về thời gian: Các DNNVV dệt may Việt Nam giai đoạn 2010 - 2014.
Về không gian: Luận án tập trung nghiên cứu các DNNVV dệt may sản
xuất may mặc, không nghiên cứu lĩnh vực dệt trong phạm vi cả nước.
3. Những đóng góp của luận án
Thứ nhất, hệ thống hóa và luận giải một số cơ sở lý luận về nâng cao năng
lực cạnh tranh của DNNVV của một số tác giả trong nước và thế giới. Trên cơ sở
tổng quan về mặt lý luận tăng cường năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, đã phân
3
tích và đề xuất sử dụng các nhóm chỉ tiêu, yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh của
DNNVV ngành Dệt May.
Thứ hai, trên cơ sở phân tích kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh của
một số DNNVV trên thế giới như: Trung Quốc, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ đã làm rõ các
tham vấn về nâng cao năng lực cạnh tranh cho các DNNVV dệt may Việt Nam.
Thứ ba, trên cơ sở khảo sát, phân tích và đánh giá về thực trạng năng lực
cạnh tranh của DNNVV dệt may giai đoạn 2010- 2014, Luận án rút ra được các
thành tựu nổi bật và phát hiện được những bất cập làm hạn chế năng lực cạnh tranh
của DNNVV dệt may Việt Nam trong thời gian qua.
Thứ tư, trên cơ sở kết quả phân tích về thực trạng năng lực cạnh tranh của
DNNVV dệt may thời gian qua, Luận án đã đề xuất hệ thống các giải pháp đột phá và
các giải pháp hỗ trợ khác, đặc biệt là hệ thống các giải pháp đột phá mang tính trọng
tâm trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh của DNNVV dệt may thời gian tới.
4. Phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử làm
phương pháp luận, trong quá trình nghiên cứu luận án đã sử dụng các phương pháp:
(1)- Phương pháp phân tích thống kê; tổng hợp; phương pháp chuyên gia,
trong đó tổng hợp, trích dẫn, kế thừa một số công trình nghiên cứu của các học giả,
các số liệu phản ánh kết quả kinh doanh và năng lực cạnh tranh của DNNVV Dệt
may và một số đối thủ cạnh tranh chính trong việc đánh giá thực trạng năng lực
cạnh tranh của DNNVV Dệt may.
(2)- Phương pháp thu thập thông tin qua việc thực hiện điều tra, khảo sát
thực tế: điều tra phỏng vấn qua mẫu phiếu điều tra với số lượng 300 phiếu điều tra,
có 285 phiếu trả lời, đối tượng điều tra là các nhà quản lý, các khách hàng sử dụng
sản phẩm của các DNNVV trong ngành Dệt May.
(3)- Ngoài ra, luận án sử dụng các phương pháp phân tích cả định tính và
định lượng các số liệu từ các báo cáo tổng kết, từ kết quả điều tra thực tế, sử dụng
ma trận SWOT để phân tích các điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức đối với
DNNVV Dệt May trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh so với một số đối thủ
cạnh tranh chính.
4
Việc sử dụng các phương pháp trên có phân tích và so sánh cho phù hợp với
nội dung cần nghiên cứu của luận án, đặc biệt là có kế thừa, sử dụng các kết quả
nghiên cứu của các công trình nghiên cứu, các tư liệu hiện có trong sách báo, tạp trí,
internet và các báo cáo nghiên cứu chuyên sâu.
5. Bố cục của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các bảng, biểu, danh mục từ viết tắt
và tài liệu tham khảo, luận án gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về cạnh tranh và năng lực cạnh tranh của doanh
nghiệp nhỏ và vừa
Chương 2: Thực trạng năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp nhỏ và vừa
Dệt may Việt Nam
Chương 3: Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp
nhỏ và vừa Dệt may Việt Nam.
5
TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
1. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến luận án
Năng lực cạnh tranh là chủ đề được nhiều tác giả và các nhà khoa học khai thác
trong nhiều năm qua. Đây là vấn đề nóng và là chủ đề rộng để các nhà khoa học cả
trong và ngoài nước tiếp cận. Nâng cao năng lực cạnh tranh là vấn đề sống còn đối
với doanh nghiệp, nên việc nghiên cứu để đưa ra được các giải pháp để giúp các
DN tồn tại và phát triển là vấn đề các nhà khoa học quan tâm. Ngành Dệt may là
một trong những ngành có đóng góp quan trọng trong nền kinh tế VN, đến cuối
năm 2015 ngành DM đứng thứ 3 cả nước về giá trị xuất khẩu. Việc nghiên cứu
năng lực cạnh tranh đã được nhiều tác giả đề cập, nghiên cứu ở nhiều khía cạnh,
phạm vi, không gian và đối tượng nghiên cứu khác nhau trong thời gian qua. Một
số công trình nghiên cứu liên quan có thể tổng hợp như sau:
1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu trong nước
Ở trong nước, đến nay đã có khá nhiều đề tài nghiên cứu khoa học, luận án tiến
sĩ, các bài viết nghiên cứu về năng lực cạnh tranh của các DN nói chung. Các đề
tài, luận án, bài viết này nghiên cứu về năng lực cạnh tranh của một ngành hoặc của
nhóm sản phẩm cụ thể. Các công trình và đề tài nghiên cứu được tác giả tìm hiểu
theo tiêu chí thời gian phát hành và có thể khái quát như sau:
(1)- Nguyễn Thắng (2013), với đề tài “Nâng cao năng lực cạnh tranh cho
doanh nghiệp nhỏ và vừa”. Bài viết đã đề cập một cách tổng quát đến năng lực
cạnh tranh của các DN nhỏ và vừa hiện nay, bài viết cũng cho thấy năng lực yếu
kém của các DN nhỏ và vừa, đã tác động đến sự phát triển của kinh tế Việt Nam.
Qua thực trạng năng lực cạnh tranh của DN nhỏ và vừa, tác giả cũng đề xuất một số
giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh như: hình thành cụm công nghiệp;
khu công nghiệp; liên kết giữa các DN nhỏ và vừa để phát huy những lợi thế của
mỗi DN nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh.
(2)- Hà Phạm (2013), đề tài “Xây dựng năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp
Việt” đã phân tích và đánh giá một cách tổng thể năng lực cạnh tranh của DN Việt
Nam, bài viết đã nhấn mạnh sự cần thiết phải nâng cao năng lực cạnh tranh của DN
6
Việt thời gian trước mắt. Từ việc phân tích đó, bài viết cũng đề xuất các giải pháp
nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của DN Việt, những giải pháp này như những
tham vấn quan trọng cho các nhà quản lý và điều hành DN, là cơ sở để các nhà
quản lý DN có thể phát huy những lợi thế sẵn có của DN Việt, hạn chế và dần xóa
bỏ những vấn đề bất cập trong thời gian tới, để có thể cạnh tranh trên thị trường
trong nước và thế giới.
(3)- Nguyễn Hoàng (2009) với công trình “Giải pháp nâng cao năng lực cạnh
tranh xuất khẩu vào thị trường các nước EU của doanh nghiệp dệt may VN trong
giai đoạn hiện nay”, Luận án Tiến sĩ kinh tế. Luận án đã khái quát cơ sở lý luận về
nâng cao năng lực cạnh tranh xuất khẩu của các doanh nghiệp DM. Luận án đã xây
dựng được hệ thống tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp dệt
may VN khi đưa sản phẩm xuất khẩu vào thị trường các nước EU. Trên cơ sở thu
thập số liệu sơ cấp và thứ cấp luận án đã phân tích, đánh giá thực trạng năng lực
cạnh tranh xuất khẩu vào thị trường các nước EU của doanh nghiệp dệt may VN.
Việc phân tích này đã chỉ rõ được năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp dệt may
VN khi xuất khẩu sản phẩm vào thị trường các nước EU. Những hạn chế và yếu
kém về công nghiệp hỗ trợ, sự yếu kém về nguồn nhân lực hay công nghệ lạc hậu
là những nguyên nhân chính ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của các doanh
nghiệp này.Tuy nhiên, việc phân tích cũng chỉ rõ thời cơ và thế mạnh của các doanh
nghiệp VN khi khắc phục được những yếu điểm trên để có thể cạnh tranh với các
doanh nghiệp của quốc gia khác. Trên cơ sở hệ thống hóa lý luận và phân tích thực
tế, luận án đã đưa ra các định hướng và hệ thống các giải pháp nhằm nâng cao năng
lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp dệt may VN khi đưa sản phẩm vào thị trường
các nước EU. Phần định hướng trong thời gian tới, luận án đã đưa ra được mục tiêu
cụ thể và mục tiêu tổng quát đối với ngành dệt may VN trong thời gian tới, về cơ
bản những mục tiêu này là hoàn toàn có cơ sở khoa học. Hệ thống các giải pháp
cũng được tác giả luận án trình bày rất rõ, hệ thống những giải pháp này cũng nêu
rõ để nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp dệt may VN cần một hệ
thống đồng bộ các DN thực hiện, sự phối hợp chặt chẽ giữa Hiệp hội dệt may VN
7
với các DN, với Chính phủ để thay đổi một cách đồng bộ và tổng thể thì mới có
hiệu quả.
(4)- Nguyễn Thế (2009), bài viết “Nâng cao năng lực cạnh tranh của các
doanh nghiệp trong hội nhập kinh tế quốc tế”, đề cập đến việc đánh giá tổng quát
về năng lực cạnh tranh của các DNVN trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế. Qua
việc phân tích thực trạng năng lực cạnh tranh của các DN VN, bài viết đã nhấn
mạnh đến các nguyên nhân dẫn đến năng lực cạnh tranh của các DN còn yếu kém
như: chất lượng nguồn nhân lực còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được với công
việc cụ thể; việc tiếp cận và thụ hưởng một số chính sách tài chính của các tổ chức
tín dụng còn nhiều bất cập, thậm chí các DN còn chưa tiếp cận được các chính sách
ưu đãi của một số tổ chức tính dụng; thiết bị máy móc còn lạc hậu nên việc sản xuất
ra các sản phẩm giá thành còn cao, hạn chế trong việc cạnh tranh... Từ thực trạng
đó bài viết đã đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của các DN
trong hội nhập kinh tế quốc tế như: giải pháp nâng cao trình độ học vấn và tay nghề
của đội ngũ công nhân viên trong DN; tăng cường năng lực quản lý và điều hành
của chủ DN; nâng cao hiểu biết về luật pháp của chủ DN để tránh tình trạng vi
phạm phát luật; tăng cường sự hỗ trợ của Chính phủ nhằm giảm thiểu các thủ tục
hành chính cho DN, cũng như ban hành những văn bản nhằm hướng dẫn các DN
thực hiện một cách đầy đủ và kịp thời; xây dựng văn hóa DN để mỗi DN thực hiện
một cách chyên nghiệp và bài bản hơn…
(5)- Trần Cảnh Toàn và Trần Nguyên Nam (2006) với công trình nghiên cứu
khoa học cấp Bộ “Hoàn thiện chính sách tài chính nhằm nâng cao năng lực cạnh
tranh của các tổ chức tín dụng Việt Nam”, đã phân tích, đánh giá các chính sách tài
chính hiện nay của các tổ chức tính dụng Việt Nam, khi phân tích và đánh giá các
chính sách tài chính, đề tài đã chỉ ra được những tồn tại và chính sách tài chính
không còn phù hợp với thực tế, điều này đã làm suy yếu năng lực cạnh tranh của
các tổ chức tín dụng Việt Nam trên thị trường. Khi phân tích và đưa ra được một số
chính sách tài chính không phù hợp, đề tài đã đề xuất một số giải pháp điều chỉnh
các chính sách tài chính đó, nhằm phù hợp với điều kiện thực tế của thị trường,
8
nâng cao năng lực cạnh tranh của các tổ chức tín dụng Việt Nam trong thời gian tới.
(6)-Nguyễn Thanh Vân (2005), trong luận án Tiến sỹ với đề tài “Một số giải
pháp nhằm mở rộng thị trường Đệt May Việt Nam đến 2010” đã tiến hành phân tích
thực trạng ngành Dệt May Việt Nam trong giai đoạn trước năm 2005, từ đó rút ra
nguyên nhân của việc phát triển ngành Dệt May chưa coa và bền vững là do phần
lớn hoạt động sản xuất của ngành là tập trung vào hoạt động gia công sản phẩm cho
đối tác nước ngoài, các doanh nghiệp trong nước phần lớn là nhỏ, vốn yếu, sản
phẩm còn đơn giản, công nghệ cũ dẫn đến năng lực cạnh tranh yếu và việc phát
triển thị trường gặp nhiều khó khan. Từ những nguyên nhân trên tác giả đề xuất các
giải pháp mang tính khái quát và theo hướng phát triển thị trường xuất khẩu váo các
nước Châu Âu.
(7)- Thân Danh Phúc (2004), với đề tài tiến sỹ “Nâng cao sức cạnh tranh sản
phẩm Dệt May xuất khẩu Việt Nam trong xu thế hội nhập quốc tế” đã tập trung
nghiên cứu về nội lực cạnh tranh của ngành Dệt May Việt Nam dựa trên các sản
phẩm xuất khẩu có so sánh với một số nước xuất khẩu cạnh tranh với sản phẩm dệt
may của Việt Nam từ đó tác giả rút ra các nguyên nhân chủ yếu dẫn đến năng lực
cạnh của các sản phẩm dệt may Việt Nam giai đoạn trước năm 2004 là còn yếu, sản
phẩm đơn giản, mẫu mã chưa đa dạng, chưa xây dựng được thương hiệu cho các
dòng sản phẩm chính ví lý do hầu hết sản phẩm Việt Nam xuất khẩu giai đoạn này
là gia công cho đối tác nước ngoài, công nghệ thấp, chủ yếu là sản phẩm may. Từ
những nguyên nhân trên tác giả cũng đã trình bày một số giải pháp mang tính ngành
về xâm nhập thị trường, nâng cao các dòng sản phẩm FOB, nâng cao hoạt động
thiết kế trên sản phẩm, nâng cao vốn cho các hoạt động sản xuất.
1.2. Tổng quan các công trình nghiên cứu ngoài nước
Năng lực cạnh tranh là từ khóa được nhiều tác giả đề cập và nghiên cứu từ
nhiều năm trước đây, năng lực cạnh tranh là là yếu tố cốt lõi của các DN để tồn tại,
đề tài được trao đổi và nghiên cứu rất nhiều bởi các tác giả khác nhau như:
(1)- Mohd Rosli (2012) với công trình “Competitive Strategy of Malaysian
Small and Medium Enterprises”, đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận về chiến
9
lược cạnh tranh của DNNVV, đề tài đã đi sâu phân tích và đánh giá một cách cụ thể
những chiến lược cạnh tranh của các DNNVV Malaysia thời gian qua. Đề tài đã chỉ
ra những thành công của DNNVV của Malaysia thời gian qua khi đối phó với sự
cạnh tranh toàn cầu, sự thành công này là do yếu tố quan trọng của các chiến lược
cạnh tranh phù hợp, các DNNVV của Malaysia đã xây dựng được chiến lược dài
hạn và hợp lý trong từng thời điểm của thị trường trong nước và quốc tế. Đề tài
cũng đã mạnh dạn đề xuất một số giải pháp mang tính đột phá, nhằm giúp các
DNNVV của Malaysia có thể ứng phó với sự cạnh tranh của các DN khác tại thị
trường quốc tế. Như: Xây dựng chính sách liên kết giữa các DNNVV, nhằm giảm
chi phí sản xuất và tăng sức cạnh tranh của DN, đặc biệt sẽ tận dụng được những
kinh nghiệm của các DN trong việc duy trì những thị trường hiện có và phát triển
thị trường mới; Duy trì, ổn định và ban hành một số chính sách của Chính phủ
nhằm hỗ trợ cho các DNNVV, một số chính sách có thể là chính sách thuế, chính
sách tín dụng thương mại...
(2)- Báo cáo thuộc chương trình của Danida là một phần hợp tác phát triển
của Đan Mạch (2011) với chủ đề “Business-to -Business (B2B đã cung cấp thông
tin tổng quan về ngành Dệt may Việt Nam, trên cơ sở đó đánh giá năng lực cạnh
tranh của các DN này, cũng như cách thức truyền thống tiếp cận thị trường nước
ngoài mà các DN Việt Nam vẫn làm. Báo cáo đã chỉ rõ 7 nguyên nhân dẫn đến việc
các DN Việt Nam khai thác thị trường nước ngoài không hiệu quả, đã khuyến nghị
và đề xuất một số giải pháp giúp các DN Việt Nam phát triển thị trường nước ngoài
hiệu quả hơn.
10
(3)- Nguyễn Phúc Hiền (2008) với luận án tiến sĩ kinh “National
competitiveness of Vietnam: determinations, emergerging key issues and
recommendations”, đã có những phát hiện sau: (i) luận án đã luận giải những vấn
đề cơ bản về năng lực cạnh trannh, làm cơ sở để luận án phân tích, đánh giá năng
lực cạnh tranh của Việt Nam so sánh với các nước châu Á khác. Sau khi phân tích,
đánh giá năng lực cạnh tranh của Việt Nam, luận án đã chỉ ra chất lượng nguồn
nhân lực trong sản xuất đóng vai trò quan trọng nhất trong việc cải thiện năng lực
cạnh tranh, năng suất, mức sống ở Việt Nam; (ii) luận án đã đề xuất những giải pháp
để hạn chế và xóa bỏ những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến năng lực cạnh tranh của
Việt Nam.
(4)- Báo cáo “Measuring the Competitive Advantage of the US Textile and
Apparel Industry”, tại hội nghị thường niên tháng 2/2008 ở Boston, MA. Báo cáo
này nêu rõ: Đo lường lợi thế cạnh tranh của ngành công nghiệp Dệt may Mỹ, mục
tiêu của báo cáo nhằm chỉ rõ ngành công nghiệp Dệt may Mỹ có thể cạnh tranh
trong cuộc cạnh tranh toàn cầu. Lợi thế cạnh tranh của Mỹ đặc biệt là những gì và
làm thế nào họ có thể được thừa hưởng để nâng cao hiệu suất của các công ty dệt
may của Hoa Kỳ.
2. Những vấn đề còn tồn tại trong các nghiên cứu có liên quan và hướng
nghiên cứu của luận án
2.1. Những vấn đề tồn tại
Các công trình nghiên cứu trước đây cả trong và ngoài nước đã đề cập vấn
đề lien quan đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, năng lực cạnh tranh của
ngành, năng lực cạnh tranh của một số sản phẩm, nhưng chưa có công trình nghiên
cứu nào đề cập đến năng lực cạnh tranh đối với DNNVV ngành Dệt May Việt Nam
như cách đặt vấn đề của luận án.
(1) Về cơ sở lý luận: các công trình nghiên cứu trước cho thấy rõ thế nào là
cạnh tranh, năng lực cạnh tranh, các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh. Tuy
nhiên, các nghiên cứu này chỉ tập trung vào việc xây dựng các tiêu chí đánh giá
năng lực cạnh tranh đối với dòng sản phẩm; đối với ngành công nghiệp cơ khí; đối
với ngành bưu chính viễn thông; hay đối với các DN xuất khẩu dệt may Việt Nam.
11
Do đó, luận án sẽ tập trung vào việc xây dựng hệ thống các tiêu chí đánh giá năng
lực cạnh tranh của DNNVV Dệt may Việt Nam, hệ thống tiêu chí này thể hiện cả về
mặt định tính và định lượng.
(2) Về kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh: các công trình nghiên cứu
trước đây mới đưa ra một số mô hình quản lý của Nhà nước để nâng cao năng lực
cạnh tranh cho các DN; đưa ra một số chiến lược cho các DNNVV để ứng phó với
sức cạnh tranh của thị trường; hay những bài học về các tiếp cận thị trường một
cách thận trọng. Đây là cơ sở để làm những tham vấn cho DNNVV của Việt Nam,
tuy nhiên, luận án sẽ phân tích và chỉ rõ những kinh nghiệm cụ thể của một số quốc
gia trên thế giới khi nâng cao năng lực cạnh tranh, để có thể áp dụng đối với các
DNNVV của Việt Nam.
(3) Các yếu tố tác động đến năng lực cạnh tranh: các công trình nghiên cứu
trước đã chỉ rõ nguyên nhân nào làm cho năng lực cạnh tranh của một ngành, một sản
phẩm hay một lĩnh vực bị hạn chế. Luận án sẽ phân tích, đánh giá một cách đầy đủ
những yếu tố tác động làm suy yếu năng lực cạnh tranh của ngành dệt may Việt Nam.
(4) Một số định hướng: các công trình nghiên cứu trước chỉ đưa ra định
hướng đối với ngành dệt may một cách chung chung, chưa có công trình nghiên cứu
nào chỉ rõ định hướng, nhiệm vụ, trách nhiệm và giải pháp đối với DNNVV ngành
dệt may Việt Nam một cách cụ thể trong tương lai.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
(1)- Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về cạnh tranh, năng lực cạnh tranh và
sự cần thiết phải nâng cao năng lực cạnh tranh của DNNVV dệt may Việt Nam;
(2)- Nghiên cứu kinh nghiệm một số quốc gia hàng đầu dệt may về nâng cao
năng lực cạnh tranh các DNNVV ngành dệt may và các tham vấn cho Việt Nam;
(3)- Phân tích và đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của DNNVV dệt
may Việt Nam, phân tích và đánh giá yếu tố tác động chính làm suy yếu năng lực
cạnh tranh của DNNVV dệt may Việt Nam thời gian qua. Qua đó, chỉ ra những
thành tựu và hạn chế về năng lực cạnh tranh của DNNVV dệt may Việt Nam.
- Xem thêm -