Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Lêi nãi ®Çu
Trang phôc lµ mét thµnh tè quan träng cña v¨n ho¸ téc ngêi, lµ biÓu
hiÖn bªn ngoµi cña b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. Mçi d©n téc trªn thÕ giíi ®Òu
mang theo s¾c th¸i v¨n ho¸ ®éc ®¸o cña m×nh qua trang phôc. Cïng víi
ng«n ng÷, trang phôc lµ dÊu hiÖu th«ng tin quan träng ®Ó chóng ta dÔ dµng
nhËn biÕt téc ngêi nµy víi téc ngêi kh¸c. Ngêi ta cã thÓ nhËn biÕt ®îc ®©u
lµ phô n÷ NhËt B¶n, phô n÷ Mexico hay phô n÷ c¸c níc theo Håi gi¸o qua
bé Kim«n« cña NhËt B¶n hay chiÕc v¸y xoÌ cïng víi mò réng vµnh cña
phô n÷ miÒn Trung MÜ vµ chiÕc m¹ng che mÆt cña phô n÷ Håi gi¸o. Trang
phôc g¾n bã mËt thiÕt vµ tån t¹i trong sù vËn hµnh cña ®êi sèng téc ngêi.
“ Trang phôc ra ®êi tríc hÕt mang ý nghÜa b¶o vÖ c¬ thÓ råi sau ®ã trong
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn trang phôc trë thµnh nhu cÇu thÈm mü, nhu cÇu lµm
®Ñp cho con ngêi’’(8). Trang phôc quan hÖ ®Õn rÊt nhiÒu lÜnh vùc trong x·
héi nh ®Þa lý, lÞch sö, kinh tÕ, t«n gi¸o , ®¼ng cÊp, nghÒ nghiÖp, phong
tôc, tËp qu¸n.... nhÊt lµ ë lÜnh vùc v¨n ho¸ tinh thÇn. Nã thÓ hiÖn cô thÓ,
râ nÐt tr×nh ®é vµ thÞ hiÕu thÈm mü cña mçi con ngêi, mçi d©n téc vµ mçi
thêi ®¹i.
N»m trong bèi c¶nh v¨n ho¸ cña toµn khu vùc, phong tôc mÆc cña c
d©n §«ng Nam ¸ ®Æc biÖt lµ cña phô n÷ cã nhiÒu nÐt t¬ng ®ång phï hîp
hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn (VÞ trÝ ®Þa lý, thêi tiÕt ...) vµ nÒn v¨n minh n«ng
nghiÖp lóa níc cã nguån gèc tõ l©u ®êi ( kho¶ng 2000 n¨m tríc ®©y) hay
ngêi ta thêng gäi lµ nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp thùc v©t. Tuy cã nhiÒu ®Æc
®iÓm chung nhng mçi d©n téc ë khu vùc §«ng Nam ¸ vÉn b¶o lu, gi÷ g×n
vµ ph¸t huy ®îc nh÷ng nÐt ®Æc s¾c trong trang phôc truyÒn thèng ®Æc biÖt
lµ trang phôc cña phô n÷.
Mèi quan hÖ gi÷a trang phôc truyÒn thèng vµ thêi trang hiÖn ®¹i còng
lµ mét vÊn ®Ò ®îc xem xÐt trong viÖc t×m hiÓu trang phôc.Do ®ã ®iÒu quan
träng hiÖn nay lµ lµm sao g×n gi÷ ®îc nh÷ng tinh hoa vµ b¶n s¾c cæ truyÒn
cña thÈm mü trang phôc trong c¸ch phôc scs cña thêi hiÖn ®¹i.®Ó thêi
trang võa phï hîp víi thêi ®¹i võa mang nÐt ®Æc thï cña c¸c dÊu Ên truyÒn
thèng t¹o ra mét phong c¸ch mÆc riªng biÖt vµ ®éc ®¸o cña tõng d©n téc .
Khi tr×nh bµy ®Ò tµi nµy chóng t«i mong muèn ®îc gãp mét phÇn nhá bÐ
vµo viÖc g×n gi÷ vµ ph¸t huy b¶n s¾c truyÒn thèng trong trang phôc mÆc
cña c¸c d©n téc §«ng Nam ¸.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Trong giíi h¹n cña mét bµi viÕt, céng víi viÖc h¹n chÕ cña tµi liÖu
tham kh¶o,chóng t«i chØ xin tr×nh bµy mét khÝa c¹nh nhá trong phong tôc
mÆc ®ã lµ “Trang phôc truyÒn thèng cña phô n÷ mét sè níc §«ng Nam
¸”.
Bµi viÕt ®îc tr×nh bµy theo néi dung sau:
Ch¬ng I : §Þa lý - m«i trêng v¨n ho¸ vµ ¶nh hëng cña nã ®èi víi
trang phôc
1. §Þa lý - m«i trêng v¨n ho¸
2. Nh÷ng ®Æc ®iÓm chung trong trang phôc truyÒn thèng cña phô n÷
mét sè níc §«ng Nam ¸.
3. NÐt ®Æc s¾c trong chÊt liÖu trang phôc
Ch¬ngII: Trang phôc truyÒn thèng vµ ¶nh hëng cña nã trong x· héi
hiÖn ®¹i: Trang phôc cña phô n÷ Th¸i Lan, Malaysia, ViÖt Nam.
KÕt luËn:
Ch¬ng I
§Þa lý- m«i trêng v¨n ho¸ vµ ¶nh hëng
cña nã ®èi víi trang phôc
1.
§Þa lý- m«i trêng v¨n ho¸
“§«ng Nam ¸ lµ mét khu vùc kh¸ réng, diÖn tÝch kho¶ng trªn 4 triÖu
km2 tr¶i ra trªn mét phÇn tr¸i ®Êt tõ kho¶ng 92 0 ®Õn 140 0 kinh §«ng vµ tõ
kho¶ng 280 vÜ B¾c ch¹y qua xÝch ®¹o ®Õn kho¶ng 15 0 vÜ Nam. VÒ mÆt ®Þa
lý, hµnh chÝnh §«ng Nam ¸ hiÖn nay gåm 10 níc: ViÖt Nam, Lµo,
Campuchia,Th¸iLan, Myanma, Malaysia, Singapore, Indonesia,
Philippines, Brunei”(10), víi sè d©n kho¶ng 600 triÖu ngêi (theo sè liÖu n¨m
1999).
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Do ®iÒu kiÖn ®Þa lý n»m trªn b¸n ®¶o (§«ng nam ¸ ) vµ hÖ thèng c¸c
quÇn ®¶o (§«ng Nam ¸ h¶i ®¶o) , tiÕp gi¸p víi biÓn §«ng , biÓn Jawa, eo
Malacca nªn ®Æc ®iÓm næi bËt nhÊt cña khÝ hËu §«ng Nam ¸ lµ tÝnh chÊt
giã mïa t¹o nªn hai mïa t¬ng ®èi râ rÖt : mïa kh«, l¹nh, m¸t vµ mïa ma t¬ng ®èi nãng vµ Èm. V× thÕ §«ng Nam ¸ cßn ®îc gäi lµ khu vùc “ Ch©u ¸
giã mïa”. VÒ mïa h¹ cã giã mïa tõ biÓn vµo nªn lîng ma rÊt cao, tõ 2000
®Õn 4000 mm. Mïa ®«ng cã giã mïa ®«ng b¾c tõ lôc ®Þa thæi ra, thêi tiÕt
kh« r¸o ( trõ vïng Malaya n»m trong ®íi khÝ hËu xÝch ®¹o nãng vµ Èm ít
quanh n¨m ).
M¹ng líi s«ng ngßi dµy ®Æc víi mét sè hÖ thèng s«ng lín nh s«ng
Mª C«ng, s«ng Hång, s«ng Mªnam, s«ng Iraoadi... cung cÊp níc cho c¸c
®ång b»ng ch©u thæ.
KhÝ hËu biÓn còng lµ mét ®Æc ®iÓm quan träng ®èi víi tuyÖt ®¹i ®a sè
c¸c quèc gia §«ng Nam ¸. ChÝnh giã mïa vµ khÝ hËu biÓn lµm cho khÝ
hËu vïng §«ng Nam ¸ ®¸ng lÏ trë nªn kh« c»n ( nh mét sè lôc ®Þa kh¸c
cã vïng vÜ ®é ) nhng nã ®· biÕn §«ng Nam ¸ thµnh “Thiªn ®êng cña thÕ
giíi thùc vËt, xanh tèt vµ trï phó v¬Ý nh÷ng ®« thÞ ®«ng ®óc vµ thÞnh vîng
nh Kuala-Lumpur, Singapore, Jacacta...”
§iÒu kiÖn tù nhiªn nãng Èm, ma nhiÒu vµ cã giã mïa ®· gãp phÇn
t¹o nªn ®Æc trng cña §«ng Nam ¸ : nÒn v¨n minh thùc vËt hay nÒn v¨n
minh lóa níc. §«ng Nam ¸ ®îc coi lµ “c¸i n«i” cña c©y lóa níc vµ lµ mét
trong , n¨m trung t©m c©y trång lín cña thÕ giíi. V× thÕ n«ng nghiÖp trång
lóa níc ®· trë thµnh céi nguån, thµnh mÉu sè chung cña nÒn v¨n minh khu
vùc. “ §ã lµ nÒn v¨n minh cã ®ñ s¾c th¸i ®ång b»ng, biÓn, nöa ®åi nói, nöa
rõng víi ®ñ c¸c d¹ng kÕt cÊu ®an xen phøc t¹p ... nhng mÉu sè chung lµ
v¨n minh n«ng nghiÖp trång lóa, v¨n ho¸ xãm lµng” (TrÇn Quèc Vîng,
Cao Xu©n Phæ: §«ng Nam ¸ mét nÒn v¨n ho¸ cæ xa,B¸o nh©n d©n,sè ra
ngµy 1-10-1978).
ChÝnh hai nh©n tè cña m«i trêng tù nhiªn hoÆc cã nguån gèc tõ tù
nhiªn lµ khÝ hËu nãng bøc cña vïng nhiÖt ®íi vµ c«ng viÖc lao ®éng trång
lóa níc ®· cã nhiÒu ¶nh hëng vµ chi phèi tíi c¸ch thøc trang phôc cña c
d©n §«ng Nam ¸, ®Æc biÖt lµ trang phôc cña phô n÷. §iÒu kiÖn tù nhiªn,
v¨n ho¸ ®ã ®· thóc ®Èy sù ph¸t triÓn, tÝnh ®a d¹ng cña tõng vïng, tõng khu
vùc cña trang phôc ®Ó con ngêi thÝch nghi vµ tån t¹i. §ång thêi thiªn
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
nhiªn Êy, khÝ hËu Êy chÝnh lµ ®iÒu kiÖn ban ®Çu cho viÖc h×nh thµnh vµ xö
lý trang phôc cã thÓ nãi trang phôc cña phô n÷ §«ng Nam ¸ ®· ra ®êi dùa
trªn bèi c¶nh cña nÒn “v¨n minh thc vËt” víi m«i trêng s«ng níc, khÝ hËu
nhiÖt ®íi giã mïa, nãng Èm, tÊt c¶ tån t¹i hoµ quyÖn víi nhau mét c¸ch
hµi hoµ, uyÓn chuyÓnvµ rÊt gÇn gòi víi thiªn nhiªn. “Ch¼ng h¹n vÒ mµu
s¾c trang phôc, hÇu hÕt lµ cã nguån gèc tõ tù nhiªn : mnµu n©u non vèn
gÇn gòi víi mµu phï xa cña bïn ®Êt, mµu lam, mµu chµm vèn gÇn gòi víi
mÇu cña nói non, c¸c s¾c mµu t¬i s¸ng dêng nh b¾t ®Çu tõ s¾c mÇu cña c¸c
loµi hoa, qu¶ (hoa ®µo, hoa lý, vµng m¬ ... )” (8). Sù mÒm m¹i, tha thít cña
nh÷ng ®êng nÐt trang phôc trong tµ ¸o dµi ViÖt Nam, trong bé Kain cña
phô n÷ Ind«nªsia hay bé Ph¸ xin cña phô n÷ Th¸i Lan ... “dêng nh còng ®îc b¾t ®Çu tõ vÎ uèn lîn cña nh÷ng dßng s«ng, con suèi trong v¾t”. Dêng
nh m«i trêng v¨n ho¸ s«ng níc cã ¶nh hëng kh«ng ph¶i lµ nhá tíi c¸ch
thøc trang phôc cña phô n÷ §«ng Nam ¸. ChiÕc v¸y cña phô n÷ lµ mét
dÉn chøng cô thÓ chøng tá ®iÒu kiÖn ®Þa lý - m«i trêng v¨n ho¸ cã ¶nh hëng nhiÒu tíi trang phôc. Víi hÖ thèng s«ng ngßi dµy ®Æc, lîng ma lín,
khÝ hËu nãng Èm th× chiÕc v¸y lµ mét trang phôc hÕt søc thuËn lîi cña phô
n÷ §«ng Nam ¸, cã thÓ mÆc trong bÊt kú trêng hîp nµo. Cã ph¶i v× thÕ
mµ hiÖn nay v¸y vÉn lµ mét trang phôc ®îc phô n÷ nhiÒu níc §«ng Nam
¸ sö dông, mÆc dï kiÓu c¸ch vµ chÊt liÖu cã nhiÒu thay ®æi ®Ó phï hîp víi
lèi sèng hiÖn ®¹i ngµy nay.
Bªn c¹nh viÖc chÞu ¶nh hëng cña ®iÖu kiÖn khÝ hËu nhiÖt ®íi nãng
Èm, ma nhiÒu, mang ®Æc trng cña nÒn n«ng nghiÖp lóa níc th× trang phôc
cña phô n÷ §«ng Nam ¸ còng chÞu ¶nh hëng cña v¨n ho¸ du nhËp tïa bªn
ngoµi vµo, chñ yÕu lµ chÞu ¶nh hëng cña v¨n ho¸ Ên §é vµ Trung Quèc.
Së dÜ nãi nh vËy lµ v× §«ng Nam ¸ cã mét vÞ trÝ ®Æc biÖt, nã “n»m trän”
gi÷a hai ®¹i d¬ng lín lµ Th¸i B×nh D¬ng vµ Ên §é D¬ng vµ n»m gi÷a hai
nÒn v¨n minh lín cña nh©n lo¹i ®ã lµ v¨n minh Trung Hoa vµ v¨n minh Ên
§é. Sù tiÕp xóc, giao lu víi hai nÒn v¨n minh nµy ®· cã tõ rÊt sím, kho¶ng
thÕ kû I – II trCN. ¶nh hëng cña v¨n ho¸ Trung Hoa vµ Ên §é tíi khu
vùc §«ng Nam ¸ kh¸ toµn diÖn vµ s©u s¾c trªn tÊt c¶ mäi lÜnh vùc, trong
®ã cã mét phÇn ¶nh hëng tíi trang phôc. ¶nh hëng ®ã ®îc thÓ hiÖn qua c¸c
hoa v¨n trªn trang phôc mang ®Ëm mµu s¾c Ên §é nh h×nh chim c«ng, r¾n
Naga, hoa sen....,c¸c hoa v¨n h×nh häc víi nh÷ng ®êng nÐt dÖt rÊt k× c«ng
vµ tØ mÈn ®Õn tõng chi tiÕt. H×nh ¶nh chiÕc ¸o dµi cña ViÖt Nam còng chÞu
¶nh hëng nhiÒu tõ chiÕc ¸o dµi Thîng H¶i cña Trung Hoa.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
2.
Nh÷ng ®Æc ®iÓm chung trong trang phôc truyÒn
thèng cña phô n÷ mét sè níc §«ng Nam ¸
2.1. Trang phôc chÝnh
Trang phôc chÝnh gåm cã ®å mÆc phÝa trªn vµ ®å mÆc phÝa díi
2.1.1. §å mÆc phÝa díi.
§å mÆc phÝa díi tiªu biÓu vµ æn ®Þnh h¬n c¶ cña phô n÷ §«ng Nam
¸ qua c¸c thêi ®¹i lµ c¸i v¸y. “V¸y lµ ®å mÆc ®Æc trng cña phô n÷ ë hÇu
hÕt c¸c d©n téc §«ng Nam ¸ (nÕu nh kh«ng nãi lµ tÊt c¶). ë mäi n¬i, tõ
nh÷ng vïng xa x«i thuéc c¸c quèc gia h¶i ®¶o nh Malaysia, Indosia,
Philippin, Brunei ®Õn c¸c vïng nói cña nhiÒu quèc gia lôc ®Þa §«ng Nam
¸ nh: ViÖt Nam, Campuchia, Th¸i Lan, Mianma, Lµo.... thËm chÝ ngay c¶
ë c¸c thñ ®« nh Phn«mpªnh, Kuala Lumur, Jakarta.... phô n÷ hiÖn nµy vÉn
mÆc v¸y”(1). Qua ®ã ta thÊy v¸y lµ trang phôc mÆc hÕt søc phæ biÕn réng
r·i cña phô n÷ c¸c níc trong khu vùc §«ng Nam ¸.
Së dÜ nã lµ trang phôc ®Æc trng vµ phæ biÕn cña phô n÷ §«ng Nam ¸
v× “mÆc v¸y kh«ng chØ tho¸ng, m¸t, g©y c¶m gi¸c dÔ chÞu, ®èi phã ®îc
mét c¸ch cã hiÖu qu¶ víi khÝ hËu nãng, bøc mµ cßn phï hîp víi c«ng viÖc
®ång ¸ng. Khi lµm viÖc hoÆc khi ®i l¹i, v¸y ®îc kÐo cao tíi ®Çu gèi, gÆp
s«ng, suèi, tríc khi léi xuèng níc ngêi ta cëi v¸y ra, quÊn lªn ®Çu, sang bê
bªn kia l¹i mÆc vµo. Khi ë nhµ hoÆc nghØ ng¬i v¸y ®îc th¶ dµi ®Õn tËn gãt
ch©n, thËt lµ tiÖn lîi”(5) . Do nh÷ng ®Æc thï phï hîp víi m«i trêng, khÝ hËu
nãng bøc cña khu vùc §«ng Nam ¸ vµ chiÕc v¸y kh¸c h¼n víi chiÕc quÇn
cã nguån gèc du môc Trung ¸ lµ n¬i cã khÝ hËu gi¸ l¹nh vµ c«ng viÖc chñ
yÕu lµ ch¨n nu«i cìi ngùa.
V¸y cã hai lo¹i: v¸y kh©u vµ v¸y quÊn. V¸y quÊn lµ tÊm v¶i h×nh ch÷
nhËt ®îc quÊn cho hai mÐp ch¹y vÒ mét phÝa ch©n, ®Çu m¶nh v¶i ®îc th¾t
l¹i. V¸y kh©u lµ lo¹i v¸y hai mÐp v¶i ®îc kh©u thµnh h×nh èng.
ë §«ng Nam ¸, v¸y ®îc gäi theo mét tõ quen thuéc kh¸c lµ sar«ng.
Sar«ng cña ngêi Malaysia, Indonesia, Brunei gäi lµ Kain nã lµ mét lo¹i
v¸y ®¬n gi¶n, chØ lµ mét tÊm v¶i quÊn quanh m×nh. Ngµy nµy, sar«ng vÉn
®îc hÇu hÕt c¸c d©n téc §«ng Nam ¸, ®Æc biÖt lµ c¸c d©n téc Ýt ngêi sö
dông. ChØ lÊy riªng Philippines lµmvÝ dô còng ®ñ thÊy sù phæ biÕn réng r·i
cña nã. “Phô n÷ d©n téc Tagan, Visaia, Ilacano, Bicon vµ hµng lo¹t d©n téc
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
kh¸c nh Ifugao, Bonter, Tinjian, Kaling, Gatan, Ivatan.... ®Òu mÆc
sar«ng.”(1) “V¸y cña phô n÷ Th¸i Lan ®îc gäi lµ Ph¸ xin, lµ mét lo¹i v¸y
kh©u liÒn (v¸y èng), gÊp ë eo. Tuú tõng ®Þa ph¬ng mµ Ph¸ xin cã nh÷ng
kiÓu d¸ng, mµu s¾c kh¸c biÖt nhau. Thêng ngµy chiÕc Ph¸ xin ®îc mÆc kÕt
hîp víi chiÕc ¸o lãt céc tay bã s¸t ngêi”(7). Cßn Kain cña phô n÷ Indonesia
lµ mét tÊm v¶i nhiÒu mµu s¾c ®îc quÊn hai vßng quanh ngêi tõ th¾t lng
®Õn ®Çu gèi hoÆc chÊm m¾t c¸ ch©n. “Kain thêng dµi 2,5m vµ réng tõ
0,5m ®Õn 1m. Kain ng¾n (Kain pendek) ®Ó mÆc khi lµm viÖc nÆng, cßn
b×nh thêng th× phô n÷ Indonesia mÆc Kain dµi (Kain panjnang)” (3). Tuy
cïng lµ mét chiÕc v¸y nhng ë mçi d©n téc, mçi quèc gia, phô n÷ l¹i mÆc
nh÷ng chiÕc v¸y cã nh÷ng nÐt ®Æc s¾c riªng ®Ó khi nh×n vµo sÏ biÕt ®îc ®ã
lµ d©n téc nµo hay quèc giao nµo?
§i liÒn víi v¸y, thêng cã c¹p v¸y (hay cßn gäi lµ d¶i th¾t lng), ®îc
lµm b»ng v¶i víi môc ®Ých gi÷ cho v¸y khái tuét. C¹p v¸y lµ mét m¶nh v¶i
réng kho¶ng mét gang tay cã thÓ kh©u liÒn cïng víi v¸y hoÆc lµ mét tÊm
v¶i dµi t¸ch rêi, khi mÆc v¸y sÏ th¾t l¹i. TÊm v¶i ®ã ®îc gäi lµ d¶i th¾t lng
cã chiÒu dµi h¬n 2m. C¹p v¸y thêng kh©u b»ng d¶i v¶i kh¸c mµu nh mµu
®á, tr¾ng, xanh.... miÔn kh«ng ®îc ®ång mµu víi th©n v¸y. D¶i c¹p lµ ®Ó
gËp mÐp sao cho v¸y bã s¸t th©n eo, lµm ®êng th¾t lng næi cém râ ®êng
nÐt th¾t ®¸y lng ong. Trªn d¶i c¹p thêng trang trÝ c¸c hoa v¨n, ho¹ tiÕt mét
c¸ch chi tiÕt tØ mØ. Nh trªn c¹p v¸y cña phô n÷ Mêng (c¹p v¸y ®îc dÖt
b»ng v¶i thæ cÈm) trang trÝ nh÷ng hoa v¨n h×nh häc vµ ®îc dÖt mét c¸ch
c«ng phu, tØ mÈn ®Õn tõng chi tiÕt.
V¸y lµ y phôc võa cæ xa nhÊt, võa chung nhÊt trong nhiÒu d©n téc vµ
téc ngêi á §«ng Nam ¸. Qua thêi gian vµ theo thêi ®¹i tuy cã nhiÒu thay
®æi cho phï hîp nhng chiÕc v¸y vÉn gi÷ ®îc nh÷ng nÐt ®Æc thï ®Ó ta dÔ
dµng nhËn biÕt vµ ph©n biÖt ®îc trang phôc truyÒn thèng cña phô n÷ c¸c níc §«ng Nam ¸ so víi c¸c níc khu vùc kh¸c.
2.1.2. §å mÆc phÝa trªn:
ë kh¾p §«ng Nam ¸, y phôc bªn trªn cña phô n÷ lµ chiÕc ¸o ng¾n
®îc lµm tõ v¶i b«ng hay v¶i gai vµ thêng kh«ng cã èng tay. ¸o ®îc cÊu
thµnh tõ hai m¶nh v¶i kh©u l¹i víi nhau ë phÝa lng, phÝa tríc ®Ó më vµ cã
d©y ®Ó th¾t khi mÆc. Nhng kiÓu ¸o ®ã còng biÕn d¹ng Ýt nhiÒu ë c¸c d©n
téc vµ c¸c téc ngêi kh¸c nhau.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
“§èi víi phô n÷ Kachin (Mianma) ¸o mÆc ngoµi kh«ng cã tay nhng
¸o mÆc trong l¹i cã èng tay dµi. Trong khi ®ã ngêi Chin (Mianma) l¹i chØ
mÆc mét kiÓu ¸o kh«ng cã èng tay. Còng vÉn lµ kiÓu ¸o hai m¶nh, nhng ¸o
cña ngêi Lisu vµ Lahu (Mianam) l¹i cã tµ dµi tíi ®Çu gèi vµ èng tay
ng¾n”(5). §iÒu kh¸c biÖt lµ ¸o dµi cña ngêi Lahu ®îc xÎ ë bªn sên tõ th¾t lng vµ cã chiÕc mãc cµi b»ng ®ång hoÆc cæ. ¸o còng lµ y phôc phæ biÕn ë
c¸c nhãm Karen (Mianam vµ Th¸i Lan), ë ngêi Kaia (Mianma). Y phôc
cña hai d©n téc nµy lµ ®èi tîng lý thó cho c¸c nhµ nghiªn cøu, v× nhiÒu vÊn
®Ò cha ®îc lý gi¶i râ rµng. VD: Ngêi Karen mÆc ¸o ng¾n, kh«ng èng tay
cßn ngêi Kaia, ngoµi ¸o ng¾n cßn cã tÊm ¸o kh¸o bªn ngoµi mçi khi trêi
l¹nh. Tôc mÆc tÊm kho¸c hiÖn nay vßn rÊt phæ biÕn ë c¸c d©n téc miÒn nói
ViÖt Nam vµ Campuchia. Ngêi Xtiªng (ViÖt Nam), phô n÷ mÆc tÊm kho¸c
khi dù lÔ héi. C¸ch ®©y kh«ng l©u, tÊm kho¸c cßn lµ mét bé phËn y phôc
cña phô n÷ Th¸i Lan, ®Æc biÖt lµ ë miÒn Trung vµ miÒn §«ng B¾c Th¸i
Lan. Mét chi tiÕt rÊt ®Æc trng cña y phôc c¸c nhãm téc ngêi Karen lµ èng
tay ¸o rêi, khi cÇn thiÕt (khi nãng bøc hay khi lµm viÖc) ngêi ta cã thÓ
th¸o bá hai èng tay ¸o. KiÓu tay ¸o “c¬ ®éng” nµy còng phæ biÕn ë ngêi
Tauntu. KiÓu may ¸o cña vµi d©n téc kh¸c ë Myanmar cho thÊy xa kia hä
cã dïng lo¹i èng tay ¸o “c¬ ®éng” VÝ dô: ngêi Akha, èng tay ¸o ®îc kh©u
kh«ng ph¶i trùc tiÕp vµo ¸o mµ lµ mét m¶nh v¶i tr¾ng trung gian nèi gi÷a
¸o vµ èng tay.
ë §«ng Nam ¸, ®Æc biÖt lµ vïng lôc ®Þa, cßn cã kiÓu ¸o còng kh«ng
kÐm phÇn ®Æc s¨c, ®ã lµ ¸o chui. Hai khu vùc phæ biÕn kiÓu ¸o nµy, mét ë
Myanma vµ Th¸i Lan (ngêi Karen), mét ë §«ng D¬ng. ¸o chui cña ngêi
Karen kh«ng cã èng tay hoÆc chØ cã èng tay ng¾n. Nh÷ng chiÕc ¸o chui
thêng rÊt réng nªn vÉn g©y Ên tîng nh lµ cã èng tay. Phô n÷ cha chång
Karen tr¾ng ë Th¸i Lan thêng mÆc ¸o chui dµi chÊm gãt ch©n. Phô n÷
Giaien Karen mÆc ¸o chui ng¾n vµ v¸y. Phô n÷ Taunta mÆc ¸o chui ®en.
Phô n÷ Taunyo mÆc ¸o chui ®á. GÇn ®©y ¸o chui cña c¸c téc ngêi Karen
dÇn dÇn bÞ thu ng¾n l¹i vµ trë thµnh mét kiÓu ¸o c¸nh. ë §«ng D¬ng, ¸o
chui phæ biÕn h¬n c¶ lµ ë ngêi Ch¨m (ViÖt Nam), ngoµi ra cßn cã ë ngêi
£®ª, M’n«ng, M¹ vµ ë c¶ Campuchia. ¸o chui cña phô n÷ Ch¨m mµu
xanh thÉm, èng tay dµi, bã nªn hä chØ mÆc khi héi lÔ hoÆc khi trêi l¹nh.
Con g¸i vµ phô n÷ trÎ mÆc ¸o chui, qua tuæi 30 hä mÆc v¸y sar«ng.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
C d©n §«ng Nam ¸ lôc ®Þa cßn cã mét lo¹i y phôc kh¸ ®Æc trng, ®ã
lµ chiÕc yÕm. “YÕm lµ mét miÕng v¶i vu«ng ®Æt chÐo trªn ngùc ngêi mÆc.
ë gãc phÝa trªn khoÐt h×nh trong lµm cæ yÕm (lo¹i yÕm nµy cã tªn lµ yÕm
cæ x©y) hay khoÐt h×nh ch÷ V (gäi lµ yÕm cæ xÎ hay yÕm con nh¹n). ë
gãc nhän cæ yÕm (cæ xÎ) cã ba ®êng kh©u næi nh h×nh ch©n chim cã t¸c
dông trang trÝ, ®ång thêi gi÷ cho cæ yÕm l©u bÞ r¸ch” (13). Hai ®Çu cæ yÕm
cã hai d¶i nhá h×nh tam gi¸c dµi v¾t chÐo ngang ë sau lng råi l¹i buéc ra
phÝa tríc. Cã hai kiÓu mÆc yÕm: mÆc bªn trong vµ kh«ng cÇn ¸o ngoµi,
kiÓu thø hai lµ mÆc yÕm bªn trong mÆc ¸o bªn ngoµi. “YÕm ®îc mÆc phæ
biÕn ë c¸c d©n téc thiÓu sè ë §«ng Nam ¸ nhng ®ã lµ ®å mÆc mang tÝnh
chÊt thuÇn tuý ViÖt Nam”(11), thêng do phô n÷ tù c¾t may, nhuém lÊy víi
nhiÒu kiÓu cæ, nhiÒu mµu phong phó; yÕm n©u ®Ó ®i lµm thêng ngµy ë
n«ng th«n, yÕm tr¾ng thêng ë thµnh thÞ, yÕm hång, yÕm ®µo, yÕm th¾m.....
dïng vµo nh÷ng ngµy lÔ héi. YÕm dïng ®Ó che ngùc cho nªn nã trë thµnh
biÖu tîng cña n÷ tÝnh vµ cã søc quÕn rò m·nh liÖt:
“Ba c« ®éi g¹o lªn chïa.
Mét c« yÕm th¾m bá bïa cho s.
S vÒ s èm t¬ng t.
èm l¨n èm lãc cho s träc ®Çu”.
YÕm vµ nh÷ng bé phËn cña yÕm trë thµnh biÓu tîng cña t×nh yªu:
“¦íc g× s«ng réng mét gang,
B¾c cÇu gi¶i yÕm cho chµng sang ch¬i”
Ngêi ta ®· nãi rÊt nhiÒu vÒ c¸i yÕm. Nã võa lµ vËt che ch¾n võa lµ vËt
trang ®iÓm ®Çy søc quÕn rò kh«ng kÐm g× hoa tai, nhÉn, xuyÕn hay son
phÊn. Cã ý kiÕn cho r»ng, “yÕm cã nguån gèc ë phÝa B¾c, ®îc c¸c téc ngêi
T¹ng – MiÕn vµ MÌo – Dao ®a vµo §«ng Nam ¸”(5).
2.2. Trang phôc phô
Bªn c¹nh trang phôc chÝnh bao gåm ®å mÆc trªn vµ díi, trang phôc
cña phô n÷ c¸c níc §«ng Nam ¸ cßn cã nh÷ng bé phËn kh¸c kh«ng kÐm
phÇn ®iÓn h×nh, nã thÓ hiÖn nh÷ng nÐt ®Æc s¾c trong trang phôc truyÒn
thèng cña phô n÷ c¸c níc §«ng Nam ¸.
2.2.1. Kh¨n vµ mò.
Phô n÷ §«ng Nam ¸, còng nh phô n÷ c¸c n¬i kh¸c trªn thÕ giíi thêng dïng kh¨n vµ mò. Kh¨n võa cã t¸c dông che ma, che n¾ng võa lµm
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
gän tãc, do ®ã nã gióp con ngêi lao ®éng dÔ dµng. “c¸c c« g¸i Th¸i (miÒn
T©y B¾c ViÖt Nam) trë nªn duyªn d¸ng h¬n víi chiÕc kh¨n Piªu (kh¨n
thªu) ®éi ®Çu vµo nh÷ng ngµy héi lÔ. Kh¨n Piªu cña phô n÷ th¸i ®en ( ViÖt
Nam) cã mµu ®en, hai ®Çu cã thªu nh÷ng hoa h×nh kû hµ b»ng chØ nhiÒu
mµu s¾c. Chi tiÕt ®Æc chng cña kh¨n Piªu lµ nh÷ng hoa cuén vµ thªu chØ
mµu gäi lµ cót, ®Ýnh thµnh chïm ë mÐp díi ®êng viÒn hai ®Çu”(2). Kh¨n
trong trang phôc cña phô n÷ Indonesia ®îc gäi lµ slen -dang. §ã lµ mét
c¸i kh¨n dµi v¾t qua vai ®Ó trang søc. Kh¨n nµy còng cã thÓ dïng ®éi ®Çu,
®Þu trÎ con, ®«i khi cßn lµ tói. Phô n÷ thêng ch¶i tãc lËt ra phÝa sau, phÝa
tríc cµi mét chiÕc lîc ®Ó gi÷ tãc vµ kh¨n. Phô n÷ ®¶o MinangKabau quÊn
kh¨n theo kiÓu m¸i nhµ cña hä. Phô n÷ miÒn B¾c ViÖt Nam tríc ®©y ®Ó
tãc dµi vµ vÊn tãc b»ng mét m¶nh v¶i dµi cuén l¹i ®Ó trªn ®Çu, ®u«i tãc ®Ó
chõa ra ngoµi mét Ýt gäi lµ tãc ®u«i gµ. Phñ ra ngoµi c¸i vÊn tãc lµ chiÕc
kh¨n vu«ng chÝt h×nh má qu¹ (cã má nhän phÝa tríc, hai ®Çu buéc ra ®»ng
sau). Ngoµi ®éi kh¨n, mét sè phô n÷ d©n téc thiÓu sè ë Mianma, Th¸i Lan,
Lµo, ViÖt Nam cßn ®éi mò. Vµo nh÷ng dÞp lÔ héi lín, hÇu nh tÊt c¶ c¸c
phô n÷ Akha (Mianma) ®Òu ®éi mét chiÕc mò võa rÊt cÇu kú, võa rÊt ®Ñp.
Ta thÊy ngoµi t¸c dông che ma, che n¾ng, kh¨n, mò cßn ®îc coi nh mét
s¶n phÈm nghÖ thuËt. “V× thÕ kh«ng ph¶i ngÉu nhiªu mµ kh¨n, mò cña
phô n÷ c¸c d©n téc §«ng Nam ¸ kh«ng bao giê v»ng mÆt trong c¸c viÖn
b¶o tµng mü thuËt hay d©n téc cña nhiÒu níc §«ng Nam ¸ vµ ph¬ng
T©y”6). Ngµy nay cïng víi nghÒ dÖt v¶i ®Ó may trang phôc th× kü thuËt
®an, dÖt kh¨n, mò còng ®îc phô n÷ coi träng.
Ngoµi kh¨n vµ mò th× mét trong nh÷ng trang phôc kh¸ ®éc ®¸o xuÊt
hiÖn ë nhiÒu n¬i thuéc khu vùc §«ng Nam ¸ lµ chiÕc mò l«ng chim. C¶
nam giíi vµ phô n÷ ®Òu ®éi mò l«ng chim (®Æc biÖt lµ trong c¸c lÔ héi).
“XÐt díi gãc ®é d©n téc häc lÞch sö, kiÓu ®å ®éi lµm b»ng l«ng chim ë
§«ng Nam ¸ lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ó khoa häc v« cïng lý thó. Lý thó
kh«ng chØ ë h×nh thøc kú l¹ cña c¸i mò l«ng chim mµ cßn ë khÝa c¹nh
kh¸c. Nh÷ng kiÓu ®å ®éi ®ã thêng mang mét chøc n¨ng nghi thøc nµo
®ã”(6). Theo mét sè t¸c gi¶, kiÓu mò nµy xuÊt hiÖt tõ thêi ®¹i ®å ®ång vµ
nã xuÊt hiÖn ë c¶ lôc ®Þa vµ h¶i ®¶o. Ngêi §aiac, ngêi Laga trªn ®¶o Timo,
ngêi Bat¾c trªn ®¶o Sumat¬ra (tÊt c¶ ®Òu thuéc Indonesia) ®Õn ngêi Katu,
Bana ( ViÖt Nam) ®Òu ®éi mò l«ng chim. Cho ®Õn ®Çu thÕ kû XX, nh÷ng
thÇy tÕ ngêi Kachin (Mianma) vÉn ®éi nh÷ng chiÕc mò l«ng chim khi
hµnh lÔ. §µn «ng d©n téc Katu (ViÖt Nam) khi ra trËn ®éi mò lµm b»ng
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
chiÕc l«ng chim dµi. Kh«ng chØ ®éi mò l«ng chim, ngêi §aiac, ngêi
Toratgia, ngêi Manahasa vµ ngêi Naga (®Òu thuéc Indonesia) cßn vÏ h×nh
con chim trªn chiÕc mò chiÕn cña minh. “C¸c nhµ nghiªn cøu cho r»ng
h×nh nh÷ng ngêi ®éi mò l«ng chim ®øng trªn c¸c chiÕn thuyÒn, trªn c¸c
trèng ®ång vµ ®å ®ång §«ng S¬n lµ c¸c chiÕn binh trªn ®êng ®i s¨n ®Çu
ngêi. Mµ s¨n ®Çu ngêi lµ mét nghi thøc ®Ó trë thµnh ngêi lín vèn rÊt phæ
biÕn ë mét sè d©n téc §«ng (6) Kh«ng chØ ë §«ng Nam ¸ mµ cßn ë nh÷ng
n¬i kh¸c ®Æc biÖt lµ ë B¾c Mü (vïng ngêi da ®á ch©u Mü) ®å ®éi b»ng
l«ng chim còng rÊt phæ biÕn. Nh÷ng chiÕc mò l«ng chim cña c¸c thÇy
cóng ngêi Kachin, viÖc thê phông l«ng chim trong c¸c nghi thøc mang
tÝnh phï thuû cña c¸c d©n téc ë Indonesia cã c¸i g× ®ã gÇn gòi víi tÝn ngìng phï thuû (hay Saman gi¸o) ë B¾c ¸ vµ B¾c Mü. V× thÕ mµ cã ý kiÕn
cho r»ng mò l«ng chim ë §«ng Nam ¸ cã nguån gèc tõ B¾c ¸ vµ ®îc du
nhËp tíi theo con ®êng Saman gi¸o.
2.2.2. Nh÷ng chiÕc vßng trang søc
Mçi d©n téc §«ng Nam ¸ cã quan niÖm riªng vÒ vÎ ®Ñp vµ c¸ch ®eo
vßng trang søc, nhng ë mäi d©n téc, vßng trang søc t«n vÎ ®Ñp cho con ngêi, ®ång thêi thÓ hiÖn sù giµu sang. Nh÷ng chiÕc vßng ®eo ®«i khi cßn thÓ
hiÖn phong tôc tËp qu¸n cña tõng téc ngêi. Cã ®iÒu ®Æc biÖt lµ vßng trang
søc thêng xuÊt hiÖn nhiÒu ë c¸c d©n téc Ýt ngêi sèng ë nh÷ng n¬i xa x«i,
hÎo l¸nh. ë nhiÒu vïng kh«ng chØ phô n÷ mµ nam giíi còng dïng vßng nh
®å trang søc. Phæ biÕn nhÊt ë §«ng Nam ¸ lµ lo¹i vßng ®eo tai (hoa tai)
vµ lo¹i vßng ®eo cæ. §èi víi ngêi H’m«ng ( ViÖt Nam ) nh÷ng chiÕc vßng
b¹c kh«ng chØ lµ ®å trang søc ®¬n thuÇn mµ cßn lµ nh÷ng vËt b¸u riªng
cña tõng ngêi, tõng gia ®×nh. Qua vßng b¹c mét sè ngêi ®eo cã thÓ biÕt ®îc møc ®é giµu cã cña ngêi ®ã, cña gia ®×nh ®ã. HÇu nh tÊt c¶ ngêi
H’m«ng tõ ®µn «ng ®Õn ®µn bµ, tõ giµ tíi trÎ ®Òu ®eo vßng cæ b»ng b¹c
vµo dÞp lÔ héi ®Æc biÖt lµ vµo dÞp TÕt. Ngoµi vßng cæ, vßng tay phô n÷
§«ng Nam ¸ cßn ®eo hoa tai. Phô n÷ H’m«ng ( ViÖt Nam ) thêng ®eo ba
kiÓu hoa tai: kiÓu h×nh mòi tªn cã vßng trßn bao quanh, kiÓu h×nh ch÷ S,
kiÓu h×nh chiÕc mãc c©u cã nhiÒu vßng nhá ®Ýnh vµo nhau. Theo quan
niÖm cña hä vßng b¹c kh«ng chØ lµ tµi s¶n mµ cßn lµ biÓu trng cho cuéc
sèng tèt lµnh. Còng nh ngêi H’m«ng vµo nh÷ng dÞp héi hÌ, phô n÷ vµ trÎ
em MiÕn thêng ®eo nh÷ng vßng b¹c thµnh nhiÒu líp quanh cæ. Phô n÷
MiÕn cßn ®Ýnh vµo mãc phÝa sau nh÷ng chiÕc vßng cæ hµng lo¹t d©y xÝch
b¹c mang theo chu«ng b¹c, lôc l¹c b¹c, h×nh chim c¸ b»ng b¹c. TÊt c¶
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
nh÷ng chu«ng, lôc l¹c, chim, c¸, hoa, bím... b»ng b¹c ®ã ®Òu lµ nh÷ng t¸c
phÈm nghÖ thuËt tinh x¶o do nh÷ng ngêi thî khÐo tay t¹o ra. Phô n÷ Karen
( ë Mianma vµ Th¸i Lan) rÊt thÝch ®eo vßng trang søc trªn ngêi. Thay v×
®eo c¸c vßng b¹c, phô n÷, nhÊt lµ c¸c c« g¸i trÎ quµng trªn cæ rÊt nhiÒu
vßng h¹t sÆc sì. Hä thêng ®eo nh÷ng khuyªn tai b»ng b¹c lín h×nh trô víi
hai ®Çu chèt gi÷ h×nh miÖng chÐn. Vµo dÞp lÔ héi, c¸c bµ c¸c c« cßn ®Ýnh
thªm ®«i khuyªn tai hai chïm tua len cµi mµu ®á hoÆc mµu hång. ë d©n
Tagalog (Philippines) nh÷ng ngêi phô n÷ quyÒn quý thêng ®eo nh÷ng
chuçi h¹t lµm b»ng ®¸ quý, nh÷ng ®«i hoa tai b»ng vµng, nhÉn cã mÆt ®¸
quý. Cßn phô n÷ Vizaya (Philippines) th× nh÷ng chiÕc nhÉn, trµng h¹t,
vßng vµng vìi nh÷ng viªn ®¸ quý mµu s¾c sÆc sì lµm hoµn chØnh thªm bé
trang phôc thêng ngµy cña hä.
Ngoµi ®å trang søc lµ hoa tai, vßng ®eo cæ, ngêi phô n÷ §«ng Nam ¸
cßn biÕt c¸ch trang ®iÓm ®Ó t¨ng thªm vÎ ®Ñp mÒm m¹i, duyªn d¸ng mµ
kÝn ®¸o b»ng c¸ch ¨n trÇu, nhuém vµ cµ r¨ng. Cao dao ViÖt Nam ®· cã
c©u:
“R¨ng ®en ai nhuém cho m×nh
§Ó duyªn m×nh ®Ñp ®Ó t×nh anh say”
Qua viÖc t×m hiÓu trang phôc cña phô n÷ mét sè níc §«ng Nam ¸ ta
thÊy c d©n §«ng Nam ¸ ®· cã c¸ch øng xö rÊt linh ho¹t ®Ó ®èi phã víi khÝ
hËu nhiÖt ®íi giã mïa vµ nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp lóa níc. C¸ch may
mÆc, cïng víi chøc n¨ng ®èi phã víi m«i trêng tù nhiªn, cßn lu«n híng
tíi môc ®Ýnh lµm ®Ñp cho con ngêi. Ngoµi nh÷ng ®æ trang søc nh: vßng,
hoa tai, kh¨n, mò l«ng chim.... th× chÊt liÖu trang phôc còng lµ mét nh©n
tè quan träng quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ cña trang phôc. Mét bé trang phôc sÏ khã
®Ñp nÕu kh«ng ®îc may tõ mét chÊt liÖu tèt.
3.
NÐt ®Æc s¾c trong chÊt liÖu trang phôc
VÒ chÊt liÖu may mÆc, ®Ó ®èi phã h÷u hiÖu víi m«i trêng tù nhiªn, c
d©n §«ng Nam ¸ cã së trêng tËn dông c¸c chÊt liÖu cã nguån gèc thùc
vËt, lµ s¶n phÈm cña nghÒ trång trät, còng lµ nh÷ng chÊt liÖu may mÆc
máng, nhÑ, tho¸ng rÊt phï hîp víi xø nãng nh: t¬ t»m cña ViÖt Nam, v¶i
batik (Indonesia, Malaysia), v¶i dÖt b»ng sîi chuèi Abaku cña ngêi Tagan
(Philippines), v¶i dÖt b»ng t¬ ®ay, gai, v¶i b«ng lµ s¶n phÈm cña nÒn n«ng
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
nghiÖp lóa níc, trong ®ã t¬ t»m vµ batik lµ nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu næi
tiÕng.
3.1. T¬ t»m lµ chÊt liÖu v¶i ®Æc trng cña ngêi ViÖt. Cïng víi nghÒ
trång lóa, nghÒ t»m tang cã tõ rÊt sím. Trång lóa vµ trång d©u lµ hai c«ng
viÖc chñ yÕu lu«n g¾n liÒn mËt thiÕt víi nhau cña ngêi n«ng d©n ViÖt Nam
. Trång d©u nu«i t»m lµ mét nghÒ hÕt søc vÊt v¶, cùc nhäc:
“Lµm ruéng ba n¨m kh«ng b»ng ch¨n t»m mét løa”
Hay “ Lµm ruéng ¨n c¬m n»m, nu«i t»m ¨n c¬m ®øng”
“Tõ t¬ t»m ®· dÖt nªn nhiÒu lo¹i s¶n phÈm phong phó nh: t¬, lôa, lît,
lµ, gÊm, vãc, nhiÔu, the, ®o¹n, lÜnh, d·i, ®Þa, n¸i, såi, thao, v©n..... mçi lo¹i
l¹i cã mÊy chôc mÉu m· kh¸c nhau. VÝ dô nh lôa th× cã: lôa máng, lôa
dµy, lôa tr¬n, lôa tr¾ng, lôa mì, lôa bãng, lôa ngò s¾c...” (12). §Õn thÕ kû
XVI – XVIII khi mµ t¬ lôa Trung Quèc s¶n xuÊt víi sè lîng nhiÒu ®·
chiÕm lÜnh thÞ trêng thÕ giíi th× t¬ lôa ViÖt Nam vÉn ®îc ®¸nh gi¸ rÊt cao
do chÊt lîng cao. T¬ t»m thêng ®îc dïng ®Ó may ¸o c¸nh, ¸o tø th©n, ¸o
mí ba mí b¶y vµ hiÖn nay ®îc dïng phæ biÕn ®Ó may ¸o dµi. §Çu thÕ kû
XX c¸c c« g¸i thµnh thÞ ë ViÖt Nam thêng mÆc nh÷ng bé ¸o c¸nh mµu
tr¾ng, mµu mì gµ tr«ng rÊt dÞu dµng, thít tha vµ ®Çy søc quyÕn rò.
3.2. Cïng víi t¬ t»m, batik lµ chÊt liÖu ®Æc trng trong trang phôc
truyÒn thèng cña phô n÷ c¸c níc §«ng Nam ¸. V¶i batik ®· tõ l©u lµ niÒm
tù hµo cña ngêi d©n ®¶o dõa. Batik chÝnh lµ b¶n s¾c v¨n ho¸ Jawa nãi
riªng vµ cña c¶ ®Êt níc Indonesia nãi chung. V¶i batik còng lµ chÊt liÖu
may mÆc ®Æc trng cña Malaysia. Batik rÊt ®îc a chuéng trªn thÞ trêng thÕ
giíi bëi nã cã nhiÒu nÐt u ®iÓm: ®Ñp, bÒn vµ ®éc ®¸o.
Batik theo tiÕng ®Þa ph¬ng cã hai nghÜa: chØ phÈm chÊt cña chÊt v¶i
cã thÓ t« vÏ ®îc vµ t« vÏ b»ng nh÷ng h×nh phï hîp. Batik lµ mét lo¹i v¶i
b«ng ®îc nhuém b»ng c¸ch gi÷ v¶i b»ng s¸p. TÊt c¶ c¸c kh©u kü thuËt tõ
gi÷ v¶i ®Õn nhuém vµ t« h×nh ®Òu ®îc lµm b»ng thñ c«ng. NÕu so víi c¸c
p¬ng ph¸p nhuém, vÏ v¶i phæ biÕn kh¸c th× kü thuËt batik cña Jawa lµ mét
kü thuËt ®Æc biÖt cã mét kh«ng hai. Víi kü thuËt batik ngêi thî Jawa ®·
t¹o ra nh÷ng tÊm v¶i cã chÊt lîng cao ®¸ng kinh ng¹c. Kh«ng ë ®©u trªn
thÕ giíi nghÖ thuËt thÓ hiÖn c¸c hoa v¨n lªn v¶i b«ng b»ng s¸p l¹i ®¹t ®Õn
®é hoµn thiÖn nh ë Jawa. HiÖn nay, batik lµ mét trong nh÷ng ngµnh thñ
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
c«ng mü nghÖ quý vµ rÊt ®îc ph¸t triÓn, a chuéng ë Jawa. ë batik kh«ng
chØ lu l¹i nh÷ng kü thuËt truyÒn thèng mµ c¸c ho¹ tiÕt, hoa v¨n còng cßn
mang nh÷ng dÊu Ên rÊt cæ. Trªn v¶i batik ta cßn cã thÓ b¾t gÆp nh÷ng
m«tip cña thêi kú ®å ®ång nh m«tip nh÷ng h×nh tam gi¸c nhän, m«tip
“c©y ®êi” mäc trªn ®Ønh nói vµ m«tip “thuyÒn ®a linh”. ë batik cßn kh¸
phæ biÓn nh÷ng m«tip trang trÝ cã nguån gèc Ba T, Ên §é nh l¸ cä, hoa tö
®inh h¬ng, chim c«ng, r¾n Naga, hoa sen.... Nhng chóng ®· hoµ vµo nh÷ng
yÕu tè b¶n ®Þa nªn rÊt khã ph©n biÖt ®©u lµ nh÷ng yÕu tè bªn ngoµi, ®©u lµ
nh÷ng yÕu tè b¶n ®Þa ngay trong tõng m¶ng hoa v¨n. Dùa vµo nh÷ng ®Æc
trng kü thuËt, ngêi ta chia batik ra lµm hai lo¹i: batik tulis vµ batik chap.
Lo¹i batik tulis ®Ñp vµ ®îc a chuéng h¬n v× nã hoµn toµn ®îc dÖt b»ng ph¬ng ph¸p thñ c«ng. Th«ng thêng muèn dÖt xong mét tÊm batik tulis ngêi
phô n÷ ph¶i ngåi bªn khung cöi c¶ th¸ng, cã khi c¶ n¨m. Trong khi ®ã
batik chap chØ cÇn mét ngµy lµ dÖt xong bëi v× c¸c hoa v¨n cña nã ®îc t«,
nhuém b»ng khu«n dËp kim lo¹i. Ngµy nay tuy ngµnh dÖt c«ng nghiÖp ®·
ph¸t triÓn m¹nh nhng v¶i batik thñ c«ng vÉn tån t¹i vµ ®îc nhiÒu ngêi a
chuéng. Kü thuËt dÖt batik kh«ng chØ ®ßi hái thêi gian, tay nghÒ vµ kinh
nghiÖm mµ nã cßn ®ßi hái sù tinh tÕ trong c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh dÖt.
Batik kh«ng chØ lµ mét ngµnh mü nghÖ truyÒn thèng cña qu¸ khø mµ nã
cßn lµ niÒm tù hµo cña ngêi d©n Indonesia thêi hiÖn ®¹i. Trong nh÷ng
ngµy lÔ héi ta thêng b¾t gÆp ngêi d©n Indonesia trong bé y phôc b»ng v¶i
batik. V× batik lµ mét lo¹i v¶i nªn nã dÔ dµng nhËp vµo nh÷ng mèt quÇn ¸o
míi nhÊt, ®©y lµ u ®iÓm lín cña batik. ChÝnh v× thÕ mµ hµng chôc thÕ kû
qua mµ nghÒ thñ c«ng nµy vÉn sèng, vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn, nã lu«n lµ
niÒm tù hµo cña ngêi d©n ®Êt níc ngh×n ®¶o nµy.
3.3. Ngoµi t¬ t»m vµ v¶i batik, c d©n §«ng Nam ¸ cßn sö dông c¸c
chÊt liÖu thùc vËt ®Æc thï kh¸c nh t¬ chuèi, t¬ ®ay, gai, sîi b«ng, nh÷ng
chÊt liÖu ®Æc trng cña nªn v¨n minh n«ng nghiÖp lóa níc.
V¶i t¬ chuèi dÖt b»ng sîi chuèi, ngêi Philippines gäi lo¹i v¶i nµy lµ
v¶i Abaku. Lo¹i v¶i nµy mÞn, mét lo¹i hµng ®Æc s¶n ®îc ngêi Trung Quèc
a chuéng, hä gäi lo¹i v¶i nµy lµ “v¶i Giao ChØ”. Hä ca ngîi r»ng ®©y lµ
“lo¹i v¶i mÞn nh lît lµ, mÆc vµo mïa nùc th× m¸t l¾m”. V¶i dÖt b»ng sîi t¬
®ay, gai còng xuÊt hiÖn kh¸ sím. §Êt ®ai vµ khÝ hËu c¸c níc §«ng Nam ¸
rÊt thÝch hîp cho nh÷ng lo¹i c©y nµy ph¸t triÓn. V¶i ®ay gai bÒn h¬n v¶i t¬
chuèi, ®em c©y ®ay gai ng©m níc cho thÞt thèi r÷a ra, cßn l¹i t¬ ®em xÐ
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
thµnh sîi dÖt v¶i th× v¶i còng “mÞn nh lît lµ”. NghÒ dÖt v¶i b«ng xuÊt hiÖn
muén h¬n nhng nã l¹i lµ mét chÊt liÖu tèt, b«ng ®îc rót tõ qu¶ b«ng ®îc
dÖt thµnh v¶i tr¾ng muèt, bÒn, ®Ñp. V¶i b«ng thêng ®îc dïng ®Ó may ¸o
Êm.
Qua c¸c chÊt liÖu trang phôc ®îc nªu ë trªn cho ta thÊy c¸c lo¹i v¶i
dïng ®Ó may trang phôc cña c¸c c d©n §«ng Nam ¸ ®Òu lµ c¸c lo¹i v¶i cã
nguån gèc tõ thùc vËt, nhÑ, tho¸ng, m¸t. Trong khi ®ã ngêi ph¬ng B¾c cã
së trêng dïng da thó, lµ s¶n phÈm cña nghÒ ch¨n nu«i lµm chÊt liÖu may
mÆc, thªm vµo ®ã da vµ l«ng thó l¹i rÊt phï hîp víi thêi tiÕt ph¬ng B¾c
l¹nh. §ã còng lµ tÝnh ®Æc trng, ph¶n øng linh ho¹t trong c¸ch chän lùa
chÊt liÖu may trang phôc cña tõng d©n téc vµ tõng khu vùc.
Tãm l¹i, qua ch¬ng I chóng t«i ®· ch×nh bµy s¬ lîc, kh¸i qu¸t mét sè
nÐt c¬ b¶n trong trang phôc truyÒn thèng cña phô n÷ mét sè níc §«ng
Nam ¸ ®Ó tõ ®ã kh¸i qu¸t lªn nh÷ng ®Æc ®iÓm chung trong phong c¸ch ¨n
mÆc cña phô n÷ mét sè níc §«ng Nam ¸.
Tuy nhiªn “vèn lµ mét yÕu tè Ýt nhiÒu mang tÝnh b¶o thñ, phong tôc
mÆc bao giê còng lµ mét bøc tranh sinh ®éng vÒ nh÷ng giai ®o¹n lÞch sö
cña mét d©n téc hay mét khu vùc”(6). §ång thêi phong tôc mÆc còng rÊt dÔ
biÕn ®æi theo thÞ hiÕu, theo mét, theo nh÷ng t¸c ®éng tõ bªn ngoµi. Nªn
viÖc gi÷ g×n vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng cña trang phôc d©n téc
trong x· héi hiÖn ®¹i kh«ng ph¶i lµ mét vÊn ®Ò ®¬n gi¶n. V× thÕ trong bµi
viÕt nµy t«i còng muèn ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò: truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i trong
trang phôc.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Ch¬ng II
¶nh hëng cña trang phôc truyÒn thèng
trong x· héi hiÖn ®¹i
TruyÒn thèng trong ¨n mÆc lµ g× vµ trang phôc hiÖn ®¹i cña c¸c níc
§«ng Nam ¸ nªn kÕ thõa vµ ph¸t huy nh÷ng g× thuéc vÒ truyÒn thèng. KÕt
hîp thÕ nµo ®Ó hµi hoµ víi c¸i hiÖn ®¹i mµ vÉn mang tÝnh truyÒn thèng.
§©y lµ nh÷ng vÉn ®Ò lín ®ang ®Æt ra vµ kh«ng khái lµ sù b¨n kho¨n, day
døt cña nhiÒu ngêi.
Thêi nµo còng vËy, mçi con ngêi cã thÓ ¨n mÆc theo së thÝch riªng
nhng c¸i ®ã kh«ng thÓ tho¸t ly khái sù rµng buéc cña truyÒn thèng vµ sù
quy ®Þnh cña thêi ®¹i. ¡n mÆc lµ tæng hoµ cña quan hÖ gi÷a con ngêi víi
tù nhiªn vµ cña c¸c mèi quan hÖ x· héi. Trong mét chõng mùc nµo ®ã, y
phôc thÓ hiÖn tËp trung tÝnh truyÒn thèng vµ tÝnh hiÖn ®¹i. Bëi v×, trang
phôc lµ s¶n phÈm mang tÝnh thêi ®¹i, lµ bé mÆt cña thêi ®¹i, lÏ tÊt nhiªn
nã ph¶i phï hîp víi thêi ®¹i m×nh ®ang sèng. TÝnh thêi ®¹i trong ¨n mÆc
lµ sù kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn, hîp lý vµ khoa häc gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn
®¹i. VËy truyÒn thèng trong ¨n mÆc lµ g×? Cã ph¶i lµ phôc håi nguyªn b¶n
c¸ch ¨n mÆc tõ xa xa nh phô n÷ mÆc v¸y,¸o ng¾n, vÊn kh¨n, nam ®ãng
khè ®éi mò l«ng chim.... míi gäi lµ truyÒn thèn, lµ tÝch cùc. Trong nhiÒu
trêng hîp, truyÒn thèng kh«ng cßn phï hîp víi thêi ®¹i míi n÷a nªn nã
trë thµnh tiªu cùc vµ c¶n trë sù ph¸t triÓn cña x· héi. Trong x· héi hiÖn ®¹i
ngµy nay, víi nÕp sèng c«ng nghiÖp cña thêi ®¹i míi chóng ta kh«ng thÓ
mÆc nh÷ng bé trang phôc truyÒn thèng ®Õn c«ng së. VÝ dô nh phô n÷ ViÖt
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Nam ngµy nay khi ®i lµm hay khi ra ®êng kh«ng thÓ mÆc nh÷ng bé ¸o the,
¸o tø th©n, ¸o m¬ ba mí b¶y bu«ng v¹t phÊt ph¬. Khi tiÕp thu truyÒn thèng
kh«ng cã nghÜa lµ chóng ta bª nguyªn xi c¸i truyÒn thèng Êy c¶ vÒ h×nh
thøc lÉn néi dung mµ lµ tiÕp thu, ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng, cã
khi nã ®îc lång vµo trong c¸c h×nh thøc míi phï hîp. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ
trong x· héi hiÖn ®¹i, trang phôc tuy cã thay ®æi ®Ó phï hîp víi lèi sèng
hiÖn nay th× còng nªn kÕt hîp mét c¸ch hµi hoµ ®Ó sao cho trang phôc võa
cã nh÷ng nÐt míi hiÖn ®¹i mµ vÉn lu gi÷ ®îc nh÷ng nÐt truyÒn thèng vèn
cã ®Ó khi nh×n vµo ngêi ta cã thÓ nhËn ra ngay ®ã lµ trang phôc cña d©n
téc nµy chø kh«ng ph¶i lµ trang phôc cña d©n téc kh¸c. VÝ dô nh trong
trang phôc hiÖn nay cña phô n÷ Idonesia hä vÉn mÆc lo¹i ¸o truyÒn thèng
gäi lµ “Kebaya”. §©y lµ mét lo¹i ¸o gièng ¸o bµ ba cña ViÖt Nam nhng
kh«ng xÎ tµ, kh«ng cæ, kh«ng cã hµng cóc ë gi÷a. Tuy lµ trang phôc
truyÒn thèng nhng hiÖn nµy kebaya ®· biÕn ®æi rÊt nhiÒu ®Ó phï hîp víi
lèi sèng hiÖn ®¹i. Lo¹i ¸o nµy thêng ®îc may rÊt ®Ñp, «m khÝt c¬ thÓ, kÝn
®¸o vµ ®îc chiÕt eo rÊt duyªn d¸ng. Qua vÝ dô trªn ta thÊy, tríc nh÷ng yªu
cÇu, biÕn ®æi cña cuéc sèng th× trang phôc còng ph¶i biÕn ®æi cho phï hîp
víi thêi ®¹i. ChÝnh v× thÕ mµ chóng ta ®· t×m thÊy nh÷ng nÐt míi, nh÷ng
nÐt c¸ch ®iÖu xen lÉn nh÷ng yÕu tè hiÖn ®¹i trong trang phôc truyÒn thèng.
§ã còng lµ mét nÐt thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i .
§Æc ®iÓm nµy còng ®îc thÓ hiÖn râ qua chiÕc ¸o dµi d©n téc cña phô n÷
ViÖt Nam. Tuy lµ trang phôc truyÒn thèng nhng trong x· héi hiÖn ®¹i ngµy
nµy ¸o dµi vÉn ®îc phô n÷ mÆc kh«ng nh÷ng trong dÞp lÔ, tÕt mµ hä cßn
mÆc khi ®Õn c«ng së ®Æc biÖt lµ t¹i nh÷ng trung t©m giao dÞch víi ngêi níc ngoµi. Theo thêi gian vµ n¨m th¸ng ¸o dµi ngµy nay ®· thay ®æi vµ
biÕn tÊu rÊt nhiÒu so víi nguyªn mÉu tríc ®©y cña nã: v¹t dµi h¬n, cæ ¸o
ng¾n h¬n, ®îc may nhiÒu kiÓu ®éc ®¸o h¬n, ®Æc biÖt lµ chÊt liÖu ®Ó may
¸o dµi th× v« cïng phong phó vÒ chñng lo¹i tõ lôa, gÊm, nhung, ®Õn v¶i
th«, v¶i siu. MÊy n¨m trë l¹i ®©y ta l¹i b¾t gÆp h×nh ¶nh tµ ¸o dµi ®îc may
b»ng v¶i thæ cÈm. Cã thÓ nãi chiÕc ¸o dµi ViÖt Nam víi hai tµ ¸o thít tha,
mÒm m¹i, rÊt kÝn ®¸o vµ còng ®Çy søc quyÕn rò ®· trë l¹i chiÕm vÞ trÝ hµng
®Çu trong lµng thêi trang ViÖt Nam. Nã vÉn gi÷ ®îc truyÒn thèng võa cã
nh÷ng yÕu tè hiÖn ®¹i, võa ®îc ®¸nh gi¸ cao nh mét ®iÓm ®Ñp rÊt ®éc ®¸o
trong trang phô truyÒn thèng cña phô n÷ ViÖt Nam.
Nãi ®Õn truyÒn thèng, ®Õn b¶n s¾c trong trang phôc còng ph¶i nãi
®Õn tÝnh phï hîp víi ®iÒu kiÖn thêi tiÕt, khÝ hËu, chèng l¹i nh÷ng ®iÒu
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
kiÖn bÊt lîi cña m«i trêng, b¶o vÖ søc khoÎ cho con ngêi. §iÒu nµy rÊt hîp
víi quy luËt tù nhiªn. Ch¼ng h¹n nh c d©n §«ng Nam ¸, sèng trong khu
vùc nãng Èm, chÞu ¶nh hëng s©u s¾c cña chÕ ®é giã mïa vµ cã mét nÒn
v¨n minh n«ng nghiÖp lóa níc l©u ®êi th× kh«ng thÓ dïng da vµ l«ng thó
®Ó may trang phô nh c¸c c d©n vïng B¾c ¸ mµ ph¶i chän nh÷ng nguyªn
liÖu thùc vËt s½n cã trong thiªn nhiªn ®Ó t¹o ra c¸c lo¹i v¶i máng, nhÑ,
mÆc tho¸ng m¸t. ChÝnh ®Æc ®iÓm nµy ®· t¹o nªn nÐt ®Æc chng trong phong
c¸ch trang phôc cña c d©n §«ng Nam ¸.
Nãi ®Õn truyÒn thèng trong ¨n mÆc còng lµ nãi ®Õn vÌ gi¶n dÞ cÇn
kiÖm, gän gµng trong lóc lµm viÖc, tho¶i m¸i trong lóc nghØ ng¬i. Gi¶n dÞ,
cÇn kiÖm kh«ng cã nghÜa lµ tuú tiÖn, xuÒ xoµ trong ¨n mÆc mµ ph¶i ¨n
mÆc sao cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh, lóc nµo còng ph¶i gi÷ ®îc
vÎ sang träng, nghiªm tóc vµ t«n träng mäi ngêi, thÓ hiÖn trong c¸ch sö
dông trang phôc. §©y lµ mét biªt hiÖn cña tr×nh ®é v¨n ho¸ cao. V× thÕ tôc
ng÷ ViÖt Nam ®· cã c©u: “§ãi cho s¹ch r¸ch cho th¬m” Nãi ®Õn truyÒn
thèng trong ¨n mÆc còng lµ nãi ®Õn vÎ kÝn ®¸o, nghiªm trang mµ nh· nhÆn
tinh tÕ trong c¸ch phôc søc nhËn xÐt vÒ tµ ¸o dµi. ThÈm mü truyÒn thèng
kh«ng chÊp nhËn mét c¸ch phôc søc hë hang, lé liÔu, khªu gîi. TÊt c¶ nÐt
quyÕn rò, gîi c¶m cña trang phôc lµ ë c¸ch xö lý nh÷ng ®êng nÐt mÒm
m¹i vµ sù hµi hoµ trong tæng thÓ trang phôc.
Mèi quan hÖ gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i trong c¸ch ¨n mÆc cßn ®îc thÓ hiÖn qua mét thuËt ng÷ mang tÝnh hiÖn ®¹i, ®ã lµ “thêi trang”. Thêi
trang lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng cña lÜnh vùc v¨n ho¸. Nã lµ biÓu hiÖn
tr×nh ®é v¨n ho¸ cña mét x· héi, tr×nh ®é v¨n ho¸, thÞ hiÕu thÈm mü,
phong c¸ch sèng, thuÇn phong mü tôc cña mét d©n téc. Thêi trang kh«ng
cßn lµ vÊn ®Ò riªng cña tõng ngêi mµ nã cßn lµ ®ßi hái b¾t buéc cho nÕp
sèng v¨n minh lÞch sù, trong giao tiÕp. Nhng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña
thêi trang, dÔ n¶y sinh m©u thuÉn ®ã lµ viÖc du nhËp nh÷ng ¶nh hëng tõ
bªn ngoµi, dÔ dÉn ®Õn lai c¨ng, ph¸ c¸ch trong khi ®ã c¸c gi¸ trÞ truyÒn
thèng dÇn bÞ mÊt ®i vµ ®Õn mét lóc nµo ®ã sÏ bÞ mai mét vµ bÞ l·ng quªn.
V× thÕ ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp thêi trang ë khu vùc §«ng Nam ¸
ph¶i biÕt kÕt hîp hµi hoµ uyÓn chuyÓn gi÷a hai mÆt cña mét vÊn ®Ò ®ã lµ
hiÖn ®¹i vµ truyÒn thèng. Chóng ta tiÕp thu, häc hái c¸i míi nhng chóng
ta ph¶i biÕt gi÷ lÊy c¸i gèc, c¸i céi rÔ vèn ®· ¨n s©u trong tiÒm thøc cña
d©n téc. ChÝnh v× thÕ mµ trong thêi gian gÇn ®©y chÝnh phñ Malaysia ®·
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
khuyÕn khÝch ngêi d©n níc nµy ®Æc biÖt lµ phô n÷ nªn dïng v¶i batik ®Ó
may trang phôc. Batik lµ mét lo¹i v¶i ®îc phô n÷ Malaysia còng nh
Indonesia dïng phæ biÕn ®Ó may trang phôc truyÒn thèng còng nh trang
phôc thêng ngµy khi ®Õn c«ng së. Trong c¸c héi nghÞ cÊp cao ASEAN ®îc
tæ chøc t¹i Indonesia hay Malaysia ta vÉn b¾t gÆp h×nh ¶nh chiÕc ¸o batik
truyÒn thèng trong trang phôc cña c¸c nguyªn thñ quèc gia trong c¸c buæi
héi ®µm hay gÆp gì ngo¹i giao gi÷a c¸c níc. Qua ®ã thÓ hiÖn t×nh ®oµn
kÕt vµ mèi quan hÖ ngµy cµng g¾n bã gi÷a c¸c níc thµnh viªn trong khèi
ASEAN.
* Trang phôc cña phô n÷ Malaysia, Idonesia, Th¸i Lan vµ ViÖt Nam
trong x· héi hiÖn ®¹i.
Trong x· héi ngµy nay, do thêi ®¹i vµ nhÞp sèng c«ng nghiÖp, phô n÷
ë hÇu hÕt c¸c thµnh phè lín thuéc khu vùc §«ng Nam ¸ thêng mÆc quÇn
¸o theo lèi thµnh thÞ, mang phong c¸ch ch©u ¢u cßn quÇn ¸o d©n téc chØ
mÆc trong nh÷ng ngµy lÔ héi.
Tuy nhiªn ë mét sè níc, trang phôc truyÒn thèng vÉn ®îc mÆc trong
®êi sèng hiÖn ®¹i. ¸o dµi cña d©n téc ViÖt ( ViÖt Nam ) lµ mét vÝ dô ®iÓn
h×nh. Ngµy nµy ¸o dµi vÉn ®îc phô n÷ ViÖt Nam mÆc khi ®Õn c«ng së. ¸o
dµi cßn lµ trang phôc b¾t buéc cña n÷ sinh ViÖt Nam t¹i hÇu hÕt c¸c trêng
PTTH (vµo s¸ng thø hai ®Çu tuÇn n÷ sinh ph¶i mÆc ¸o dµi ®Õn trêng dù lÔ
chµo cê). Gièng nh phô n÷ ViÖt Nam, phô n÷ Th¸i Lan ngµy nay vÉn mÆc
bé trang phôc truyÒn thèng cña m×nh ®ã lµ chiÕc Phaxin mµu s¾c trang
nh· cïng víi chiÕc ¸o chui kh«ng tay (thêng lµ nh÷ng mµu s¸ng, trong ®ã
mµu tr¾ng ®îc dïng phæ biÕn h¬n c¶). T¹i Indonesia vµ Malaysia hiÖn nay
v¶i batik vÉn ®îc phô n÷ sö dông ®Ó may trang phôc khi ®Õn c«ng së bëi
v× nã cã u ®iÓm: do chØ lµ mét lo¹i v¶i nªn nã dÔ dµng nhËp vµo nh÷ng
mèt quÇn ¸o míi nhÊt. Maylaysia vµ Indonesia lµ nh÷ng quèc gia Håi
gi¸o nªn phô n÷ khi ra ®êng thêng ®éi kh¨n che mÆt, mÆc v¸y, ¸o réng.
Dï chØ ®îc mÆc trong nh÷ng ngµy lÔ héi nhng nh÷ng nÐt trang phôc
truyÒn thèng vÉn Èn hiÖn ®©u ®ã trong trang phôc hiÖn ®¹i cña phô n÷ c¸c
níc §«ng Nam ¸.
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
KÕt luËn
Trang phôc lµ mét thµnh tè quan träng cña v¨n ho¸ téc ngêi, lµ biÓu
hiÖn bªn ngoµi cña b¶n s¾c v¨n ho¸ téc ngêi. Th«ng qua c¸i nh×n lÞch sö
ta thÊy trang phôc cña phô n÷ mét sè níc §«ng Nam ¸ võa cã nh÷ng nÐt
chung mang tÝnh ®Æc thï cña c¶ khu vùc, võa cã nh÷ng nÐt riªng mang
phong c¸ch, s¾c th¸i cña tõng níc. VÒ nÐt chung trong trang phôc truyÒn
thèng ta thÊy hä ®· t×m ®Õn sù hµi hoµ víi m«i trêng thiªn nhiªn kh¾c
nghiÖt cña vïng nhiÖt ®íi giã mïa, che ch¾n b¶o vÖ con ngêi lµm ®Ñp cho
con ngêi thÓ hiÖn t©m lý, thÈm mü d©n téc. Th«ng qua viÖc t×m hiÓu vÒ
trang phôc truyÒn thèng cña phô n÷ mét sè níc §«ng Nam ¸, chóng ta cã
thÓ nhËn thÊy:
- Trang phôc cña phô n÷ còng nh cña c d©n §«ng Nam ¸ nãi chung
lµ s¶n phÈm cña c d©n n«ng nghiÖp trång trät, tån t¹i vµ phÊt triÓn chñ yÕu
víi nÒn kinh tÕ lóa níc. Trang phôc truyÒn thèng cña hä, ph¶n ¸nh râ viÖc
chinh phôc vµ sö dông thµnh th¹o mét sè chñng lo¹i thùc vËt ®Ó lµm
nguyªn liÖu, c«ng cô s¶n xuÊt v¶i còng nh kü thuËt nhuém mµu ®Òu cã s½n
tõ thiªn nhiªn. Trang phôc ph¶n ¸nh t duy, quan hÖ chÆt chÏ cña céng
®ång c d©n §«ng Nam ¸ víi m«i trêng tù nhiªn xung quanh. §ã cßn lµ
b»ng chøng cña mét hÖ qu¶ tÊt yÕu trong mèi quan hÖ cña con ngêi víi
m«i trêng vµ thÕ giíi tù nhiªn.
- Trang phôc cña phô n÷ §«ng Nam ¸ mang tÝnh x· héi cao v× nã
kh«ng chØ dõng l¹i ë nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt th«ng thêng mµ cßn lµ biÓu
hiÖn cña t tëng x· héi, tÝnh n¨ng ®éng, t©m lý, tËp qu¸n, nÕp sèng, lèi
sèng cña c d©n §«ng Nam ¸.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
- Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, giao lu vµ tiÕp xóc víi c¸c nªn v¨n ho¸
kh¸c, c d©n §«ng Nam ¸ ®· biÕt tiÕp thu nh÷ng yÕu tè v¨n minh tõ bªn
ngoµi ®Ó ph¸t triÓn nhng ®ång thêi vÉn lu gi÷ ®îc rÊt nhiÒu nÐt riªng biÖt
cña b¶n s¾c d©n téc. Dï cã tiÕp thu c¸c gi¸ trÞ tõ bªn ngoµi nhng hä ®· biÕt
ch¾t läc, tiÕp thu nh÷ng tinh hoa cña c¸c nÒn v¨n ho¸ kh¸c mét c¸ch cã ý
thøc s¸ng t¹o.
Nh chóng ta ®· xem xÐt, ®øng vÒ khÝa c¹nh x· héi trang phôc mang
rÊt nhiÒu ý nghÜa s©u s¾c cßn ®øng vÒ khÝa c¹nh c¸ nh©n trang phôc còng
chÝnh lµ sù tù kh¼ng ®Þnh m×nh vÒ tr×nh ®é v¨n ho¸, kh¶ n¨ng thÈm mü, ý
thøc céng ®ång.... Cø nh×n mét ngêi ¨n mÆc thÕ nµo ngêi ta còng cã thÓ
biÕt ®îc hä lµ ngêi thÕ nµo, v¨n hãa ra sao, häc vÊn ®Õn ®©u. V× vËy ®Ó
biÕt ¨n mÆc cho ®Ñp cÇn ph¶i cã tr×nh ®é v¨n ho¸, tr×nh ®é thÈm mü cao ®Ó
s¸ng t¹o vµ tiÕp nhËn mèt, t¹o nªn sù hµi hoµ, tr¸nh ®îc mèt rëm vµ
khuynh híng h×nh thøc, a dua. Do ®ã ®èi víi c¸c trµo lu mèt, nh÷ng
khuynh híng thêi trang, nhÊt lµ ®èi víi tuæi trÎ cÇn ph¶i cã sù gi¸o dôc,
®Þnh híng bëi ®ã lµ sù quan ®iÓm “híng ®i” cña c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ cæ
truyÒn.
20
.DOC 
21 
57 
134 
