Tài liệu Lịch sủ thế giới – các nước Á – Phi – Mĩ La Tinh (1945-200)

CHUYÊN ĐỀ LỊCH SỬ THẾ GIỚI CÁC NƯỚC Á-PHI-MĨ LA TINH (1945-2000) 1.Tác giả: Nguyễn Tuyết Mai. Tổ: Văn-Sử- Địa-CD.Trường THPT Vĩnh Yên 2. Đối tượng bồi dưỡng: Học sinh lớp 12. 3. Dự kiến số tiết bồi dưỡng: 8 tiết. 4.Hệ thống kiến thức và bài tập sử dụng trong chuyên đề. * Học sinh năm và hiểu được những kiến thức cơ bản sau: - Nét chung về khu vực Đông Bắc Á. - Sự thành lập nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa, ý nghĩa. Nội dung, thành tựu của công cuộc cải cách, mở cửa từ năm 1978. - Đông Nam Á: quá trình đấu tranh giành độc lập, thành tựu phát triển kinh tế, tổ chức ASEAN. - Ấn Độ: cuộc đấu tranh giành độc lập, những thành tựu trong công cuộc xây dựng đất nước. - Châu Phi và Mĩ La Tinh: quá trình đấu tranh giành độc lập. * Học sinh giải được các đề Đại học - Cao đẳng. 5.Hệ thống kiến thức và bài tập sử dụng trong chuyên đề. - Kiến thức truyền đạt theo phân phối chương trình, bám sát chương trình giảm tải của Bộ GD. PHONG TRÀO GIẢI PHÓNG DÂN TỘC Ở CÁC NƯỚC Á-PHI-MĨ LA TINH. PHẦN I: KIẾN THỨC CƠ BẢN A-CÁC NƯỚC ĐÔNG BẮC Á I. Nét chung về khu vực Đông Bắc Á. - Là khu vực rộng lớn với diện tích 10,2 triệu km2, dân số 1,47 tỷ người. - Trước 1945, các nước Đông Bắc Á đều bị thực dân nô dịch (trừ NB). - Sau 1945 Đông Bắc Á có nhiều biến chuyển quan trọng: + Cách mạng Trung Quốc thắng lợi, nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa ra đời (1/10/1949). Chính quyền Tưởng Giới Thạch phải rút chạy ra Đài Loan và tồn tại ở đó nhờ sự giúp đỡ của Mĩ.Hồng Công và Ma Cao vẫn là những vùng đất thuộc địa của Anh và Bồ Đào Nha,cho đến cuối thập niên 90 (1997&1999), Hồng Công và Ma Cao đã trở về chủ quyền với TQ. + Sau năm 1945, bán đảo Triều Tiên đã bị chia cắt thành hai miền theo vĩ tuyến 380: Đại Hàn Dân quốc ở phía Nam (8/1948) và Cộng hoà DCND Triều Tiên ở phía Bắc (9/1948). Quan hệ giữa 2 nước này đối đầu căng thẳng, từ năm 2000, đã có những cải thiện bước đầu theo chiều hướng tiếp xúc và hoà hợp dân tộc. + Trong nửa sau thế kỷ XX, khu vực Đông Bắc Á đạt tăng trưởng nhanh chóng về kinh tế, đời sống nhân dân được cải thiện rõ rệt như: Hàn Quốc, Hồng Kông, Đài Loan và đặc biệt những thành tựu to lớn của Nhật Bản, Trung Quốc từ cuối những năm 70. II. Trung Quốc 1. Sự thành lập nước CHND Trung Hoa và thành tựu 10 năm đầu xây dựng chế độ mới (1949- 1959). - Sau khi chiến tranh chống Nhật kết thúc, từ năm 1946 đến 1949 ở Trung Quốc đã diến ra cuộc nội chiến giữa Quốc dân đảng và Đảng Cộng sản Trung Quốc. +Ngµy 20-7-1946 Tëng Giíi Th¹ch huy ®éng 160 v¹n qu©n chÝnh quy tÊn c«ng toµn diÖn vµo c¸c vïng gi¶i phãng. + Tõ th¸ng 7-1946 ®Õn th¸ng 6-1947, qu©n gi¶i phãng nh©n d©n Trung Quèc thùc hiÖn chiÕn lîc phßng ngù tÝch cùc, kh«ng gi÷ ®Êt mµ chñ yÕu tiªu diÖt sinh lùc ®Þch, ph¸t triÓn lùc lîng m×nh. +Tõ th¸ng 6-1947, qu©n gi¶i phãng chuyÓn sang ph¶n c«ng, gi¶i phãng c¸c vïng do Quèc d©n ®¶ng thèng trÞ. - Cuối năm 1949, nội chiến kết thúc, ngày 1-10-1949, níc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa tuyªn bè thµnh lËp do Mao Tr¹ch §«ng lµm Chñ tÞch. -Sự ra đời của nước CH nhân dân Trung Hoa ®¸nh dÊu th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ Trung Quèc, chấm dứt hơn 100 năm nô dịch và thống trị của đế quốc, xóa bỏ tàn dư phong kiến, đưa Trung Quốc bước vào kỷ nguyên độc lập tự do và tiến lên CNXH, ảnh hưởng sâu sắc tới phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới. 3. Công cuộc cải cách – mở cửa (từ 1978) - Tháng 12-1978, Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc đã vạch ra đường lối cải cách kinh tế - xã hội, do Đặng Tiểu Bình khởi xướng. - Nội dung cơ bản của đường lối cải cách: lấy phát triển kinh tế làm trung tâm, tiến hành cải cách và mở cửa, chuyển sang nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa, tiến hành bốn hiện đại hóa nhằm mục tiêu biến Trung Quốc thành nước giàu mạnh, dân chủ và văn minh. - Sau 20 năm cải cách (1978- 1998), đất nướcTrung Quốc đã diễn ra những biến đổi căn bản và đạt nhiều thành tựu to lớn, đó là: + GDP tăng trung bình hằng năm 8%. Năm 2000, GDP đạt 1080 tỉ USD, thu nhập bình quân đầu người tăng, đời sống nhân dân cải thiện rõ rệt. + Đạt nhiều thành tựu trong khoa học – kỹ thuật :1964, thử thành công bom nguyên tử; 10/2003 phóng thành công tàu “Thần Châu 5” vào không gian đưa nhà du hành Dương Lợi Vĩ vào không gian vũ trụ. - Về đối ngoại: Trung Quốc mở rộng quan hệ ngoại giao với các nước, hợp tác giải quyết các vụ tranh chấp quốc tế. Vai trò và địa vị quốc tế của Trung Quốc không ngừng được nâng cao trên trường quốc tế. B- Các nước Đông Nam Á và Ấn Độ 1. Sự thành lập các quốc gia độc lập sau chiến tranh thế giới thứ hai. a. Khái quát cuộc đấu tranh giành độc lập. - Khu vực Đông Nam Á rộng 4,5 triệu km2, hiện nay gồm 11 nước, dân số 528 triệu người. +Trước CTTG II: hầu hết là thuộc địa của các quốc gia Âu – Mỹ (trừ Xiêm) +Trong CTTG II: là thuộc địa của Nhật -Những nét chính về quá trình giành độc lập: +Tận dụng thời cơ Nhật đầu hàng, các nước ĐNA đã đứng lên đấu tranh, nhiều nước đã giành được độc lập, hoặc giải phóng phần lớn lãnh thổ: Inđônêxi 17/8/45, VN 2/9/45, Lào 12/10/45 +Sau đó, thực dân Âu – Mĩ tái chiếm ĐNA, nhân dân ĐNA đã đấu tranh kiên cường, bền bỉ, buộc ĐQ công nhận độc lập ĐNA (Philipin – 1946, Miến Điện – 1948…) +Ba nước Đông Dương thực hiện cuộc kháng chiến chống Pháp thắng lợi 1954, nhưng tới 1975, sau thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, ba nước Đông Dương mới giành độc lập hoàn toàn. b Cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc ở Lào từ 1945 – 1975 * Giai đoạn 1945 – 1954: Kháng chiến chống Pháp - Tháng 8/1945, Nhân dân Lào nổi dậy giành chính quyền. 12/10/1945, Lào tuyên bố độc lập. - 3/1946, Pháp trở lại xâm lược Lào. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương và sự giúp đỡ của quân tình nguyện Việt Nam, cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân Lào ngày càng phát triển. - Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, Pháp kí Hiệp định Giơnevơ (7/1954) công nhận độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Lào. * Giai đoạn 1954 -1975: Kháng chiến chống Mĩ - Sau hiệp định Giơnevơ Mĩ xâm lược Lào. Dưới sự lãnh đạo của Đảng nhân dân Lào cuộc đấu tranh chống Mĩ trên 3 mặt trận (quân sự, chính trị, ngoại giao), giành được nhiều thắng lợi, lần lượt đánh bại các kế hoạch chiến tranh của Mĩ. Đến đầu những năm 70 vùng giải phóng được mở rộng đến 4/5 lãnh thổ. - 2/1973 Hiệp định Viêng Chăn được kí kết, lập lại hòa bình và thực hiện hòa hợp dân tộc ở Lào. - 2/12/1975 nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào chính thức được thành lập. Từ đó Lào bước sang thời kì mới xây dựng đất nước và phát triển kinh tế - xã hội. c. Những nét chính về tình hình Campuchia từ (1945 – 1993): - Từ cuối năm 1945 đến năm 1954, nhân dân CPC tiến hành cuộc kháng chiến chống Pháp. Ngày 9-11-1953, Pháp ký Hiệp ước trao trả độc lập cho Campuchia. - Tháng 7/1954 Hiệp định Giơnevơ được ký công nhận độc lập, chủ quyền của Lào - Từ 1954 – 1970: Chính phủ CPC do Xihanuc lãnh đạo đi theo đường lối hòa bình, trung lập, không tham gia các liên minh quân sự để xây dựng đất nước. - Tháng 3-1970, Mĩ dùng tay sai đảo chính lật đổ Xihanuc. - Ngày 17-4-1975, thủ đô Phnôm Pênh được giải phóng, kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống Mĩ. Tập đoàn Khơ-me đỏ do Pôn-Pốt cầm đầu đã phản bội cách mạng, thi hành chính sách diệt chủng, giết hại hàng triệu người vô tội. - Tháng 12/1978 mặt trận dân tộc cứu nước Campuchia thành lập, ngày 7-1-1979, thủ đô Phnôm Pênh được giải phóng, nước Cộng hoà Campuchia ra đời. - Từ 1979 đến năm 1991, diễn ra cuộc nội chiến kéo dài hơn một thập niên kết thúc với sự thất bại của Khme đỏ, 10-1991 Hiệp định hòa bình về Campuchia được ký kết. - Sau cuộc tổng tuyển cử 1993, Campuchia trở thành Vương quốc độc lập do Xihanúc (Sihanouk) làm quốc vương, Campuchia bước sang thời kỳ phát triển mới. 2. Quá trình xây dựng và phát triển của các nước Đông Nam a. Nhóm năm nước sáng lập ASEAN *Chiến lược kinh tế hướng nội: - Sau độc lập, nhóm 5 nước sáng lập ASEAN (Inđônêxia, Malaixia, Philippin, Xingapo và Thái Lan) thực hiện đường lối công nghiệp hóa thay thế nhập khẩu (chiến lược kinh tế hướng nội). - Mục tiêu: nhanh chóng thoát khỏi nghèo nàn lạc hậu, xây dựng kinh tế tự chủ. - Nội dung: Đẩy mạnh sản xuất hàng tiêu dùng nội địa, thay thế hàng nhập khẩu. Lấy thị trường trong nước làm chỗ dựa để phát triển sản xuất. - Thành tựu: Sản xuất đáp ứng được nhu cầu cơ bản của nd, góp phần giải quyết nạn thất nghiệp, đời sống nd được cải thiện. - Hạn chế: Thiếu vốn, nguyên liệu và công nghệ, chi phí cao dẫn đến thua lỗ, tham nhũng, quan liêu... * Chiến lược kinh tế hướng ngoại: - Từ những năm 60-70 trở đi chuyển sang chiến lược công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu (chiến lược kinh tế hướng ngoại). - Nội dung: Tiến hành “mở cửa” thu hút vốn đầu tư nước ngoài, đẩy mạnh xuất khẩu, phát triển ngoại thương - Thành tựu: Tỉ trọng công nghiệp và mậu dịch đối ngoại tăng trưởng nhanh. Singapo trở thành con rồng kinh tế của Châu Á. Năm 1980, tổng kim ngạch xuất khẩu của 5 nước đạt tới 130 tỉ USD – chiến 14% ngoại thương của các nước đang phát triển. - Hạn chế: Phụ thuộc vào vốn và thị trường nước ngoài, cơ cấu đầu tư bất hợp lí. 3.Sự ra đời và phát triển của tổ chức ASEAN * Hoàn cảnh ra đời: - Sau khi độc lập, các nước trong khu vực cần có sự hợp tác với nhau để phát triển - Hạn chế ảnh hưởng của các cường quốc bên ngoài đối với khu vực. - Trên thế giới xuất hiện nhiều tổ chức hợp tác mang tính khu vực, tiêu biểu là liên minh Châu Âu - EU đã thúc đẩy sự liên kết giữa các nước ĐNA. - Ngày 8/8/1967, Hiệp hội các quốc gia ĐNA (ASEAN) thành lập tại Băng Cốc với sự tham gia của 5 nước là Inđônêxia, Malaixia, Xingapo, Thái Lan và Philippin. * Mục tiêu: Tiến hành sự hợp tác giữa các nước thành viên nhằm phát triển kinh tế và văn hóa trên tinh thần duy trì hòa bình và ổn định khu vực. * Quá trình phát triển: - Từ năm 1967 đến 1975 ASEAN còn là tổ chức non trẻ, hợp tác lỏng lẻo, chưa có vị trí trên trường quốc tế. - Tháng 2/1976, ký hiệp ước thân thiện và hợp tác ở ĐNÁ (Hiệp ước Bali), nhằm xác định những nguyên tắc cơ bản trong quan hệ giữa các nước: +Tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ; +Không can thiệp vào công việc nội bộ; +Không dùng vũ lực đe dọa nhau; + Giải quyết tranh chấp bằng hòa bình; +Hợp tác có hiệu quả trên các lĩnh vực kinh tế, văn hoá, xã hội... - Quan hệ giữa các nước Đông Dương và ASEAN bước đầu được cải thiện. - Kinh tế các nước tăng trưởng - Mở rộng thành viên từ 5 nước lên 10 nước: Năm 1984 Brunây gia nhập ASEAN, Việt Nam ( 28/7/1995), Lào và Mianma (9/1997), Campuchia (1999) => Từ đây ASEAN đẩy mạnh hoạt động hợp tác kinh tế, văn hóa nhằm xây dựng một ĐNA thành khu vực hòa bình, ổn định và phát triển. II. Ấn Độ 1.Cuộc đấu tranh giành độc lập. - Là nước lớn, đông dân thứ 2 Châu Á: 3,3 triệu km2, DS 1 tỉ 20 triệu người (2000) - Sau CTTG II, cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc do Đảng Quốc Đại lãnh đạo phát triển mạnh mẽ. ( năm 1946 có 848 cuộc bãi công.....) - Kết quả: thực dân Anh thực hiện kế hoạch Mao bát tơn 15/8/1947, chia Ấn Độ 2 quốc gia theo tôn giáo : Ấn độ (Ấn Độ giáo) và Pakixtan (Hồi giáo) - Không thỏa mãn với chế độ tự trị, Đảng Quốc đại do Nêru đứng đầu đã lãnh đạo nhân dân tiếp tục đấu tranh. - Ngày 26/1/1950, Ấn Độ tuyên bố độc lập và nhà nước cộng hòa được thành lập. Ý nghĩa: đánh dấu thắng lợi to lớn của nhân Ấn Độ, cổ vũ mạnh mẽ PT GPDT trên thế giới . 2.Công cuộc xây dựng đất nước. - Nông nghiệp: nhờ tiến hành cuộc “Cách mạng xanh” nên Ấn Độ tự túc được lương thực, 1995 là nước xuất khẩu gạo đứng hàng thứ ba trên thế giới. - Công nghiệp: đứng thứ 10 trên thế giới về sản xuất công nghiệp, chế tạo được máy móc hiện đại - Khoa học kỹ thuật: Là cường quốc về công nghệ phần mềm, công nghệ hạt nhân và công nghệ vũ trụ. + 1974 chế tạo thành công bom nguyên tử + 1975 phóng vệ tinh nhân tạo… - Về đối ngoại: thực hiện chính sách hòa bình, trung lập, luôn ủng hộ cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc của các nước . C.Các nước Châu Phi và Mĩ La Tinh I.Những nét chính về đấu tranh giành độc lập của nhân dân châu Phi sau CTTG II - Sau CTTG II, đặc biệt là những năm 50 Thế kỉ XX, cuộc đấu tranh chống chủ nghiã thực dân ở Châu Phi phát triển mạnh mẽ mở đầu là khu vực Bắc Phi sau đó lan ra các khu vực khác). - Năm 1960, có 17 nước giành được độc lập được gọi là Năm châu Phi - Năm 1975, Môdămbích và Ănggôla giành được độc lập. Đánh dấu sự sụp đổ căn bản của CNTD cũ ở Châu Phi - Từ năm 1980, nhân dân Nam Rôđêdia tuyên bố thành lập nước Cộng Hòa Dimbabuê (1980) và Cộng Hòa Namibia ra đời( 1990) - Đặc biệt năm 1993, tại Nam Phi đã chính thức xóa bỏ chế độ phân biệt chủng tộc (Apacthai). Tháng 4/1994, Nenxơn Manđêla trở thành vị tổng thống da đen đầu tiên của Cộng Hòa Nam Phi -> đánh dấu sự sụp đổ hoàn toàn của chủ nghĩa thực dân. II.Những nét chính về quá trình giành và bảo vệ độc lập ở khu vực Mĩ La Tinh. - Khu vực Mỹ Latinh sớm giành độc lập (đầu thế kỉ XIX), nhưng sau đó lệ thuộc Mĩ - Sau CTTG II cuộc đấu tranh chống chế độ độc tài thân Mỹ bùng nổ và phát triển. Tiêu biểu là thắng lợi của cách mạng Cu Ba do Phiđen Caxtơrô lãnh đạo vào 1/1959. - Dưới ảnh hưởng của cách mạng Cuba, phong trào đấu tranh chống Mĩ và chế độ độc tài thân Mĩ diễn ra sôi nổi ở nhiều nước trong thập kỷ 60 – 70: Vênêxuêla, Goatêmala, Côlômbia, Pêru, Nicaragoa… - Kết quả: chính quyền độc tài nhiều nước bị lật đổ, các chính phủ dân tộc dân chủ được thiết lập -> Mĩlatinh là “lục địa bùng cháy PHẦN II :CÁC DẠNG CÂU HỎI LIÊN QUAN : C©u 1: Cuéc néi chiÕn c¸ch m¹ng ë Trung Quèc (1946-1949) diÔn ra nh thÕ nµo ? Nguyªn nh©n dÉn tíi th¾ng lîi trong cuéc néi chiÕn c¸ch m¹ng 1946-1949 ë Trung Quèc. Hướng dẫn trả lời * Diễn biến - Ngµy 20-7-1946 Tëng Giíi Th¹ch huy ®éng 160 v¹n qu©n chÝnh quy tÊn c«ng toµn diÖn vµo c¸c vïng gi¶i phãng. Do so s¸nh lùc lîng lóc ®Çu cßn chªnh lÖch, tõ th¸ng 7-1946 ®Õn th¸ng 6-1947, qu©n gi¶i phãng nh©n d©n Trung Quèc thùc hiÖn chiÕn lîc phßng ngù tÝch cùc, kh«ng gi÷ ®Êt mµ chñ yÕu tiªu diÖt sinh lùc ®Þch, ph¸t triÓn lùc lîng m×nh. Sau 1 n¨m qu©n gi¶i phãng ®· tiªu diÖt 1.112.000 qu©n Quèc d©n ®¶ng, ph¸t triÓn lùc lîng chñ lùc m×nh lªn 2 triÖu ngêi. - Tõ th¸ng 6-1947, qu©n gi¶i phãng chuyÓn sang ph¶n c«ng, gi¶i phãng c¸c vïng do Quèc d©n ®¶ng thèng trÞ. Tõ th¸ng 4-1948 ®Õn th¸ng 1 -1949, qu©n gi¶i phãng lÇn lît më ba chiÕn dÞch, tiªu diÖt h¬n 1.540.000 qu©n Quèc d©n ®¶ng, lµm cho lùc lîng cña ®Þch vÒ c¬ b¶n ®· bÞ tiªu diÖt. -Th¸ng 4-1949, qu©n gi¶i phãng vît Trêng Giang, ngµy 23-4, Nam Kinh trung t©m thèng trÞ cña tËp ®oµn Quèc d©n ®¶ng ®îc gi¶i phãng, nÒn thèng trÞ cña Quèc d©n ®¶ng sôp ®æ. Tëng Giíi Th¹ch bá lôc ®Þa ch¹y ra ®¶o §µi Loan. - Ngµy 1-10-1949, níc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa tuyªn bè thµnh lËp do Mao Tr¹ch §«ng lµm Chñ tÞch, ®¸nh dÊu th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ Trung Quèc. - Ý nghÜa lÞch sö: + KÕt thóc 100 n¨m Trung Quèc bÞ ®Õ quèc, phong kiÕn vµ t s¶n m¹i b¶n thèng trÞ vµ ®a nh©n d©n Trung Quèc bíc vµo kÜ nguyªn míi, kÜ nguyªn ®éc lËp, tù do tiÕn lªn CNXH. + Víi diÖn tÝch 1/4 diÖn tÝch ch©u ¸, vµ chiÕm gÇn 1/4 d©n sè toµn nh©n lo¹i. Th¾ng lîi cña C¸ch m¹ng Trung Quèc ®· t¨ng cêng lùc lîng cña CNXH trªn ph¹m vi thÕ giíi vµ cã ¶nh hëng s©u s¾c ®Õn sù ph¸t triÓn cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc trªn thÕ giíi . * Nguyên nhân thắng lợi - Sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n Trung Quèc.... - Tinh thÇn yªu níc, c¨m thï bÌ lò Tëng Giíi Th¹ch, tinh thÇn ®oµn kÕt, tinh thÇn chiÕn ®Êu hi sinh dòng c¶m... cña nh©n d©n Trung Quèc. C©u 2: Cuéc c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ ë Trung Quèc (19461949) thµnh c«ng ®· cã ¶nh hëng nh thÕ nµo ®Õn sù nghiÖp c¸ch m¹ng Trung Quèc nãi riªng vµ c¸ch m¹ng thÕ giíi nãi chung. Hướng dẫn trả lời - Sù kiÖn ®ã cã ¶nh hëng ®Õn Trung Quèc: + §¸nh dÊu c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n ë Trung Quèc ®· thµnh c«ng. Víi th¾ng lîi nµy ®· kÕt thóc sù n« dÞch vµ thèng trÞ cña ®Õ quèc, phong kiÕn vµ t b¶n m¹i b¶n kÐo dµi h¬n 100 n¨m qua. + Më ra cho nh©n d©n Trung Quèc mét kû nguyªn míi: kû nguyªn ®éc lËp, tù do vµ tiÕn lªn CNXH. + Tõ sau th¾ng lîi ®ã, nh©n d©n Trung Quèc díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n Trung Quèc liªn tiÕp giµnh nhiÒu th¾ng lîi trong c«ng cuéc x©y dùng ®Êt níc. §Æc biÖt, tõ n¨m 1978 ®Õn nay, víi ®êng lèi ®æi míi, §¶ng céng s¶n vµ nh©n d©n Trung Quèc ®· thu ®îc nhiÒu th¾ng lîi trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Cã thÕ nãi Trung Quèc lµ níc XHCN ®Çu tiªn tiÕn hµnh c¶i c¸ch më cöa thµnh c«ng. - Thµnh c«ng cña c¸ch m¹ng Trung Quèc cã ¶nh hëng ®Õn sù nghiÖp c¸ch m¹ng thÕ giíi. + Víi diÖn tÝch b»ng 1/4 diÖn tÝch ch©u ¸ vµ chiÕm gÇn 1/4 d©n sè toµn thÕ giíi, th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng Trung Quèc cã t¸c ®éng lín ®Õn c¸ch m¹ng thÕ giíi mµ tríc hÕt t¨ng cêng lùc lîng cho phe XHCN vµ ®éng viªn cæ vò phong trµo gi¶i phãng d©n téc trªn toµn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ c¸c níc ¸, Phi, MÜ latinh. + ViÖc Trung Quèc thu ®îc nhiÒu th¾ng lîi tõ sau cuéc c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ(1946-1949) ®· ®Ó l¹i nhiÒu bµi häc cho c¸ch m¹ng c¸c n- íc, ®Æc biÖt lµ ViÖt Nam: Mét níc gÇn Trung Quèc ®ang tiÕn hµnh c¶i c¸ch, më cöa vµ ®æi míi ®Êt níc. Câu 3:Tóm tắt sự ra đời của các quốc gia độc lập ở Đông Nam Á trong năm 1945(ĐH 2011) TL -Inđônêxia + Ngày 17 – 8 – 1945, sau khi quân phiệt Nhật đầu hàng Đồng minh Xucácnô đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, tuyên bố thành lập nước Cộng hoà Inđônêxia. Hưởng ứng Tuyên ngôn Độc lập, nhân dân cả nước nổi dậy giành chính quyền. + Ngày 18 – 8 – 1945, Hội nghị của Uỷ ban trù bị độc lập Inđônêxia, thông qua Hiến pháp, bầu Xucácnô làm Tổng thống nước Cộng hoà Inđônêxia. - Việt Nam + Tháng 8 – 1945, Đảng và Mặt trận Việt Minh quyết định phát động Tổng khởi nghĩa, thành lập Uỷ ban Dân tộc giải phóng do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Cả dân tộc Việt Nam vùng dậy tổng khởi nghĩa thắng lợi + Ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập, thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Lào + Tháng 8 – 1945, lợi dụng thời cơ Nhật đầu hàng Đồng minh, nhân dân Lào nổi dậy giành chính quyền. + Ngày 12 – 10 – 1945, Chính phủ Lào ra mắt quốc dân và tuyên bố độc lập .Câu 4:Tóm tắt nội dung các giai đoạn lịch sử Campuchia từ sau chiến tranh thế giới hai đến 1/1979.( CĐ 2010) Hướng dẫn trả lời -1945-1954 + Nhân dân Campuchia tiến hành kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Ngày 9 - 11 - 1953, Pháp kí hiệp ước trao trả độc lập cho Campuchia, nhưng quân Pháp vẫn chiếm đóng đất nước này +Năm 1954, sau chiến thắng Điện Biên Phủ, Pháp phải kí Hiệp định Giơnevơ công nhận độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Campuchia, Lào, Việt Nam - Từ 1954 – 1970: Chính phủ CPC do Xihanuc lãnh đạo đi theo đường lối hòa bình, trung lập, không tham gia các liên minh quân sự để xây dựng đất nước. - 1970-1975: + ND Campuchia sát cánh cùng nhân dân VN và Lào kháng chiến chống Mĩ + Ngày 17-4-1975, thủ đô Phnôm Pênh được giải phóng, kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống Mĩ. - 1975-1979: nhân dân CPC đấu tranh chống chế độ diệt chủng Khơ-me đỏ do Pôn-Pốt cầm đầu Tháng 12/1978 mặt trận dân tộc cứu nước Campuchia thành lập, ngày 71-1979, thủ đô Phnôm Pênh được giải phóng, nước Cộng hoà Campuchia ra đời Câu 5: Hãy phân chia các giai ®o¹n cña c¸ch m¹ng Lµo1945-1975 và tóm tắt diễn biến từng giai đoạn. (ĐH 2009) Hướng dẫn trả lời - Tõ 1945-1954: Giai ®o¹n kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p x©m lîc. + Th¸ng 8-1945 lîi dông thêi c¬ NhËt ®Çu hµng, nh©n d©n Lµo næi dËy khëi nghÜa thµnh lËp chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng ë nhiÒu n¬i. Ngµy 1210-1945 nh©n d©n thñ ®« Viªn Ch¨n khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn, chÝnh phñ C¸ch m¹ng Lµo ra m¾t quèc d©n, tuyªn bè nÒn ®éc lËp cña Lµo. + Th¸ng 3-1946, thùc d©n Ph¸p quay trë l¹i x©m lîc, nh©n d©n Lµo ®øng lªn kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Ngµy 13-8-1950, MÆt trËn Lµo tù do vµ chÝnh phñ kh¸ng chiÕn Lµo thµnh lËp do hoµng th©n Xuphanuvong ®øng ®Çu. + Phèi hîp víi chiÕn trêng ViÖt Nam vµ C¨mpuchia, ®îc sù gióp ®ì cña qu©n t×nh nguyÖn ViÖt Nam, qu©n d©n Lµo ®· giµnh ®îc nhiÒu th¾ng lîi trong nh÷ng n¨m 1953-1954 buéc thùc d©n Ph¸p ph¶i ký hiÖp ®Þnh Gi¬nev¬ c«ng nhËn ®éc lËp, chñ quyÒn vµ toµn vÑn l·nh thæ cña Lµo. - Tõ 1954 - 1975: Giai ®o¹n kh¸ng chiÕn chèng MÜ x©m lîc. + Sau khi Ph¸p thÊt b¹i ®Õ quèc MÜ ph¸t ®éng chiÕn tranh x©m lîc thùc d©n kiÓu míi, nh»m biÕn Lµo thµnh thuéc ®Þa kiÓu míi cña MÜ. + Díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng nh©n d©n C¸ch m¹ng Lµo (thµnh lËp th¸ng 3-1955), qu©n d©n Lµo ®øng lªn kh¸ng chiÕn chèng MÜ. §Õn ®Çu nh÷ng n¨m 60 vïng gi¶i phãng chiÕm 2/3 diÖn tÝch, 1/3 d©n sè trong c¶ níc. Tõ 1964 ®Õn 1973 nh©n d©n Lµo ®· ®¸nh b¹i cuéc "ChiÕn tranh ®Æc biÖt" cña MÜ, buéc MÜ vµ tay sai ph¶i ký HiÖp ®Þnh Viªng Ch¨n (21-21973), lËp l¹i nÒn hoµ b×nh, thùc hiÖn hoµ hîp d©n téc ë Lµo. + Th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam 30-4-1975 ®· cæ vò vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸ch m¹ng Lµo tiÕn lªn giµnh th¾ng lîi hoµn toµn. Díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Nh©n d©n C¸ch m¹ng Lµo tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 121975, nh©n d©n Lµo næi dËy giµnh chÝnh quyÒn trong c¶ níc. Ngµy 2-121975, níc Céng hoµ D©n chñ nh©n d©n Lµo chÝnh thøc thµnh lËp. - Ý nghÜa lÞch sö c¸ch m¹ng Lµo: Th¾ng lîi cña 30 n¨m ®Êu tranh gian khæ cã ý nghÜa lÞch sö träng ®¹i cña níc Lµo. Díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Nh©n d©n c¸ch m¹nh Lµo, qu©n ®éi vµ nh©n d©n Lµo ®·: + §¸nh th¾ng bän thùc d©n x©m lîc Ph¸p, vµ bän x©m lîc MÜ, giµnh ®éc lËp, chñ quyÒn vµ toµn vÑn l·nh thæ. + ChÊm døt nÒn qu©n chñ phong kiÕn, thµnh lËp Nhµ níc céng hßa d©n chñ nh©n d©n. + Hoµn thµnh th¾ng lîi cuéc c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ, ®a níc Lµo bíc sang thêi kú ph¸t triÓn míi. + §¸nh dÊu th¾ng lîi míi cña t×nh ®oµn kÕt gi÷a ba níc §«ng D¬ng trong cuéc ®Êu tranh chèng ®Õ quèc, giµnh ®éc lËp tù do vµ x©y dùng ®Êt níc. T×nh ®oµn kÕt h÷u nghÞ ViÖt Lµo ®· ®îc thö th¸ch trong khãi l÷a chiÕn tranh, ngµy cµng ph¸t triÓn trong c«ng cuéc x©y dùng hßa b×nh. Câu 6: Nh÷ng biÕn ®æi vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi ë §«ng Nam ¸ tríc vµ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai. Hướng dẫn trả lời - Tríc chiÕn tranh: Lµ nh÷ng níc thuéc ®Þa, lÖ thuéc vµo c¸c níc t b¶n ph¬ng T©y, bÞ c¸c níc t b¶n ph¬ng T©y ra søc bèc lét tµn b¹o Phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc tuy diÔn ra m¹nh mÏ nhng ®Òu thÊt b¹i... - Tõ sau chiÕn tranh: LÇn lît c¸c níc ®Òu giµnh ®îc ®éc lËp d©n téc víi c¸c chÕ ®é chÝnh trÞ phï hîp cho mçi níc. Tõ sau khi giµnh ®îc ®éc lËp d©n téc c¸c níc ®Òu ra søc x©y dùng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ x· héi cña m×nh, nhiÒu níc ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu to lín (NIC, con rång); c¸c níc §«ng Nam ¸ chuyÓn tõ ®èi ®Çu sang ®èi tho¹i vµ hîp t¸c, ®Òu trë thµnh thµnh viªn cña ASEAN. C©u 7: Nêu hoàn cảnh ra đời và qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña HiÖp héi c¸c níc §«ng Nam ¸ (ASEAN) ?( CĐ 2009). Hướng dẫn trả lời - Hoµn c¶nh ra ®êi: + Sau khi giµnh ®éc ®éc lËp, c¸c níc §«ng Nam ¸ ra søc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong khi 3 níc §«ng D¬ng ph¶i tiÕn hµnh cuéc chiÕn tranh cøu níc gian khæ. + Th¸ng 8-1967, "HiÖp héi c¸c níc §«ng Nam ¸" (ASEAN) thµnh lËp t¹i B¨ng Cèc (Th¸i Lan) gåm c¸c níc: In®«nªsia, Malaixia, Xingapo, Th¸i Lan vµ Philippin. HiÖn nay sè thµnh viªn cña ASEAN lµ 10 níc. ViÖt Nam gia nhËp tæ chøc ASEAN vµo th¸ng 7-1995. Trong t¬ng lai, §«ng timo còng sÏ lµ thµnh viªn cña "HiÖp héi c¸c níc §«ng Nam ¸" + Môc tiªu cña ASEAN: N¨m 1976, Héi nghÞ cÊp cao ASEAN häp ë Bali (In®«nªxia) ký hiÖp íc h÷u nghÞ vµ nªu râ môc ®Ých cña ASEAN lµ: Môc ®Ých: X©y dùng mèi quan hÖ hoµ b×nh, h÷u nghÞ vµ hîp t¸c gi÷a c¸c níc trong khu vùc, t¹o nªn mét céng ®ång §«ng Nam ¸ hïng m¹nh trªn c¬ së tù cêng khu vùc. ThiÕt lËp mét khu vùc hoµ b×nh, tù do, trung lËp ë §«ng Nam ¸. Nh vËy, ASEAN lµ tæ chøc Liªn minh chÝnh trÞ - kinh tÕ cña khu vùc §«ng Nam ¸. - Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn: Ho¹t ®éng cña ASEAN tr¶i qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn chÝnh: + Tõ 1967 ®Õn 1975: ASEAN cßn lµ mét tæ chøc khu vùc non yÕu, ch¬ng tr×nh hîp t¸c gi÷a c¸c níc thµnh viªn cßn rêi r¹c. + Th¸ng 2-1976, c¸c níc ASEAN ®· ký "HiÖp íc h÷u nghÞ vµ hîp t¸c" (t¹i Héi nghÞ cÊp cao ë Bali, In®«nªxia) nªu râ môc tiªu x©y dùng nh÷ng mèi quan hÖ h÷u nghÞ hîp t¸c gi÷a c¸c níc trong khu vùc t¹o nªn mét céng ®ång §NA hïng m¹nh trªn c¬ së tù cêng khu vùc, thiÕt lËp mét khu vùc hoµ b×nh, tù do, trung lËp ë §NA. ASEAN trë thµnh mét tæ chøc chÝnh trÞ - kinh tÕ cña khu vùc §NA. + 1979 ASEAN cã quan hÖ ®èi ®Çu víi ba níc §«ng D¬ng (chñ yÕu xoay quanh vÊn ®Ò Campuchia). §Õn cuèi thËp niªn 80 ASEAN ®· chuyÓn sang ®èi tho¹i, hîp t¸c trong cïng tån t¹i hoµ b×nh víi ba níc §«ng D¬ng. Sau khi vÊn ®Ò Campuchia ®îc gi¶i quyÕt, ASEAN vµ ba níc §«ng D¬ng ®· ph¸t triÓn mèi quan hÖ hîp t¸c trªn c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, v¨n ho¸, khoa häc... + N¨m 1995, ViÖt Nam gia nhËp ASEAN, sau ®ã lµ gia nhËp cña c¸c níc Lµo, Mianma (1997), Campuchia (1999). ASEAN gåm 10 níc ®· trë thµnh "ASEAN toµn §NA" - Thêi c¬, th¸ch thøc ViÖt Nam khi gia nhËp tæ chøc nµy: + Thêi c¬: T¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam ®îc hoµ nhËp vµo céng ®ång khu vùc, vµo thÞ trêng c¸c níc §«ng Nam ¸. Thu hót ®îc vèn ®Çu t, më ra c¬ héi giao lu häc tËp, tiÕp thu tr×nh ®é khoa häc - kÜ thuËt, c«ng nghÖ vµ v¨n ho¸.... ®Ó ph¸t triÓn ®Êt níc ta. + Th¸ch thøc: ViÖt Nam ph¶i chÞu sù c¹nh tranh quyÕt liÖt, nhÊt lµ vÒ kinh tÕ. Hoµ nhËp nÕu kh«ng ®øng v÷ng th× dÔ bÞ tôt hËu vÒ kinh tÕ vµ bÞ "hoµ tan" vÒ chÝnh trÞ, v¨n ho¸ x· héi... C©u 8: Tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai ®Õn nay §«ng Nam ¸ cã nh÷ng biÕn ®æi to lín g× ? Theo Anh (chÞ) trong nh÷ng biÕn ®æi lín ®ã th× biÕn ®æi lín nµo lµ quan träng nhÊt ? V× sao ? Hướng dẫn trả lời - Tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai §«ng Nam ¸ cã nh÷ng biÕn ®æi lín sau ®©y: + BiÕn ®æi thø nhÊt: C¸c níc §«ng Nam ¸ tõ th©n phËn c¸c níc thuéc ®Þa, n÷a thuéc ®Þa vµ lÖ thuéc ®· trë thµnh nh÷ng níc ®éc lËp. (KÓ tãm t¾t 10 níc §«ng Nam ¸ vµ cho biÕt thuéc ®Þa cña níc nµo, vµ giµnh ®éc lËp n¨m nµo theo gîi ý sau) - BiÕn ®æi thø hai: Tõ sau khi giµnh l¹i ®éc lËp, c¸c níc §«ng Nam ¸ ®Òu ra søc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ - x· héi cña m×nh vµ ®¹t nhiÒu thµnh tùu to lín: nh Xingapo, In®«nªxia, Th¸i Lan, Malaixia, ®Æc biÖt lµ Xingapo, níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhÊt ë khu vùc §NA vµ ®îc xÕp vµo hµng níc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. - BiÕn ®æi thø ba: Cho ®Õn th¸ng 4-1999, c¸c níc §NA ®Òu gia nhËp HiÖp héi c¸c níc §NA, gäi t¾t lµ ASEAN nh»m môc tiªu x©y dùng nh÷ng mèi quan hÖ hoµ b×nh, h÷u nghÞ hîp t¸c gi÷a c¸c níc trong khu vùc. Trong nh÷ng biÕn ®æi ®ã biÕn ®æi nµo lµ quan träng nhÊt: Lµ biÕn ®æi tõ th©n phËn c¸c níc thuéc ®Þa, n÷a thuéc ®Þa vµ lÖ thuéc ®· trë thµnh nh÷ng níc ®éc lËp. Nhê cã biÕn ®æi ®ã c¸c níc §NA míi cã nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña m×nh ngµy cµng phån vinh. C©u 9: H·y nªu nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh vÒ tæ chøc ASEAN ? Sù gia nhËp cña ViÖt Nam vµo ASEAN ? Hướng dẫn trả lời - Hoµn c¶nh ra ®êi: Sau khi giµnh ®éc ®éc lËp, nhiÒu níc §«ng Nam ¸ dù ®Þnh thµnh lËp mét tæ chøc khu vùc nh»m hîp t¸c, gióp ®ì lÉn nhau vÒ kinh tÕ, khoa häc kÜ thuËt vµ v¨n ho¸, ®ång thêi ®Ó h¹n chÕ ¶nh hëng cña c¸c níc lín ®èi víi c¸c níc trong khu vùc. Ngµy 8- 8-1967, "HiÖp héi c¸c níc §«ng Nam ¸" (ASEAN) thµnh lËp t¹i B¨ng Cèc (Th¸i Lan) gåm c¸c níc: In®«nªsia, Malaixia, Xingapo, Th¸i Lan vµ Philippin. HiÖn nay sè thµnh viªn cña ASEAN lµ 10 níc. ViÖt Nam gia nhËp tæ chøc ASEAN vµo th¸ng 7-1995. - Môc tiªu: T¬ng trî, hîp t¸c vÒ kinh tÕ; x©y dùng mét §«ng Nam ¸ thÞnh vîng, an ninh, hoµ b×nh trung lËp vµ cïng ph¸t triÓn. Nh vËy, ASEAN lµ tæ chøc Liªn minh chÝnh trÞ – kinh tÕ cña khu vùc §«ng Nam ¸. - C¬ cÊu tæ chøc: + Héi nghÞ thîng ®Ønh: 3 n¨m häp 1 lÇn. + Héi nghÞ ngo¹i trëng: mçi n¨m häp 1 lÇn + Uû ban thêng trùc: ®¶m nhËn c«ng viÖc gi÷a hai kú häp cña héi nghÞ ngo¹i trëng. + HÖ thèng c¸c Uû ban thêng trùc phô tr¸ch c¸c ngµnh. - C¸c giai ®o¹n chÝnh: + Giai ®o¹n ®Çu (1967-1975) - Tõ 1967 - 1975: ASEAN cßn non yÕu, cha cã ho¹t ®éng næi bËt, mäi ngêi Ýt biÕt ®Õn. - Tõ 1976 ®Õn nay: ASEAN ngµy cµng ph¸t triÓn, cã nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. HiÖn nay ASEAN trë thµnh mét tæ chøc cña tÊt c¶ c¸c níc trong khu vùc: N¨m 1984, brun©y trë thµnh thµnh viªn thø s¸u cña ASEAN, n¨m 1995 ViÖt Nam lµ thµnh viªn thø chÝnh thøc cña ASEAN, n¨m 1997, Lµo vµ Mianma còng gia nhËp ASEAN, n¨m 1999 Campuchia, thµnh viªn thø 10, thµnh viªn thø cuèi cïng cña ASEAN ®îc kÕt n¹p. * Mèi quan hÖ ViÖt Nam víi ASEAN. - Tõ 1967-1972: Do mét sè níc dÝnh lÝu vµo cuéc chiÕn tranh cña MÜ ë ViÖt Nam nªn quan hÖ ViÖt Nam - ASEAN rÊt h¹n chÕ. - Tõ 1973-1986: T×nh h×nh khu vùc cã nhiÒu chuyÓn biÕn. Quan hÖ ViÖt Nam - ASEAN ®· ®îc c¶i thiÖn. Tuy nhiªn do "vÊn ®Ò Campuchia" mµ mèi quan hÖ gi÷a ViÖt Nam - ASEAN vÉn cßn c¨ng th¼ng. - Tõ 1986, nhÊt lµ tõ cuèi thËp niªn 80, do"vÊn ®Ò Campuchia" ®· ®îc gi¶i quyÕt nªn quan hÖ ViÖt Nam - ASEAN ®· chuyÓn sang ®èi tho¹i, th©n thiÖn hîp t¸c. - HiÖn nay, quan hÖ ViÖt Nam - ASEAN ngµy cµng ph¸t triÓn toµn diÖn, cã hiÖu qu¶. ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn thø 7 cña ASEAN (71995) vµ cã vai trß tÝch cùc trªn nhiÒu lÜnh vùc trong ASEAN. * Sù gia nhËp cña ViÖt Nam vµo ASEAN ? - T¸n thµnh nh÷ng nguyªn t¾c cña tæ chøc ASEAN, th¸ng 7-1992, t¹i Manila (Philippin) ViÖt Nam vµ Lµo ®· gia nhËp HiÖp íc Bali, trë thµnh quan s¸t viªn chÝnh thøc cña ASEAN. - Ngµy 28-07-1995, ViÖt Nam ®· gia nhËp ASEAN. ®a sè thµnh viªn cña tæ chøc nµy lªn 7 níc. §©y lµ mét sù kiÖn quan träng trong viÖc thóc ®Èy xu thÕ hoµ b×nh, æn ®Þnh vµ hîp t¸c ë khu vùc §«ng Nam ¸. - Ngµy 23-7-1997, HiÖp héi c¸c níc §«ng Nam ¸ kÕt n¹p thªm Lµo, Mianma. Tõ ngµy 30-4-1999, Campuchia lµ thµnh viªn thø 10 cña tæ chøc nµy. Nh vËy, ASEAN ®· trë thµnh "ASEAN toµn §«ng Nam ¸". H¬n 30 n¨m, kÓ tõ khi ra ®êi, ASEAN ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín vµ tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao, t¹o nªn nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi c¸c níc thµnh viªn. MÆc dï cã nh÷ng bíc th¨ng trÇm, vai trß quèc tÕ ASEAN (víi t c¸ch lµ mét tæ chøc chÝnh trÞ kinh tÕ khu vùc) ngµy cµng t¨ng. Câu 10: Từ năm 1950 đến năm 2000, vị thế ngày càng nâng cao trên trường quốc tế của Ấn Độ được thể hiện như thế nào trên lĩnh vực kinh tế, khoa học - kĩ thuật và chính sách đối ngoại. (ĐH 2012) Câu 11: C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn vµ th¾ng lîi cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë Ch©u Phi tõ 1945 ®Õn nay ? Hướng dẫn trả lời - Nh÷ng nÐt chung: + Ch©u Phi cã 57 quèc gia víi diÖn tÝch 30,3 triÖu km 2 (gÊp 3 lÇn ch©u ¢u, xÊp xØ ch©u MÜ vµ b»ng 3/4 ch©u ¸). Víi d©n sè kho¶ng 650 triÖu ngêi. Ch©u Phi cã tµi nguyªn phong phó vµ nhiÒu n«ng s¶n quý. Nhng díi ¸ch thèng trÞ cña thùc d©n ph¬ng T©y trong nhiÒu thÕ kÜ ch©u Phi trë thµnh nghÌo nµn, l¹c hËu h¬n nhiÒu so víi ch©u lôc kh¸c. + Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, phong trµo c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc bïng næ vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ ë ch©u Phi. Ch©u phi trë thµnh "Lôc ®Þa míi trçi dËy" trong cuéc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa ®Õ quèc, chñ nghÜa thùc d©n. - C¸c giai ®o¹n: Tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai ®Õn nay, phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë ch©u Phi ®· tr¶i qua c¸c giai ®o¹n sau: + 1945-1954: Phong trµo bïng næ ®Çu tiªn ë B¾c Phi víi th¾ng lîi më ®Çu lµ cuéc chÝnh biÕn c¸ch m¹ng cña binh lÝnh vµ sÜ quan yªu níc Ai CËp (3-7-1952), lËp ®æ v¬ng triÒu Pharóc vµ nÒn thèng trÞ cña thùc d©n Anh, thµnh lËp níc Céng hoµ Ai CËp (18-6-1953). + 1954-1960: Do ¶nh hëng cña chiÕn th¾ng lÞch sö §iÖn Biªn Phñ n¨m 1954 lµm rung chuyÓn hÖ thèng thuéc ®Þa cña Ph¸p ë B¾c Phi, T©y Phi, nh©n d©n ch©u Phi ®· vïng dËy, më ®Çu b»ng cuéc ®Êu tranh vò trang cña nh©n d©n Angiªri vµo th¸ng 11 -1954. Sau ®ã nhiÒu quèc gia ®· giµnh ®îc ®éc lËp d©n téc nh: Tuyni®i (1956), Marèc (1956), Xu ®¨ng (1956), Gana (1956), Ghinª (1958)... Trong nh÷ng n¨m 1954 ®Õn 1960, hÇu hÕt c¸c níc B¾c Phi vµ T©y Phi giµnh ®îc ®éc lËp. + 1960 -1975: N¨m 1960, 17 níc ch©u Phi giµnh ®îc ®éc lËp - lÞch sö gäi "n¨m ch©u Phi"; tiÕp ®ã lµ th¾ng lîi cña nh©n d©n Angªri (3-1962), £ti«pi (1974), M«d¨mbÝch (1975), ®Æc biÖt lµ th¾ng lîi cña nh©n d©n ¡ng«la dÉn ®Õn sù ra ®êi cña níc Céng hßa (11-1975) ®¸nh dÊu sù sôp ®æ vÒ c¬ b¶n hÖ thèng thuéc ®Þa cña chñ nghÜa thùc d©n. + 1975 - nay: Giai ®o¹n hoµn thµnh cuéc ®Êu tranh chèng ¸ch thèng trÞ cña chñ nghÜa thùc d©n cò ®Ó giµnh ®éc lËp d©n téc víi sù ra ®êi cña níc Céng hßa Namibia (3-1991). Tuy nhiªn sau khi giµnh l¹i ®éc lËp d©n téc, trong sù nghiÖp x©y dùng ®Êt níc, còng cè ®éc lËp d©n téc hiÖn nay, nhiÒu níc ch©u Phi ®ang gÆp nh÷ng khã kh¨n: sù x©m nhËp cña chñ nghÜa thùc d©n míi, nî chång chÊt, n¹n mï ch÷, ®ãi rÐt, bÖnh tËt lu«n x·y ra, d©n sè qu¸ ®«ng, t×nh h×nh chÝnh trÞ kh«ng æn ®Þnh (do xung ®ét c¸c phe ph¸t, bé téc...) - §Æc ®iÓm phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë ch©u Phi: So víi ch©u ¸ vµ MÜlatinh, phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë ch©u Phi cã 1 sè ®Æc ®iÓm riªng nh sau: - C¸c níc ch©u Phi ®· ®oµn kÕt víi nhau trong cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc th«ng qua Tæ chøc thèng nhÊt ch©u Phi gi÷ vai trß quan träng trong viÖc phèi hîp hµnh ®éng vµ thóc ®Èy sù nghiÖp ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña c¸c níc ch©u Phi. - L·nh ®¹o phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë c¸c níc ch©u Phi hÇu hÕt ®Òu do c¸c chÝnh ®¶ng hoÆc c¸c tæ chøc chÝnh trÞ cña giai cÊp t s¶n d©n téc, cßn giai cÊp v« s¶n cha trëng thµnh, hoÆc cha cã chÝnh ®¶ng ®éc lËp. - H×nh thøc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp chñ yÕu lµ th«ng qua ®Êu tranh chÝnh trÞ hîp ph¸p ®Ó ®îc c«ng nhËn ®éc lËp: c¸c níc ch©u Phi giµnh ®îc ®éc lËp ë nhiÒu møc ®é kh¸c nhau vµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi còng rÊt kh¸c nhau tõ sau khi giµnh ®îc ®éc lËp (vïng B¾c Phi ph¸t triÓn nhanh, vïng ch©u Phi xÝch ®¹o ph¸t triÓn chËm...) C©u 12: Tr×nh bµy nh÷ng ®Æc ®iÓm cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë ch©u Phi tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai ®Õn nay. Ph©n tÝch nh÷ng nÐt kh¸c biÖt c¬ b¶n vÒ ®èi tîng vµ môc tiªu ®Êu tranh gi÷a c¸c phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë ch©u Phi, ch©u ¸ víi khu vùc MÜ latinh trong thêi kú lÞch sö nµy. Hướng dẫn trả lời - C¸c níc ch©u Phi ®· ®oµn kÕt víi nhau trong cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc th«ng qua Tæ chøc thèng nhÊt ch©u Phi gi÷ vai trß quan träng trong viÖc phèi hîp hµnh ®éng vµ thóc ®Èy sù nghiÖp ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña c¸c níc ch©u Phi. - L·nh ®¹o phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë c¸c níc ch©u Phi hÇu hÕt ®Òu do c¸c chÝnh ®¶ng hoÆc c¸c tæ chøc chÝnh trÞ cña giai cÊp t s¶n d©n téc, cßn giai cÊp v« s¶n cha trëng thµnh, hoÆc cha cã chÝnh ®¶ng ®éc lËp. - H×nh thøc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp chñ yÕu lµ th«ng qua ®Êu tranh chÝnh trÞ hîp ph¸p ®Ó ®îc c«ng nhËn ®éc lËp: c¸c níc ch©u Phi giµnh ®îc ®éc lËp ë nhiÒu møc ®é kh¸c nhau vµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi còng rÊt kh¸c nhau tõ sau khi giµnh ®îc ®éc lËp (vïng B¾c Phi ph¸t triÓn nhanh, vïng ch©u Phi xÝch ®¹o ph¸t triÓn chËm...) * NÐt kh¸c biÖt c¬ b¶n gi÷a phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë ch©u ¸, ch©u Phi víi khu vùc MÜ latinh. - Nh©n d©n ch©u ¸, ch©u Phi ®Êu tranh chèng l¹i bän ®Õ quèc, thùc d©n vµ tay sai ®Ó gi¶i phãng d©n téc, giµnh l¹i ®éc lËp chñ quyÒn. -Khu vùc MÜ latinh ®Êu tranh chèng l¹i c¸c thÕ lùc th©n MÜ ®Ó thµnh lËp c¸c chÝnh phñ d©n téc, d©n chñ, qua ®ã giµnh l¹i ®éc lËp vµ chñ quyÒn thùc sù cho d©n téc. Câu 13: C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn vµ th¾ng lîi cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë MÜ la tinh tõ sau chiến tranh thế giới thứ hai? Hướng dẫn trả lời Khu vùc MÜ latinh bao gåm Mªhic« (B¾c MÜ), toµn bé Trung vµ Nam MÜ; rÊt giµu vÒ n«ng s¶n, l©m s¶n vµ kho¸ng s¶n. - Tríc chiÕn tranh thÕ giíi thø hai vÒ h×nh thøc, h¬n 20 níc céng hoµ ë MÜ latinh ®Òu lµ nh÷ng quèc gia ®éc lËp; trªn thùc tÕ lµ thuéc ®Þa kiÓu míi - trë thµnh "s©n sau" cña MÜ. - Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë MÜ latinh ph¸t triÓn m¹nh mÏ (®îc gäi lµ "®¹i lôc nói l÷a"), thÓ hiÖn qua ba giai ®o¹n. + 1945-1959: Cao trµo c¸ch m¹ng næ ra hÇu kh¾p c¸c níc MÜ latinh díi nhiÒu h×nh thøc b¶i c«ng cña c«ng nh©n (Chilª), næi dËy cña n«ng d©n (Pªru, Ecua®o, Mªhic«, Baraxin, Vªnªxuªla..., khëi nghÜa vò trang (Panama, B«livia) vµ ®Êu tranh nghÞ viÖn (Goatªmala, Achentina, Vªnªxuªla)... + 1959 ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 80: C¸ch m¹ng Cuba th¾ng lîi (1959) ®¸nh dÊu bíc ph¸t triÓn míi cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc, cæ vò cuéc ®Êu tranh cña c¸c níc MÜ latinh. TiÕp ®ã phong trµo ®Êu tranh vò trang bïng næ nhiÒu níc... MÜ latinh trë thµnh "lôc ®Þa bïng ch¸y". Do ¸p lùc ®Êu tranh cña quÇn chóng (díi nhiÒu h×nh thøc), c¸c chÝnh quyÒn ph¶n ®éng tay sai cña MÜ lÇn lît bÞ lËt ®æ, c¸c chÝnh phñ d©n téc d©n chñ ®îc thµnh lËp ®Ó còng cè ®éc lËp vµ chñ quyÒn d©n téc míi giµnh ®îc. + Tõ cuèi thËp niªn 80 ®Õn 1991: Do nh÷ng biÕn ®éng kh«ng cã lîi cho phong trµo c¸ch m¹ng thÕ giíi ë Liªn x« vµ §«ng ¢u, MÜ t¨ng cêng chèng l¹i phong trµo c¸ch m¹ng ë MÜ latinh (Grªna®a, Panama...), uy hiÕp vµ ®e do¹ c¸c m¹ng ë Nicaragoa, t×m mäi c¸ch ph¸ ho¹i chñ nghÜa x· héi ë Cuba... Qua h¬n 4 thËp niªn ®Êu tranh, c¸c níc MÜ latinh ®· kh«i phôc l¹i ®éc lËp, chñ quyÒn vµ bíc lªn vò ®µi quèc tÕ víi t thÕ ®éc lËp, tù chñ, kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn (Braxin, Mªhic«..)