Tài liệu Luận án nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng, tính kháng kháng sinh, gen kháng thuốc của staphylococcus aureus và escherichia coli ở bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN QUÂN Y LÊ VĂN NAM NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG, TÍNH KHÁNG KHÁNG SINH, GEN KHÁNG THUỐC CỦA STAPHYLOCOCCUS AUREUS, ESCHERICHIA COLI Ở BỆNH NHÂN NHIỄM KHUẨN HUYẾT (10/2012 – 6/2014) LUẬN ÁN TIẾN SỸ Y HỌC HÀ NỘI – NĂM 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN QUÂN Y LÊ VĂN NAM NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG, TÍNH KHÁNG KHÁNG SINH, GEN KHÁNG THUỐC CỦA STAPHYLOCOCCUS AUREUS, ESCHERICHIA COLI Ở BỆNH NHÂN NHIỄM KHUẨN HUYẾT (10/2012 – 6/2014) Chuyên ngành: Truyền nhiễm và các Bệnh nhiệt đới Mã số: 62 72 01 53 LUẬN ÁN TIẾN SỸ Y HỌC Hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS Trần Viết Tiến 2. PGS. TS Phạm Văn Ca HÀ NỘI – NĂM 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án này là một phần số liệu trong đề tài nghiên cứu cấp nhà nước có tên: Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật sinh học phân tử xác định mức độ kháng kháng sinh của một số chủng vi khuẩn gây bệnh thường gặp ở việt nam. Kết quả đề tài là thành quả nghiên cứu của tập thể mà tôi là một trong những thành viên. Tôi đã được chủ nhiệm đề tài đồng ý cho phép sử dụng số liệu trong đề tài cho luận án tiến sỹ. Các số liệu, kết quả trong luận án là trung thực và chưa từng được công bố trong bất cứ một công trình nào khác. Hà Nội, ngày 30 tháng 5 năm 2017 Người làm luận án NCS Lê Văn Nam LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, Phòng sau đại học – Học viện Quân y, Ban giám đốc – Bệnh viện Quân y 103 đã cho phép, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án. Tôi vô cùng biết ơn sâu sắc tới PGS. TS Trần Viết Tiến, PGS. TS Phạm Văn Ca đã tận tình hướng dẫn, tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi trong quá trình học tập và hoàn thiện luận án. Tôi chân thành cảm ơn PGS. TS Nguyễn Thái Sơn, TS Lê Văn Duyệt và ThS Nguyễn Thị Thúy Hằng đã giúp đỡ rất nhiều để tôi hoàn thiện luận án này. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, PGS. TS Nguyễn Vũ Trung, Phòng Kế hoạch tổng hợp và Khoa xét nghiệm – Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương đã cho phép và tạo điều kiện cho tôi lấy số liệu phục vụ cho luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy cô, các Bác sỹ, Điều dưỡng, Kỹ thuật viên Bộ môn - Khoa Truyền nhiễm, Khoa Vi sinh Y học – Bệnh viện Quân y 103, Học viện Quân y. Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy, cô trong và ngoài cơ sở đào tạo đã đóng góp những ý kiến quý báu cho luận án. Cuối cùng, nhưng vô cùng quan trọng, tôi xin nói lời cảm ơn đầy yêu thương tới gia đình, người luôn bên tôi những lúc khó khăn và đã chịu đựng nhiều tháng ngày khi tôi bận rộn với luận án và không thể dành nhiều thời gian cho gia đình. Hà Nội, 30 tháng 5 năm 2017 NCS Lê Văn Nam MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục chữ viết tắt Danh mục bảng Danh mục biểu đồ Danh mục hình ĐẶT VẤN ĐỀ...................................................................................................1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN.............................................................................3 1.1. Một số khái niệm về nhiễm khuẩn huyết................................................3 1.1.1. Định nghĩa về nhiễm khuẩn huyết.....................................................3 1.1.2. Nhiễm khuẩn huyết nặng và sốc nhiễm khuẩn..................................4 1.1.3. Dịch tễ học của nhiễm khuẩn huyết..................................................7 1.1.4. Căn nguyên gây nhiễm khuẩn huyết.................................................7 1.2. Tổng quan nhiễm khuẩn huyết do S. aureus...........................................8 1.2.1. Khả năng gây nhiễm khuẩn huyết của S. aureus...............................8 1.2.2. Dịch tễ học của nhiễm khuẩn huyết do S. aureus.............................9 1.2.3. Đặc điểm lâm sàng của nhiễm khuẩn huyết do S. aureus...............10 1.2.4. Tình hình kháng kháng sinh của S. aureus......................................14 1.2.5. Gen liên quan đến kháng methicillin ở S. aureus............................17 1.2.6. Chẩn đoán và điều trị nhiễm khuẩn huyết do S. aureus..................19 1.3. Tổng quan nhiễm khuẩn huyết do E. coli..............................................25 1.3.1. Khả năng gây nhiễm khuẩn huyết của E. coli.................................25 1.3.2. Đặc điểm lâm sàng của nhiễm khuẩn huyết do E. coli........................25 1.3.3. Tình hình kháng kháng sinh của E. coli..........................................27 1.3.4. Gen mã hóa ESBL liên quan đến kháng kháng sinh ở E. coli.........30 1.3.5. Chẩn đoán và điều trị nhiễm khuẩn huyết do E. coli......................32 CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 37 2.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................37 2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân.......................................................37 2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ...........................................................................39 2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................39 2.2.1. Thiết kế nghiên cứu.........................................................................39 2.2.2. Cách chọn mẫu................................................................................39 2.2.3. Các bước tiến hành..........................................................................39 2.3. Trang thiết bị, vật liệu nghiên cứu.........................................................49 2.3.1. Thiết bị và dụng cụ..........................................................................49 2.3.2. Vật liệu............................................................................................50 2.4. Nhập, quản lý và xử lý số liệu...............................................................53 2.5. Đạo đức trong nghiên cứu.....................................................................53 2.6. Sơ đồ nghiên cứu...................................................................................54 CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.......................................................55 3.1. Một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết do E. coli và S. aureus......................................................55 3.1.1. Một số đặc điểm chung...................................................................55 3.1.2. Đặc điểm lâm sàng của nhiễm khuẩn huyết do E. coli và S. aureus .........................................................................................................58 3.1.3. Một số đặc điểm cận lâm sàng........................................................63 3.2. Kết quả kháng sinh đồ và xác định gen kháng kháng sinh...................70 3.2.1. Kết quả kháng sinh đồ và xác định gen kháng kháng sinh của S. aureus..................................................................................70 3.2.2. Kết quả kháng sinh đồ và xác định gen kháng kháng sinh của E. coli .........................................................................................................74 3.3. Mối liên quan giữa tỷ lệ mang gen kháng thuốc với tình trạng kháng kháng sinh của vi khuẩn và tiên lượng bệnh..............................81 3.3.1. Mối liên quan giữa tỷ lệ mang gen kháng thuốc với tình trạng kháng kháng sinh của S. aureus......................................................81 3.3.3. Mối liên quan giữa tỷ lệ mang gen kháng thuốc với tình trạng kháng kháng sinh của E. coli...........................................................87 3.3.4. Mối liên quan giữa tỷ lệ mang gen kháng thuốc của E. coli với tiên lượng bệnh................................................................................96 CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN..............................................................................97 4.1. Một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết do E. coli và S. aureus....................................................97 4.1.1. Đặc điểm chung của bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết.......................97 4.1.2. Đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết do E. coli và S. aureus....................................................................................100 4.1.3. Đặc điểm cận lâm sàng của bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết..........109 4.2. Mức độ kháng kháng sinh và tỷ lệ mang gen kháng kháng sinh của vi khuẩn gây nhiễm khuẩn huyết.........................................................114 4.2.1. Mức độ kháng kháng sinh và gen kháng methicillin của S. aureus .......................................................................................................114 4.2.2. Mức độ kháng kháng sinh và gen kháng ESBL của E. coli..........118 4.3. Mối liên quan giữa tỷ lệ mang gen kháng thuốc với tình trạng kháng kháng sinh của vi khuẩn và tiên lượng bệnh............................125 4.3.1. Mối liên quan giữa tỷ lệ mang gen kháng thuốc với tình trạng kháng kháng sinh của S. aureus....................................................125 4.3.2. Mối liên quan giữa tỷ lệ mang gen kháng thuốc của S. aureus với kết quả điều trị.........................................................................126 4.3.3. Mối liên quan giữa tỷ lệ mang gen kháng thuốc với tình trạng kháng kháng sinh của E. coli.........................................................126 4.3.4. Mối liên quan giữa tỷ lệ mang gen kháng thuốc của E. coli với kết quả điều trị...............................................................................127 KẾT LUẬN...................................................................................................128 KIẾN NGHỊ..................................................................................................130 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ KẾT QUẢ CỦA ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ......................................................................................131 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt ADN Tiếng Anh Acid desoxyribonucleic Axít nhân ALT (GPT) Alanin Aminotransferase Enzym gan a.n.l Above normal limit Trên giới hạn bình thường APTT Activated Parthial Thromboplastin Time Thời gian thromboplastin từng phần ARDS Acute Respiratory Distress Syndrome Suy hô hấp cấp tiến triển AST (GOT) Aspartat Aminotransferase Enzym gan BE Base excess Quá mức cơ bản BN Tiếng việt Bệnh nhân CA-MRSA Community Asociated Methicillin Resistance Staphylococcus aureus CDC Centers for Disease Control and Prevention Trung tâm kiểm soát và ngăn ngừa bệnh tật – Hoa Kỳ CNS Coagulase NonStaphylococcus aureus Coagulase không phải S. aureus CRP C-Reactive Protein Protein C phản ứng E. coli Escherichia coli Vi khuẩn E. coli ESBL Extended Spectrum Beta – Lactamase Enzym beta – lactamase phổ rộng HF Heart frequency Nhịp tim Hb Hemoglobin Huyết sắc tố hVISA heterogeneous Vancomycin Tụ cầu vàng kháng một phần resistant Staphylococcus với Vancomycin aureus ICU Intensive care unit Đơn vị điều trị tích cực INR International Chỉ số bình thường hóa quốc tế Normalized Ratio KPC Klebsiella Pneumoniae Carbapenemase Enzym kháng Carbapenem MAP Mean artery pressure Huyết áp trung bình MBL Metalo β-lactamase MIC Minimum inhibitory concentration MLSB Macrolide-lincosamidestreptogram B MRSA Methicillin resistance Staphylococcus aureus Tụ cầu vàng kháng methicilin MSSA Methicillin sensitive Staphylococcus aureus Tụ cầu vàng nhạy với methicilin Nồng độ ức chế tối thiểu NKH Nhiễm khuẩn huyết NKHN Nhiễm khuẩn huyết nặng PBS Phosphate Buffer Saline PBP2a Low-affinity penicillinbinding protein PCT Procalcitonin PCR Polymerase Chain Reaction PFGE Pulsed Field Gel Electrophoresis RF Respiratory frequency Tần số hô hấp RLS Reaction level scale Quy mô mức độ phản ứng SNK Phản ứng khuếch đại gen Sốc nhiễm khuẩn SIRS Systemic Inflammatory Response Syndrome Hội chứng đáp ứng viêm hệ thống S. aureus Staphylococcus aureus Tụ cầu vàng SCCmec Staphylococcal cassette chromosome mec SBP Systemic blood pressure Huyết áp tâm thu TKKT Thần kinh khu trú VISA Vancomycin Intermediate Staphylococcus aureus Tụ cầu vàng kháng trung gian với vancomycin VRSA Vancomycin resistant Staphylococcus aureus Tụ cầu vàng kháng với vancomycin WBC White Blood Cell Bạch cầu WHO World Health Organization Tổ chức Y Tế Thế Giới Viết tắt PEN ERY CM TE OXA SXT Kháng sinh Penicillin Erythromycin Clindamycin Tetracycline Oxacillin Trimethoprim/ GM CIP LVX MXF VAN RIF QD sulfamethoxazole Gentamycin Ciprofloxacin Levofloxacin Moxifloxacin Vancomycin Rifampin Quinupristin/ LZD TGE dalfopristin Linezolid Tigecycline AM SXT Ampicilin Trimethoprim/ CZ CRO SAM sulfamethoxazole Cephazolin Ceftriaxone Ampicilin/ CIP LVX GM CAZ sulbactam Ciprofloxacin Levofloxacin Gentamycin Ceftazidime TZP Piperacillin/ FEP TM AK DOR ETP Tazobactam Cefepime Tobramycin Amikacin Doripenem Ertapenem DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Tên bảng Trang Tiêu chuẩn chẩn đoán nhiễm khuẩn huyết, nhiễm khuẩn huyết nặng và sốc nhiễm khuẩn huyết ......................................................................6 2.1. Các cặp mồi đặc hiệu cho các gen mã hóa ESBL ở E. coli theo qui trình của trung tâm nghiên cứu lâm sàng đại học Oxford ....................52 2.2. Các cặp mồi đặc hiệu cho gen mecA, femA và femB ở S. aureus .............52 3.1. Phân bố bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết do E. coli và S. aureus theo nhóm tuổi...............................................................................................56 3.2. Bệnh lý nền của bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết do E. coli và S. aureus ...............................................................................................................57 3.3. Các triệu chứng khởi đầu của bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết do E. coli và S. aureus............................................................................................59 3.4. Một số đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết do E. coli và S. aureus............................................................................................60 3.5. Phân chia mức độ bệnh của các bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết...........62 3.6. Mức độ bệnh của bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết và kết quả điều trị ...............................................................................................................62 3.7. Chỉ số xét nghiệm bạch cầu của các bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết.....63 3.8. Chỉ số xét nghiệm hemoglobin của các bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết......................................................................................................64 3.9. Chỉ số xét nghiệm tiểu cầu của các bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết......65 3.10. Các chỉ số về xét nghiệm chức năng đông máu của bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết............................................................................................66 3.11. Các chỉ số xét nghiệm sinh hóa của bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết.....67 3.12. Kết quả chụp X-quang phổi, siêu âm ổ bụng, siêu âm tim....................69 3.13. Mức độ kháng kháng sinh của các chủng S. aureus .............................71 3.14. Mức độ kháng kháng sinh của hai nhóm MRSA và MSSA..................72 3.15. Phân bố gen mecA, femA, femB ở hai nhóm MRSA và MSSA.............73 3.16. Kiểu cách kháng kháng sinh của các chủng S. aureus..........................74 3.17. Mức độ kháng kháng sinh của các chủng E. coli .................................75 Bảng Tên bảng Trang 3.18. Mức độ kháng kháng sinh của hai nhóm ESBL (+) và ESBL (-)..............76 3.19 Tỷ lệ mang gen CTX-M, SHV, PER, TEM của 56 chủng E. coli..............77 3.20. Phân bố các gen mã hóa ESBL ở hai nhóm ESBL (+) và ESBL (-)..........78 3.21. Tỷ lệ mang nhóm gen TEM ở các chủng E. coli có ESBL (+) và ESBL (-)...............................................................................................78 3.22. Tỷ lệ mang nhóm gen CTX-M ở các chủng E. coli có ESBL (+) và ESBL (-)..........................................................................................79 3.23. Tỷ lệ mang nhóm gen SHV ở các chủng E. coli sinh ESBL (+) và ESBL (-)..........................................................................................79 3.24. Kiểu cách kháng kháng sinh của các chủng E. coli...............................80 3.25. Mức độ kháng kháng sinh của hai nhóm S. aureus có và không mang gen mecA...............................................................................................81 3.26. Mức độ kháng kháng sinh của hai nhóm S. aureus có và không mang gen femA................................................................................................82 3.27. Mức độ kháng kháng sinh của hai nhóm S. aureus có và không mang gen femB................................................................................................84 3.28. Mức độ kháng kháng sinh của các chủng S. aureus có đồng thời 3 gen ...............................................................................................................85 3.29. Mối liên quan giữa tỷ lệ mang gen của các chủng S. aureus với kết quả điều trị.............................................................................................86 3.30. Mức độ kháng kháng sinh của các chủng E. coli mang các gen TEM.......87 3.31. Mức độ kháng kháng sinh của nhóm E. coli CTX-M (+) và nhóm CTX-M (-).............................................................................................88 3.32. Mức độ kháng kháng sinh của các chủng E. coli mang các gen CTX-M ...............................................................................................................89 3.33. Mức độ kháng kháng sinh của hai nhóm E. coli SHV (+) và SHV (-).......91 3.34. Mức độ kháng kháng sinh của các chủng E. coli mang các gen SHV...........92 3.35. Tỷ lệ kháng kháng sinh ở các chủng E. coli mang đồng thời nhiều gen ...............................................................................................................95 3.36. Mối liên quan giữa tỷ lệ mang gen của E. coli với kết quả điều trị......96 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ Tên biểu đồ Trang 3.1. Phân bố bệnh nhân NKH do E. coli và S. aureus theo giới..................55 3.2. Thời điểm bệnh nhân nhập viện............................................................58 3.3. Kết quả sàng lọc các chủng MRSA bằng kháng sinh cefoxitin............70 3.4 . Tỷ lệ mang gen mecA, femA, femB của 43 chủng S. aureus...............73 3.5. Kết quả sàng lọc các chủng E. coli sinh ESBL ....................................74 3.6. Phân bố gen mã hóa ESBL ở các chủng E. coli....................................77 DANH MỤC HÌNH Hình Tên hình Trang 1.1. Tóm tắt các khái niệm về nhiễm khuẩn huyết.........................................5 2.1. Kết quả giải trình tự gen TEM của chủng E. coli có mã bệnh phẩm 152 và so sánh mức độ tương đồng trên ngân hàng dữ liệu gen quốc tế NBCI.....49 1 ĐẶT VẤN ĐỀ Nhiễm khuẩn huyết là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính, do vi khuẩn gây bệnh xâm nhập vào máu và sinh độc tố gây ra hội chứng nhiễm trùng, nhiễm độc nặng có thể dẫn đến sốc và tử vong. Bệnh cảnh lâm sàng và các biến chứng do nhiễm khuẩn huyết rất đa dạng, khó chẩn đoán và điều trị gặp nhiều khó khăn. Mặc dù hiện nay được điều trị bằng nhiều loại kháng sinh mạnh và thiết bị hồi sức hiện đại, tuy nhiên tỷ lệ tử vong do nhiễm khuẩn huyết vẫn rất cao, chiếm khoảng 15% số ca nhiễm khuẩn huyết, 30% nhiễm khuẩn huyết nặng và 50% số ca sốc nhiễm khuẩn [93]. Các căn nguyên gây nhiễm khuẩn huyết rất đa dạng, chủ yếu tập trung ở hai nhóm vi khuẩn Gram âm và Gram dương. Xét nghiệm cấy máu bắt được vi khuẩn là tiêu chuẩn vàng để khẳng định chắc chắn nhiễm khuẩn huyết, nhưng thực tế cấy máu cho kết quả dương tính rất thấp, chỉ khoảng 4-12% [109]. E. coli và S. aureus được ghi nhận là hai căn nguyên hàng đầu gây nhiễm khuẩn huyết hiện nay, có bệnh cảnh phức tạp, nguy cơ tử vong cao do sốc nhiễm khuẩn và suy đa tạng. Kháng sinh nhóm beta-lactam là một nhóm kháng sinh lớn, có nhiều thế hệ, được sử dụng rộng rãi nhất trên lâm sàng. Tuy nhiên chỉ một thời gian ngắn sau khi đưa vào điều trị, đã xuất hiện các chủng E. coli và S. aureus kháng lại, tình trạng kháng kháng sinh đang ngày càng phức tạp hơn và đã xuất hiện các chủng đa kháng với nhiều nhóm kháng sinh đang sử dụng phổ biến hiện nay. Các nghiên cứu về di truyền học cho thấy vi khuẩn đã hình thành các cơ chế đề kháng thông qua sự xuất hiện hoặc thay đổi các gen kháng kháng sinh. Kháng kháng sinh ở E. coli có liên quan mật thiết với các enzyme β-lactamase phổ rộng (ESBL), những chủng mang ESBL thường kháng với nhiều loại kháng sinh, đặc biệt là các nhóm penicillin, cephalosporin, aztreonam và có khả năng kháng chéo với nhiều nhóm kháng 2 sinh khác. S. aureus kháng methicillin ở mức độ cao là hậu quả của sự thay thế PBP bằng PBP2a do gen mecA mã hóa làm mất tác dụng của kháng sinh beta-lactam. Các gen này có thể lan truyền dọc hoặc ngang trong một loài hoặc giữa các loài vi khuẩn làm cho nguy cơ lan tràn tính kháng thuốc kháng sinh của vi khuẩn ngày càng phức tạp. Cơ chế kháng kháng sinh rất phức tạp, là tổng hợp của nhiều cơ chế khác nhau, thông thường là sự xuất hiện gen kháng thuốc ở các chủng vi khuẩn, sau đó tình trạng kháng kháng sinh này được thể hiện bằng kiểu hình trên kháng sinh đồ, việc nghiên cứu gen kháng kháng kháng sinh và mối liên quan với kháng sinh đồ sẽ giúp cho chúng ta có cái nhìn toàn diện hơn về kháng kháng sinh của vi khuẩn, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả điều trị cho bệnh nhân bị nhiễm khuẩn huyết. Tại Việt Nam, đã có một số công trình nghiên cứu về nhiễm khuẩn huyết do hai vi khuẩn này gây ra. Tuy nhiên chưa có tác giả nào nghiên cứu sâu về đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng, tính kháng sinh, gen kháng thuốc của E. coli và S. aureus và mối liên quan giữa tỷ lệ mang gen kháng thuốc với tình trạng kháng kháng sinh của vi khuẩn và tiên lượng bệnh. Vì thế chúng tôi tiến hành đề tài “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng, tính kháng kháng sinh, gen kháng thuốc của Staphylococcus aureus, Escherichia coli ở bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết (10/2012-6/2014)” với 3 mục tiêu sau: 1. Mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng ở bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết do E. coli và S. aureus. 2. Xác định mức độ kháng kháng sinh và gen mã hóa β-lactamase phổ rộng của E. coli và gen kháng methicilin của S. aureus. 3. Tìm hiểu mối liên quan giữa đặc điểm mang gen kháng thuốc với tình trạng kháng kháng sinh và tiên lượng bệnh. 3 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN 1.1. Một số khái niệm về nhiễm khuẩn huyết 1.1.1. Định nghĩa về nhiễm khuẩn huyết Nhiễm khuẩn huyết (NKH) được định nghĩa là sự hiện diện của nhiễm khuẩn đi kèm với bằng chứng là những đáp ứng mang tính hệ thống được gọi là hội chứng đáp ứng viêm hệ thống. Hội chứng đáp ứng viêm hệ thống được định nghĩa là sự hiện diện của 2 hoặc nhiều yếu tố sau đây: (1) nhiệt độ cơ thể > 38°C hoặc < 36°C; (2) mạch > 90 nhịp/phút; (3) nhịp thở > 20 lần/phút (hoặc PaCO2 < 32 mmHg); và (4) WBC > 12.000/mm 3 hoặc < 4.000/mm 3 [82]. Nhiễm khuẩn huyết nặng (NKHN) được định nghĩa là sự hiện diện của nhiễm khuẩn huyết và rối loạn chức năng nội tạng ở nhiều cơ quan. Rối loạn chức năng nội tạng có thể bao gồm tổn thương phổi cấp tính; bất thường về đông máu, giảm tiểu cầu, thay đổi trạng thái tâm thần, suy thận, suy gan, suy tim hoặc giảm tưới máu do tăng axit lactic [82]. Sốc nhiễm khuẩn (SNK) được định nghĩa là sự hiện diện của nhiễm khuẩn huyết và hạ huyết áp, ví dụ như huyết áp tâm thu dưới 90 mmHg, có nghĩa là áp lực động mạch nhỏ hơn 65 mmHg, hoặc giảm 40 mmHg ở huyết áp tâm thu so với chuẩn không đáp ứng với một dịch tinh thể từ 20 đến 40 ml/kg [82]. Vãng khuẩn huyết là sự hiện diện không thường xuyên của vi khuẩn trong máu và chỉ được tìm thấy trong khoảng 50% các trường hợp nhiễm khuẩn huyết nặng và sốc nhiễm khuẩn, trong khi đó 20% đến 30% bệnh nhân không tìm thấy căn nguyên vi sinh vật từ bất kỳ nguồn lây nhiễm nào [93]. Ngoài ra, theo sự hiểu biết hiện tại về sinh lý bệnh của nhiễm khuẩn huyết sau khi xem xét và đánh giá trên nghiên cứu có nhiều bệnh nhân tham gia thử nghiệm lâm sàng, thấy rằng nhiễm khuẩn huyết nặng và sốc nhiễm