Tài liệu Lich su the gioi can dai chuan kt kn su 11 trungnamhk

Gia sư Thành Được www.daythem.com.vn lÞch sö thÕ giíi cËn ®¹i (tiÕp theo) Chñ ®Ò 1: C¸c n-íc ch©u ¸, ch©u phi vµ khu vùc mÜ la tinh (Tõ thÕ kØ XIX ®Õn ®Çu thÕ kØ XX) A. ChuÈn kiÕn thøc, kÜ n¨ng trong ch-¬ng tr×nh - Sù x©m l-îc cña chñ nghÜa thøc d©n ph-¬ng T©y ®èi víi c¸c n-íc ch©u ¸. Gi¶i thÝch nguyªn nh©n. - NhËt B¶n thÕ kØ XIX: nguyªn nh©n, néi dung næi bËt cña C¶i c¸ch Minh TrÞ, ý nghÜa lÞch sö. - Trung Quèc: c¸c sù kiÖn lÞch sö quan träng cña Trung Quèc thêi cËn ®¹i: ChiÕn tranh thuèc phiÖn, phong trµo Th¸i b×nh Thiªn quèc, c¶i c¸ch MËu TuÊt (1898), C¸ch m¹ng T©n Hîi (1911). - Ên §é: c¸c phong trµo ®Êu tranh chèng thùc d©n Anh ë Ên §é, sù chuyÓn biÕn kinh tÕ, x· héi vµ sù ra ®êi, ho¹t ®éng cña §¶ng Quèc ®¹i. - C¸c n-íc §«ng Nam ¸: qu¸ tr×nh x©m l-îc cña c¸c n-íc ph-¬ng T©y, c¸c phong trµo ®Êu tranh chèng x©m l-îc, nh÷ng chuyÓn biÕn vÒ kinh tÕ - x· héi, xu h-íng míi trong phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë §«ng Nam ¸ ®Çu thÕ kØ XX. - Ch©u Phi, MÜ Latinh: nh÷ng nÐt chung vÒ t×nh h×nh cña ch©u lôc, khu vùc c¸c cuéc ®Êu tranh tiªu biÓu. I- NhËt b¶n 1. NhËt B¶n tõ ®Çu ®Õn thÕ kØ XIX ®Õn tr-íc n¨m 1868 - VÒ kinh tÕ: N«ng nghiÖp l¹c hËu, tuy nhiªn nh÷ng mÇm mèng kinh tÕ t- b¶n chñ nghÜa ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nhanh chãng. - VÒ chÝnh trÞ: §Õn gi÷a thÕ kØ XIX, NhËt B¶n vÉn lµ quèc gia phong kiÕn. Thiªn hoµng cã vÞ trÝ tèi cao nh-ng quyÒn hµnh thùc tÕ thuéc vÒ T-íng qu©n S«gun. - VÒ x· héi: Giai cÊp t- s¶n ngµy cµng tr-ëng thµnh vµ cã thÕ lùc vÒ kinh tÕ, song kh«ng cã quyÒn lùc vÒ chÝnh trÞ. M©u thuÉn x· héi gay g¾t. - C¸c n-íc ®Õ quèc, tr-íc tiªn lµ MÜ ®e do¹ x©m l-îc NhËt B¶n. NhËt B¶n ®øng tr-íc sù lùa chän hoÆc tiÕp tôc duy tr× chÕ ®é phong kiÕn hoÆc tiÕn hµnh c¶i c¸ch duy t©n, ®-a ®Êt n-íc ph¸t triÓn theo con ®-êng t- b¶n chñ nghÜa. - Liªn hÖ ®Õn t×nh h×nh ViÖt Nam lóc bÊy giê. 2. Cuéc Duy t©n Minh TrÞ Gia sư Thành Được www.daythem.com.vn - Cuèi n¨m 1867 - ®Çu n¨m 1968, chÕ ®é M¹c Phñ bÞ sôp ®æ. Thiªn hoµng Minh TrÞ sau khi lªn ng«i ®· tiÕn hµnh mét lo¹t c¶i c¸ch tiÕn bé: + VÒ chÝnh trÞ: x¸c lËp truyÒn thèng trÞ cña quý téc, t- s¶n; ban hµnh HiÕn ph¸p n¨m 1889, thiÕt lËp chÕ ®é qu©n chñ lËp hiÕn. + VÒ kinh tÕ: thèng nhÊt thÞ tr-êng, tiÒn tÖ, ph¸t triÓn kinh tÕ t- b¶n chñ nghÜa ë n«ng th«n, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, ®-êng sa, cÇu cèng... + Qu©n sù: tæ chøc vµ huÊn luyÖn qu©n ®éi theo kiÓu ph-¬ng T©y, thùc hiÖn chÕ ®é nghÜa vô qu©n sù, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp quèc phßng. + VÒ gi¸o dôc: thi hµnh chÝnh s¸ch gi¸o dôc b¾t buéc, chó träng néi dung khoa häc - kü thuËt, cö häc sinh -u tó du häc ë ph-¬ng T©y. - ý nghÜa, vai trß cña c¶i c¸ch: + T¹o nªn nh÷ng biÕn ®æi x· héi s©u réng trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc, cã ý nghÜa nh- mét cuéc c¸ch m¹ng t- s¶n. + T¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn chñ nghÜa t- b¶n, ®-a NhËt B¶n trë thµnh n-íc t- b¶n hïng m¹nh ë ch©u ¸. - Quan s¸t h×nh 1. Thiªn Hoµng Minh TrÞ - SGK vµ nhËn xÐt vÒ vai trß cña «ng ®èi víi cuéc Suy T©n. 3. NhËt B¶n chuyÓn sang giai ®o¹n ®Õ quèc chñ nghÜa - Sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n dÉn tíi sù ra ®êi c¸c c«ng ty ®éc quyÒn nh- MÝtx-i, MÝtsubisi,... Sù lòng ®o¹n cña c¸c c«ng ty ®éc quyÒn nµy ®èi víi kinh tÕ, chÝnh trÞ NhËt B¶n. - Sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®· t¹o søc m¹nh vÒ qu©n sù, chÝnh trÞ ë NhËt B¶n. Giíi cÇm quyÒn ®· thi hµnh chÝnh s¸ch x©m l-îc hiÕu chiÕn: chiÕn tranh §µi Loan, chiÕn tranh Trung - NhËt, chiÕn tranh Nga - NhËt; th«ng qua ®ã, NhËt chiÕm Liªu §«ng, L÷ ThuËn, S¬n §«ng, b¸n ®¶o TriÒu Tiªn... - NhËt B¶n tiÕn lªn chñ nghÜa t- b¶n song quyÒn së h÷u ruéng ®Êtphong kiÕn vÉn ®-îc duy tr×. TÇng líp quý téc vÉn cã -u thÕ chÝnh trÞ lín vµ chñ tr-¬ng x©y dùng ®Êt n-íc b»ng søc m¹nh qu©n sù. T×nh h×nh ®ã lµm cho ®Õ quèc NhËt B¶n cã ®Æc ®iÓm lµ ®Õ quèc phong kiÕn qu©n phiÖt. - QuÇn chÝnh nh©n d©n, tiªu biÓu lµ c«ng nh©n bÞ bÇn cïng ho¸. Phong trµo ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n lªn cao, dÉn tíi sù thµnh lËp cña §¶ng X· héi d©n chñ NhËt B¶n n¨m 1901. - Quan s¸t h×nh 2. LÔ kh¸nh thµnh mét ®oµn tµu ë NhËt B¶n ®Ó biÕt ®-îc sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña NhËt B¶n sau cuéc Duy t©n Minh TrÞ. Gia sư Thành Được www.daythem.com.vn - Quan s¸t h×nh 3. L-îc ®å vÒ sù bµnh tr-íng cña ®Õ quèc NhËt B¶n cuèi thÕ kØ XIX - ®Çu thÕ kØ XX, x¸c ®Þnh nh÷ng vïng ®Êt NhËt B¶n x©m chiÕm vµ bµnh tr-íng cuèi thÓ kØ XIX - ®Çu thÕ kØ XX. II- Ên ®é 1. T×nh h×nh kinh tÕ, x· héi Ên §é nöa sau thÕ kØ XIX - §Õn gi÷a thÕ kØ XIX, thùc d©n Anh ®· hoµn thµnh viÖc x©m l-îc vµ ®Æt ¸ch thèng trÞ ë Ên §é. Ên §é trë thµnh thuéc ®Þa quan träng nhÊt cña thùc d©n Anh, ph¶i cung cÊp ngµy cµng nhiÒu l-¬ng thùc, nguyªn liÖu cho chÝnh quèc. - VÒ chÝnh trÞ, x· héi, ChÝnh phñ Anh cai trÞ trùc tiÕp Ên §é, thùc hiÖn nhiÒu chÝnh s¸ch ®Ó cñng cè ¸ch thèng trÞ cña m×nh nh-: chia ®Ó trÞ, khoÐt s©u sù c¸ch biÖt vÒ chñng téc, t«n gi¸o vµ ®¼ng cÊp trong x· héi. 2. Khëi nghÜa Xipay - Nguyªn nh©n s©u xa: chÝnh s¸ch thèng trÞ hµ kh¾c cña thùc d©n Anh, nhÊt lµ chÝnh s¸ch "chia ®Ó trÞ", t×m c¸ch kh¬i s©u sù kh¸c biÖt vÒ chñng téc, t«n gi¸o vµ ®¼ng cÊp trong x· héi ®· dÉn ®Õn m©u thuÉn s©u s¾c gi÷a nh©n d©n Ên §é víi thùc d©n Anh. - Duyªn cí: Binh lÝnh ng-êi Ên §é trong qu©n ®éi cña thøc d©n Anh bÞ ®èi xö tµn tÖ, bÞ xóc ph¹m vÒ tinh thÇn d©n téc vµ tÝn ng-ìng nªn ®· næi dË khëi nghÜa. - DiÔn biÕn: + Ngµy 10/5/1857, hµng v¹n lÝnh Xipay ®· næi dËy khëi nghÜa vò trang chèng thùc d©n Anh. Cuéc khëi nghÜa ®· ®-îc sù h-ëng øng cña ®«ng ®¶o n«ng d©n, nhanhc hãng lan ra kh¾p miÒn B¾c vµ mét phÇn miÒn Trung Ên §é. + NghÜa qu©n ®· lËp ®-îc chÝnh quyÒn, gi¶i phãng ®-îc mét sè thµnh phè lín. Cuéc khëi nghÜa duy tr× ®-îc kho¶ng 2 n¨m (1857 - 1859) th× bÞ thùc d©n Anh ®µn ¸p ®Ém m¸u. - ý nghÜa: cã ý nghÜa lÞch sö to lín, tiªu biÓu cho tinh thÇn ®Êu tranh bÊt khuÊt cña nh©n d©n Ên §é chèng chñ nghÜa thùc d©n, gi¶i phãng d©n téc. 3. §¶ng Quèc ®¹i vµ phong trµo d©n téc (1885 - 1908) - Tõ gi÷a thÕ kØ XIX, phong trµo ®Êu tranh cña n«ng d©n, c«ng nh©n ®· thøc tØnh ý thøc d©n téc cña giai cÊp t- s¶n vµ tÇng líp trÝ thøc Ên §é. Hä b¾t ®Çu v-¬n lªn ®ßi tù do ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®-îc tham gia chÝnh quyÒn, nh-ng l¹i bÞ thùc d©n Anh k×m h·m. Gia sư Thành Được www.daythem.com.vn - Cuèi n¨m 1885, §¶ng Quèc ®¹i - chÝnh ®¶ng ®Çu tiªn cña giai cÊp t- s¶n Ên §é ®-îc thµnh lËp, ®¸nh dÊu mét giai ®o¹n míi trong phong trµo gi¶i phãng d©n téc, giai cÊp t- s¶n Ên §é b-íc lªn vò ®µi chÝnh trÞ. - Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, §¶ng Quèc ®¹i bÞ ph©n ho¸ thµnh hai ph¸i: ph¸i "«n hoµ" chñ tr-¬ng tho¶ hiÖp, chØ yªu cÇu ChÝnh phñ Anh tiÕn hµnh c¶i c¸ch, ph¸i "cÊp tiÕn" do Til¾c cÇm ®Çu th× cã th¸i ®é kiªn quyÕt chèng Anh. - Th¸ng 7/1905, chÝnh quyÒn Anh thi hµnh chÝnh s¸ch chia ®«i xø Bengan: miÒn §«ng cña ng-êi theo ®¹o Håi, miÒn T©y cña ng-êi theo ®¹o Hin®u. Hµnh ®éng nµy khiÕn nh©n d©n Ên §é cµng c¨m phÉn. NhiÒu cuéc biÓu t×nh rÇm ré ®· næ ra. - Th¸ng 6/1908, thùc d©n Anh b¾t giam Til¾c vµ kÕt ¸n «ng 6 n¨m tï. Vô ¸n Til¾c ®· thæi bïng lªn ®ît ®Êu tranh míi. - Th¸ng 7/1908, c«ng nh©n Bombay tæ chøc nhiÒu cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ, lËp c¸c ®¬n vÞ chiÕn ®Êu, x©y dùng chiÕn luü ®Ó chèng qu©n Anh. Cao trµo nµy do mét bé phËn giai cÊp t- s¶n l·nh ®¹o, mang ®Ëm ý thøc d©n téc. GIai cÊp c«ng nh©n Ên §é ®· tham gia tÝch cùc vµo phong trµo d©n téc, thÓ hiÖn sù thøc tØnh cña nh©n d©n Ên §é trong trµo l-u d©n téc d©n chñ cña nhiÒu n-íc ch©u ¸ ®Çu thÕ kØ XX. - Quan s¸t h×nh 5. L-îc ®å phong trµo c¸ch m¹ng ë Ên §é cuèi thÕ kØ XIX ®Çu thÕ kØ XX - SGK, x¸c ®Þnh trªn l-îc ®å vÞ trÝ diÔn ra phong trµo c¸ch m¹ng. - Quan s¸t h×nh 4. B.Til¾c - SGK vµ nªu nhËn xÐt vÒ vai trß cña «ng ®èi víi phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë Ên §é. III- Trung quèc 1.Trung Quèc bÞ c¸c n-íc ®Õ quèc x©m l-îc - Trung Quèc lµ quèc gia réng lín, ®«ng d©n, cã nhiÒu tµi nguyªn kho¸ng s¶n, sím trë thµnh môc tiªu x©m l-îc cña c¸c n-íc ®Õ quèc. - Tõ th¸ng 6/1840 ®Õn th¸ng 8/1842, thùc d©n Anh ®· tiÕn hµnh cuéc ChiÕn tranh thuèc phiÖn, buéc chÝnh quyÒn M·n Thanh ph¶i ký hiÖp -íc Nam Kinh, më ®Çu qu¸ tr×nh biÕn Trung Quèc tõ mét n-íc phong kiÕn ®éc lËp thµnh n-íc nöa thuéc ®Þa, nöa phong kiÕn. - Sau chiÕn tranh thuèc phiÖn, c¸c n-íc ®Õ quèc tõng b-íc x©u xÐ Trung Quèc. §Õn cuèi thÕ kØ XIX, §øc chiÕm vïng S¬n §«ng; Anh chiÕm vïng Ch©u thæ s«ng D-¬ng Tö; Ph¸p chiÕm vïng V©n Nam, Qu¶ng T©y, Qu¶ng §«ng; Nga, NhËt chiÕm vïng §«ng B¾c,... Gia sư Thành Được www.daythem.com.vn - Quan s¸t h×nh 6. C¸c n-íc ®Õ quèc x©u xÐ "c¸i b¸nh ngät" Trung Quèc SGK vµ nªu nhËn xÐt vÒ viÖc c¸c n-íc ®Õ quèc chia nhau Trung Quèc. - X¸c ®Þnh trªn l-îc ®å c¸c vïng ë Trung Quèc bÞ c¸c n-íc ®Õ quèc x©m chiÕm. 2. Phong trµo ®Êu tranh cña nh©n d©n Trung Quèc tõ gi÷a thÕ kØ XIX ®Çu thÕ kØ XX - Tr-íc sù x©m l-îc cña c¸c n-íc ®Õ quèc vµ th¸i ®é tho¶ hiÖp cña triÒu ®×nh M·n Thanh, nh©n d©n Trung Quèc ®· ®øng dËy ®Êu tranh, tiªu biÓu lµ phong trµo n«ng d©n Th¸i B×nh Thiªn quèc do Hång Tó Toµn l·nh ®¹o (1851 - 1864). - N¨m 1898, cuéc vËn ®éng Duy t©n do hai nhµ nho yªu n-íc lµ Khang H÷u Vi vµ L-¬ng Kh¶i Siªu khëi x-íng, ®-îc vua Quang Tù ñng hé, kÐo dµi h¬n 100 ngµy, nh-ng cuèi cïng bÞ thÊt b¹i v× Tõ Hi Th¸i hËu lµm chÝnh biÕn. - Cuèi thÕ kØ XIX - ®Çu thÕ kØ XX, phong trµo n«ng d©n NghÜa Hoµ ®oµn nªu cao khÈu hiÖu chèng ®Õ quèc, ®-îc nh©n d©n nhiÒu n¬i h-ëng øng. Khëi nghÜa thÊt b¹i v× thiÕu sù l·nh ®¹o thèng nhÊt, thiÕu vò khÝ vµ bÞ triÒu ®×nh ph¶n bé, b¾t tay víi ®Õ quèc ®Ó ®µn ¸p phong trµo. 3. T«n Trung S¬n vµ C¸ch m¹ng T©n Hîi (1911) - Giai cÊp t- s¶n Trung Quèc ra ®êi vµo cuèi thÕ kØ XIX vµ ®· lín m¹nh rÊt nhiÒu vµo ®µu thÕ kØ XX. Do bÞ phong kiÕn, t- b¶n n-íc ngoµi k×m h·m, chÌn Ðp, giai cÊp t- s¶n trung Quèc ®· tËp hîp lùc l-îng vµ thµnh lËp c¸c tæ chø riªng cña m×nh. T«n Trung S¬n lµ ®¹i diÖn -u tó vµ lµ l·nh tô cña phong trµo c¸ch m¹ng theo khuynh h-íng d©n chñ t- s¶n. - Th¸ng 8/1905, T«n Trung S¬n cïng víi c¸c ®ång chÝ cña «ng ®· thµnh lËp Trung Quèc §ång minh héi - chÝnh ®¶ng cña giai cÊp t- s¶n cña Trung Quèc. Tham gia tæ chøc nµy cã trÝ thøc t- s¶n, tiÓu t- s¶n, ®Þa chñ, th©n sÜ bÊt b×nh víi nhµ Thanh, cïng mét sè Ýt ®¹i biÓu c«ng n«ng. C-¬ng lÜnh chÝnh trÞ cña tæ chøc nµy dùa trªn häc thuyÕt Tam d©n cña t«n Trung S¬n (d©n téc ®éc lËp, d©n quyÒn tù do vµ d©n sinh h¹nh phóc). Môc ®Ých cña Héi lµ "®¸nh ®æ M·n Thanh, kh«i phôc Trung Hoa, thµnh lËp d©n quèc". D-íi sù l·nh ®¹o cña §ång minh héi, phong trµo c¸ch m¹ng Trung Quèc ph¸t triÓn theo con ®-êng d©n chñ t- s¶n. T«n Trung S¬n vµ nhiÒu nhµ c¸ch m¹ng kh¸c ®· tÝch cùc chuÈn bÞ mäi mÆt cho cuéc khëi nghÜa vò trang. - Ngµy 9/5/1911, chÝnh quyÒn M·n Thanh ra s¾c lÖnh "Quèc h÷u ho¸ ®-êng s¾t", thùc chÊt lµ trao quyÒn kinh doanh ®-êng s¾t cho c¸c n-íc ®Õ quèc, b¸n rö quyÒn lîi d©n téc. Sù kiÖn nµy ®· ch©m ngßi cho C¸ch m¹ng T©n Hîi. Ngµy 10/10/1911, c¸ch m¹ng T©n Hîi bïng næ. Qu©n khëi nghÜa th¾ng lín ë Vò X-¬ng, sau ®ã khëi nghÜa lan ra tÊt c¶ c¸c tØnh miÒn Nam vµ miÒn Trung cña Gia sư Thành Được www.daythem.com.vn rung Quèc (kÕt hîp sö dông l-îc ®å- h×nh 8 - SGK ®Ó tr×nh bµy diÔn biÕn chÝnh cña c¸ch m¹ng). Ngµy 29/12/1911, ChÝnh phñ l©m thêi tuyªn bè thµnh lËp Trung Hoa D©n quèc vµ bÇu T«n Trung S¬n lµm §¹i Tæng thèng. Sau ®ã, T«n Trung S¬n ®· m¾c sai lÇm lµ th-¬ng l-îng víi Viªn ThÕ Kh¶i (quan ®¹i thÇn cña nhµ Thanh), ®ång ý nh-êng cho «ng lªn lµm Tæng thèng (2/1912). C¸ch m¹ng coi nh- chÊm døt. - C¸ch m¹ng T©n Hîi lµ mét cuéc c¸ch m¹ng d©n cñ t- s¶n ®· lËt ®æ chÕ ®é phong kiÕn chuyªn chÕ M·n Thanh, thµnh lËp Trung Hoa D©n quèc, t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ t- b¶n ë Trung Quèc ph¸t triÓn. Cuéc c¸ch m¹ng cã ¶nh h-ëng lín ®Õn phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë Ch©u ¸, trong ®ã cã ViÖt Nam. - C¸ch m¹ng còng cã nhiÒu h¹n chÕ: kh«ng nªu vÊn ®Ò ®¸nh ®uæi ®Õ quèc, kh«ng tÝch cùc chèng phong kiÕn ®Õn cïng (th-¬ng l-îng víi Viªn ThÕ Kh¶i), kh«ng gi¶i quyÕt ®-îc vÊn ®Ò ruéng ®Êt cho n«ng d©n. - Quan s¸t h×nh 7. T«n Trung S¬n - SGK nªu nhËn xÐt vÒ vai trß cña «ng ®èi víi cuéc C¸ch m¹ng T©n Hîi (1911). IV- C¸c n-íc ®«ng nam ¸ (Cuèi thÕ kØ XIX - ®Çu thÕ kØ XX) 1. Qu¸ tr×nh x©m l-îc cña chñ nghÜa thùc d©n vµo c¸c n-íc §«ng Nam ¸ - §«ng Nam ¸ lµ mét khu vùc cã vÞ trÝ ®Þa lÝ quan träng, giµu tµi nguyªn, chÕ ®é phong kiÕn l¹i ®ang l©m vµo khñng ho¶ng, suy yÕu nªn kh«ng tr¸nh khái bÞ c¸c n-íc ph-¬ng T©y nhßm ngã, x©m l-îc. - Tõ nöa sau thÕ kØ XIX, t- b¶n ph-¬ng T©y ®Èy m¹nh x©m l-îc §«ng Nam ¸: Anh chiÕm M· Lai, MiÕn §iÖn; Ph¸p chiÕm ViÖt Nam, Lµo vµ Campuchia; T©y ban Nha, råi MÜ chiÕm Philippin; Hµ Lan vµ Bå §µo Nha chiÕm In®«nªxia. - Xiªm (nay lµ Th¸i Lan) lµ n-íc duy nhÊt ë - §«ng Nam ¸ vÉn gi÷ ®-îc ®éc lËp, nh-ng còng trë thµnh "vïng ®Öm" cña ta b¶n Anh vµ Ph¸p. - Quan s¸t l-îc ®å 9 - SGK, x¸c ®Þnh ®-îc tªn c¸c n-íc trong khu vùc §«ng Nam ¸ vµ tªn c¸c n-íc thùc d©n ph-¬ng T©y x©m l-îc t-¬ng øng. 2. Phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc ë c¸c n-íc §«ng Nam ¸ - Ngay tõ khi thùc d©n ph-¬ng T©y næ sóng x©m l-îc, nh©n d©n §«ng Nam ¸ ®· næi dËy ®Êu tranh ®Ó b¶o vÖ Tæ quèc. Tuy nhiªm, do lùc l-îng cña bän x©m l-îc m¹nh, chÝnh quyÒn phong kiÕn ë nhiÒu n-íc l¹i kh«ng kiªn quyÕt ®¸nh giÆc ®Õn cïng, kÕt côc, c¸c n-íc thùc d©n ®· hoµn thµnh x©m l-îc, ¸p dông chÝnh s¸ch "chia ®Ó trÞ" ®Ó cai trÞ v¬ vÐt cña c¶i, bãc lét nh©n d©n c¸c n-íc §«ng Nam ¸. Gia sư Thành Được www.daythem.com.vn - ChÝnh s¸ch cai trÞ cña bän thøc d©n cµng lµm cho m©u thuÉn d©n téc ë c¸c n-íc §«ng Nam ¸ thªm gay g¾t, hµng lo¹t phong trµo ®Êu tranh næ ra. + ë In®«nªxia, tõ cuèi thÕ kØ XIX, nhiÒu tæ chøc yªu n-íc cña trÝ thøc t- s¶n tiÕn bé ra ®êi. N¨m 1905, c¸c tæ chøc c«ng ®oµn thµnh lËp vµ b¾t ®Çu qu¸ tr×nh truyÒn b¸ chó nghÜa M¸c, chuÈn bÞ cho sù ra ®êi cña §¶ng Céng s¶n (1920). + ë Philippin, cuéc c¸ch m¹ng 1896 - 1898 do giai cÊp t- s¶n l·nh ®¹o, chèng thùc d©n T©y Ban Nha giµnh th¾ng lîi, dÉn tíi sù thµnh lËp Céng hoµ Philippin, nh-ng ngay sau ®ã l¹i bÞ MÜ th«n tÝnh. + ë Campuchia, cã cuéc khëi nghÜa do Acha Xoa l·nh ®¹o næ ra ë Takeo (1863 - 1866), tiÕp ®ã lµ khëi nghÜa cña nhµ s- Puc«mb« (1866 - 1867) cã liªn kÕt víi nh©n d©n ViÖt Nam, g©y cho Ph¸p nhiÒu khã kh¨n. + ë Lµo, n¨m 1901, Phaca®uèc l·nh ®¹o nh©n d©n XavannakhÐt tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh vò trang. Cïng n¨m ®ã, cuéc khëi nghÜa ë cao nguyªn B«l«ven bïng næ, lan sang c¶ ViÖt Nam, g©y cho thùc d©n Ph¸p nhiÒu khã kh¨n trong qu¸ tr×nh cai trÞ, ®Õn tËn n¨m 1937 míi bÞ dËp t¾t. + ë M· Lai vµ MiÕn §iÖn, phong trµo ®Êu tranh cña nh©n d©n chèng thùc d©n Anh còng diÔn ra quyÕt liÖt, lµm chËm qu¸ tr×nh khai th¸c, bèc lét cña thùc d©n. + ë ViÖt Nam, sau khi triÒu ®×nh HuÕ ®Çu hµng, phong trµo CÇn V-¬ng bïng næ vµ quy tô thµnh nhiÒu cuéc khëi nghÜ lín (1885 - 1896). Phong trµo n«ng d©n Yªn ThÕ do Hoµng Hoa Th¸m l·nh ®¹o, kÐo dµi 30 n¨m (1884 - 1913) còng g©y nhiÒu khã kh¨n cho thùc d©n Ph¸p... + ë Xiªm, vµo gi÷a thÕ kØ XIX, n-íc nµy còng ®øng tr-íc sù ®e do¹ x©m chiÕm cña c¸c n-íc ph-¬ng T©y, nhÊt lµ Anh vµ Ph¸p. Tõ thêi vua Rama IV (1851 - 1868), ®Æc biÖt lµ vua Rama V (tõ n¨m 1868 ®Õn n¨m 1910) ®· thùc hiÖn mét lo¹i c¶i c¸ch tiÕn bé vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi theo khu«n mÉu c¸c n-íc ph-¬ng T©y, t¹o cho n-íc Xiªm mét bé mÆt míi, ph¸t triÓn theo h-íng t- b¶n chñ nghÜa. Nhê vËy Xiªm kh«ng bÞ biÕn thµnh thuéc ®Þa nh- c¸c n-íc trong khu vùc mµ vÉn gi÷ ®-îc ®éc lËp, mÆc dï bÞ lÖ thuéc nhiÒu vµo Anh vµ Ph¸p vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ. - Quan s¸t h×nh 10. H«xª Ridan vµ h×nh 11. B«niphaxi« - SGK, t×m hiÓu vÒ hai nh©n vËt nµy. - LËp niªn biÓu vÒ c¸c cuéc ®Êu tranh tieu biÓu cña nh©n d©n §«ng Nam ¸ cuèi thÕ kØ XIX - ®Çu thÕ kØ XX. Gia sư Thành Được www.daythem.com.vn V- ch©u phi vµ khu vùc mÜ latinh (ThÕ kØ XIX - ®Çu thÕ kØ XX) 1. Ch©u Phi Vµo nöa ®Çu thÕ kØ XIX, nhÊt lµ sau khi hoµn thµnh kªnh ®µo Xuyª, c¸c n-íc t- b¶n ph-¬ng T©y ®ua nhau x©m chiÕm ch©u Phi: Anh chiÕm Ai CËp, Nam Phi, T©y Nigiªra, X«mali,...; Ph¸p chiÕm mét phÇn T©y Phi, Angiªri, Ma®agaxca, Tuynidi,...; §øc chiÕm Cam¬run, T«g«, T©y Nam Phi,...; Bå §µo Nha chiÕm M«d¨mbÝch, ¡ng g«la,... §Õn ®Çu thÕ kØ XX, viÖc ph©n chia ch©u Phi cña c¸c n-íc ®Õ quèc c¨n b¶n ®· hoµn thµnh. - ¸ch thèng trÞ hµ kh¾c cña chñ nghÜa thùc d©n ®èi víi c¸c d©n téc ch©u Phi lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n lµm bïng næ phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc ë Ch©u Phi. - Tiªu biÓu trong phong trµo ®Êu tranh giµnh ®éc lËp cña nh©n d©n ch©u Phi lµ cuéc khëi nghÜa ¸p®en Ca®e ë Angiªri kÐo dµi tõ n¨m 1830 ®Õn n¨m 1847; phong trµo ®Êu tranh cña tÇng líp trÝ thøc vµ sÜ quan yªu n-íc ë Ai CËp,... ®Æc biÖt lµ cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n Eti«pia. - Phong trµo ®Êu tranh chèng thùc d©n cña nh©n d©n ch©u Phi tuy diÔn ra s«i næi, thÓ hiÖn tinh thÇn yªu n-íc, nh-ng do tr×nh ®é tæ chøc thÊp, lùc l-îng chªnh lÖch, nªn ®· bÞ thùc d©n ph-¬ng T©y ®µn ¸p. Cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc ë ch©u Phi vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn trong thÕ kØ XX. 2. Khu vùc MÜ Latinh - Ngay tõ thÕ kØ XVI, XVII, hÇu hÕt c¸c n-íc MÜ Latinh ®· trë thµnh thuéc ®Þa cña T©y Ban Nha vµ Bå §µo Nha. - Sù thèng trÞ cña chñ nghÜa thùc d©n lµ nguyªn nh©n dÉn tíi cuéc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp cña c¸c d©n téc MÜ Latinh. Cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc cña nh©n d©n MÜ Latinh diÔn ra quyÕt liÖt vµ nhiÒu n-íc giµnh ®éc lËp ngay tõ ®Çu thÕ kØ XIX. - Tiªu biÓu cho phong trµo ®Êu tranh giµnh ®éc lËp cña c¸c d©n téc ë MÜ Latinh lµ cuéc khëi nghÜa n¨m 1791 pë Haiti, d-íi sù l·nh ®¹o cña Tótxanh LuvÐctuya, dÉn tíi sù ra ®êi n-íc Céng hoµ da ®en ®Çu tiªn ë MÜ Latinh. TiÕp ®ã lµ cuéc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp ë ¸chentina (1816), Mªhic« vµ Pªru (1821),... ChØ 2 thËp kØ ®Çu thÕ kØ XIX ®Êu tranh quyÕt liÖt, c¸c quèc gia ®éc lËp ë MÜ Latinh lÇn l-ît h×nh thµnh. §©y lµ th¾ng lîi to lín cña nh©n d©n MÜ Latinh trong cuéc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa thùc d©n ch©u ¢u. - Sau khi giµnh ®-îc ®éc lËp, nh©n d©n MÜ Latinh l¹i ph¶i tiÕp tôc ®Êu tranh chèng l¹i chÝnh s¸ch bµnh tr-íng cña MÜ ®èi víi khu vùc nµy. Gia sư Thành Được www.daythem.com.vn - Quan s¸t h×nh 13. l-îc ®å khu vùc MÜ Latinh ®Çu thÕ kØ XIX - SGK vµ x¸c ®Þnh vÞ trÝ, thêi gian c¸c n-íc giµnh ®-îc ®éc lËp. Chñ ®Ò 2 ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt (1914 - 1918) - M©u thuÉn gi÷a c¸c n-íc ®Õ quèc vµ sù h×nh thµnh hai khèi qu©n sù ®èi ®Þch ë Ch©u ¢u. - Hai giai ®o¹n chÝnh cña chiÕn tranh, nh÷ng diÔn biÕn chÝnh cña chiÕn sù. - HËu qu¶ cña chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt. 1. Nguyªn nh©n cña chiÕn tranh - Vµo cuèi thÕ kØ XIX - ®Çu thÕ kØ XX, sù ph¸t triÓn kh«ng ®Òu gi÷a c¸c n-íc t- b¶n vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ ®· lµm thay ®æi s©u s¾c so s¸nh lùc l-îng gi÷a c¸c n-íc ®Õ quèc. M©u thuÉn vÒ vÊn ®Ò thuéc ®Þa ®· dÉn tíi c¸c cuéc chiÕn tranh ®Õ quèc ®Çu tiªn: chiÕn tranh MÜ - T©y Ban Nha (1898); chiÕn tranh Anh - B«¬ (1899 - 1902); chiÕn tranh Nga - NhËt (1904 - 1905). - §Ó chuÈn bÞ mét cuéc chiÕn tranh lín nhµm tranh giµnh thÞ tr-êng, thuéc ®Þa, c¸c n-íc ®Õ quèc ®· thµnh lËp hai khèi qu©n sù ®èi lËp : Khèi liªn minh gåm §øc - ¸o - Hung (1882) vµ khèi hiÖp -íc cña Anh, Ph¸p vµ Nga (1907). C¶ hai khèi ®Òu tÝch cùc ch¹y ®ua vò trang nh»m tranh nhau lµm b¸ chñ thÕ giíi. - Quan s¸t h×nh 14: L-îc ®å hai khèi qu©n sù trong chiÕn tranh thÕ giíi thø giíi thø nhÊt - SGK, x¸c ®Þnh vÞ trÝ vµ tªn c¸c n-íc trong phe Liªn minh vµ c¸c n-íc trong phe HiÖp -íc. 2. DiÔn biÕn cña chiÕn tranh - Giai ®o¹n thø nhÊt (1914- 1916) + Sau sù kiÖn Th¸i tö ¸o - Hung bÞ mét ng-êi XÐcbi ¸m s¸t (ngµy 28 - 6 1914), tõ ngµy 1 ®Õn ngµy 3 - 8, §øc tuyªn chiÕn víi Nga vµ Ph¸p. Ngµy 4 - 8, Anh tuyªn chiÕn víi §øc. ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt bïng næ. + ë giai ®o¹n nµy, §øc tËp trung l-îc l-îng vÒ phÝa t©y nh»m nhanh chãng th«n tÝnh n-íc Ph¸p. Do qu©n Nga tÊn c«ng qu©n §øc ë phÝa ®«ng, nªn n-íc Ph¸p ®-îc cøu nguy. Tõ n¨m 1916, chiÕn tranh chuyÓn sang thÕ cÇm cù ®èi víi c¶ hai phe. + ChiÕn tranh bïng næ, c¶ hai phe ®Òu l«i kÐo thªm nhiÒu n-íc tham gia vµ sö dông nhiÒu lo¹i vò khÝ hiÖn ®¹i ®· giÕt h¹i vµ bÞ lµm th-¬ng hµng triÖu ng-êi. - Giai ®o¹n thø hai (1917 - 1918) Gia sư Thành Được www.daythem.com.vn + Th¸ng 2 - 1917, C¸ch m¹ng th¸ng Hai ë Nga diÔn ra, phong trµo c¸ch m¹ng ë c¸c n-íc d©ng cao buéc mÜ ph¶i tham chiÕn vµ ®øng vÒ phe hiÖp -íc (41917), v× thÕ phe liªn minh liªn tiÕp bÞ thÊt b¹i. + Tõ cuèi n¨m 1917, phe HiÖp -íc liªn tiÕp më c¸c cuéc tÊn c«ng lµm cho ®ång minh cña §øc lÇn l-ît ®Çu hµng. + Ngµy 11 - 11 - 1918, §øc ®Çu hµng v« ®iÒu kiÖn. ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt kÕt thóc víi sù thÊt b¹i cña phe Liªn ®ång minh. 3. KÕt côc cña ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt - ChiÕn tranh g©y nªn nhiÒu tai ho¹ cho nh©n lo¹i: 10 triÖu ng-êi chÐt, h¬n 20 triÖu ng-êi bÞ th-¬ng, nhiÒu thµnh phè, lµng m¹c, ®-êng x¸ bÞ ph¸ huû,... chi phÝ chiÕn tranh lªn tíi 85 tØ ®«la. - ChiÕn tranh chØ ®em l¹i lîi Ých cho c¸c n-íc ®Õ quèc th¾ng trËn, nhÊt lµ MÜ. B¶n ®å chÝnh trÞ thÕ giíi bÞ chia l¹i: §øc mÊt hÕt thuéc ®Þa Anh, Ph¸p vµ MÜ,... §-îc më réng thªm thuéc ®Þa cña m×nh. - Tuy nhiªn, vµo giai ®o¹n cuèi cña chiÕn tranh, phong trµo c¸ch m¹ng thÕ giíi tiÕp tôc ph¸t triÓn, ®Æc biÖc lµ sù bïng næ vµ giµnh th¾ng lîi cña C¸ch m¹ng th¸ng M-êi Nga. - Gi¶i thÝch ®-îc chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt lµ cuéc chiÕn tranh ®Õ quèc phi nghÜa. Chñ ®Ò 3 Nh÷ng thµnh tùu v¨n ho¸ thêi cËn ®¹i A - ChuÈn kiÕn thøc, kü n¨ng trong ch-¬ng tr×nh - HiÓu biÕt vÒ c¸c thµnh tùu v¨n ho¸, nghÖ thuËt (v¨n häc, ©m nh¹c, mÜ thuËt, kiÕn tróc,... ) thêi cËn ®¹i. - Tr×nh bµy ®-îc ý nghÜa cña nh÷ng thµnh tùu nãi trªn ®èi víi ®êi sèng con ng-êi thêi cËn ®¹i. 1. Sù ph¸t triÓn cña v¨n ho¸ trong buæi ®Çu thêi cËn ®¹i - VÒ v¨n häc cã La Ph«ngten (1621 - 1695), nhµ ngô ng«n, nhµ v¨n cæ ®iÓn; Coãcn©y (1606 - 1684), ®¹i biÓu cña nÒn bi kÞch cæ ®iÓn m« lie (1622 - 1673),... §©y lµ nh÷ng nhµ v¨n ho¸ næi tiÕng cña n-íc Ph¸p. - VÒ ©m nh¹c cã BÐtt«ven, nhµ so¹n nh¹c thiªn tµi ng-êi §øc M«da (1756 1791), nh¹c sÜ vÜ ®¹i ng-êi ¸o,... - VÒ héi ho¹ cã Rembran (1606 - 1669), ho¹ sÜ næi tiÕng ng-êi Hµ Lan. Gia sư Thành Được www.daythem.com.vn - VÒ t- t-ëng víi c¸c nhµ TriÕt häc ¸nh s¸ng thÕ kØ XVII - XVIII nh-: M«ngtexki¬, Rótx«, V«nte. 2. Thµnh tùu vÒ v¨n häc, nghÖ thuËt tõ ®Çu thÕ kØ XIX ®Õn ®Çu thÕ kØ XX - VÒ v¨n häc: Tiªu biÓu lµ nhµ th¬, nhµ tiÓu thuyÕt, nhµ viÕt kÞch ng-êi Ph¸p VÝchto Huyg« (1802 - 1885) víi t¸c phÈm Nh÷ng ng-êi khèn khæ; LÐp T«nxt«i (1828 - 1910) nhµ v¨n Nga víi t¸c phÈm ChiÕn tranh vµ hoµ b×nh, Anna Karªnina..., M¸c Tuªn (1835 - 1910) nhµ v¨n lín ng-êi MÜ..., Band¾c (Ph¸p), An®Ðcxen (§an M¹ch), Puskin (Nga), Gi¾c L¬n ®¬n (MÜ), Lç TÊn (Trung Quèc, H«xª Ridan (philÝppin) H«xª M¸cti (Cuba). - VÒ nghÖ thuËt: C¸c lÜnh vùc nghÖ thuËt nh- kiÕn tróc, ©m nh¹c, ®iªu kh¾c rÊt ph¸t triÓn víi c¸c ho¹ sÜ næi tiÕng nh-: Van Gèc (Hµ Lan), Phugita (NhËt B¶n), Pic¸tx« (T©y Ban Nha), Lªvitan (Nga); nh¹c sÜ nh- Traicèpxki. - Quan s¸t h×nh 17, 18, 19 - SGK ®Ó biÕt ®-îc mét sè t¸c gi¶ tiªu biÓu vÒ v¨n häc, nghÖ thuËt thÕ kØ XIX - ®Çu thÕ kØ XX. 3. Trµo l-u t- t-ëng tiÕn bé vµ sù ra ®êi, ph¸t triÓn cña chñ nghÜa x· héi khoa häc tõ gi÷a thÕ kØ XIX ®Õn ®Çu thÕ kØ XX - Sù ra ®êi cña chñ nghÜa x· héi kh«ng t-ëng: + Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t- b¶n gi÷a thÕ kØ XIX g©y ra nhiÒu ®au khæ cho nh©n d©n lao ®éng. Trong hoµn c¶nh Êy, mét sè nhµ t- t-ëng tiÕn bé ®-¬ng thêi ®· nghÜ ®Õn viÖc x©y dùng mét x· héi míi, kh«ng cã t- h÷u, kh«ng cã bãc lét, nh©n d©n lµm chñ c¸c ph-¬ng tiÖn s¶n xuÊt cña m×nh. + Næi tiÕng nhÊt lµ c¸c nhµ v¨n t- t-ëng nh-: Xanh Xim«ng (1760 - 1825), Phuriª (1772 - 1837) ë Ph¸p vµ ¤oen (1771 - 1858) ë Anh. + §ã lµ nh÷ng nhµ x· héi kh«ng t-ëng, v× t- t-ëng cña hä kh«ng thÓ thùc hiÖn ®-îc trong ®iÒu kiÖn chñ nghÜa t- b¶n vÉn ®-îc duy tr× vµ ph¸t triÓn. - TriÕt häc §øc: Hªghen vµ Phoi¬b¸ch lµ nh÷ng nhµ triÕt häc næi tiÕng cña §øc. Hªghen lµ nhµ triÕt häc duy t©m kh¸ch quan. Phoi¬b¸ch tuy ®øng trªn lËp tr-êng chñ nghÜa duy vËt, nh-ng siªu h×nh khi xem nh÷ng thêi kØ lÞch sö x· héi loµi ng-êi kh«ng hÒ ph¸t triÓn mµ chØ cã kh¸c nhau do sù thay ®æi vÒ t«n gi¸o. - Chñ nghÜa x· héi khoa häc: + Cïng víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña giai cÊp v« s¶n, phong trµo c«ng nh©n, häc thuyÕt chó nghÜa x· héi khoa häc ra ®êi, do M¸c vµ ¡ngghen s¸ng lËp, Gia sư Thành Được www.daythem.com.vn ®-îc Lªnin ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn chñ nghÜa t- b¶n chuyÓn sang giai ®o¹n ®Õ quèc chñ nghÜa vµ phong trµo ®Êu tranh cña c«ng nh©n ph¸t triÓn m¹nh mÏ. + Häc thuyÕt chñ nghÜa x· héi khoa häc lµ sù kÕ thõa cã chän läc vµ ph¸t triÓn nh÷ng thµnh tùu khoa häc tù nhiªn vµ khoa häc x· héi mµ loµi ng-êi ®· ®¹t ®-îc, chñ yÕu tõ ®Çu thÕ kØ XIX. + C¸c t¸c gia kinh ®iÓn cña chñ nghÜa x· héi khoa häc x©y dùng häc thuyÕt cña m×nh trªn quan ®iÓm, lËp tr-êng cña giai cÊp c«ng nh©n, thùc tiÔn ®Êu tranh cña phong trµo c¸ch m¹ng v« s¶n thÕ giíi, tõ ®ã h×nh thµnh hÖ thèng lÝ luËn míi, võa c¸ch m¹ng võa khoc häc. + Häc thuyÕt chñ nghÜa x· héi khoa häc bao gåm ba bé phËn chÝnh: triÕt häc, kinh tÕ chÝnh trÞ häc vµ chñ nghÜa x· héi khoa häc. + Häc thuyÕt chñ nghÜa x· héi khoa häc bao gåm ba bé phËn chÝnh: triÕt häc, kinh tÕ chÝnh trÞ häc vµ chñ nghÜa x· héi khoa häc. + Chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµ c-¬ng lÜnh c¸ch m¹ng cho cuéc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa t- b¶n, x©y dùng chñ nghÜa céng s¶n vµ më ra mét kØ nguyªn míi cho sù ph¸t triÓn cña khoa häc (c¶ khoa häc tù nhiªn vµ khoa häc x· héi - nh©n v¨n). - Quan s¸t c¸c h×nh 20, 21, 22 - SGK, ®¸nh gi¸ vai trß cña c¸c nhµ t- t-ëng còng nh- c¸c trµo l-u t- t-ëng tiÕn bé thÕ kØ XIX - ®Çu thÕ kØ XX. Chñ ®Ò 4 ¤n tËp lÞch sö thÕ giíi cËn ®¹i - Tr×nh bµy ®-îc nh÷ng néi dung chÝnh vµ nh÷ng sù kiÖn lÞch sö tiªu biÓu cña lÞch sö thÕ giíi cËn ®¹i. - BiÕt lËp b¶ng hÖ thèng c¸c sù kiÖn lÞch sö chÝnh. 1. Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cÇn «n tËp PhÇn nµy, gi¸o viªn tæ chøc cho hcä sinh «n tËp, ghi nhí vµ hiÓu nh÷ng sù kiÖn c¬ b¶n theo nh÷ng vÊn ®Ò lín cña lÞch sö thÕ giíi cËn ®¹i nh-: c¸ch m¹ng ts¶n, phong trµo c«ng nh©n, phong trµo gi¶i phãng d©n téc... Cã thÓ kÕt hîp víi môc 3. Bµi tËp thùc hµnh, trong SGK ®Ó tæ chøc cho häc sinh nhí l¹i kiÕn thøc ®· häc vµ hoµn thµnh c¸c b¶ng niªn biÓu hoÆc thèng kª c¸c sù kiÖn lín cña lÞch sö thÕ giíi cËn ®¹i. 2. NhËn thøc ®óng nh÷ng vÊn ®Ò chñ yÕu - B¶n chÊt cña cuéc c¸ch m¹ng t- s¶n: + Dï h×nh thøc, diÔn biÕn vµ kÕt qu¶ ®¹t ®-îc kh¸c nhau, song ®Òu cã nguyªn nh©n s©u xa vµ c¬ b¶n gièng nhau, cïng nh»m môc tiªu chung (gi¶i Gia sư Thành Được www.daythem.com.vn quyÕt m©u thuÉn gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn lçi thêi víi lùc l-îng s¶n xuÊt míi - t- b¶n chñ nghÜa). + Th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng t- s¶n ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau ®Òu t¹o ®iÒu kiÖn cho chñ nghÜa t- b¶n ph¸t triÓn. - Nh÷ng n¨m cuèi thÕ kØ XIX - ®Çu thÕ kØ XX lµ thêi k× ph¸t triÓn nhanh chãng vµ m¹nh mÏ cña chñ nghÜa t- b¶n: chñ nghÜa t- b¶n tõ giai ®o¹n tù do c¹nh tranh chuyÓn dÇn sang giai ®o¹n ®éc quyÒn, lóc ®Õ quèc chñ nghÜa. Chñ nghÜa ®Õ quèc cã nh÷ng ®Æc tr-ng riªng, song vÒ b¶n chÊt cña chñ nghÜa t- b¶n vÉn kh«ng thay ®æi mµ chØ lµm cho m©u thuÉn vèn cã vµ m©u thuÉn míi n¶y sinh thªm trÇm träng. - M©u thuÉn gi÷a giai cÊp v« s¶n v»t s¶n, hai giai cÊp c¬ b¶n cña x· héi tb¶n chñ nghÜa ngµy cµng s©u s¾c, dÉn ®Õn cuéc ®Êu tranh cña v« s¶n chèng l¹i ts¶n ngµy cµng m¹nh mÏ. Phong trµo ®Êu tranh nµy ph¸t triÓn tõ "tù ph¸t" ®Õn "tù gi¸c" vµ lµ c¬ së cho sù ra ®êi häc thuyÕt chñ nghÜa x· héi khoa häc mµ M¸c vµ ¡ngghen lµ nh÷ng ng-êi s¸ng lËp. Chñ nghÜa M¸c ®· ®-a phong trµo ®Êu tranh cña c«ng nh©n tõng b-íc ®i ®Õn th¾ng lîi, dï ph¶i tr¶i qua nh÷ng b-íc th¨ng trÇm, nh÷ng thÊt b¹i. - Chñ nghÜa t- b¶n ph¸t triÓn g¾n liÒn víi cuéc x©m chiÕm thuéc ®Þa ë Ch©u ¸, ch©u Phi vµ khu vùc MÜ Latinh. - M©u thuÉn gi÷a c¸c n-íc ®Õ quèc vÒ vÊn ®Ò thuéc ®Þa lµ nguyªn nh©n chñ yÕu g©y ra chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt. - Ngay tõ ®Çu, nh©n d©n c¸c n-íc bÞ x©m l-îc ®· ®Êu tranh m¹nh mÏ chèng chñ nghÜa thùc d©n, ®Õ quèc vµ sau ®ã chèng thÕ lùc phong kiÕn tay sai. lÞch sö thÕ giíi hiÖn ®¹i (tõ 1917 - 1945) Chñ ®Ò 1 C¸ch m¹ng Th¸ng m-êi nga n¨m 1917 vµ c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë liªn x« (1921 - 1941) - HiÓu ®-îc v× sao n¨m 1917 n-íc Nga tiÕn hµnh hai cuéc c¸ch m¹ng. - Tr×nh bµy ®-îc qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn tõ C¸ch m¹ng d©n chñ t- s¶n th¸ng Hai sang C¸ch m¹ng th¸ng M-êi. - ý nghÜa lÞch sö cña C¸ch m¹ng th¸ng M-êi Nga n¨m 1917. - C«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë Liªn X« (tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ vµ tËp thÓ ho¸ n«ng nghiÖp...). Gia sư Thành Được www.daythem.com.vn I- C¸ch m¹ng th¸ng M-êi Nga n¨m 1917 a) T×nh h×nh n-íc Nga tr-íc c¸ch m¹ng - Nh÷ng nÐt næi bËt cña t×nh h×nh n-íc Nga tr-íc c¸ch m¹ng: + Nga vÉn lµ mét n-íc qu©n chñ chuyªn chÕ, víi sù thèng trÞ cña Nga hoµng vµ nh÷ng tµn tÝch phong kiÕn nÆng nÒ (chÕ ®é së h÷u ruéng ®Êt lín cña ®Þa chñ, quý téc,...). + N¨m 1914, n-íc Nga tham gia ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt vµ cµng béc lé sù l¹c hËu, yÕu kÐm cña ®Êt n-íc. + N-íc Nga cßn lµ "nhµ tï" cña c¸c d©n téc, víi sù thèng trÞ tµn b¹o cña chÕ ®é Nga hoµng ®èi víi h¬n 100 d©n téc trong ®Õ quèc Nga. - Tõ t×nh h×nh trªn, n-íc Nga trë thµnh n¬i tËp trung c¸c m©u thuÉn gay g¾t cña thêi ®¹i (m©u thuÉn gi÷a c«ng nh©n vµ chñ t- b¶n, gi÷a n«ng d©n vµ ®Þa chñ, gi÷a c¸c d©n téc kh«ng ph¶i Nga vµ chÕ ®é Nga hoµng...). Phong trµo ph¶n ®èi chiÕn tranh, ®ßi lËt ®é chÕ ®é Nga hoµng lan réng kh¾p c¶ n-íc. N-íc Nga ®· tiÕn s¸t tíi mét cuéc c¸ch m¹ng. - Quan s¸t h×nh 23. Nh÷ng ng-êi lÝnh Nga ngoµi mÆt trËn, th¸ng 1-1917SGK vµ nhËn xÐt vÒ t×nh h×nh n-íc Nga tr-íc c¸ch m¹ng. b) Tõ C¸ch m¹ng th¸ng Hai ®Õn C¸ch m¹ng th¸ng M-êi - Th¸ng Hai n¨m 1917, cuéc c¸ch m¹ng d©n chñ t- s¶n bïng næ ë Nga, víi sù kiÖn më ®Çu lµ cuéc biÓu t×nh cña 9 v¹n n÷ c«ng nh©n ë thñ ®« Pªt¬r«grat (nay lµ Xanh PªtÐcbua). Phong trµo ®Êu tranh lan réng trong c¶ n-íc. ChÕ ®é qu©n chñ Nga hoµng bÞ lËt ®é, n-íc Nga trë thµnh n-íc Céng hoµ. - Nh-ng ngay sau cuéc C¸ch m¹ng th¸ng Hai, mét t×nh h×nh phøc t¹p ®· diÔn ra - ®ã la t×nh tr¹ng hai chÝnh quyÒn song song tån t¹i (ChÝnh phñ l©m thêi cña giai cÊp t- s¶n vµ ChÝnh quyÒn X« ViÕt cña c«ng nh©n n«ng d©n vµ binh lÝnh) víi môc tiªu vµ ®-êng lèi chÝnh trÞ kh¸c nhau. - §Ó gi¶i quyÕt t×nh h×nh phøc t¹p ®ã, V. Lªnin ®· ®Ò ra LuËn c-¬ng th¸ng T-, chØ ra môc tiªu ®-êng lèi chuyÓn tõ c¸ch m¹ng d©n chñ t- s¶n sang c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa. Nh÷ng diÔn biÕt sau ®ã cña c¸ch m¹ng lµ d-íi ¸nh s¸ng cña LuËn c-¬ng th¸ng T-. - §ªm 24/10/1917, cuéc khëi nghÜa ®· bïng næ vµ th¾ng lîi ë thñ ®é Pªt¬r«grat. ChÝnh phñ l©m thêi bÞ lËt ®æ. §Õn ®Çu n¨m 1918, cuéc c¸ch m¹ng th¾ng lîi trªn ph¹m vi c¶ n-íc cïng sù thµnh lËp ChÝnh quyÒn X« viÕt c¸c cÊp tõ trung -¬ng ®Õn ®Þa ph-¬ng. 2. Cuéc ®Êu tranh x©y dùng vµ b¶o vÖ ChÝnh quyÒn X« viÕt a) X©y dùng ChÝnh quyÒn X« viÕt Gia sư Thành Được www.daythem.com.vn - Ngay trong ®ªm 25/10/1917, §¹i héi X« viÕt toµn Nga lÇn thø hai ®· tuyªn bè thµnh lËp ChÝnh quyÒn X« viÕt. NhiÖm vô hµng ®Çu cña ChÝnh quyÒn X« viÕt lµ ®Ëp tan bé m¸y nhµ n-íc cò vµ x©y dùng bé m¸y nhµ n-íc míi cña nh©n d©n lao ®éng. - ChÝnh quyÒn X« viÕt ®· th«ng qua hai s¾c lÖnh lÞch sö - S¾c lÖnh hoµ b×nh vµ S¾c lÖnh ruéng ®Êt. ChÝnh quyÒn X« viÕt cßn nhanh chãng xo¸ bá nh÷ng tµn tÝch cña chÕ ®é phong kiÕn (nh- sù ph©n biÖt ®¼ng cÊp...) tuyªn bè quyÒn d©n téc tù quyÕt vµ c¸c quyÒn tù do d©n chñ kh¸c (nam n÷ b×nh ®¼ng...), tiÕn hµnh quèc h÷u ho¸ c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp cña giai cÊp t- s¶n... b) B¶o vÖ ChÝnh quyÒn X« viÕt - Tõ cuèi n¨m 1918, qu©n ®éi cña 14 n-íc ®Õ quèc c©u kÕt víi c¸c lùc l-îng ph¶n ®éng trong n-íc më cuéc tÊn c«ng vò trang nh»m tiªu diÖt n-íc Nga X« viÕt non trÎ. - Cuéc chiÕn ¸c liÖt kÐo dµi ba n¨m (1918 - 1920). ChÝnh quyÒn X« viÕt thùc hiÖn chÝnh s¸ch céng s¶n thêi chiÕn víi viÖc Nhµ n-íc kiÓm so¸t toµn bé (®éc quyÒn) nÒn c«ng nghiÖp, tr-ng thu l-¬ng thùc thõa cña n«ng d©n, thi hµnh chÕ ®é lao ®éng c-ìng bøc, nh»m huy ®éng tèi ®a mäi nguån cña c¶i, nh©n lùc cña ®Êt n-íc phôc vô cho cuéc chiÕn ®Êu... - Tíi cuèi n¨m 1920, cuéc can thiÖp vò trang cña 14 n-íc ®Õ quèc ®· bÞ ®¸nh b¹i, ChÝnh quyÒn X« viÕt ®-îc b¶o vÖ vµ gi÷ v÷ng. 3. ý nghÜa lÞch sö cña C¸ch m¹ng th¸ng M-êi Nga - C¸ch m¹ng th¸ng M-êi ®· lµm thay ®æi hoµn toµn t×nh h×nh ®Êt n-íc vµ x· héi Nga - nh©n d©n lao ®éng, c¸c d©n téc trong ®Õ quèc Nga ®-îc gi¶i phãng, lµm chñ ®Êt n-íc, lµm chñ vËn mÖnh cña m×nh. - C¸ch m¹ng th¸ng M-êi Nga ®· lµm thay ®æi côc diÖn thÕ giíi víi sù ra ®êi cña chÕ ®é x· héi chñ nghÜa ë n-íc Nga, cæ vò, thóc ®Èy phong trµo c¸ch m¹ng thÕ giíi. II- Liªn x« x©y dùng chñ nghÜa x· héi (1921 - 1941) 1. ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi vµ c«ng cuéc kh«i phôc kinh tÕ (1921 - 1941) a) ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi - N¨m 1921, n-íc Nga X« viÕt b-íc vµo thêi k× hoµ b×nh, x©y dùng ®Êt n-íc trong hoµn c¶nh cùc k× khã kh¨n: nÒn kinh tÕ bÞ tµn ph¸ nghiªm träng, t×nh h×nh chÝnh trÞ - x· héi kh«ng æn ®Þnh, b¹o lo¹n x¶y ra ë kh¾p n¬i. - Th¸ng 3/1921, V.I.Lªnin ®Ò ra chÝnh s¸ch kinh tÕ míi, bao gåm c¸c chÝnh s¸ch quan träng vÒ n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, th-¬ng nghiÖp vµ tiÒn tÖ; trong ®ã quan träng nhÊt lµ thay thÕ chÕ ®é tr-ng thu l-¬ng thùc thõa b»ng chÕ ®é thu Gia sư Thành Được www.daythem.com.vn thuÕ l-¬ng thùc; cho phÐp tù do bu«n b¸n nh»m kh«i phôc, ®Èy m¹nh mèi liªn hÖ gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n; t- nh©n vµ t- b¶n n-íc ngoµi ®-îc khuyÕn khÝch kinh doanh, ®Çu t- ë Nga d-íi sù kiÓm so¸t cña nhµ n-íc, nhµ n-íc chØ n¾m c¸c ngµnh kinh tÕ chñ chèt. - ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi ®· thu ®-îc nh÷ng kÕt qu¶ to lín: nÒn kinh tÕ n-íc Nga ®· ®-îc kh«i phôc vµ ®-a l¹i sù chuyÓn ®æi kÞp thêi tõ nÒn kinh tÕ do nhµ n-íc n¾m ®éc quyÒn vÒ mäi mÆt sang nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, nh-ng vÉn ®Æt d-íi sù kiÓm so¸t cña Nhµ n-íc. - Quan s¸t h×nh 26 - SGK vµ nªu nhËn xÐt vÒ t¸c ®éng cña ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi ®èi víi nÒn kinh tÕ n-íc Nga. b) Sù thµnh lËp Liªn bang Céng hoµ x· héi chñ nghÜa X« viÕt - Nh»m t¨ng c-êng søc m¹nh vÒ mäi mÆt cña c«ng cuéc x©y dùng vµ b¶o vÖ ®Êt n-íc, th¸ng 12/1922, Liªn bang Céng hoµ x· héi chñ nghÜa X« viÕt (Liªn X«) ®· ®-îc thµnh lËp gåm 4 n-íc céng hoµ ®Çu tiªn lµ: Nga, Ucraina, Bªl«rótxia vµ Ngo¹i Capad¬. - T- t-ëng chØ ®¹o c¬ b¶n cña V.I.Lªnin trong viÖc thµnh lËp Liªn bang X« viÕt lµ sù b×nh ®¼ng chñ quyÒn vÒ mäi mÆt vµ quyÒn d©n téc tù quyÕt cña c¸c d©n téc, sù gióp ®ì lÉn nhau trong c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi. - Ngµy 21/1/1924, V.I. Lªnin qua ®êi, ®©y lµ mét tæn thÊt to lín ®èi víi nh©n d©n Liªn X«, giai cÊp c«ng nh©n quèc tÕ vµ c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc trªn toµn thÕ giíi. 2. C«ng Cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë Liªn X« (1925 - 1941) a) Nh÷ng kÕ ho¹ch 5 n¨m ®Çu tiªn - Sau khi hoµn thµnh c«ng cuéc kh«i phôc kinh tÕ, nh©n d©n Liªn X« b-íc vµo thêi k× x©y dùng chñ nghÜa x· héi, víi nhiÖm vô träng t©m lµ tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ x· héi chñ nghÜa theo ®-êng lèi -u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng (c«ng nghiÖp chÕ t¹o m¸y mãc, c«ng nghiÖp n¨ng l-îng, c«ng nghiÖp khai kho¸ng, c«ng nghiÖp quèc phßng...). - Liªn X« ®· tõng b-íc gi¶i quyÕt thµnh c«ng c¸c Ên ®Ò liªn quan tíi c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ nh-: vèn ®Çu t-, ®µo t¹o c¸n bé kÜ thuËt vµ c«ng nh©n lµnh nghÒ... - Tõ n¨m 1928, Liªn X« b¾t ®Çu thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch 5 n¨m ph¸t triÓn dµi h¹n. Sau khi thùc hiÖn kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thøc nhÊt (1928 - 1933) vµ kÕ haäch 5 n¨m lÇn thø hai (1933 - 1937), Liªn X« ®· ®¹t ®-îc nhiÒu thµnh tùu to lín, ®-a Liªn X« tõ mét n-íc n«ng nghiÖp trë thµnh mét c-êng quèc c«ng nghiÖp x· héi chñ nghÜa. N¨m 1937, s¶n l-îng c«ng nghiÖp chiÕm tíi 77,4% tæng s¶n phÈm quèc d©n. Gia sư Thành Được www.daythem.com.vn Trong n«ng nghiÖp ®· tiÕn hµnh tËp thÓ ho¸ víi sù tham gia cña 93% sè n«ng hé, chiÕm 90% diÖn tÝch ®Êt canh t¸c cïng sù c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp. VÒ v¨n ho¸ - gi¸o dôc, Liªn X« ®· thanh to¸n n¹n mï ch÷, ph¸t triÓn hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n vµ nÒn v¨n ho¸ - nghÖ thuËt X« viÕt (v¨n häc, ®iÖn ¶nh, ©m nh¹c...). VÒ x· héi, c¸c giai cÊp bãc lét ®· bÞ xo¸ bá, chØ cßn hai giai cÊp lao ®éng lµ c«ng nh©n vµ n«ng d©n tËp thÓ cïng tÇng líp trÝ thøc x· héi chñ nghÜa. - Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu to lín lµ chñ yÕu, trong suèt thêi k× nµy Ban l·nh ®¹o Liªn X« ®· ph¹m ph¶i mét sè sai lÇm, thiÕu sãt nh-: kh«ng coi träng nguyªn t¾c tù nguyÖn cña n«ng d©n trong tËp thÓ ho¸, ch-a chó ý ®óng møc viÖc ®¶m b¶o vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n... - Quan s¸t h×nh 27. L-îc ®å Liªn X« n¨m 1940 - SGK, x¸c ®Þnh trªn l-îc ®å vÞ trÝ c¸c n-íc Céng hoµ thuéc Liªn bang X« viÕt. - Quan s¸t h×nh 27 - SGK, ®Ó biÕt thªm vÒ nh÷ng thµnh tùu trong c«ng cuéc x©y dnùg CNXH ë Liªn X«. b) Quan hÖ ®èi ngo¹i cña Liªn X« - Sau C¸ch m¹ng th¸ng M-êi, chÝnh quyÒn X« viÕt ®· tõng b-íc thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi mét sè n-íc ë ch©u ¸ vµ ch©u ¢u. - Tõ n¨ng 1921, khi b-íc vµo thêi k× hoµ b×nh x©y dùng ®Êt n-íc, Liªn X« ®· kiªn tr× ®Êu tranh trong quan hÖ quèc tÕ, tõng b-íc ph¸ vì chÝnh s¸ch bao v©y vÒ kinh tÕ vµ c« lËp vÒ ngo¹i giao cña c¸c n-íc quèc tÕ, kh¼ng ®Þnh ®Þa vÞ quèc tÕ cña Nhµ n-íc X« viÕt. - §Õn ®Çu n¨m 1925, Liªn X« ®· thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao chÝnh thøc víi trªn 20 quèc gia, trong ®ã cã c¸c n-íc lín nh- §øc, Anh, Italia, Ph¸p, NhËt..., riªng víi MÜ ph¶i tíi n¨m 1933. Chñ ®Ò 2 C¸c n-¬c t- b¶n chñ nghÜa Gi÷a hai cuéc chiÕn tranh thÕ giíi (1918 - 1939) - T×nh h×nh kh¸i qu¸t ë ch©u ¢u sau chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt: Héi nghÞ hoµ b×nh ë VÐcxai, hÖ thèng VÐcxai - Oasinht¬n. - Cao trµo c¸ch m¹ng 1918 - 1923 ë ch©u ¢u vµ sù thµnh lËp Quèc tÕ Céng s¶n (§¹i héi II, VII). - Cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ 1929 - 1933 vµ t×nh h×nh ë c¸c n-íc §øc, MÜ, NhËt B¶n; phong trµo chèng ph¸t xÝt ë Ph¸p, Italia, T©y Ban Nha... Gia sư Thành Được www.daythem.com.vn I. T×nh h×nh c¸c n-íc t- b¶n gi÷a hai cuéc chiÕn tranh thÕ giíi (1918 - 1939) 1. ThiÕt lËp trËt tù thÕ giíi theo hÖ thèng VÐcxai - Oasinht¬n - Ngay sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt kÕt thóc, c¸c n-íc t- b¶n th¾ng trËn ®· tæ chøc Héi nghÞ hoµ gi¶i ë VÐcxai (1918 - 1919) vµ Oasinht¬n (1921 - 1922) ®Ó kÝ kÕt hoµ -íc vÊcc hiÖp -íc ph©n chia quyÒn lîi. - Mét trËt tù thÕ giíi míi ®· ®-îc x¸c lËp, th-êng ®-îc gäi lµ hÖ thèng VÐcxai - Oasinht¬n. C¸c n-íc Anh, Ph¸p, MÜ, NhËt B¶n giµnh ®-îc nhiÒu quyÒn lîi vÒ kinh tÕ còng nh- ¸p ®Æt sù n« dÞch víi c¸c n-íc b¹i trËn vµ c¸c d©n téc thuéc ®Þa phô thuéc. - Héi nghÞ VÐcxai cßn quyÕt ®Þnh thµnh lËp Héi Quèc liªn, nh»m duy tr× trËt tù thÕ giíi míi, víi dù tham gia cña 44 quèc gia thµnh viªn. - Quan s¸t h×nh 29. Sù thay ®æi b¶n ®å chÝnh trÞ ch©u ¢u theo hÖ thèng VÐcxai - Oasinht¬n - SGK, so s¸nh sù thay ®æi l·nh thæ c¸c n-íc ch©u ¢u n¨m 1923 so víi n¨m 1914. 2. Cao trµo c¸ch m¹ng 1918 - 1923 vµ sù thµnh lËp Quèc tÕ Céng s¶n - Cao trµo c¸ch m¹ng: + Do hËu qu¶ nÆng nÒ cña chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt vµ nh÷ng ¶nh h-ëng cña th¾ng lîi C¸ch m¹ng th¸ng M-êi Nga, mét cao trµo c¸ch m¹ng ®· bïng næ ë hÇu kh¾p c¸c n-íc t- b¶n ch©u ©u trong nh÷ng n¨m 1918 - 1923. + §Ønh cao cña cao trµo lµ sù thµnh lËp Nhµ n-íc Céng hoµ X« viÕt ë Hunggari (3 - 1919) vµ ë Bavie (§øc, 4 - 1919). - Quèc tÕ Céng s¶n thµnh lËp vµ ho¹t ®éng: + Tõ cao trµo c¸ch m¹ng, c¸c §¶ng céng s¶n ®· ®-îc thµnh lËp ë nhiÒu n-íc nh- ë §øc, ¸o, Hunggari, Ba Lan, ¸chentina,... + Nh»m ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái vÒ mÆt tæ chøc cña phong trµo céng s¶n quèc tÕ, th¸ng 3 - 1919 tai Matxc¬va Quèc tÕ céng s¶n ®· ®-îc thµnh lËp. Trong thêi gian tån t¹i tõ n¨m 1919 ®Õn n¨m 1943, qua 7 kú ®¹i héi, Quèc tÕ Céng s¶n ®· ®Ò ra ®-êng lèi c¸ch m¹ng phï hîp víi tõng thêi kú ph¸t triÓn cña c¸ch m¹ng thÕ giíi. §¹i héi lÇn thø II (1920) vµ §¹i héi lÇn thø VII (1935) cã ý nghÜa quan träng vµ næi bËt trong lÞch sö Quèc tÕ Céng s¶n. 3. Cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ 1929 - 1933 vµ nh÷ng hËu qu¶ cña nã. - Nguyªn nh©n: S¶n xuÊt å ¹t, ch¹y theo lîi nhuËn, kh«ng t-¬ng xøng víi viÖc c¶i thiÖn ®êi sèng cho ng-êi lao ®éng, dÉn ®Õn cuéc khñng ho¶ng trÇm träng vÒ kinh tÕ (khñng ho¶ng thõa). Gia sư Thành Được www.daythem.com.vn - Th¸ng 10-1929, cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ bïng næ ë MÜ, sau ®ã nhanh chãng lan ra toµn bé thÕ giíi t- b¶n. §©y lµ cuéc khñng ho¶ng trÇn träng nhÊt, kÐo dµi nhÊt trong lÞch sö cña chñ nghÜa t- b¶n vµ ®· g©y ra nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi ®èi víi c¸c n-íc t- b¶n vµ c¸c n-íc thuéc ®Þa. - C¸c n-íc t- b¶n ®Òu ra søc t×m lèi tho¸t ra khái khñng ho¶ng vµ duy tr× ¸ch thèng trÞ cña giai cÊp t- s¶n. C¸c n-íc nh- MÜ, Anh, Ph¸p ®· tiÕn hµnh vÒ nh÷ng c¶i c¸ch vÒ kinh tÕ - x· héi. C¸c n-íc kh¸c nh- §øc, Italia, NhËt B¶n l¹i t×m kiÕm lèi tho¸t b»ng nh÷ng h×nh thøc thèng trÞ míi víi viÖc thiÕt lËp c¸c chÕ ®é ®éc tµi ph¸t xÝt - nÒn chuyªn chÕ khñng bè c«ng khai cña nh÷ng thÕ lùc ph¶n ®éng nhÊt, hiÕu chiÕn nhÊt. - Quan s¸t h×nh 30 - SGK ®Ó biÕt thªm vÒ hËu qu¶ cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ 1929 - 1933. 4. Phong trµo MÆt trËn Nh©n d©n chèng ph¸t xÝt vµ nguy c¬ chiÕn tranh Ngay tõ ®Çu nh÷ng n¨m 30 thÕ kØ XX, d-íi sù chØ ®¹o cña Quèc tÕ Céng s¶n, phong trµo chèng ph¸t xÝt, chèng chiÕn tranh ®· diÔn ra s«i næi ë nhiÒu n-íc. Trªn c¬ së nh÷ng ng-êi céng s¶n thiÕt lËp ®-îc sù thèng nhÊt hµnh ®éng víi nh÷ng ng-êi x· héi - d©n chñ vµ c¸c lùc l-îng yªu n-íc kh¸c, MÆt trËn Nh©n d©n chèng chñ nghÜa ph¸t xÝt ®· ®-îc thµnh lËp ë nhiÒu n-íc nh- Ph¸p, TiÖp Kh¾c, T©y Ban Nha... - Trong cuéc tæng tuyÓn cö th¸ng 5/1936, MÆt trËn Nh©n d©n Ph¸p giµnh ®-îc th¾ng lîi vµ thµnh lËp ChÝnh phñ do Lª«ng B¬lum (§¶ng x· héi) lµm Thñ t-íng. Nhê ®ã, MÆt trËn Nh©n d©n ®· b¶o vÖ ®-îc nÒn d©n chñ, ®-a n-íc Ph¸p tho¸t khái nh÷ng hiÓm ho¹ cña chñ nghÜa ph¸t xÝt. Th¾ng lîi cña MÆt trËn Nh©n d©n ë Ph¸p lµ sù kiÖn tiªu biÓu vµ mang l¹i nhiÒu bµi häc quý b¸u cho phong trµo chèng ph¸t xÝt vµ nguy c¬ chiÕn tranh ë c¸c n-íc. - Th¸ng 2/1936, ë T©y Ban Nha, MÆt trËn Nh©n d©n giµnh th¾ng lîi trong cuéc tæng tuyÓn cö vµ thµnh lËp ChÝnh phñ cña MÆt trËn. Nh-ng c¸c thÕ lùc ph¸t xÝt do Phranc« cÇm ®Çu, ®-îc sù gióp ®ì cña c¸c n-¬c ®Õ quèc ®· g©y néi chiÕn, thñ tiªu nÒn céng hoµ. - Quan s¸t h×nh 31. Lª«ng B¬lun (ph¶i) - ng-êi ®øng ®Çu ChÝnh phñ MÆt trËn Nh©n d©n Ph¸p n¨m 1936 - SGK vµ nhËn xÐt vÒ vai trß cña mÆt trËn nµy. - Liªn hÖ ®Õn t×nh h×nh ViÖt nam trong thêi k× 1936 - 1939. II- N-íc ®øc gi÷a hai cuéc chiÕn tranh thÕ giíi (1918 - 1939) 1. N-íc §øc trong nh÷ng n¨m 1918 - 1929 a) N-íc §øc vµ cao trµo c¸ch m¹ng 1918 - 1923 Gia sư Thành Được www.daythem.com.vn Sù b¹i trËn cña n-íc §øc trong chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt víi nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ ®· lµm cho nh÷ng m©u thuÉn x· héi trë lªn gay g¾t. - Th¸ng 11-1918, ®· næ ra cuéc c¸ch m¹ng d©n chñ t- s¶n, lËt ®æ chÕ ®é qu©n chñ. Mïa hÌ n¨m 1919, víi b¶n HiÕn ph¸p míi ®-îc th«ng qua nÒn Céng hoµ Vaima ®-îc thiÕt lËp. - Th¸ng 6/1919, ChÝnh phñ §øc kÝ kÕt Hoµ -íc VÐcxai víi c¸c n-íc th¾ng trËn vµ ph¶i chÞu nh÷ng ®iÒu kiÖn hÕt søc nÆng nÒ. N-íc §øc l©m vµo cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ, tµi chÝnh tåi tÖ ch-a tõng thÊy. - Trong bèi c¶nh ®ã, phong trµo c¸ch m¹ng tiÕp tôc diÔn ra m¹nh mÏ víi nh÷ng sù kiÖn quan träng: §¶ng Céng s¶n §øc ®-îc thµnh lËp (12/1918), cuéc næi dËy cña c«ng nh©n vïng Bavie dÉn tíi sù ra ®êi cña n-íc Céng hoµ X« viÕt Bavie, cuéc khëi nghÜa cña c«ng nh©n thµnh phè c¶ng H¨mbuèc (10/1923) lµ ©m h-ëng cuèi cïng cña cao trµo c¸ch m¹ng v« s¶n 1918 - 1923 ë §øc. - Quan s¸t h×nh 32 - SGK ®Ó nhËn biÕt thªm vÒ t×nh h×nh næi bËt cña n-íc §øc sau chiÕn tranh. b) Nh÷ng n¨m æn ®Þnh t¹m thêi (1924 - 1929) - Tõ cuèi n¨m 1923, n-íc ®øc ®x v-ît qua ®-îc thêi k× khñng ho¶ng kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. ChÝnh quyÒn t- s¶n ®· ®Èy lïi phong trµo c¸ch m¹ng cña c«ng nh©n vµ quÇn chóng lao ®éng. NÒn Céng hoµ V©im vµ quyÒn lùc cña giíi t- b¶n ®éc quyÒn ®-îc cñng cè. - VÒ ®èi ngo¹i, ®Þa vÞ quèc tÕ cña n-íc §øc dÇn ®-îc kh«i phôc víi viÖc tham gia Héi Quèc liªn, kÝ kÕt hiÖp -íc víi nhiÒu n-íc, trong ®ã cã Liªn X«. 2. N-íc §øc trong nh÷ng n¨m 1929 - 1933 a) Khñng ho¶ng kinh tÕ vµ qu¸ tr×nh §¶ng Quèc x· lªn cÇm quyÒn - Cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ 1929 - 1933 ®· gi¸ng mét ®ßn hÕt søc nÆng nÒ ®èi víi nÒn kinh tÕ §øc. N¨m 1932, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp gi¶m tíi 47% so víi trwocs khñng ho¶ng, hµng ngh×n nhµ m¸y ph¶i ®ãng cöa, khiÕn 5 triÖu ng-êi thÊt nghiÖp,... §Êt n-íc l©m vµo khñng ho¶ng chÝnh trÞ - x· héi trÇm träng. - Trong bèi c¶nh Êy, §¶ng Quèc x· cña HÝtle ®· r¸o riÕt ho¹t ®éng, ®Èy m¹nh tuyªn truyÒn, kÝch ®éng chñ nghÜa phôc thï, chèng céng vµ ph¸t xÝt ho¸ bé m¸y nhµ n-íc. §-îc sù ñng hé cña giíi ®¹i t- b¶n vµ lîi dông sù hîp t¸c bÊt thµnh gi÷a §¶ng céng s¶n §øc vµ §¶ng X· héi d©n chñ §øc,... ngµy 30/1/1933, HÝtle ®· ®-îc ®-a lªn lµm Thñ t-íng vµ thµnh lËp chÝnh phñ míi cña ®¶ng Quèc x·. N-íc §øc b-íc vµo mét thêi k× ®en tèi. - Quan s¸t h×nh 33. Tæng thèng Hin®enbua trao quyÒn Thñ t-íng cho HÝtle ngµy 30/1/1933 - SGK vµ nªu nhËn xÐt vÒ ¶nh h-ëng cña sù kiÖn nµy ®èi víi n-íc §øc vµ thÕ giíi.