Lời cam đoan
Tôi xin cam đoan đây là công trình
nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,
kết quả nêu trong luận án là trung thực,
có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.
TÁC GIẢ LUẬN ÁN
Tạ Minh Hưng
MỤC LỤC
Tr
ang
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
MỞ ĐẦU
TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
5
10
Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NĂNG LỰC CÔNG TÁC
VÀ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CÔNG TÁC CỦA ĐỘI NGŨ
CHÍNH TRỊ VIÊN BAN CHỈ HUY QUÂN SỰ HUYỆN Ở
ĐỊA BÀN QUÂN KHU 1
Đội ngũ chính trị viên và năng lực công tác của đội ngũ chính
1.1.
trị viên ban chỉ huy quân sự huyện ở địa bàn Quân khu 1
Những vấn đề cơ bản về bồi dưỡng năng lực công tác của
1.2.
đội ngũ chính trị viên ban chỉ huy quân sự huyện ở địa bàn
Quân khu 1
Chương 2 THỰC TRẠNG, NGUYÊN NHÂN VÀ NHỮNG KINH
NGHIỆM BƯỚC ĐẦU BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CÔNG
TÁC CỦA ĐỘI NGŨ CHÍNH TRỊ VIÊN BAN CHỈ HUY
QUÂN SỰ HUYỆN Ở ĐỊA BÀN QUÂN KHU 1
Thực trạng bồi dưỡng năng lực công tác của đội ngũ chính trị
2.1.
viên ban chỉ huy quân sự huyện ở địa bàn Quân khu 1
Nguyên nhân và những kinh nghiệm bước đầu bồi dưỡng
năng lực công tác của đội ngũ chính trị viên ban chỉ huy
quân sự huyện ở địa bàn Quân khu 1
Chương 3
108
22
22
51
71
71
2.2.
YÊU CẦU
VÀ
NHỮNG
GIẢI
PHÁP
CHỦ YẾU
BỒI
DƯỠNG
NĂNG
LỰC
CÔNG
TÁC CỦA
ĐỘI NGŨ
CHÍNH
92
TRỊ VIÊN
BAN CHỈ
HUY
QUÂN SỰ
HUYỆN
Ở
ĐỊA
BÀN
QUÂN
KHU
1
HIỆN
NAY
3.1.
3.2.
Những yếu tố tác động và yêu cầu bồi dưỡng năng lực công
tác của đội ngũ chính trị viên ban chỉ huy quân sự huyện ở địa
bàn Quân khu 1 hiện nay
Những giải pháp chủ yếu bồi dưỡng năng lực công tác của đội
ngũ chính trị viên ban chỉ huy quân sự huyện ở địa bàn Quân
khu 1 hiện nay
KẾT LUẬN
DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG
BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
108
119
159
161
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
162
178
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT
Chữ viết đủ
Chữ viết tắt
1.
Ban chỉ huy quân sự
2.
3.
4.
BCHQS
Chính trị quốc gia
Công tác đảng, công tác chính trị
Cơ quan quân sự
CTQG
CTĐ, CTCT
CQQS
5.
6.
Cơ quan quân sự địa phương
Đảng uỷ quân sự
CQQSĐP
ĐUQS
7.
Học viện Chính trị
HVCT
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
Lực lượng vũ trang
Năng lực công tác
Nhà xuất bản
Phụ lục
Quân đội nhân dân
Quân sự, quốc phòng địa phương
Quốc phòng toàn dân
Trang
Trong sạch vững mạnh
Xã hội chủ nghĩa
Vững mạnh toàn diện
LLVT
NLCT
Nxb
PL
QĐND
QSQPĐP
QPTD
tr
TSVM
XHCN
VMTD
5
MỞ ĐẦU
1. Giới thiệu khái quát về luận án
Đề tài “Bồi dưỡng NLCT của đội ngũ chính trị viên BCHQS huyện ở địa
bàn Quân khu 1 hiện nay”, Chuyên ngành: Xây dựng Đảng và Chính quyền
nhà nước; mã số 62.31.02.03 là vấn đề đã được tác giả quan tâm, ấp ủ và
nghiên cứu trong nhiều năm qua. Hiện nay, trước những diễn biến phức tạp,
khó lường của tình hình thế giới, khu vực và trong nước, đặc biệt là sự phát
triển mới về nhiệm vụ QSQPĐP và CTĐ, CTCT đang đặt ra yêu cầu cao về
NLCT của đội ngũ chính trị viên BCHQS huyện nói chung, ở địa bàn Quân
khu 1 nói riêng. Để đội ngũ này hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ, đòi hỏi tất
yếu phải tiếp tục bồi dưỡng NLCT. Kết quả vấn đề nghiên cứu sẽ góp phần làm
phong phú thêm về lý luận bồi dưỡng đội ngũ chính trị viên trong quân đội, xây
dựng đội ngũ chính trị viên BCHQS huyện vững mạnh; tuy nhiên, trong tình
hình hiện nay đây là đề tài mới và khó.
Với gần 30 năm công tác ở địa bàn Quân khu 1, trên cơ sở sưu tầm hệ
thống các tài liệu, sự chỉ dẫn góp ý, giúp đỡ tận tâm của 2 cán bộ hướng dẫn, các
chuyên gia và các nhà khoa học, đủ để cho phép tác giả triển khai nghiên cứu đề
tài này. Quá trình triển khai đề tài, tác giả đã tham khảo kết quả nghiên cứu của
các công trình khoa học trong và ngoài nước có liên quan. Đây là đề tài nghiên
cứu độc lập, hoàn toàn không trùng lặp với các công trình khoa học đã công bố.
2. Lý do lựa chọn đề tài luận án
Công tác QSQPĐP là một bộ phận rất quan trọng trong toàn bộ công tác
quân sự, quốc phòng của Đảng và Nhà nước, được tiến hành ở các địa phương
trong cả nước thời bình và thời chiến; là sự cụ thể hóa chính sách quốc phòng:
“Hòa bình và tự vệ” để tổ chức và động viên quần chúng tham gia xây dựng
nền QPTD; chuẩn bị và sẵn sàng tiến hành chiến tranh nhân dân bảo vệ địa
phương, góp phần giữ vững chủ quyền an ninh quốc gia trong thế trận phòng
thủ bảo vệ Tổ quốc của cả nước; chủ động đập tan và làm thất bại mọi âm mưu,
hoạt động chống phá của các thế lực thù địch.
6
Công tác đảng, công tác chính trị trong công tác QSQPĐP là một bộ phận
trong những hoạt động lãnh đạo của Đảng, trực tiếp là cấp ủy địa phương; một
mặt công tác cơ bản của chính quyền, đoàn thể chính trị - xã hội, CQQSĐP; là
tổng thể công tác tư tưởng, tổ chức và chính sách trong xây dựng và huy động
các nguồn lực của địa phương để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ QSQPĐP. Tiến
hành CTĐ, CTCT trong công tác QSQPĐP là một nguyên tắc cơ bản trong xây
dựng LLVT cách mạng của Đảng, là trách nhiệm của các tổ chức, lực lượng,
trong đó đội ngũ chính trị viên là người chủ trì, giữ vai trò hết sức quan trọng. Vì
vậy, chăm lo xây dựng đội ngũ chính trị viên vững mạnh, có đủ phẩm chất, năng
lực hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ là vấn đề trực tiếp đặt ra.
Quân khu 1 là một tổ chức quân sự đứng chân trên địa bàn chiến lược quan
trọng, có nhiệm vụ tổ chức, xây dựng, quản lý và chỉ huy LLVT thuộc quyền
tham mưu giúp cấp ủy, chính quyền địa phương phát triển kinh tế - xã hội; củng
cố xây dựng nền QPTD, xây dựng “thế trận lòng dân” và xây dựng khu vực
phòng thủ vững chắc bảo vệ nơi tuyến đầu phía Bắc Tổ quốc. Đội ngũ chính trị
viên BCHQS huyện ở địa bàn Quân khu 1 là một bộ phận rất quan trọng trong đội
ngũ cán bộ của Quân khu, của Đảng trong LLVT, là người chủ trì về chính trị ở
BCHQS huyện, vừa chịu trách nhiệm về CTĐ, CTCT ở BCHQS, LLVT huyện,
vừa phải tham gia đảm nhiệm nhiều cương vị trong cấp ủy, chính quyền, các ban,
ngành, đoàn thể chính trị - xã hội ở địa phương. NLCT của đội ngũ này cao hay
thấp sẽ tác động trực tiếp đến nhiệm vụ QSQPĐP và CTĐ, CTCT, đến kết quả
thực hiện nhiệm vụ của Quân khu và địa phương. Vì vậy, ngoài phẩm chất chính
trị, phương pháp tác phong công tác tốt, để có NLCT, đội ngũ chính trị viên phải
được đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên.
Nhận thức rõ điều đó, lãnh đạo, chỉ huy, chính quyền các cấp ở địa bàn
Quân khu 1 trong thời gian qua đã thường xuyên chăm lo đến công tác bồi dưỡng
NLCT cho đội ngũ chính trị viên, nhìn chung NLCT của đội ngũ chính trị viên
BCHQS huyện đã có những chuyển biến, tiến bộ, bước đầu đáp ứng được yêu cầu
7
nhiệm vụ. Tuy nhiên, so với yêu cầu kiện toàn tổ chức, thực hiện Nghị quyết 51NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết 513-NQ/ĐUQSTW của Đảng ủy Quân
sự Trung ương (nay là Quân ủy Trung ương), việc bồi dưỡng NLCT cũng như
NLCT của đội ngũ chính trị viên BCHQS huyện vẫn còn bộc lộ những hạn chế,
bất cập; phẩm chất, năng lực của một số chính trị viên chưa ngang tầm với cương
vị chủ trì về chính trị và chủ trì CTĐ, CTCT trong LLVT huyện. Một số chính
trị viên còn thiếu kiến thức, kinh nghiệm, năng lực tổ chức hoạt động thực tiễn
CTĐ, CTCT trong công tác QSQPĐP; khả năng tham gia vào hoạt động của cấp
ủy, chính quyền, ban, ngành, đoàn thể chính trị - xã hội ở địa phương còn
khoảng cách quá xa so với thực tiễn.
Trong những năm tới, tình hình thế giới và khu vực tiếp tục diễn biến
phức tạp, tiềm ẩn nhiều nhân tố gây mất ổn định, bất trắc, khó lường. Đặc biệt
trước sự phát triển nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nhiệm vụ của quân
đội và nhiệm vụ QSQPĐP của Quân khu 1, đã và đang đặt ra những vấn đề
mới, yêu cầu ngày càng cao, đòi hỏi người chính trị viên BCHQS huyện vừa
phải có kiến thức toàn diện, trình độ chuyên sâu về công tác QSQPĐP; vừa am
hiểu các kiến thức về kinh tế, văn hóa, xã hội, pháp luật, dân tộc, tôn giáo…Có
NLCT tốt mới có thể làm tốt công tác tổ chức, vận động nhân dân thực hiện tốt
công tác QSQPĐP và các nhiệm vụ chính trị của địa phương. Vì vậy, việc
nghiên cứu: “Bồi dưỡng NLCT của đội ngũ chính trị viên BCHQS huyện ở địa
bàn Quân khu 1 hiện nay”, là vấn đề vừa cơ bản, vừa cấp thiết.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích nghiên cứu
Luận giải làm rõ những vấn đề cơ bản về lý luận và thực tiễn, đề xuất
những giải pháp chủ yếu bồi dưỡng NLCT của đội ngũ chính trị viên BCHQS
huyện ở địa bàn Quân khu 1 hiện nay.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
- Luận giải làm rõ những vấn đề cơ bản về NLCT và bồi dưỡng NLCT
của đội ngũ chính trị viên BCHQS huyện ở địa bàn Quân khu 1.
8
- Đánh giá đúng thực trạng, chỉ rõ nguyên nhân và từ thực tiễn rút ra
những kinh nghiệm bước đầu bồi dưỡng NLCT của đội ngũ chính trị viên
BCHQS huyện ở địa bàn Quân khu 1.
- Xác định yêu cầu và đề xuất những giải pháp chủ yếu bồi dưỡng NLCT
của đội ngũ chính trị viên BCHQS huyện ở địa bàn Quân khu 1 hiện nay.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu
Bồi dưỡng NLCT của đội ngũ chính trị viên BCHQS huyện ở địa bàn Quân khu 1.
* Phạm vi nghiên cứu
- Tập trung nghiên cứu hoạt động bồi dưỡng NLCT của đội ngũ chính
trị viên ở BCHQS huyện thuộc địa bàn Quân khu 1.
- Tiến hành điều tra, khảo sát, phỏng vấn, toạ đàm và lấy phiếu trưng
cầu ý kiến đối với cán bộ, sĩ quan tại 6 tỉnh thuộc địa bàn Quân khu 1. Các số
liệu, tư liệu giới hạn chủ yếu từ năm 2006 đến nay. Các giải pháp được đề
xuất đến năm 2020.
5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu
* Cơ sở lý luận
Hệ thống nguyên lý, quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh về cán bộ, công tác cán bộ; đường lối, quan điểm, chính
sách của Đảng, Nhà nước; các nghị quyết, chỉ thị của Quân uỷ Trung ương,
Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị về công tác QSQPĐP, xây dựng LLVT,
xây dựng quân đội về chính trị, về CTĐ, CTCT và công tác đào tạo, bồi
dưỡng đội ngũ cán bộ trong QĐND Việt Nam.
* Cơ sở thực tiễn
Toàn bộ hoạt động bồi dưỡng NLCT của đội ngũ chính trị viên BCHQS
huyện ở 6 tỉnh thuộc địa bàn Quân khu 1; những nhận xét, đánh giá về đội ngũ
chính trị viên và công tác bồi dưỡng đội ngũ chính trị viên thể hiện trong các
Văn kiện, báo cáo tổng kết của các cơ quan chức năng thuộc Quân khu 1 và số
liệu thống kê, kết quả điều tra, khảo sát của tác giả ở các CQQSĐP tỉnh, huyện.
9
* Phương pháp nghiên cứu
Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh, luận án sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu của khoa
học liên ngành và chuyên ngành; coi trọng những phương pháp: Hệ thống cấu trúc, lịch sử, lôgích, phân tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hoá, hệ thống
hoá, điều tra khảo sát, tổng kết thực tiễn và phương pháp chuyên gia.
6. Những đóng góp mới của luận án
- Luận giải làm rõ đặc điểm đội ngũ chính trị viên BCHQS huyện ở địa
bàn Quân khu 1; quan niệm, những yếu tố cấu thành NLCT của đội ngũ chính
trị viên BCHQS huyện ở địa bàn Quân khu 1.
- Từ thực tiễn rút ra những kinh nghiệm bước đầu bồi dưỡng NLCT của
đội ngũ chính trị viên BCHQS huyện ở địa bàn Quân khu 1.
- Đề xuất những nội dung, biện pháp khả thi bồi dưỡng NLCT của đội
ngũ chính trị viên BCHQS huyện ở địa bàn Quân khu 1 hiện nay.
7. Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của luận án
Kết quả nghiên cứu của đề tài luận án góp phần làm phong phú thêm lý
luận về xây dựng đội ngũ chính trị viên, cán bộ chính trị quân sự địa phương,
cung cấp thêm cơ sở khoa học, giúp lãnh đạo, chỉ huy, cán bộ chủ trì, chủ chốt,
cơ quan chính trị các cấp ở địa bàn Quân khu 1 tiếp tục vận dụng vào quá trình
lãnh đạo, chỉ đạo tiến hành bồi dưỡng NLCT của đội ngũ chính trị viên
BCHQS huyện đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ hiện nay.
Đề tài luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo, phục vụ nghiên cứu
khoa học, giảng dạy và học tập môn CTĐ, CTCT trong công tác QSQPĐP ở
các học viện, nhà trường quân đội.
8. Kết cấu của luận án
Luận án gồm: Mở đầu; 3 chương (6 tiết); kết luận; danh mục công trình
khoa học của tác giả đã công bố có liên quan đến đề tài luận án; danh mục tài
liệu tham khảo và phụ lục.
10
TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN
ĐẾN ĐỀ TÀI BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CÔNG TÁC CỦA
ĐỘI NGŨ CHÍNH TRỊ VIÊN BAN CHỈ HUY QUÂN SỰ HUYỆN
Ở ĐỊA BÀN QUÂN KHU I HIỆN NAY
1. Các công trình nghiên cứu nước ngoài liên quan
đến đề tài tiêu biểu có:
Sách tư liệu “Đảng lãnh đạo quân đội của quân đội các nước Liên Xô,
Cu Ba, Cộng hoà dân chủ Đức và Triều Tiên”, do Ban nghiên cứu Tổng kết
công tác Chính trị biên soạn năm 1983 [10]. Cuốn sách đã đề cập đến nhiều
vấn đề lớn về vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản đối với quân đội; vai trò
CTĐ, CTCT; vai trò của cơ quan chính trị các cấp; vai trò của đội ngũ cán bộ…
Trong đó, có đề cập đến vị trí, vai trò và yêu cầu về phẩm chất, NLCT của đội
ngũ cán bộ chính trị, chính uỷ, chính trị viên và nội dung, biện pháp xây dựng,
đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ này trong xây dựng quân đội Liên Xô, Cu Ba, Cộng
hoà dân chủ Đức và Triều Tiên qua các giai đoạn, cách mạng.
Sách “Công tác đảng, công tác chính trị trong các lực lượng vũ trang
Liên Xô” [87] và “Tóm tắt lịch sử công tác đảng, công tác chính trị trong lực
lượng vũ trang Liên Xô 1918 - 1973” [159], do A.A.Êpisép (Chủ biên). Đây là
các công trình nghiên cứu, tổng kết khá sâu sắc, toàn diện về lịch sử quá trình
hình thành và phát triển của CTĐ, CTCT trong sự nghiệp xây dựng các LLVT
Liên Xô từ năm 1918 - 1973. Trong chương 2, phần II điểm 1 của công trình
này đã chỉ rõ sự ra đời của hệ thống chính uỷ trong Hồng quân từ 4/1918, theo
chỉ thị của V.I.Lênin và đến 14/10/1919 Hội đồng quân sự cách mạng nước
cộng hoà đặt chức vụ chính trị viên ở đại đội, phân đội, các đội quân đặc biệt.
Xác định rõ chức năng, nhiệm vụ chủ yếu của chính uỷ là “người lãnh đạo
CTĐ, CTCT”, là “lãnh đạo chính trị đối với quân đội, tiến hành CTĐ, CTCT
trong quân nhân…”. Tài liệu đã đề cập khá cụ thể vị trí, vai trò, yêu cầu đào tạo,
bồi dưỡng đội ngũ chính uỷ, chính trị viên. Khẳng định rõ uy tín, vị thế của đội
11
ngũ chính uỷ, chính trị viên trong quân đội ở các giai đoạn trong những năm nội
chiến (1918 - 1920) và xây dựng quân đội (1921 - 1928).
Cuốn sách cũng chỉ rõ mục tiêu, yêu cầu “Đào tạo và giáo dục các cán bộ
chính trị”, toàn diện cả phẩm chất, năng lực và phương pháp, tác phong công tác
đáp ứng nhiệm vụ trước mắt, nhiệm vụ lâu dài của quân đội và sự nghiệp xây
dựng, bảo vệ đất nước. Nội dung công tác giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng chính uỷ,
chính trị viên chỉ rõ: “Coi trọng việc lựa chọn cán bộ chính trị cho Quân đội” và
“Đào tạo nâng cao nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ chính trị, chính uỷ, chính trị
viên” toàn diện, theo 2 phương hướng cơ bản: “Bằng học tập ở các nhà trường
quân sự” và “trực tiếp ở đơn vị” với 2 loại hình chủ yếu: “Thường xuyên (Các
hội nghị hướng dẫn và bàn về phương hướng cụ thể)” và “Định kỳ (Thảo luận
của cán bộ các cấp khác) được tiến hành trong phạm vi các đại đội, các trung
đoàn và các đơn vị đồn trú”. Trên cơ sở đó, đã xây dựng, bồi dưỡng được đội ngũ
cán bộ chính trị, chính uỷ, chính trị viên có đủ phẩm chất, năng lực và phương
pháp tiến hành CTĐ, CTCT trong các đơn vị của Hồng quân và hạm đội.
Giáo trình, “Công tác đảng, công tác chính trị trong các lực lượng vũ
trang Xô - Viết”, do P.I.Các-Pen-Cô (Chủ biên) [40]. Cuốn sách đề cập khá cụ
thể đến công tác xây dựng đội ngũ sĩ quan nói chung, cán bộ chính trị nói
riêng. Đối với đội ngũ cán bộ chính trị tác giả xác định: “Cán bộ chính trị là
những người trực tiếp tổ chức CTĐ, CTCT”; là “những người mang tinh thần
của Đảng, kỷ luật của Đảng, lòng kiên định và dũng cảm của Đảng trong cuộc
đấu tranh để thực hiện mục tiêu đã đặt ra” và là người “chịu trách nhiệm về tổ
chức và tình hình công tác chính trị trong quân đội…”. Để đáp ứng được chức
năng, nhiệm vụ người cán bộ chính trị phải “Có những phẩm chất riêng…Phải
lấy phương pháp thuyết phục làm chính; phải gương mẫu, nhiệt tình, không
khoan nhượng trước bất kỳ thiếu sót nào so với các nguyên tắc trong đạo đức
của chúng ta và còn phải ân cần đối với mọi người, có khả năng hiểu họ và
12
giúp họ cái gì họ cần thiết…”. Như vậy, các tác giả mới chỉ đề cập đến những
vấn đề chung nhất về phương pháp, tác phong công tác của người cán bộ chính
trị, mà chưa đề cập một cách cụ thể về phương pháp, tác phong công tác của
người chính trị viên là một đối tượng nghiên cứu cụ thể, chuyên biệt.
Trong cuốn, “Công tác chính trị của Quân giải phóng nhân dân Trung
Quốc dùng trong các học viện, nhà trường thời kỳ mới”, do Chương Tử Nghị
(Chủ biên) [120], tác giả cho rằng để phát huy vai trò, hoàn thành nhiệm vụ thì
mỗi chính trị viên phải gian khổ phấn đấu, nỗ lực cố gắng, thực sự cầu thị, điều tra
nghiên cứu để nâng cao tố chất chính trị, tinh thông tri thức chuyên ngành và học
tập tri thức khoa học khác, không ngừng nâng cao NLCT. Thường xuyên chăm
chỉ học tập và đi sâu thực tế phải được coi là hai yêu cầu quan trọng đối với cán
bộ. Muốn cán bộ nắm vững tri thức trên hai phương diện đó thì phải tăng cường
giáo dục, bồi dưỡng cán bộ một cách toàn diện cả phẩm chất, năng lực và phương
pháp, tác phong công tác thông qua con đường cơ bản là đào tạo, bồi dưỡng ở
nhà trường, rèn luyện tại chức và tự học thành tài.
2. Các công trình nghiên cứu trong nước liên quan đến đề tài
2.1. Các công trình tiêu biểu nghiên cứu về xây dựng đội ngũ chính
uỷ, chính trị viên
* Sách chuyên khảo, tham khảo, giáo trình, đề tài các cấp:
Cuốn sách, “Xây dựng đội ngũ chính uỷ, chính trị viên trong quân đội
hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh” [123]. Tác giả Nguyễn Quang Phát đã
đi sâu nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng đội ngũ chính uỷ, chính
trị viên. Đồng thời, chỉ rõ: Đội ngũ chính uỷ, chính trị viên là một đội ngũ cán
bộ rất quan trọng trong QĐND Việt Nam. Thực tiễn xây dựng, trưởng thành
và chiến thắng của Quân đội ta hơn 60 năm qua đã khẳng định và chứng
minh ý nghĩa to lớn và giá trị bền vững của tư tưởng Hồ Chí Minh về xây
dựng đội ngũ chính uỷ, chính trị viên. Đặc biệt, cuốn sách còn nêu rõ tình
13
hình đội ngũ cán bộ chủ trì về chính trị và công tác xây dựng đội ngũ cán bộ
chủ trì về chính trị trong tình hình hiện nay.
Cuốn sách, “Người chính uỷ trong Quân đội nhân dân Việt Nam”, do
Chu Huy Mân (Chủ biên) [106]. Cuốn sách tập hợp các bài viết đầy tâm huyết
của một số tướng lĩnh, sĩ quan, cán bộ lãnh đạo, chỉ huy trong kháng chiến
chống Pháp và chống Mỹ. Các tác giả đã phân tích, khẳng định quá trình ra đời,
phát triển của đội ngũ chính uỷ, chính trị viên, những đóng góp của người chính
uỷ, chính trị viên trong quân đội; vai trò, tầm quan trọng cơ chế Đảng lãnh đạo
tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt đối với QĐND Việt Nam, đây là những tài liệu có
giá trị sâu sắc cả về lý luận và thực tiễn; trong đó những kinh nghiệm thực tiễn
về xây dựng đội ngũ chính trị viên là vô cùng quý báu, làm cơ sở cho các nhà
nghiên cứu, “chính uỷ, chính trị viên thể hệ 51 và mai sau tham khảo”.
Cuốn sách, “Chế độ chính uỷ, chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt
Nam”, Viện Khoa học xã hội nhân văn quân sự [157], đã tập trung làm rõ những
vấn đề cơ bản về chế độ chính uỷ, chính trị viên trong quân đội; sự hình thành và
phát triển của chế độ chính uỷ, chính trị viên trong quân đội từ ngày thành lập tới
nay; khái quát những bài học kinh nghiệm trong thực hiện chế độ chính uỷ, chính trị
viên; yêu cầu xây dựng đội ngũ chính uỷ, chính trị viên phải có số lượng, cơ cấu
hợp lý, có phẩm chất, năng lực và phương pháp tác phong công tác đáp ứng yêu
cầu, nhiệm vụ xây dựng, chiến đấu của quân đội trong từng giai đoạn cách mạng.
Trong cuốn, “Công tác đảng, công tác chính trị trong công tác quân
sự, quốc phòng địa phương”, Học viện Chính trị quân sự [91], đã tập trung
làm rõ vai trò, đặc điểm, tính chất và nội dung công tác QSQPĐP; chỉ rõ nội
dung CTĐ, CTCT trong công tác QSQPĐP. Giáo trình viết: Để tổ chức thực
hiện được sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác QSQPĐP, đòi hỏi phải có
đội ngũ cán bộ chính trị, đặc biệt là đội ngũ chính uỷ, chính trị viên CQQSĐP
vững mạnh, có đủ phẩm chất và năng lực tổ chức thực hiện nhiệm vụ thực
14
tiễn. Vì vậy, phải xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị, chính uỷ, chính trị viên
CQQSĐP vững mạnh, có cơ cấu hợp lý, có đủ phẩm chất, năng lực tổ chức
thực hiện thắng lợi nhiệm vụ công tác QSQPĐP; phải chú trọng vào nâng cao
phẩm chất, năng lực và phương pháp, tác phong công tác một cách toàn diện.
* Một số bài báo như: “Mấy vấn đề về xây dựng đội ngũ cán bộ ở Quân
khu Một”, (Phùng Khắc Đăng) [85, tr.47-49]; “Suy nghĩ về tiêu chuẩn cán bộ
quân đội trong thời kỳ cách mạng mới theo tư tưởng Nghị quyết Hội nghị Trung
ương 3 khoá VIII”, (Nguyễn Văn Quyết) [132, tr.35-40]; “Nâng cao chất lượng
đào tạo chính uỷ, chính trị viên đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội, bảo vệ Tổ
quốc thời kỳ mới”, (Lê Minh Vụ) [160, tr.3-7]; “Vị trí, vai trò của chính uỷ,
chính trị viên trong các đơn vị theo tinh thần Nghị quyết 51 của Bộ Chính trị”,
(Tô Xuân Sinh) [135, tr.25-28]; “Những kinh nghiệm xây dựng và phát triển đội
ngũ chính uỷ, chính trị viên trong kháng chiến chống Mỹ”, (Phạm Xuân Mát)
[105, tr.10-13]; “Gắn xây dựng cấp uỷ với xây dựng đội ngũ cán bộ chủ trì
trong Quân đội”, (Ngô Xuân Lịch) [102, tr.19-21]; “Xây dựng đội ngũ cán bộ
quân đội vững mạnh theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 4 khoá XI”, (Lương
Cường) [53, tr.5-8]; “Nâng cao chất lượng xây dựng đội ngũ cán bộ ở phòng
chính trị sư đoàn bộ binh hiện nay”, (Trần Sinh Huy) [95, tr.17-20];…Với nhiều
cách tiếp cận khác nhau, các bài báo khoa học đã nghiên cứu làm rõ cơ sở lý
luận, thực tiễn, đánh giá đúng thực trạng, chỉ rõ nguyên nhân và rút ra một số
kinh nghiệm xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quân đội, đặc biệt là
đội ngũ cán bộ chính trị, chính uỷ, chính trị viên đáp ứng yêu cầu của thời kỳ
mới. Trên cơ sở đó xác định nhân tố tác động, chỉ rõ phương hướng, yêu cầu và
những giải pháp cơ bản xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ này.
2.2. Các công trình tiêu biểu nghiên cứu về bồi dưỡng năng lực công tác đảng,
công tác chính trị và năng lực công tác của cán bộ chính trị, chính uỷ, chính trị viên
15
* Sách chuyên khảo, tham khảo, đề tài khoa học, giáo trình,
luận văn, luận án:
Tô Xuân Sinh, “Bồi dưỡng năng lực công tác đảng, công tác chính trị
của đội ngũ chính trị viên ở các đơn vị huấn luyện chiến đấu trong Quân đội
ta hiện nay”, [134]. Tác giả khẳng định: Đội ngũ chính trị viên ở các đơn vị
chiến đấu là người chủ trì về chính trị, trực tiếp chỉ đạo, tổ chức tiến hành
CTĐ, CTCT ở phân đội, có vai trò rất quan trọng đối với đơn vị trong quá
trình xây dựng, phát triển của quân đội. Đội ngũ chính trị viên trực tiếp chỉ
đạo tiến hành các nội dung, biện pháp xây dựng cấp uỷ, chi bộ, đảng bộ
TSVM, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu, xây dựng đơn vị VMTD,
thực hiện tốt mọi nhiệm vụ, góp phần tăng cường sự lãnh đạo tuyệt đối, trực
tiếp về mọi mặt của Đảng đối với quân đội. Đồng thời, tác giả đi sâu nghiên
cứu năng lực của chính trị viên và đưa ra quan niệm: Năng lực CTĐ, CTCT
của đội ngũ chính trị viên ở các đơn vị huấn luyện chiến đấu là trình độ
thực tế và khả năng tổ chức, tiến hành các hoạt động CTĐ, CTCT theo chức
trách, nhiệm vụ của người chủ trì về chính trị, người đảm nhiệm CTĐ, CTCT ở
phân đội. Theo tác giả, năng lực CTĐ, CTCT của chính trị viên là một tổ hợp
các thành tố, các bộ phận cấu thành rất phong phú, đa dạng tạo nên một chỉnh
thể. Năng lực CTĐ, CTCT của đội ngũ chính trị viên ở các đơn vị phân đội
làm nhiệm vụ huấn luyện chiến đấu bao gồm: Tri thức, kỹ năng, kỹ xảo
CTĐ, CTCT được hình thành phát triển trong quá trình đào tạo ở các học
viện, nhà trường quân đội, được tiếp tục phát triển, hoàn thiện trong hoạt
động thực tiễn CTĐ, CTCT và là kết quả của công tác bồi dưỡng cán bộ ở
đơn vị; đồng thời là kết quả của quá trình tự học tập, tự bồi dưỡng, rèn luyện
của mỗi chính trị viên trong thực tiễn.
Phạm Văn Thắng, “Giáo trình công tác đảng, công tác chính trị”,
tập 1 [138]; ở Chương 13, phần viết về phẩm chất, năng lực, phương pháp,
16
tác phong công tác của chính uỷ trung đoàn chỉ rõ: Chính uỷ trung đoàn
phải là người tiêu biểu về phẩm chất chính trị; mẫu mực về đạo đức, lối
sống, có tính kỷ luật, là trung tâm đoàn kết và có uy tín cao trong cấp uỷ, tổ
chức đảng và đơn vị, do đó phải bồi dưỡng kiến thức, năng lực toàn diện,
giỏi tiến hành CTĐ, CTCT, để họ thực sự là người có tính đảng, tính
nguyên tắc cao, có tác phong dân chủ, sâu sát thực tế, nói đi đôi với làm.
Trần Văn Hiên, “Bồi dưỡng năng lực tham mưu về công tác đảng, công
tác chính trị của đội ngũ cán bộ nghiên cứu cơ quan Tổng cục Chính trị trong
giai đoạn hiện nay”, [88]. Khi luận giải cơ sở lý luận, thực tiễn bồi dưỡng năng
lực CTĐ, CTCT, tác giả đưa ra quan niệm năng lực tham mưu về CTĐ, CTCT
của đội ngũ cán bộ nghiên cứu cơ quan tham mưu Tổng cục Chính trị là: Trình
độ hiểu biết lý luận, khả năng nhận thức về CTĐ, CTCT; khả năng tham mưu đề
xuất về CTĐ, CTCT của đội ngũ cán bộ cơ quan tham mưu Tổng cục Chính trị.
Xác định năng lực tham mưu đề xuất là một bộ phận không thể thiếu trong
nhân cách của người cán bộ; có vai trò rất quan trọng đối với việc thực hiện
chức năng, nhiệm vụ của Tổng cục Chính trị. Theo tác giả, con đường hình
thành năng lực CTĐ, CTCT của đội ngũ cán bộ nghiên cứu cơ quan Tổng cục
Chính trị là: Thông qua giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng kiến thức toàn diện và thông
qua tự bồi dưỡng, rèn luyện ở cơ quan. Đồng thời, tác giả đã khái quát quan niệm,
đưa ra tiêu chí đánh giá bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, trước hết là nhận thức, trách
nhiệm và trình độ năng lực của chủ thể, nội dung, hình thức, phương pháp bồi
dưỡng, mức độ chuyển biến phát triển năng lực, cũng như kết quả hoàn thành
nhiệm vụ theo cương vị, chức trách.
Phạm Đình Bộ, “Bồi dưỡng năng lực công tác của đội ngũ cán bộ
chính trị cấp phân đội binh chủng hợp thành trong Quân đội nhân dân Việt
Nam hiện nay”, [14]. Theo tác giả: Đội ngũ cán bộ chính trị cấp phân đội
binh chủng hợp thành trong QĐND Việt Nam được giao những quyền hạn
17
nhất định và chịu trách nhiệm trước cấp uỷ cấp trên và cấp mình về toàn bộ
các hoạt động của đơn vị theo phạm vi, chức trách, nhiệm vụ, đòi hỏi phải có
NLCT nhất định, đó là tổng thể khả năng và trình độ thực tế đảm bảo cho đội
ngũ cán bộ chính trị cấp phân đội hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ; cấu
trúc NLCT bao gồm: Tri thức, kỹ xảo, kỹ năng, trong đó tri thức là nền tảng,
kỹ xảo, kỹ năng là trình độ vận dụng tri thức vào hoạt động thực tiễn. Đồng
thời, cần xây dựng và thực hiện tốt các khâu, các bước trong quy trình bồi
dưỡng NLCT; trong đó chú ý ở các khâu như: Tập trung nghiên cứu đánh giá
tình hình và xác định nội dung, hình thức, biện pháp bồi dưỡng; xây dựng và
thông qua kế hoạch bồi dưỡng; triển khai và thực hiện nghiêm túc kế hoạch
bồi dưỡng; tiến hành sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm hoạt động bồi dưỡng
NLCT của đội ngũ cán bộ chính trị cấp phân đội. Tuy nhiên, do phạm vi, đối
tượng nghiên cứu, tác giả chưa phân tích sự giống và khác nhau giữa NLCT
với năng lực CTĐ, CTCT của đội ngũ cán bộ chính trị cấp phân đội.
Trần Sinh Huy, “Bồi dưỡng năng lực công tác của đội ngũ cán bộ ở
phòng chính trị các sư đoàn bộ binh Quân đội nhân dân Việt Nam giai đoạn
hiện nay”, [97]. Đây là đề tài được trình bày công phu và khá độc đáo. Trên
cơ sở đi sâu phân tích về năng lực nhóm trưởng ban, ngành, trợ lý nghiệp vụ,
tác giả cho rằng: NLCT của đội ngũ cán bộ ở phòng chính trị sư đoàn bộ binh
là tổng thể năng lực chuyên ngành CTĐ, CTCT, năng lực chỉ huy, quản lý và
năng lực chuyên biệt của đội ngũ cán bộ cơ quan chính trị đáp ứng tốt yêu cầu
của các chức danh, bảo đảm cho đội ngũ này hoàn thành tốt chức trách, nhiệm
vụ được giao. Đồng thời, tác giả phân tích làm rõ vai trò, con đường hình
thành, phát triển NLCT của đội ngũ cán bộ phòng chính trị; đánh giá đúng
thực trạng bồi dưỡng, chỉ rõ nguyên nhân ưu điểm, hạn chế trong bồi dưỡng
NLCT, tác giả đưa ra yêu cầu và xác định 5 giải pháp chủ yếu bồi dưỡng
18
NLCT của đội ngũ cán bộ phòng chính trị các sư đoàn bộ binh QĐND Việt
Nam giai đoạn hiện nay.
* Một số bài báo, tiêu biểu như: “Phát huy vai trò của đơn vị cơ sở trong
bồi dưỡng năng lực công tác của đội ngũ cán bộ chính trị cấp phân đội hiện
nay”, (Phạm Đình Bộ) [13, tr.47-50]; “Biện pháp nâng cao hiệu quả bồi dưỡng
năng lực công tác cho đội ngũ cán bộ ở phòng chính trị các sư đoàn bộ binh”,
(Trần Sinh Huy) [96, tr.49-52]; “Yêu cầu về phẩm chất và năng lực của chính
uỷ, chính trị viên cơ quan quân sự địa phương”, (Đỗ Duy Ánh) [1, tr.50-52]…
Các bài báo trên đã đề cập đến cán bộ chính trị, NLCT của đội ngũ cán bộ chính
trị gắn với chức vụ đảm nhiệm; các tác giả đều đưa ra quan niệm về NLCT; cấu
trúc NLCT; phân tích làm rõ một số nội dung, hình thức bồi dưỡng; xác định
được yêu cầu bồi dưỡng NLCT và đề xuất những giải pháp bồi dưỡng NLCT
cho đội ngũ này.
2.3. Các công trình tiêu biểu nghiên cứu về đội ngũ cán bộ cơ quan
quân sự địa phương
* Sách chuyên khảo, tham khảo, đề tài:
Cuốn sách, “Lịch sử công tác đảng, công tác chính trị lực lượng vũ trang
Quân khu 1 (Việt Bắc) 1945 - 2000”, [70]. Trong Chương sáu bàn về những vấn
đề cơ bản rút ra từ lịch sử CTĐ, CTCT LLVT Quân khu 1 (Việt Bắc) 55 năm
(1945 - 2000) khẳng định: Cơ quan chính trị các cấp và đội ngũ cán bộ chính trị
được hình thành và phát triển do yêu cầu khách quan của việc xây dựng LLVT
cách mạng. Đây là lực lượng nòng cốt có vai trò đặc biệt quan trọng trong công
tác xây dựng Đảng và xây dựng LLVT về chính trị. Nhiệm vụ của cán bộ chính
trị nói chung và của chính trị viên nói riêng ngay từ những ngày đầu Quân khu
uỷ xác định: “Gánh vác gần hết công việc trong bộ đội. Đội viên đói, dốt, mất
tinh thần không chiến đấu được, không gây ảnh hưởng tốt trong dân chúng,
chính trị viên đều phải chịu trách nhiệm. Bộ đội là người, công tác chính trị là
19
máu, chính trị viên là bộ óc…”. Muốn như vậy, chính trị viên phải là người mô
phạm trong tư cách, tự mình làm gương cho cán bộ, chiến sĩ về mọi mặt. Người
chính trị viên phải coi đơn vị như gia đình của mình với vị trí như một người
thầy, người mẹ, người anh, người bạn. Trách nhiệm của chính trị viên là phải
bảo đảm sự thắng lợi của bộ đội. Để đội ngũ này hoàn thành được nhiệm vụ đó,
Quân khu uỷ luôn luôn quan tâm xây dựng, đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện cho
đội ngũ này, làm cho mỗi cán bộ vừa “hồng” vừa “chuyên” như lời Bác dạy.
Nguyễn Tiến Quốc, “Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ chủ trì ban chỉ
huy quân sự các huyện miền núi phía Bắc trong giai đoạn hiện nay”, [126]. Tác
giả cho rằng, đội ngũ cán bộ chủ trì BCHQS các huyện miền núi phía Bắc có vai
trò rất quan trọng trong quán triệt và tổ chức thực hiện đường lối, nhiệm vụ chính
trị, đường lối nhiệm vụ quân sự của Đảng; là thành viên chủ chốt, là nhân tố quyết
định năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu và hiệu quả lãnh đạo trên thực tế của ĐUQS
các huyện; có vai trò quan trọng hàng đầu trong xây dựng và hoạt động của
BCHQS huyện và là người trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành thực hiện nhiệm
vụ xây dựng LLVT địa phương. Do đó, phải nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ
chủ trì BCHQS các huyện miền núi phía Bắc, thông qua đào tạo, bồi dưỡng và tự
đào tạo, bồi dưỡng rèn luyện trong thực tiễn. Đồng thời, tác giả đã khái quát quan
niệm về cán bộ chủ trì, vị trí, vai trò chất lượng và nâng cao chất lượng, đánh giá
đúng thực trạng chất lượng, chỉ ra nguyên nhân và một số kinh nghiệm, xác định
phương hướng, đề xuất một số giải pháp cơ bản nâng cao chất lượng đội ngũ cán
bộ chủ trì BCHQS các huyện miền núi phía Bắc.
* Một số bài báo nghiên cứu về đội ngũ cán bộ, cán bộ chính trị, chính uỷ,
chính trị viên ở Quân khu 1 có: “Lạng Sơn đẩy mạnh công tác xây dựng, nâng
cao chất lượng đội ngũ cán bộ cấp cơ sở”, (Phùng Thanh Kiềm) [99, tr.32-36];
“Khẳng định rõ vị trí, vai trò chính uỷ, chính trị viên sau 8 năm thực hiện Nghị
quyết 51 của Bộ Chính trị”, (Nguyễn Đức Thuận) [141, tr.7]; “Một số giải pháp
20
bồi dưỡng chính trị viên ban chỉ huy quân sự các huyện, thành phố tỉnh Bắc
Ninh”, (Ngô Khắc Minh) [119, tr.375-380];…Các tác giả đều khẳng định chính
uỷ, chính trị viên CQQSĐP ở Quân khu 1 có vị trí, vai trò rất quan trọng trong
thực hiện chức trách, nhiệm vụ theo cơ chế lãnh đạo của Đảng đối với công tác
QSQPĐP, góp phần xây dựng cấp uỷ các cấp TSVM; cơ quan, đơn vị VMTD,
các tổ chức quần chúng vững mạnh xuất sắc; tăng cường củng cố, xây dựng nền
QPTD, thế trận chiến tranh nhân dân và phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương.
Tuy nhiên, chưa có bài báo nào bàn về NLCT của chính trị viên BCHQS huyện.
3. Khái quát kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học đã
công bố và những vấn đề luận án tập trung giải quyết
Nhìn một cách tổng quát, với nhiều cách tiếp cận khác nhau, các công
trình tiêu biểu của nước ngoài, trong nước đề cập đã được tác giả trình bày ở
trên. Đây là những công trình khoa học có giá trị, góp phần quan trọng làm rõ
cơ sở lý luận và thực tiễn bồi dưỡng NLCT của đội ngũ chính trị viên
BCHQS huyện ở địa bàn Quân khu 1.
- Góp phần khái quát, hệ thống, luận giải, phân tích làm rõ một số vấn
đề cơ bản về vị trí, vai trò của cán bộ chính trị, chính uỷ, chính trị viên trong
quân đội; mục đích, yêu cầu, nội dung, biện pháp đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ
cán bộ chính trị, chính uỷ, chính trị viên; về quan niệm, vai trò của năng lực
CTĐ, CTCT, NLCT và bồi dưỡng NLCT cho đội ngũ cán bộ quân đội; nội
dung, hình thức và yêu cầu bồi dưỡng NLCT; về vị trí, vai trò, chức năng,
nhiệm vụ của BCHQS huyện…
- Đã chỉ ra sự bất cập, hạn chế trong nhận thức; các khâu, các bước
trong xây dựng, đào tạo, bồi dưỡng; về năng lực, chất lượng chuyên môn
nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ chính trị, chính uỷ, chính trị viên trong quân
đội; đặc biệt trong công tác một số cán bộ chính trị, chính uỷ, chính trị viên
còn yếu về năng lực chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ được giao theo tinh thần
Nghị quyết 51 và Nghị quyết 513.
- Xem thêm -