Tài liệu Kỹ thuật nuôi cá trắm và cá rô phi456

KYÕ THUAÄT NUOÂI CAÙ TRAÉM & CAÙ ROÂ PHI Hotline: 18001536 hoặc 1800577709 (miễn phí cuộc gọi) COÂNG TY LIEÂN DOANH TNHH ANOVA Soá 36 Ñaïi Loä Ñoäc Laäp, Khu coâng nghieäp Vieät Nam - Singapore Thò xaõ Thuaän An, Tænh Bình Döông, Vieät Nam Ñieän thoaïi: (0650) 3.782.770 - Fax: (0650) 3.782.700 - E.mail: [email protected] Website : http://www.anova.com.vn - MUÏC LUÏC WHO - GMP KYÕ THUAÄT ÖÔNG VAØ NUOÂI CAÙ ROÂ PHI I. MOÄT SOÁ ÑAËC ÑIEÅM SINH HOÏC CUÛA CAÙ ROÂ PHI.................................1 II. KYÕ THUAÄT SAÛN XUAÁT GIOÁNG CAÙ ROÂ PHI.......................................4 III. KYÕ THUAÄT NUOÂI CAÙ ROÂ PHI THÖÔNG PHAÅM...................................7 IV. VAÁN ÑEÀ BEÄNH CUÛA CAÙ ROÂ PHI................................................12 1. Beänh xuaát huyeát ...............................................................13 2. Beänh vieâm ruoät .................................................................14 3. Beänh truøng baùnh xe ...........................................................16 4. Beänh truøng quaû döa ...........................................................17 5. Beänh do saùn laù ñôn chuû 16 moùc (Dactylogyrus), saùn laù 18 moùc (Gyrodactylus) ......................................................................18 6. Beänh raän caù ....................................................................18 7 Beänh naám thuyû mi..............................................................19 KYÕ THUAÄT NUOÂI CAÙ TRAÉM COÛ I. ÑAËC ÑIEÅM SINH HOÏC...........................................................21 II. NUOÂI AO..........................................................................22 III. NUOÂI ÔÛ LOÀNG BEØ TREÂN SOÂNG, HOÀ.........................................23 IV. PHOØNG TRÒ BEÄNH CHO CAÙ NUOÂI ...........................................24 1. Beänh xuaát huyeát ôû caù traém coû..............................................24 2. Beänh ñoám ñoû ôû caù traém coû...................................................26 3. Beänh truøng moû neo.............................................................28 4. Beänh truøng baøo töû..............................................................28 5. Beänh naám thuûy mi..............................................................29 6. Beänh raän caù.....................................................................30 Chöùng Chæ WHO- GMP cho taát caû daây chuyeàn saûn phaåm. Chöùng Chæ ISO - IEC 17025 Chöùng Chæ Haøng Vieät Nam Chaát Löôïng Cao 2012 KYÕ THUAÄT ÖÔNG VAØ NUOÂI CAÙ ROÂ PHI I. MOÄT SOÁ ÑAËC ÑIEÅM SINH HOÏC CUÛA CAÙ ROÂ PHI 1. Moät soá ñaëc ñieåm phaân loaïi caù roâ phi Hình 1.1: Caù Roâ phi (Oreochomis niloticus L.) Veà maët phaân loaïi caù roâ phi thuoäc boä caù vöôïc (Perciformes), hoï Cichlidae. Caù roâ phi ñaõ ñöôïc ñoåi teân goïi nhieàu laàn. Cho ñeán 1968 taát caû nhöõng loaøi roâ phi coù moät chaám ñen ôû cuoái vaây löng (chaám tilapia) ñeàu ñöôïc xeáp chung vaøo moät gioáng Tilapia vaø ñeán naêm1973, Trewavas ñeà nghò taùch thaønh hai gioáng môùi: thöù nhaát laø gioáng Tilapia bao goàm nhoùm caù roâ phi aên thöïc vaät baäc cao, ñeû ôû ñaùy, löôïc mang thöa vaø gioáng thöù hai bao goàm nhöõng loaøi roâ phi aên taûo, aáp tröùng vaø con trong mieäng ñöôïc goïi laø Sarotherodon. Ñaïi dieän cho gioáng naøy laø roâ phi vaèn vaø roâ phi ñen. Tuy nhieân döïa theo cô sôû di truyeàn vaø taäp tính sinh saûn thì hieän nay coù 3 gioáng roâ phi laø Tilapia, Sarotherodon vaø Oreochromis. Hieän nay ôû nöôùc ta ñang nuoâi hai loaøi roâ phi laø loaøi Oreochromis mossambicus (roâ phi ñen), loaøi Oreochromis niloticus (roâ phi vaèn) vaø moät daïng ñoät bieán cuûa Oreochromis niloticus hoaëc con lai cuûa caùc loøai caù roâ phi vôùi nhau laø roâ phi ñoû (caù ñieâu hoàng). Coù theå phaân bieät chuùng theo moät soá ñaëc ñieåm chính sau ñaây: ØLoaøi O.mossambicus: Toaøn thaân phuû vaåy. Vaåy ôû phaàn löng coù maøu xaùm tro ñaäm hoaëc xanh ñen nhaït, phaàn buïng coù maøu traéng xaùm hoaëc maøu xaùm ngaø. Treân thaân coù töø 6-8 vaïch saéc toá maøu xanh ñen xen laãn chaám saéc toá maøu tím chaïy töø löng tôùi buïng. Nhöõng vaïch saéc toá ôû caùc vaây khoâng roõ raøng. (Hình 1.2: Oreochomis mossambicus) -1- Tuy hieân do coâng taùc quaûn lyù gioáng khoâng toát neân hieän nay khoâng coøn roâ phi ñen thuaàn chuûng. ØLoaøi O.niloticus: Toaøn thaân phuû vaåy, vaåy ôû phaàn löng coù maøu saùng vaøng nhaït hoaëc xaùm nhaït, phaàn buïng coù maøu traéng ngaø hoaëc maøu vaøng nhaït. Treân thaân coù töø 6-8 vaïch saéc toá chaïy töø löng tôùi buïng. Caùc vaïch saéc toá ôû caùc vaây nhö vaây ñuoâi, vaây löng roõ raøng. Hình 1.3: Caù Ñieâu Hoàng (Caù Roâ phi ñoû) Ø Roâ phi ñoû hay coøn goïi laø caù Ñieâu hoàng: Vaåy treân thaân coù maøu vaøng ñaäm, hoaëc vaøng nhaït hoaëc maøu ñoû hoàng, cuõng coù theå gaëp nhöõng caù theå coù maøu vaøng, maøu hoàng xen laãn nhöõng ñaùm vaåy maøu ñen nhaït. 2. Taäp tính - Ngöôõng chòu nhieät. Caù roâ phi coù theå soáng trong khoaûng nhieät ñoä 8-420C. Töùc laø giôùi haïn thaáp laø 80C vaø giôùi haïn cao laø 420C. Tuy nhieân nhieät ñoä toái öu cho söï sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa roâ phi laø 25-320C. Khaû naêng thích öùng nhieät cuûa roâ phi phuï thuoäc vaøo raát nhieàu yeáu toá: Quaù trình thuaàn hoaù, kích côõ caù vaø ñoä maën cuûa thuyû vöïc. Vôùi vuøng nöôùc lôï coù ñoä maën töø 8-12 ‰ chuùng coù theå toàn taïi ñöôïc ôû nhieät ñoä 5-60C. - Ngöôõng pH: Ngöôõng pH dao ñoäng töø 3,5- 12,0. Tuy nhieân pH thích hôïp ñoái vôùi caù roâ phi töø 6,5-8,5. - Ngöôõng oâxy: Caù roâ phi coù khaû naêng chòu ñöïng ñöôïc haøm löôïng oâxy hoøa tan trong thuyû vöïc thaáp tôùi 0,1mg/lít. Tuy nhieân ôû haøm löôïng 0,5 mg/lít caù roâ phi taêng tröôûng raát chaäm. - Ngöôõng ñoä maën: Caù roâ phi coù theå chòu ñöïng ñöôïc ñoä maën khoaûng 20‰. Tuy nhieân vôùi ñoä maën cao seõ aûnh höôûng tôùi toác ñoä taêng tröôûng cuûa caù. Caùc thuyû vöïc coù ñoä maën 10-12‰ vaãn thích hôïp cho söï phaùt trieån cuûa caù roâ phi. 3. Ñaëc ñieåm dinh döôõng ÔÛ giai ñoaïn caù höông chuùng aên sinh vaät phuø du, chuû yeáu laø ñoäng vaät phuø du, moät ít thöïc vaät phuø du. Giai ñoaïn caù gioáng ñeán caù tröôûng thaønh chuùng chuû yeáu aên muøn baõ höõu cô vaø thöïc vaät phuø du. Ñaëc bieät chuùng coù khaû naêng tieâu hoùa vaø haáp thu 70-80% döôõng chaát cuûa taûo luïc, taûo lam maø moät soá loaøi caù khaùc khoù coù khaû naêng tieâu hoaù. Ñaëc bieät caù roâ phi coù theå söû duïng raát coù hieäu quaû thöùc aên tinh nhö: caùm gaïo, boät ngoâ, khoâ daàu laïc, Hình 1.4: Thöùc aên töï nhieân cuûa caù ñoã töông, boät caù ... vaø caùc phuï phaåm noâng roâ phi: Ñoäng vaø thöïc vaät phuø du, nghieäp khaùc. Trong nuoâi thaâm canh neân cho caù thöïc vaät vaø muøn baõ höõu cô. aên thöùc aên coù haøm löôïng ñaïm cao (18-35% protein). Caù roâ phi coù nhu caàu dinh döôõng gaàn gioáng vôùi caù cheùp veà thaønh phaàn tinh boät (döôùi 40%), canxi (1,5- 2%), P (11,5%), K, Na, chæ coù moät ñieàu khaùc laø thöùc aên cuûa caù roâ phi yeâu caàu veà haøm löôïng ñaïm thaáp hôn. Ñieàu naøy raát coù yù nghóa khi cheá bieán thöùc aên coâng nghieäp cho caù roâ phi. 4. Ñaëc ñieåm sinh saûn Sau khoaûng 4-5 thaùng tuoåi caù roâ phi vaèn ñaõ tham gia ñeû tröùng coøn caù roâ phi ñen chæ caàn khoaûng 3 thaùng tuoåi laø ñaõ tham gia sinh saûn. Nhöõng loaøi roâ phi nuoâi ôû nöôùc ta hieän nay ñeàu coù taäp tính laøm toå ñeû ôû ñaùy ao (do con ñöïc laøm toå ñeû). Caù thöôøng choïn nhöõng nôi coù möïc nöôùc töø 0,3-0,6m, ñaùy ao coù ít buøn ñeå laøm toå. Ñöôøng kính toå ñeû phuï thuoäc vaøo kích côõ cuûa con ñöïc. Sau khi toå laøm xong caù töï gheùp ñoâi vaø tieán haønh ñeû tröùng. Hình 1.5: Caù caùi ngaäm tröùng Haàu heát caùc loaøi roâ phi ñeàu ñeû nhieàu laàn trong naêm. Khoaûng caùch giöõa hai laàn ñeû tröùng khoaûng 20-30 ngaøy. Soá tröùng trong moät laàn ñeû phuï thuoäc vaøo kích côõ caù caùi. Caù caøng lôùn soá tröùng ñeû ra trong moät laàn caøng nhieàu vaø ngöôïc laïi. Trung bình moät caù caùi coù troïng löôïng 200-250g ñeû khoaûng 1.000-2.000 tröùng. Caù aên taïp, thöùc aên goàm caùc taûo daïng sôïi, caùc loaøi ñoäng thöïc vaät phuø du, muøn baõ höõu cô, aáu truøng caùc loaïi coân truøng, ñoäng vaät soáng ôû nöôùc, coû, beøo, rau vaø caû phaân höõu cô. Sau khi ñeû xong caù caùi ngaäm tröùng vaø caù con môùi nôû trong mieäng (caù con ñöôïc giöõ trong mieäng ñeán khi heát noaõn hoaøng). Trong thôøi gian ngaäm tröùng vaø nuoâi con caù caùi khoâng baét moài vì vaäy caù khoâng lôùn. Caù chæ baét moài trôû laïi khi ñaõ giaûi phoùng heát con trong mieäng. -2- -3- 5. Ñaëc ñieåm sinh tröôûng Toác ñoä taêng tröôûng cuûa caù roâ phi phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä moâi tröôøng, thöùc aên, maät ñoä thaû vaø kyõ thuaät chaêm soùc. Khi nuoâi thaâm canh caù lôùn nhanh hôn khi nuoâi baùn thaâm canh hay laø nuoâi gheùp. Giai ñoaïn caù höông, trong ao nuoâi caù töø höông leân gioáng, caù roâ phi vaèn coù toác ñoä sinh tröôûng khaù nhanh, töø 15- 20 gam/thaùng. Töø thaùng nuoâi thöù 2 ñeán thaùng nuoâi thöù 6 taêng tröôûng bình quaân ngaøy coù theå ñaït 2,8-3,2g/con. Caù roâ phi vaèn coù theå ñaït troïng löôïng bình quaân treân 500g/con sau 5-6 thaùng nuoâi. II. KYÕ THUAÄT SAÛN XUAÁT GIOÁNG CAÙ ROÂ PHI Cuõng coù theå phaân bieät ñöïc caùi döïa theo ñaëc ñieåm cuûa cô quan sinh duïc. Ñoái vôùi caù caùi tuyeán sinh duïc coù 3 loã: phía tröôùc laø loã haäu moân, sau cuøng laø loã nieäu vaø ôû giöõa laø loã sinh duïc, caù ñöïc chæ coù hai loã laø loã haäu moân ôû phía tröôùc sau ñoù laø loã nieäu sinh duïc. 3. Moät soá phöông phaùp cho caù roâ phi sinh saûn: Muoán caù roâ phi ñeû nhieàu vaø ñeû ñeàu thì caàn coù ao nuoâi voã caù boá meï vaø cung caáp cho caù ñaày ñuû thöùc aên. Ngoaøi ra ao nuoâi caàn coù nôi cho caù laøm toå ñeû. Nöôùc trong saïch vaø maùt laø moät trong nhöõng yeáu toá caàn thieát coù taùc duïng kích thích söï thaønh thuïc vaø sinh saûn cuûa caù roâ phi. Nhìn chung coù moät soá caùch cho caù roâ phi ñeû nhö sau: Hieän nay ôû nöôùc ta coù moät soá doøng caù roâ phi coù phaåm chaát thòt ngon vaø lôùn nhanh nhö roâ phi vaèn doøng GIFT (Genetically Improved Farmed Tilapia), roâ phi vaèn doøng Thaùi vaø roâ phi ñoû. (a). Duøng ao ñaõ doïn saïch ñeå thaû caù vaø nuoâi voã. Tuyø theo möùc ñoä thaønh thuïc cuûa caù maø caù seõ ñeû sau ñoù khoaûng 20-30 ngaøy. Chôø cho ñeán khi caù ñeû xong vaø thaáy coù caù con trong ao thì keùo chuyeån caù boá meï sang nuoâi ao khaùc, soá caù con coøn laïi trong ao ñöôïc öông nuoâi cho ñeán khi xuaát baùn. Caùch laøm naøy cho kích côõ caù töông ñoái ñoàng ñeàu vaø tyû leä hao huït thaáp. Tröôùc khi thaû caù ao cuõng caàn phaûi doïn saïch vaø veùt heát lôùp buøn ôû ñaùy. Neáu ñaùy ao nhieàu buøn seõ aûnh höôûng ñeán quaù trình laøm toå ñeû tröùng cuûa caù. Ao nuoâi voã caù roâ phi neân chia laøm hai phaàn: phaàn daønh cho caù ñeû neân ñaøo caïn, möïc nöôùc ôû phaàn naøy khoaûng 0,3-0,5m vaø chieám khoaûng 30% dieän tích ao. Phaàn duøng ñeå nuoâi caù neân ñaøo saâu hôn (khoaûng 0,6-1,0m). Neáu khoâng coù ñieàu kieän ñaøo ao nhö treân thì bôø ao phaûi coù ñoä doác thaáp ñeå caù laøm toå ñeû xung quanh bôø ao. (b). Duøng vôït vôùt caù con doïc theo bôø ao vaøo buoåi saùng hoaëc chieàu maùt ñeå chuyeån sang moät ao khaùc öông nuoâi. Vieäc vôùt caù boät khaù deã daøng vì caù con thöôøng bôi xung quanh bôø ao. Caùch laøm naøy thöôøng ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi nhöõng ao lôùn, coù nhieàu caù boá meï. Tuy nhieân phöông phaùp naøy khoâng theå thu heát caù con do vaäy maät ñoä trong ao nuoâi caù boá meï ngaøy caøng cao vaø kích côõ caù con trong ao öông khoâng ñeàu do caù con khoâng ñöôïc ñeû trong cuøng thôøi gian. Tieâu chuaån caù boá meï: caù ñöa vaøo nuoâi voã phaûi töông ñoái ñeàu nhau, troïng löôïng trung bình 150-200g/con, tyû leä ñöïc caùi: 1/1. Maät ñoä thaû trung bình 4-5 con/m2. (c). Ñònh kyø kieåm tra thu tröùng töø mieäng caù caùi, hoaëc caù boät ñeå öông aáp rieâng. Ñaây laø phöông phaùp khaù tieân tieán vì coù theå chuû ñoäng ñöôïc nguoàn gioáng vaø taêng khaû naêng sinh saûn cuûa caù boá meï. Phöông phaùp naøy ñöôïc tieán haønh nhö sau: 1. Nuoâi voã caù roâ phi boá meï Thöùc aên duøng ñeå nuoâi voã: Coù theå duøng nhieàu loaïi thöùc aên ñeå nuoâi voã caù roâ phi nhö thöùc aên vieân hoaëc caùc loïai caùm, taám naáu troän vôùi boät caù theo tyû leä 20% boät caù + 75% caùm + 5% taám naáu. Löôïng thöùc aên chieám 1-2% troïng löôïng caù vaø ngaøy cho aên 1-2 laàn vaøo saùng sôùm hoaëc chieàu maùt. Nöôùc ao saïch vaø maùt môùi coù taùc duïng toát tôùi söï thaønh thuïc vaø ñeû tröùng cuûa caù. 2. Phaân bieät caù roâ phi ñöïc vaø caùi Hình 2.1: Loã nieäu vaø loã sinh duïc Ñeán thôøi kyø sinh saûn caù roâ phi ñöïc thöôøng coù maøu saéc saëc sôõ, caùc vaïch ngang thaân roõ raøng hôn so vôùi caù caùi, ñaëc bieät laø maøu saéc ôû vaây löng, vaây ñuoâi. Ngoaøi ra coù theå phaân bieät theo hình daïng cô theå, khi con caùi mang tröùng buïng caù thöôøng töông ñoái thon ñeàu trong khi ñoù con ñöïc thöôøng coù buïng döôùi (töø sau vaây buïng ñeán tröôùc vaây haäu moân) thoùt nhoû hôn. -4- Choïn nhöõng caù coù troïng löôïng töông ñoái ñoàng ñeàu (150-300g/con) thaû vaøo ao nuoâi voã ñaõ ñöôïc doïn kyõ. Cuõng coù theå nuoâi caù boá meï trong ao, hoà ciment, hoaëc trong giai chöùa. Maät ñoä thaû 4-5con/m2. Tyû leä ñöïc caùi 1/1. Thöùc aên duøng ñeå nuoâi voã bao goàm thöùc aên vieân hoaëc hoãn hôïp caùm 75-80% + boät caù 20-25%. Löôïng thöùc aên haøng ngaøy khoaûng 1-2 % troïng löôïng thaân. Sau khi thaû cöù 5-7 ngaøy tieán haønh kieåm tra caù ñeå thu tröùng töø mieäng caù caùi moät laàn. Chu kyø giöõa hai laàn thu tröùng phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä. Neáu nhieät ñoä nöôùc treân 300C thì khoaûng 5 ngaøy thu moät laàn. Tröùng hoaëc caù con thu ñöôïc ñem öông aáp rieâng trong caùc duïng cuï thoâng thöôøng nhö khay men, khay nhöïa, bình thuûy tinh... Phöông phaùp naøy cho kích côõ caù con ñeàu nhau vaø taêng khaû naêng sinh saûn cuûa caù caùi do caù caùi khoâng coù thôøi gian aáp tröùng vaø caù con trong mieäng, ñoàng thôøi chuùng coøn ñöôïc cung caáp thöùc aên ñaày ñuû. -5- Ao öông caù roâ phi cuõng phaûi doïn saïch seõ nhö ao öông caùc loaøi caù khaùc. Duøng voâi ñeå caûi taïo pH vaø saùt truøng ao (trung bình boùn 10-15 kg voâi/100m2). Tröôùc khi thaû caù 23 ngaøy coù theå duøng phaân heo, phaân gaø boùn loùt ñeå taïo thöùc aên töï nhieân cho caù con. Möïc nöôùc trong ao trung bình 0,8-1,0m. Oxy hoaø tan 3-5mg/l, pH töø 6.5-7,5. Ñoä trong khoaûng 20-25cm. Maøu nöôùc ao öông toát nhaát laø maøu xanh ñoït chuoái hoaëc maøu naâu vaøng. 4. Öông caù roâ phi gioáng Maät ñoä thaû: trung bình 200 – 250 con/m2. Neân thaû caù vaøo saùng sôùm hoaëc chieàu maùt. Quaù trình chaêm soùc: Khoaûng 10 ngaøy ñaàu cho caù aên theâm thöùc aên tinh nhö boät ñaäu naønh, boät caù mòn vôùi lieàu löôïng 200 - 300/100m2. Sau thôøi gian naøy ñoù coù theå duøng caùm mòn (70%) vaø boät caù (30%) troän ñeàu raûi cho caù aên. Moãi laàn cho aên khoaûng 300 400g/100m2. III. KYÕ THUAÄT NUOÂI CAÙ ROÂ PHI THÖÔNG PHAÅM Naêm 2004, ngaønh thuûy saûn phaùt ñoäng phong traøo nuoâi caù roâ phi xuaát khaåu, nhaát laø vuøng nuoâi caù nöôùc ngoït ôû caùc tænh phía Baéc, nhaèm ña daïng hoùa caùc ñoái töôïng xuaát khaåu ra caùc thò tröôøng quoác teá. Ñeå coù caù ñaït tieâu chuaån xuaát khaåu caàn phaûi thöïc hieän toát caùc yeâu caàu kyõ thuaät, nhaát laø caùc tænh phía Baéc. Sau ñaây chuùng toâi xin giôùi thieäu kyõ thuaät nuoâi caù roâ phi ñeå baø con tham khaûo. 1. Nuoâi caù roâ phi thaâm canh trong ao, ruoäng * Thôøi vuï nuoâi: ÔÛ mieàn Baéc Vieät Nam, muøa vuï nuoâi caù roâ phi baét ñaàu töø thaùng 3 döông lòch khi nhieät ñoä nöôùc ñaûm baûo töø 220C trôû leân. Sau 7 thaùng nuoâi caù roâ phi coù theå ñaït côõ trung bình 500 gram/con. a. Choïn ao vaø chuaån bò ao nuoâi + Ao nuoâi caù roâ phi cuõng ñöôïc choïn nhö ao nuoâi caùc caù khaùc, song dieän tích ao caàn roäng (1.000 – 1.500 m2), ñoä saâu töø 1,5 – 1,8 m, ñaùy laø ñaát caùt pha hoaëc coù lôùp buøn daøy 25-30 cm, coù bôø, coáng chaéc chaén, cao hôn möùc nöôùc cao nhaát laø 0,4-0,5m, traùnh möa traøn caù ñi. + Ao gaàn nguoàn nöôùc soâng, ngoøi trong saïch, deã bôm vaøo vaø thaùo ñi khi caàn thay ñoåi, gaàn ñöôøng giao thoâng ñeå chuyeân chôû thöùc aên hoaëc caù thöông phaåm khi thu hoaïch. + Ao thoaùng maùt, ít caây coái um tuøm baûo veä deã daøng. * Caûi taïo chuaån bò ao nuoâi: Thaùng 3 haøng naêm ao ñöôïc taùt caïn nöôùc, baét heát caù taïp, tu ñaép laïi bôø, coáng, boác buøn laáp heát hang hoác ven bôø, trang phaúng ñaùy, duøng 10 – 15 Hình 2.2: Quy trình öông caù gioáng -6- -7- kg voâi boät/100 m2 raéc ñeàu khaép ñaùy ao vaø ven bôø, dieät caù taïp trong ao, boùn loùt 100 – 150 kg phaân chuoàng uû muïc/100m2. Phôi naéng 2-3 ngaøy, cho nöôùc vaøo (duøng löôùi loïc ñeå ngaên caùc loøai ñòch haïi xaâm nhaäp vaøo ao nuoâi) ñeán khi ñaït ñoä saâu 1,0-1,2 m, ñeå sau 710 ngaøy thaû gioáng vaøo nuoâi. - Maät ñoä thaû töø 2 – 3 con/m2, côõ caù thaû toát nhaát laø 80-100 con/kg, khoâng neân thaû caù nhoû, tyû leä hao huït cao. Ñeå coù ñuû caù gioáng khoûe maïnh, ñeàu con, neân mua caù loaïi 2.000 – 3.000 con/kg veà öông, ñeán khi ñaït caù gioáng 80 – 100 con/kg thaû vaøo ao nuoâi. - Tyû leä thaû: CAÙC CHÆ TIEÂU MOÂI TRÖÔØNG TRONG AO NUOÂI TT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Caù cheùp, troâi: 10% Đơn vị tính Mức chỉ tiêu ‰ <5 6,5-8,5 cm mg/l mg/l ≥ 30 >80 ³4 mg/l mg/l mg/l mg/l £ 1,49 £ 0,93 £ 0,1 £ 0,1 £ 0,01 CFU/ml MPN/ 100ml MPN/ 100ml £ 106 £ 103 102 Chỉ tiêu Độ muối pH Độ trong Độ cứng (CaCO3) Hàm lượng oxy hoà tan Hàm lượng NH3 trong điều kiện: pH = 6,5 và nhiệt độ nước = 200C pH=8,0 và nhiệt độ nước = 200C Hàm lượng sắt Fe(OH)2, Fe2(OH)3 tổng số Hàm lượng nitrit (NO2-) Hàm lượng H2S Tổng số vi khuẩn hiếu khí Fecal Coliforms E.coli Caù roâ phi: 70 – 75%. Caù traém coû: 10% Caù chim traéng: 5% - Thôøi vuï thaû: ÔÛ caùc tænh phía Baéc thôøi vuï thaû phaûi khaét khe, thaû cuoái thaùng 3 sang ñaàu thaùng 4; nuoâi 5-6 thaùng ñeå thaùng 10, thaùng 11 thu caù ñaït 0,5 – 0,6 kg nhaèm traùnh reùt. Nhöõng vuøng coù khí haäu aám hôn coù theå taêng soá vuï nuoâi treân cuøng 1 dieän tích. c. Chaêm soùc vaø caùch cho aên: Baûng tyû leä cho aên tính theo khoái löôïng caù Cỡ cá (gam/con) 5 -10 10-20 20-50 Tỷ lệ cho ăn (% tổng khối lượng cá trong ao) 10 8 6 Cỡ cá (gam/con) 50-100 100-200 200-300 Tỷ lệ cho ăn (% tổng khối lượng cá trong ao) 5 3 2 Baûng... Caùch cho caù aên trong nuoâi thaâm canh caù roâ phi Baûng... Cheá ñoä thay nöôùc aùp duïng cho ao nuoâi thaâm canh caù roâ phi ñaït naêng suaát cao Cỡ cá trung bình (g/con) Loại thức ăn công nghiệp Hàm lượng đạm (%) Tỷ lệ cho ăn (% trọng lượng cá trong ao/ngày) 5- 10 Mảnh 30-35 10-15 10- 100 Viên nổi Φ1,5-2 mm 28-30 5-10 100- 150 Viên nổi Φ2-3 mm 26 3-5 b. Thaû gioáng 150- 300 Viên nổi Φ3-5 mm 24 2,5-4,0 - Nguoàn caù gioáng phuïc vuï vieäc nuoâi thöông phaåm hieän nay chuû yeáu laø caù roâ phi ñôn tính. Caàn mua gioáng töø nhöõng traïi hoaëc nhaø cung caáp gioáng coù uy tín ñeå caù lôùn nhanh, söùc khaùng beänh vaø tyû leä soáng cao. Trên 300 Viên nổi Φ≥5 mm 22 1,5-2,5 Thôøi gian nuoâi Thaùng thöù 1 Thaùng thöù 2 Thaùng thöù 3 Thaùng thöù 4 Thaùng thöù 5 Thaùng thöù 6 Taàn soá thay nöôùc (laàn/thaùng) Theâm nöôùc Theâm nöôùc 2 4 4 4 Löôïng nöôùc thay moãi laàn 1/4 1/4 1/3 1/3 1/3 - 1/2 1/2 - Ao nuoâi thaû caù roâ phi laø chuû yeáu, ngoaøi ra coù theå gheùp theâm 20 – 25% caù cheùp lai, caù troâi, caù traém coû ñeå taän duïng moät phaàn nguoàn thöùc aên töï nhieân trong ao, giuùp taêng hieäu quaû kinh teá cuûa moâ hình nuoâi gheùp. - Caùch cho aên: 8 giôø saùng vaø 4 giôø 30 phuùt chieàu. Ñoái vôùi tröôøng hôïp duøng thöùc aên vieân thì neân cho vaøo khung noåi ñeå caù ñeán aên, haïn cheá söï thaát thoùat thöùc aên. Neáu khoâng laøm khung thì khi cho caù aên neân raûi thöùc aên ôû khu vöïc ñaàu gioù ñeå vieân thöùc aên khoâng bò troâi daït vaøo bôø. Ñoái vôùi thöùc aên töï cheá bieán, ñeå giaûm thaát thoaùt thöùc aên vaø cuõng ñeå kieåm tra löôïng thöùc aên haèng ngaøy thì neân coù saøng ñöïng thöùc aên ñaët trong ao. Neân ñaët -8- -9- nhieàu saøng cho aên trong ao ñeå taïo ñieàu kieän moãi caù theå trong ao ñeàu ñöôïc aên. Khoaûng caùch giöõa caùc saøng cho aên khoaûng 4 - 6m. Tyû leä cho aên haøng ngaøy phuï thuoäc vaøo kích côõ caù trong ao, tình traïng söùc khoûe vaø caùc yeáu toá moâi tröôøng, ñaëc bieät laø yeáu toá nhieät ñoä. Nhieät ñoä caøng thaáp caù caøng aên ít. Haøng ngaøy quan saùt caù khi cho aên ñeå quyeát ñònh taêng, giaûm löôïng thöùc aên trong ao. Cho caù aên khoûang 80-90% nhu caàu seõ mang laïi hieäu quaû kinh teá cao hôn vieäc cho aên no. - Kieåm tra caù: Haøng thaùng hoaëc nöûa thaùng duøng voù caát ñeå kieåm tra toác ñoä taêng tröôûng cuûa caù. Ñoái vôùi ao nuoâi thaâm canh thì vaán ñeà quaûn lyù moâi tröôøng nöôùc phaûi ñaët leân haøng ñaàu. Thöôøng xuyeân thay nöôùc môùi cho caù vaø caàn boá trí quaït nöôùc nhaèm cung caáp oxy cho ao vaøo thôøi ñieåm haøm löôïng oxy hoøa tan trong ao thaáp (thöôøng vaøo khoaûng 1 - 5 giôø saùng). - Coù theå duøng caùm gaïo cheá bieán thöùc aên theo caùc coâng thöùc sau : + Caùm gaïo 77% + boät caù 23% + Caùm gaïo 70% + oác baêm nhoû 30% + Caùm gaïo 74,5% + khoâ daàu döøa 18,6% + boät caù 4, 7% + boät mì 2,2% Caùch cho caù aên nuoâi trong ruoäng luùa Do maät ñoä thaû trong ruoäng thöa vaø trong ruoäng coù khaù nhieàu thöùc aên töï nhieân neân vaán ñeà cho caù aên thöùc aên nhaân taïo chæ mang tính chaát boå sung vaø cuõng caàn coù nhöõng nôi cho caù aên coá ñònh doïc theo möông hoaëc ruoäng. Phaûi thöôøng xuyeân quan saùt bôø ao, ñaëc bieät ôû cöûa coáng caáp thoaùt nöôùc, xöû lyù kòp thôøi nhöõng loã moäi, roø ræ, ñoàng thôøi cuõng phaûi quan saùt kyõ moïi hoaït ñoäng cuûa caù trong ao ñeå coù bieän phaùp xöû lyù kòp thôøi. d. Thu hoaïch * Moät soá chæ tieâu THU HOAÏCH: - Nuoâi theo ñuùng quy trình sau 6 thaùng côõ caù thu hoaïch töø 500-600 gam/con. - Tyû leä soáng ñaït töø 75%trôû leân. - Heä soá chuyeån ñoåi thöùc aên (ñoái vôùi thöùc aên vieân) laø 1,7-2,0 kg/1 kg taêng troïng cuûa caù. - Naêng suaát ñaït 17-20 taán/ha. 2. Vaán ñeà nuoâi caù roâ phi gheùp vôùi caùc loaøi caù khaùc. Ñeå naâng cao hieäu quaû kinh teá, trong ngheà nuoâi caù ngöôøi ta thöôøng thaû gheùp nhieàu loaøi caù trong ao ñeå taän duïng heát nguoàn thöùc aên töï nhieân. Tuy nhieân muoán nuoâi gheùp caàn phaûi tuaân thuû theo nguyeân taéc laø khoâng ñöôïc nuoâi chung nhöõng loaøi coù cuøng moät loaïi thöùc aên, ñaëc bieät laø nhöõng loaøi aên sinh vaät phuø du trong nöôùc. Ñoái vôùi nhöõng loaøi aên taïp hoaëc coù khaû naêng söû duïng nhieàu loaïi thöùc aên nhö caù roâ phi thì coù theå thaû gheùp vôùi moät soá loaøi, nhöng cuõng phaûi tuyø theo hình thöùc nuoâi, dieän tích maët nöôùc, khaû naêng cung caáp thöùc aên maø ñònh ra tyû leä nuoâi gheùp cho phuø hôïp. Ø Coù theå söû duïng coâng thöùc nuoâi: Roâ phi 45% + meø vinh 20% + meø traéng 10% + caù muøi 15% + caù cheùp 5% + saëc raèn 5%. Moät ñieàu caàn löu yù laø khi nuoâi caù roâ phi trong ruoäng hoaëc ao ít thay nöôùc, thòt caù thöôøng hoâi muøi coû hoaëc muøi buøn vaø caù khoâng coù giaù trò xuaát khaåu hoaëc phaûi baùn vôùi giaù thaáp qua trung gian. Muoán caù xuaát baùn vôùi giaù cao hôn thì tröôùc khi xuaát caù caàn phaûi nuoâi caù trong moâi tröôøng nöôùc chaûy lieân tuïc (toát nhaát nuoâi caù trong loàng hoaëc beø) vaø cho caù aên thöùc aên coâng nghieäp. Thôøi gian nuoâi khoaûng 30-45 ngaøy thì muøi coû hoaëc muøi buøn seõ heát, luùc naøy giaù trò cuûa caù seõ taêng leân. Nuoâi caù roâ phi trong loàng beø Caù roâ phi thuoäc loaïi phaøm aên, aên nhieàu, nhöng ñeå caù mau lôùn thì phaûi cho caù aên ñeàu vaø aên ñuû. Ñoái vôùi caù roâ phi ñôn tính sau khoaûng 5 - 6 thaùng nuoâi ñaõ coù theå ñaït 0,4 – 0,6 kg/con. Neáu thaáy caù lôùn ñeàu thì coù theå thu hoaïch moät laàn. Trong tröôøng hôïp caù lôùn khoâng ñeàu thì coù theå ñaùnh baét nhöõng caù lôùn tröôùc, nhöõng caù nhoû ñeå laïi vaø nuoâi theâm khoaûng 30-45 ngaøy nöõa laø caù seõ ñaït kích côõ cuûa caù trong laàn thu hoaïch tröôùc. -10- Nuoâi caù trong loàng, beø laø hình thöùc tieân tieán. Maät ñoä caù nuoâi trong loàng beø raát cao vaø söï sinh tröôûng cuûa caù hoaøn toaøn phuï thuoäc vaøo löôïng thöùc aên do ngöôøi nuoâi cung caáp. Ñeå nuoâi caù roâ phi trong loàng beø ñaït keát quaû toát caàn löu yù moät soá vaán ñeà sau: · Vò trí ñaët loàng, beø Loàng hoaëc beø phaûi ñaët ôû nôi coù nguoàn nöôùc toát (coù theå ñaët ôû caùc doøng soâng coù doøng nöôùc chaûy nheï hoaëc ñaët ôû caùc hoà chöùa nöôùc) khoâng neân ñaët loàng beø gaàn nguoàn nöôùc thaûi coâng nghieäp, nöôùc thaûi daân duïng vaø ñaëc bieät traùnh xa nguoàn nöôùc thaûi cuaû nhaø maùy hoaù chaát, thuoác tröø saâu. Ñaùy cuûa loàng beø neân ñaët caùch ñaùy cuûa soâng hoà töø 0,5m trôû leân. -11- · Vaät lieäu laøm loàng, beø Tuyø theo ñieàu kieän cuï theå maø coù theå choïn nguyeân vaät lieäu laøm loàng beø vaø kích thöôùc loàng khaùc nhau. Tuy nhieân khoâng neân ñoùng loàng beø quaù nhoû seõ khoâng coù hieäu quaû kinh teá. Coù theå ñoùng beø baèng tre, hoaëc duøng löôùi maét nhoû (1cm x 1cm) bao quanh moät khung baèng goã hoaëc baèng saét. Möïc nöôùc toái thieåu trong loàng töø 1,0-1,2m. Coù theå ñaët loàng coá ñònh hoaëc duøng phao gaén xung quanh ñeå loàng noåi treân maët nöôùc. Chaêm soùc vaø baûo quaûn loàng, beø v Caù roâ phi thaû vaøo loàng, beø nuoâi coù kích côõ ñoàng ñeàu, khoâng bò xaây xaùt, beänh taät. Maät ñoä thaû tuyø theo ñieàu kieän cuï theå ôû nôi ñaët loàng, beø, quan troïng nhaát laø toác ñoä doøng chaûy. Beänh do virus vaø vi khuaån gaây ra nhö Aeromonas, Streptococcus, Pseudomonas… Caù bò beänh vi rus vaø vi khuaån gaây ra thöôøng coù moät soá trieäu chöùng beân ngoaøi nhö: Bôi phaân taùn ôû maët nöôùc hoaëc bôi khoâng ñònh höôùng, khi cheát thöôøng chìm döôùi ñaùy. Caùc daáu hieäu ñaùng tin caäy nhö mang, xung quanh maét vaø da xuaát huyeát; toaøn thaân coù maøu toái (xaùm ñen); nhöõng choã vieâm coù nhieàu chaát nhaày, maét loài, mang nhôït nhaït vaø caùc tô mang keát laïi vôùi nhau. Tröôøng hôïp beänh naëng coù theå thaáy maùu chaûy ra ôû vuøng haäu moân. Caùc daáu hieäu beân trong nhö: trong xoang buïng xuaát huyeát vaø chöùa nhieàu dòch nhôøn, coù daáu hieäu tích nöôùc, boùng hôi xuaát huyeát vaø teo daàn moät ngaên, gan thaän bò xuaát huyeát. Khi caù bò beänh, vieäc ñieàu trò gaëp nhieàu khoù khaên neân vieäc aùp duïng caùc bieän phaùp phoøng beänh ñoùng vai troø quyeát ñònh ñeán keát quaû nuoâi. Nhöõng bieän phaùp quan troïng laø taåy doïn ao theo ñuùng quy trình kyõ thuaät, cho caù aên ñuû chaát dinh döôõng vaø nöôùc ao trong saïch, ñaày ñuû döôõng khí. Caùc beänh thöôøng gaëp nhö sau: 1. Beänh xuaát huyeát v Neáu ñaët ôû nôi soâng lôùn, nguoàn nöôùc toát, ñuû döôõng khí coù theå thaû 150-200 con/m3. v Neáu loàng ñaët trong caùc hoà chöùa lôùn, nöôùc saïch vaø saâu coù theå thaû 100-120 con/m3. v Loàng ñaët soâng hoà nhoû, möïc nöôùc noâng coù theå thaû maät ñoä 80-100 con/m3. v Loàng ñaët ôû nhöng ao lôùn, möïc nöôùc thaáp, nöôùc coù theå trao ñoåi ñöôïc vôùi heä thoáng keânh raïch xung quanh thì thaû 60 - 90 con/m3. Coù theå cho caù aên nhieàu loaïi thöùc aên khaùc nhau, nhöng do thaû nuoâi trong beø, loàng neân phaûi cung caáp cho caù ñaày ñuû thöùc aên vaø haøm löôïng protein trong thöùc aên dao ñoäng trong khoaûng 24-30%. Löôïng vaø caùch cho aên caàn tuaân thuû theo cuøng nguyeân taéc nhö nuoâi caù trong ao. Neân söû duïng thöùc aên vieân hoaëc thöùc aên töï cheá daïng vieân ñeå giaûm bôùt hao huït do thöùc aên tan trong nöôùc moãi khi cho caù aên. Nhöõng khi nöôùc ñöùng hoaëc nhieät ñoä taàng maët quaù cao phaûi tieán haønh suïc khí hoaëc quaït nöôùc ñeå taïo söï löu thoâng doøng nöôùc vaø cung caáp theâm döôõng khí cuõng nhö thaûi bôùt khí ñoäc trong loàng beø nuoâi. Thöôøng xuyeân kieåm tra loàng beø ñeå phaùt hieän vaø xöû lyù kòp thôøi nhöõng söï coá. VI. VAÁN ÑEÀ BEÄNH CUÛA CAÙ ROÂ PHI Caù roâ phi laø moät trong nhöõng loaøi caù coù khaû naêng chòu ñöïng cao ñoái vôùi moät soá yeáu toá moâi tröôøng, do ñoù khi nuoâi vôùi maät ñoä thöa thì haàu nhö caù khoâng bò beänh. Tuy nhieân khaû naêng thích öùng cuûa caù cuõng coù giôùi haïn. Khi nuoâi vôùi maät ñoä cao thì caù deã bò stress vaø baét ñaàu xuaát hieän moät soá beänh maø tröôùc ñoù khoâng gaëp. Coù theå gaëp moät soá beänh ôû caù roâ phi khi nuoâi thaâm canh nhö sau: -12- HÌNH 3.1: Beänh xuaát huyeát do Streptococcus spp Taùc nhaân gaây beânh: Caàu khuaån Streptococcus spp., Gram döông. Daáu hieäu beänh lyù: Ñaàu tieân caù yeáu bôi lôø ñôø, keùm aên hoaëc boû aên, haäu moân, goác vaây chuyeån maøu ñoû; maét, mang, cô quan noäi taïng vaø cô xuaát huyeát; maùu loaõng; thaän, gan, laù laùch meàm nhuõn. Caù beänh naëng bôi quay troøn khoâng ñònh höôùng, maét ñuïc vaø loài ra, buïng tröông to. Phaân boá vaø lan truyeàn beänh: Beänh gaëp ôû nhieàu loaøi caù nöôùc ngoït. Khi nuoâi caù roâ phi naêng suaát cao trong loàng beø, caù deã phaùt beänh. Phoøng trò beänh: Phoái hôïp xöû lyù moâi tröôøng ao nuoâi vaø troän khaùng sinh trong thöùc aên - Xöû lyù nöôùc ao nuoâi: Boùn voâi (CaO hoaëc CaCO3 hoaëc CaMg(CO3)2 tuøy theo pH moâi tröôøng), lieàu löôïng 1-2kg/100m3, 2 - 4 laàn/thaùng; hoaëc duøng caùc saûn phaåm cuûa cty LD -13- TNHH ANOVA ñeå ñònh kyø xöû lyù nguoàn nöôùc ao nuoâi nhö: AVAXIDE hoaëc BKC 800 hoaëc CIDEX-4 HÌNH 3.2: Caù beänh vieâm ruoät do Aeromonas hydrophila (D: buïng tröôùng, G: hoaïi töû xuaát huyeát noäi taïng ñöôøng tieâu hoùa). I: hoaïi töû, xuaát huyeát vaây - Troän thöùc aên: + Choïn duøng 1 trong caùc saûn phaåm sau: FLOR 2000, NOVA-FLORDOX FOR FISH, COTRIMIN, NOVA-AMPI.COL FISH, NOVA-THIACOL. Duøng lieân tuïc 5-7 ngaøy, ngaøy ñaàu tieân coù theå taêng gaáp ñoâi lieàu ñieàu trò. K: maét môø ñuïc vaø xuaát treân cô theå. Phaân boá vaø lan truyeàn beänh + Keát hôïp duøng theâm thuoác boå choïn 1 trong caùc saûn phaåm sau: HEPATOL, NOVA-C, NOVA-MINLEC FOR FISH 2. Beänh vieâm ruoät Taùc nhaân gaây beänh: Vi khuaån Aeromonas hydrophila, Gram aâm. Daáu hieäu beänh lyù: + Caù beänh bò saãm maøu töøng vuøng ôû buïng. + Xuaát hieän töøng maûng ñoû treân cô theå. + Hoaïi töû ñuoâi, vaây, xuaát hieän caùc veát thöông treân löng, caùc khoái u treân beà maët cô theå, vaûy deã rôi ruïng. + Maét loài, môø ñuïc vaø phuø ra. + Xoang buïng chöùa dòch, noäi taïng hoaïi töû. Thöôøng gaëp ôû caù roâ phi nuoâi thöông phaåm vaø caù boá meï nuoâi sinh saûn khi moâi tröôøng nuoâi bò oâ nhieãm, ñaëc bieät laø thöùc aên khoâng ñaûm baûo chaát löôïng. Phoøng trò beänh: - Xöû lyù nöôùc ao nuoâi: Duøng thuoác saùt khuaån nguoàn nöôùc, choïn 1 trong caùc saûn phaåm sau: BKC 800, AVAXIDE, CIDEX-4, NOVADINE. Ñònh kyø 5-7 ngaøy duøng 1 laàn. Sau khi duøng thuoác saùt khuaån thì 48 giôø sau duøng cheá phaåm sinh hoïc ZEOFISH + NB 25 ñeå xöû lyù neàn ñaùy ao cho saïch. - Duøng moät soá loïai thuoác khaùng sinh troän thöùc aên cho caù aên nhö COTRIMIN lieàu 23ml/ kg thöùc aên, ngaøy 2 laàn, troän cho aên lieân tuïc 5-7 ngaøy hoaëc NOVA-FLOR 500 lieàu 1ml/5kg troïng löôïng caù/ ngaøy, duøng lieân tuïc 5-7 ngaøy hoaëc NOVA-AMPI.COL FISH hoaëc NOVA-SULTRIM 240. - Keát hôïp theâm thuoác boå giuùp caù gia taêng söùc ñeà khaùng, mau khoûi beänh. Duøng 1 trong caùc saûn phaåm sau: NOVA-MINLEC FOR FISH, NOVA-C, HEPATOL. Duøng cho ñeán khi caù heát beänh. -14- I K -15- 3. Beänh truøng baùnh xe 4. Beänh truøng quaû döa Hình 1.3: Caùc hình daïng cuûa truøng baùnh xe Taùc nhaân gaây beänh: Moät soá loaøi trong hoï truøng baùnh xe Trichodinidae nhö : Trichodina centrostrigata, T. domerguei domerguei, T. heterodentata, T. nigra, T. orientalis, Trichodinella epizootica, Tripartiella bulbosa, T. clavodonta. Hình 3.4: Caù bò truøng quaû döa kyù sinh Hình 3.5: Chu trình phaùt trieån vaø kyù sinh cuûa truøng quaû döa treân caù Daáu hieäu beänh lyù: Taùc nhaân gaây beänh: Truøng quaû döa Ichthyophthyrius multifiliis. Khi môùi maéc beänh, treân thaân, vaây caù coù nhieàu nhôùt maøu hôi traéng ñuïc, ôû döôùi nöôùc thaáy roõ hôn so vôùi khi baét caù leân caïn. Da caù chuyeån maøu xaùm, caù caûm thaáy ngöùa ngaùy, thöôøng noåi töøng ñaøn leân maët nöôùc. Moät soá con taùch ñaøn bôi quanh bôø ao. Khi beänh naëng truøng baùm daøy ñaëc ôû vaây, mang, phaù huyû caùc tô mang khieán caù bò ngaït thôû, nhöõng con beänh naëng mang ñaày nhôùt vaø baïc traéng. Caù bôi loäi maát phöông höôùng. Cuoái cuøng caù laät buïng maáy voøng, chìm xuoáng ñaùy ao vaø cheát. Daáu hieäu beänh lyù: Phaân boá vaø lan truyeàn beänh Truøng baùnh xe gaây beänh chuû yeáu ôû giai ñoaïn caù gioáng, laø beänh kyù sinh ñôn baøo nguy hieåm nhaát cuûa giai ñoaïn naøy. Truøng baùnh xe ít gaây beänh ôû giai ñoaïn caù thòt. Khi öông caù trong nhaø, beänh gaây aûnh höôûng nghieâm troïng vôùi tyû leä cheát cao (70-100%). Beänh thöôøng phaùt vaøo muøa xuaân, muøa thu, khi nhieät ñoä nöôùc 25-30oC. Phoøng trò beänh - Duøng saûn phaåm SEAWEED lieàu 2-2,5 lít/ 1.000 m3 nöôùc ao, moãi tuaàn xöû lyù 1 laàn trong 2-3 tuaàn. Da, mang, vaây cuûa caù beänh coù nhieàu truøng baùm thaønh caùc haït laám taám raát nhoû, maøu hôi traéng ñuïc (ñoám traéng), coù theå thaáy roõ baèng maét thöôøng (ngöôøi nuoâi caù coøn goïi laø beänh vaåy nhoùt). Da, mang caù coù nhieàu nhôùt, maøu saéc nhôït nhaït. Caù beänh noåi ñaàu treân taàng maët, bôi lôø ñôø yeáu ôùt. Luùc ñaàu caù taäp trung gaàn bôø, nôi coù coû raùc, quaãy nhieàu do ngöùa ngaùy. Truøng baùm nhieàu ôû mang, phaù hoaïi bieåu moâ mang laøm caù ngaït thôû. Khi caù yeáu quaù chæ coøn ngoi ñaàu leân ñeå thôû, ñuoâi baát ñoäng caém xuoáng nöôùc. Phaân boá vaø lan truyeàn beänh Beänh gaëp ôû nhieàu loaøi caù nuoâi. Caù roâ phi löu qua ñoâng ôû mieàn Baéc hoaëc nuoâi trong nhaø thöôøng bò beänh truøng quaû döa laøm caù cheát haøng loaït. Beänh phaùt vaøo muøa xuaân, muøa ñoâng. Phoøng trò beänh - Coù theå duøng nöôùc muoái NaCl 2-3% taém cho caù 5-15 phuùt. Duøng formalin noàng ñoä 200-250 ppm (200-250 ml/m3) taém trong 30-60 phuùt hoaëc noàng ñoä 20-25 ppm (2025 ml/m3) phun xuoáng ao. - Duøng saûn phaåm SEAWEED lieàu 2-2,5 lít/ 1.000 m3 nöôùc ao, moãi tuaàn xöû lyù 1 laàn trong 2-3 tuaàn. -16- -17- - Duøng formalin noàng ñoä 200-250 ppm (200-250 ml/m3) taém trong 30-60 phuùt hoaëc phun xuoáng ao vôùi noàng ñoä 20-25 ppm(20-25 ml/m3), 2 laàn/tuaàn. - Keát hôïp duøng saûn phaåm NOVA-PRAZI FISH troän vaøo thöùc aên vôùi lieàu 1,5kg/ 200kg thöùc aên hoaëc 1,5kg/ 5 taán caù, cho aên lieân tuïc 3-5 ngaøy. - Ngoaøi ra caàn duøng theâm 1 soá saûn phaåm thuoác boå nhö: SORBIMIN, HEPATOL, NOVAC 10% 5. Beänh do saùn laù ñôn chuû 16 moùc (Dactylogyrus), saùn laù 18 moùc (Gyrodactylus) Phaân boá vaø lan truyeàn beänh Raän caù kyù sinh ôû nhieàu loaøi caù nuoâi. Caù roâ phi nuoâi maät ñoä daøy, raän caù kyù sinh gaây cheát vôùi tyû leä khaù cao ôû caùc ao nuoâi nöôùc lôï hoaëc nöôùc ngoït. Phoøng trò beänh + Duøng saûn phaåm SEAWEED lieàu 2-2,5 lít/ 1.000 m3 nöôùc ao, moãi tuaàn xöû lyù 1 laàn trong 2-3 tuaàn. + Hoaëc duøng KMnO4 noàng ñoä 3-5 ppm (3-5g/m3) phun xuoáng ao. Taùc nhaân gaây beänh: Saùn laù ñôn chuû thuoäc 2 gioáng Dactylogyrus vaø Gyrodactylus gaây neân. Daáu hieäu beänh lyù: Saùn laù kyù sinh treân da vaø mang caù, laøm cho mang vaø da caù tieát ra nhieàu dòch nhôøn aûnh höôûng ñeán hoâ haáp caù. Toå chöùc da vaø mang coù saùn kyù sinh bò vieâm loeùt neân taïo ñieàu kieän cho vi khuaån, naám vaø moät soá sinh vaät xaâm nhaäp gaây beänh. - Ngoaøi ra caàn duøng theâm 1 soá saûn phaåm thuoác boå nhö: HEPATOL, SORBIMIN Phaân boá vaø lan truyeàn beänh 7 Beänh naám thuyû mi Caù coù theå bò beänh khi öông gioáng vôùi maät ñoä daøy vaø coù theå gaây cheát haøng loaït trong giai hoaëc beå öông. Beänh phaùt vaøo muøa xuaân, muøa thu, muøa ñoâng. - Beänh thöôøng gaëp ôû caù roâ phi laø beänh naám thuyû mi. Do caù khoâng chòu reùt neân thöôøng chui xuoáng buøn traùnh reùt, ngöøng aên vaø laäp töùc bò naám thuyû mi taán coâng. Khi cheát caù noåi leân maët nöôùc. Phoøng trò beänh + Duøng saûn phaåm SEAWEED lieàu 2-2,5 lít/ 1.000 m3 nöôùc ao, moãi tuaàn xöû lyù 1 laàn trong 2-3 tuaàn. + Hoaëc duøng nöôùc muoái NaCl 2-3% taém cho caù 5-15 phuùt. +Hoaëc duøng KMnO4 noàng ñoä 20 ppm (20g/m3) taém cho caù 15 -30 phuùt. - Keát hôïp duøng saûn phaåm NOVA-PRAZI FISH troän vaøo thöùc aên vôùi lieàu 1,5kg/200kg thöùc aên hoaëc 1,5kg/5 taán caù, cho aên lieân tuïc 3-5 ngaøy. - Ngoaøi ra caàn duøng theâm 1 soá saûn phaåm thuoác boå nhö: HEPATOL, NOVA-MINLEC FOR FISH. 6. Beänh raän caù Taùc nhaân gaây beänh: Raän caù Argulus spp. Daáu hieäu beänh lyù: Raän caù thöôøng kyù sinh ôû vaây, mang caù roâ phi, laøm cho da caù bò vieâm loeùt, taïo ñieàu kieän cho vi khuaån, naám, kyù sinh truøng khaùc xaâm nhaäp, vì vaäy neân noù thöôøng cuøng löu haønh vôùi beänh ñoám traéng, beänh ñoám ñoû, lôû loeùt neân daãn ñeán laøm caù cheát haøng loaït. Caù bò raän kyù sinh coù caûm giaùc ngöùa ngaùy, vaän ñoäng maïnh treân maët nöôùc, bôi loäi cuoàng daïi, cöôøng ñoä baét moài giaûm. -18- - Keát hôïp duøng saûn phaåm NOVA-PRAZI FISH troän vaøo thöùc aên vôùi lieàu 1,5kg/200kg thöùc aên hoaëc 1,5kg/5 taán caù, cho aên lieân tuïc 3-5 ngaøy. Phoøng beänh: Caàn cho caù aên ñaày ñuû dinh döôõng. Maët khaùc caàn coù bieän phaùp traùnh ñoâng cho caù nhö: + Xaùc ñònh muøa vuï nuoâi khoâng naèm vaøo muøa ñoâng. + Ñaøo ao caù truù ñoâng. + Xöû lyù ao caù tröôùc khi ñöa vaøo truù ñoâng: taåy doïn, dieät tröø maàm beänh, loïc vaø kieåm tra chaát löôïng nöôùc vaøo. + Thöôøng xuyeân theo doõi chaát löôïng nöôùc, traùnh gaây oâ nhieãm nöôùc ao. Ñònh kyø 10-15 ngaøy duøng saûn phaåm SEAWEED hoaëc CIDEX-4 ñeå xöû lyù nöôùc ao phoøng beänh. + Ñeå phoøng beänh do naám thuyû mi, ao öông nuoâi phaûi ñöôïc taåy doïn kyõ sau moãi vuï nuoâi. Khi caù bò xaây xaùt caàn phaûi taém muoái tröôùc khi thaû nuoâi. Ñieàu trò: - Duøng SEAWEED 2-2,5 lít/ 1.000 m3 nöôùc, moãi 5-7 ngaøy xöû lyù 1 laàn, cho ñeán khi heát beänh. Keát hôïp duøng theâm ZEOFISH + NB 25 ñeå nguoàn nöôùc ao toát vaø oån ñònh. Ngoaøi ra coøn coù theå gaëp ôû roâ phi moät soá beänh khoâng laây lan hoaëc möùc ñoä laây lan chaäm nhö beänh vieâm boùng hôi. Hieän töôïng caù cheát haøng loaït do nöôùc ao quaù “beùo”, taûo phuø du phaùt trieån maïnh, nhaát laø taûo tanh caù (Anabaena) laøm cho nöôùc ao coù maøu xanh -19- saãm, deã gaây neân hieän töôïng thieáu oxy vaøo ban ñeâm vaø saùng sôùm. Caùc beänh do thieáu dinh döôõng hoaëc dinh döôõng khoâng caân ñoái laøm cho caù sinh tröôûng chaäm nhö thieáu keõm (Zn) seõ gaây beänh ñuïc nhaân maét, thieáu canxi laøm boä xöông yeáu vaø coù theå gaây teâ lieät. Do vaäy caàn phaûi cho caù aên ñaày ñuû caùc thaønh phaàn dinh döôõng vaø khoaùng vi löôïng (NOVA-C, NOVA-CALPHOS, NOVA FISH PREMIX…) ñeå taêng cöôøng söùc khoeû cuûa caù trong ao. Khi nuoâi caù roâ phi trong moâi tröôøng nöôùc lôï cuõng caàn ñeà phoøng tröôøng hôïp ñoä maën cuûa nöôùc cao treân 250/00 keùo daøi vaø nhieät ñoä nöôùc thaáp hôn 23-24oC thì caù roâ phi coù theå bò beänh lôû loeùt vaø coù theå gaây thieät haïi lôùn veà kinh teá. Chöõa trò beänh naøy khaù ñôn giaûn, chæ caàn giaûm ñoä maën xuoáng coøn 8-100/00 trong khoaûng 10 ngaøy laø beänh seõ giaûm daàn vaø khoûi maø khoâng caàn tôùi baát cöù moät loaïi thuoác khaùng sinh naøo. Coâng taùc phoøng beänh cho caù luoân phaûi ñöôïc chuù yù ñuùng möùc. Ao nuoâi phaûi ñöôïc taåy doïn saïch seõ, dieät maàm beänh vaø caùc sinh vaät gaây beänh cho caù trong ao baèng caùch boùn voâi tröôùc khi thaû caù. Trong quaù trình nuoâi phaûi thöôøng xuyeân theo doõi söï bieán ñoåi caùc yeáu toá moâi tröôøng vaø hoaït ñoäng cuûa caù nhö möùc ñoä aên moài, hoaït ñoäng bôi loäi vaøo saùng sôùm ñeå coù bieän phaùp xöû lyù kòp thôøi. Khi phaùt hieän beänh caù neân tuaân theo söï höôùng daãn chöõa trò cuûa caùn boä chuyeân moân, khoâng neân töï chöõa trò, khoâng neân duøng thuoác khaùng sinh moät caùch böøa baõi. KYÕ THUAÄT NUOÂI CAÙ TRAÉM COÛ I. ÑAËC ÑIEÅM SINH HOÏC Caù traém coû (Ctenopharyngodon idella) laø moät loaøi caù thuoäc hoï caù cheùp (Cyprinidae), loaøi duy nhaát cuûa gioáng Ctenopharyngodon. Caù lôùn coù theå daøi tôùi 1,5 meùt, naëng 45 kg vaø soáng tôùi 21 naêm. 1. Ñaëc ñieåm nhaän daïng Thaân caù traém coû thon daøi vaø coù daïng hình truï, buïng troøn, thoùt laïi ôû gaàn ñuoâi; chieàu daøi lôùn gaáp 3,6-4,3 laàn chieàu cao cuûa thaân vaø gaáp 3,8-4,4 laàn cuûa chieàu daøi ñaàu; chieàu daøi cuûa ñuoâi lôùn hôn chieàu roäng cuûa noù; ñaàu trung bình; mieäng roäng vaø coù daïng hình cung; haøm treân daøi vaø roäng hôn haøm döôùi, phaàn cuoái cuûa noù coù theå saùt xuoáng phía döôùi maét; caùc neáp mang ngaén vaø thöa thôùt (15-19); vaûy lôùn vaø coù daïng hình troøn. Haäu moân gaàn vôùi vaây haäu moân; maøu cô theå: phaàn hoâng maøu vaøng luïc nhaït, phaàn löng maøu naâu saãm; buïng maøu traéng xaùm nhaït. 2. Phaân boá · Moâi tröôøng: Nöôùc ngoït; ñoä saâu sinh soáng töø 0 ñeán 30 m trong caùc soâng, ao hoà vaø trong caùc ao nuoâi nhaân taïo. Chuùng sinh soáng ôû taàng nöôùc giöõa vaø thaáp, öa nöôùc saïch. · Nhieät ñoä: 0 - 35°C · Vó ñoä: 65°Baéc - 25°Nam Coù theå nuoâi caù traém coû trong caùc ao thaâm canh vaø baùn thaâm canh, cuõng nhö trong caùc loàng hay beø nuoâi nhaân taïo. 3. Sinh saûn Trong ñieàu kieän töï nhieân, caù traém coû laø loaïi caù baùn di cö. Ñeán muøa sinh saûn chuùng di cö leân ñaàu nguoàn caùc con soâng ñeå ñeû. Nöôùc chaûy vaø söï thay ñoåi möïc nöôùc laø caùc ñieàu kieän moâi tröôøng thieát yeáu ñeå kích thích caù ñeû töï nhieân. Trong ñieàu kieän nhaân taïo, -20- -21- vieäc ñeû tröùng phaûi nhôø tôùi söï tieâm hooùc moân sinh duïc (nhö LHRH-a, naõo thuøy caù meø) cuõng nhö taïo ra söï chuyeån ñoäng cuûa nöôùc trong caùc khu vöïc nuoâi caù sinh saûn laø caùc beå ñeû baèng xi maêng ñöôøng kính 6-10 meùt, möïc nöôùc saâu 2 meùt. Caù ñaït ñeán ñoä tuoåi tröôûng thaønh coù khaû naêng sinh saûn sau 4-5 naêm. 4. Thöùc aên ñöôïc. Cho caù aên theâm caùm gaïo, caùm ngoâ... Cöù 100 con cho aên töø 2 ñeán 3 kg thöùc aên xanh, sau taêng daàn theo söï lôùn leân cuûa caù baèng caùch theo doõi haèng ngaøy. Muoán taêng troïng 1kg thòt caù traém coû caàn töø 30-40kg thöùc aên xanh nhö: rong, coû, beøo... Vôùi coû töôi cho aên 30-40% troïng löôïng thaân; vôùi rong, beøo cho aên 70% troïng löôïng thaân. Quaûn lyù ao: Caù traém coû soáng ôû taàng nöôùc giöõa, thöùc aên chính laø thöïc vaät nhö coû thaân meàm, rau, beøo daâu, beøo taám, laù chuoái, laù saén, caây chuoái non baêm nhoû, rong, thaân caây ngoâ non. Caù traém coû cuõng aên caùc loaïi boät ngoâ, khoai, saén, caùm gaïo vaø thöùc aên vieân. Caù nuoâi sau 10 - 12 thaùng ñaït troïng löôïng töø 0,8 - 1,5 kg/con (trung bình 1 kg moãi con). - Theo doõi thöôøng xuyeân bôø ao, coáng thoaùt nöôùc, xem möïc nöôùc ao vaøo caùc buoåi saùng. - Vaøo saùng sôùm theo doõi xem caù coù bò noåi ñaàu vì ngaït thôû khoâng, caù coù noåi ñaàu keùo daøi khoâng. Neáu coù, taïm döøng cho aên vaø thay hoaëc theâm nöôùc vaøo ao. II. NUOÂI AO: - Khi thaáy caù bò beänh hoaëc cheát raûi raùc caàn hoûi caùn boä kyõ thuaät hoaëc khuyeán ngö ñeå bieát caùch xöû lyù. 1. Taåy doïn ao: 4. Thu hoaïch - Taùt hoaëc thaùo caïn, doïn saïch coû, tu söûa bôø, ñaêng coáng, veùt buøn neáu löôïng buøn quaù nhieàu. - Sau 5 ñeán 6 thaùng nuoâi coù theå ñaùnh tæa soá caù lôùn ñeå aên hoaëc baùn vaø thaû buø caù gioáng ñeå taêng naêng suaát nuoâi. Phaûi ghi laïi soá löôïng caù ñaõ thu vaø thaû laïi sau moãi laàn ñaùnh tæa (ghi caû soá con vaø soá kg caù). Boùn voâi khaép ñaùy ao ñeå dieät caù taïp baèng Saponin vaø caùc maàm beänh baèng caùch raûi ñeàu töø 7 ñeán 10 kg voâi boät cho 100 meùt vuoâng ñaùy ao. - Sau taåy voâi 3 ngaøy, boùn loùt baèng caùch raûi ñeàu khaép ao töø 20 - 30 kg phaân chuoàng vaø 50 kg laù xanh cho 100 meùt vuoâng (loaïi laù caây thaân meàm ñeå laøm phaân xanh). Laù xanh ñöôïc baêm nhoû raûi ñeàu khaép ñaùy ao, vuøi vaøo buøn hoaëc boù thaønh caùc boù nhoû töø 5 ñeán 7 kg dìm ôû goùc ao. - Laáy nöôùc vaøo ao ngaäp töø 0,3 - 0,4 meùt, ngaâm 5 ñeán 7 ngaøy, vôùt heát baõ xaùc phaân xanh, laáy nöôùc tieáp vaøo ao ñaït ñoä saâu 1 meùt. Caàn phaûi loïc nöôùc vaøo ao baèng ñaêng hoaëc löôùi ñeà phoøng caù döõ, caù taïp xaâm nhaäp. 2. Thaû caù gioáng - Cuoái naêm thu toaøn boä caù (coù theå choïn nhöõng caù nhoû giöõ laïi laøm gioáng cho vuï nuoâi sau). Sau khi thu hoaïch toaøn boä phaûi ghi laïi saûn löôïng caù thu ñöôïc (bao goàm caû caù ñaùnh tæa vaø caù thu cuoái naêm) nhaèm sô boä haïch toaùn trong quaù trình nuoâi ñeå coù cô sôû cho ñaàu tö tieáp ôû vuï nuoâi sau. III. NUOÂI ÔÛ LOÀNG BEØ TREÂN SOÂNG, HOÀ: Loàng coù daïng hình khoái chöõ nhaät hoaëc muøng, kích thöôùc daøi x roäng x cao = 3m x 2m x 1,7m hoaëc 4m x 3m x 1,7m - Loàng laøm baèng tre hoùp caû caây, goã hoaëc nhöïa composite. Hai ñaàu ñeå khe hôû töø 0,5 - 1 cm ñeå nöôùc löu thoâng deã daøng, hai maët beân vaø ñaùy thöôøng baèng vaùn goã khít khoâng ñeå loït thöùc aên. - Coù 2 thôøi kyø thaû caù gioáng : + Vuï xuaân töø thaùng 2 ñeán thaùng 3; + Vuï thu töø thaùng 8 ñeán thaùng 9. - Caàn thaû caù gioáng lôùn, khoeû maïnh, khoâng xaây xaùt, khoâng nhieãm beänh. - Maät ñoä thaû töø 1 - 2 con cho 1 meùt vuoâng. Côõ caù thaû 8-10cm. 3. Quaûn lyù - chaêm soùc ao + Do nuoâi ôû soâng neân toác ñoä doøng chaûy 0,2 - 0,3 m/giaây. Ñaët moãi cuïm 20 loàng, caùc cuïm caùch nhau 150 - 200 m. + Nuoâi ôû hoà chöùa nöôùc löu thoâng 0,1 - 0,2 m/giaây. Nuoâi cuïm 15 loàng, caùc cuïm ñaët caùch nhau 200 - 300 m. - Tröôùc khi thaû caù gioáng vaøo nuoâi, loàng beø phaûi ñöôïc caûi taïo, veä sinh. Thöùc aên: Thöùc aên xanh goàm : caùc loaïi coû, rong, beøo taám, beøo daâu, laù chuoái, laù saén neân cho caù aên ñuû haøng ngaøy. Sau khi caù aên caàn vôùt boû caùc coïng coû, caây, laù giaø caù khoâng aên - Ñoái vôùi loàng beø phaûi coï röûa saïch, phôi khoâ vaø duøng nöôùc voâi hoaëc Clorua voâi phun ñeàu toaøn boä loàng nuoâi caù. Sau ñoù phôi khoâ 1 - 2 ngaøy, coï röûa saïch vaø haï thuyû. Loàng ñaët ngaäp nöôùc 1,2 - 1,5 m, caùch ñaùy 3 - 4 m. -22- -23- 1/ Tieâu chuaån caù gioáng, maät ñoä nuoâi - Tieâu chuaån caù gioáng: + Ngoaïi hình caân ñoái, khoâng dò hình, vaây, vaåy hoaøn chænh, côõ ñoàng ñeàu, bôi loäi nhanh nheïn. + Khoâng coù daáu hieäu beänh lyù. - Tröôøng hôïp caù traém coû bò beänh xuaát huyeát do vi ruùt: daáu hieäu beänh lyù laø xoang mieäng, xoang mang, naép mang, maét vaø goác vaây ñeàu xuaát huyeát, ñaëc bieät laø döôùi lôùp da xuaát huyeát, caù bò naëng toaøn thaân xuaát huyeát, troùc vaåy vaø lôùp da cuûa caù laøm cô döôùi da coù maøu ñoû. Quan saùt beân trong thaønh ruoät xuaát huyeát cuïc boä nhöng khoâng hoaïi töû. Caù bò beänh 3 – 5 ngaøy coù theå cheát vôùi tæ leä töø 60 – 80%, nhieàu ao tæ leä cheát ñeán 100%. - Caù traém coû lôùn treân 2 tuoåi neáu nhieãm beänh, daáu hieäu xuaát huyeát khoâng roõ raøng. Beänh thöôøng keát hôïp vôùi beänh vieâm ruoät do vi khuaån laøm cho ruoät hoaïi töû vaø sinh hôi, ñoàng thôøi thaáy trieäu chöùng haäu moân vieâm ñoû. + Kích côõ caù 8-10cm. - Maät ñoä nuoâi: + Nuoâi trong loàng beø thaû caù vôùi maät ñoä 70 - 80 con/m3. Caù coù troïng löôïng lôùn hôn thì thaû vôùi maät ñoä 30-50 con/m3. - Tröôùc khi thaû caù xuoáng ao, caù gioáng ñöôïc taém trong nöôùc muoái 3% töø 3 - 5 phuùt. - Thôøi vuï nuoâi: ôû mieàn Baéc baét ñaàu töø thaùng 4, ôû mieàn Nam coù theå nuoâi quanh naêm. 2. Thöùc aên vaø cheá ñoä cho aên: Gioáng tröôøng hôïp nuoâi trong ao. 3. Chaêm soùc caù nuoâi - Theo doõi hoaït ñoäng cuûa caù: Hình 1.1: Vaåy ruïng vaø xuaát hieän caùc ñoám ñoû treân thaân (ñaëc bieät lôùp döôùi da xuaát huyeát), ruoät xuaát huyeát cuïc boä, khoâng hoaïi töû. + Thöôøng xuyeân kieåm tra hoaït ñoäng cuûa caù, neáu thaáy caù bôi loäi khaùc thöôøng phaûi vôùt leân kieåm tra. 1.2.Taùc nhaân gaây beänh: 2 taùc nhaân +Neáu noåi ñaàu do thieáu oâxy phaûi keùo loàng ra xa khu vöïc moâi tröôøng oâ nhieãm. Coù theå taêng cöôøng suïc khí laøm taêng löôïng oâxy hoøa tan. + Beänh do Reovirus gaây ra. Beänh xuaát hieän ôû caù traém coû, côõ caù chuû yeáu < 1 tuoåi, gaây taùc haïi raát lôùn ôû caùc vuøng nuoâi taïi mieàn Baéc vaø khu vöïc Taây Nguyeân. + Kieåm tra saøn aên ñeå xaùc ñònh khaû naêng baét moài cuûa caù ñeå ñieàu chænh thöùc aên. + Beänh do vi khuaán : Streptococcus spp... + Cöù 3 ngaøy veä sinh loàng caù 1 laàn vaø kieåm tra loàng. 1.3. Phaân boá vaø lan truyeàn beänh IV. PHOØNG TRÒ BEÄNH CHO CAÙ NUOÂI 1. Beänh xuaát huyeát ôû caù traém coû 1.1. Daáu hieäu beänh lyù: - Da caù coù maøu toái saãm, caù noåi lôø ñôø treân taàng maët. - Caù traém coû bò beänh xuaát huyeát do vi khuaån: coù caùc daáu hieäu beänh lyù nhö vaåy ruïng vaø bong ra, caùc vaây xô raùch, tia vaây cuït daàn, xuaát hieän caùc ñoám ñoû treân thaân vaø caùc goác vaây quanh mieäng, daàn daàn caùc veát loeùt aên saâu vaøo cô theå. Khi giaûi phaãu vaø quan saùt caù bò beänh ta thaáy ruoät chöùa ñaày hôi, thaønh ruoät xuaát huyeát, nhieàu choã bò hoaïi töû. Caù bò beänh töø 1 – 2 tuaàn coù theå cheát vôùi tæ leä töø 30 – 40%. -24- + Beänh xuaát huyeát do virus ôû caù traém coû xaûy ra ôû raát nhieàu nôi treân theá giôùi, nôi naøo nuoâi caù traém coû, thì ôû ñoù coù beänh naøy. Maàm beänh virus laây nhieãm vaøo caù khoeû chuû yeáu töø caù beänh vaø caù mang virus. Caù beänh sau khi cheát, virus phaùt taùn ôû trong nöôùc, caùc chaát thaûi vaø dòch nhôùt cuûa caù beänh ñeàu mang virus. Beänh xuaát huyeát cuûa caù traém coû laø beänh cuûa vuøng nöôùc aám. Thoâng thöôøng phaùt beänh khi nhieät ñoä nöôùc töø 25-320C. Muøa vuï xuaát hieän beänh thöôøng vaøo cuoái cuoái xuaân ñaàu heø (thaùng 3 ñeán thaùng 5) vaø muøa thu (töø thaùng 8 ñeán thaùng 10) khi nhieät ñoä nöôùc töø 25-300C. Trong ñieàu kieän naøy, beänh xuaát hieän nhieàu vaø gaây cheát caù haøng loaït. - Beänh coù theå xaûy ra ôû 2 daïng: + Daïng caáp tính: beänh phaùt trieån raát nhanh vaø traàm troïng, caù bò beänh sau 3-5 ngaøy coù theå cheát, tyû leä cheát 60-80%; ôû nhieàu ao, loàng caù cheát 100%. Beänh xuaát hieän chuû yeáu ôû -25- caù côõ 4-25cm, ñaëc bieät laø côõ 15-25cm (0,3-0,4kg/con). Möùc ñoä nghieâm troïng nhaát xaûy ra khi nuoâi ôû maät ñoä daøy nhö nuoâi caù loàng vaø öông caù gioáng. + Daïng maõn tính: Beänh phaùt trieån töông ñoái chaäm, caù cheát raûi raùc trong suoát muøa phaùt beänh, hieän töôïng caù cheát khoâng coù ñænh cao roõ raøng. Beänh maõn tính thöôøng xuaát hieän ôû ao caù gioáng, nuoâi ôû dieän tích lôùn vaø maät ñoä thöa. 1.4. Phoøng vaø trò beänh + AÙp duïng bieän phaùp phoøng beänh toång hôïp: veä sinh loàng, ao nuoâi kyõ löôõng tröôùc khi nuoâi. Duøng voâi hoaø vaøo nöôùc roài taït ñeàu xuoáng ao vôùi noàng ñoä 2kg/100m2 (2 laàn/thaùng) hoaëc ñònh kyø duøng AVAXIDE ñeå tieâu dieät maàm beänh. Vaøo muøa beänh, neân duøng NOVAC boå sung vaøo thöùc aên cho caù vaø cho aên lieân tuïc. + Khi caù bò beänh neân troän thuoác FLOR 2000 hoaëc NOVA-SULTRIM 240 hoaëc NOVAFLORDOX FOR FISH hoaëc COTRIMIN vaøo thöùc aên, cho aên 5-7 ngaøy lieân tuïc. 2. Beänh ñoám ñoû ôû caù traém coû 2.1. Daáu hieäu beänh lyù - Ñaàu tieân caù keùm aên hoaëc boû aên, noåi lôø ñôø treân maët nöôùc, vaåy bong ra, da maøu toái saãm, caù maát nhôùt, haäu moân vieâm ñoû loài ra ngoaøi, xuaát huyeát treân thaân, quanh mieäng hay ôû caùc goác vaây, caùc ñoám ñoû aên saâu vaøo cô, caù coù muøi tanh ñaëc tröng. - Daáu hieäu beân trong: ruoät coù theå chöùa ñaày hôi, thaønh ruoät xuaát huyeát, nhieàu choã bò hoaïi töû, xoang buïng chöùa nhieàu dòch nhôøn hoâi thoái (coøn goïi laø beänh vieâm ruoät). Gan taùi nhôït, maät ñen thaãm, thaän nhuõn. 2.3. Phaân boá vaø lan truyeàn beänh - Beänh xuaát hieän quanh naêm nhöng thöôøng gaëp nhaát laø vaøo muøa xuaân vaø muøa thu ôû mieàn Baéc vaø muøa möa ôû mieàn Nam. - Vieâm ruoät caù traém coû thöôøng xaûy ra khi moâi tröôøng nöôùc vaø thöùc aên khoâng saïch seõ. 2.4. Phoøng vaø trò beänh: * Phoøng beänh: + Ñaûm baûo moâi tröôøng saïch, khoâng bò oâ nhieãm höõu cô. Vaøo muøa beänh ñònh kyø moãi 15 ngaøy duøng 1 ñôït thuoác NOVA-FLOR 5000 hoaëc NOVA-THIACOL, keát hôïp duøng NOVA-C troän vaøo thöùc aên cho caù aên lieân tuïc trong 3 ngaøy. Söû duïng caùc thuoác treân ñònh kyø 1 laàn/thaùng vaøo muøa khoâng beänh. + Xöû lyù nguoàn nöôùc ao nuoâi: ñònh kyø 15 ngaøy duøng 1 ñôït thuoác vaøo muøa caù deã maéc beänh vaø 1 thaùng/laàn vaøo muøa khaùc. Coù theå duøng 1 trong caùc saûn phaåm cuûa coâng ty LD TNHH ANOVA nhö: BKC 800, AVAXIDE, CIDEX 4. * Trò beänh: KEÁT HÔÏP XÖÛ LYÙ NGUOÀN NÖÔÙC AO NUOÂI VAØ TROÄN KHAÙNG SINH CHO CAÙ AÊN XÖÛ LYÙ NÖÔÙC AO: Kieåm tra chaát löôïng nöôùc, pH. Duøng saûn phaåm AVAXIDE hoaëc CIDEX-4 xöû lyù ao moãi tuaàn 1 laàn vaø sau khi söû duïng 48giôø neân duøng theâm cheá phaåm sinh hoïc NB-25 ñeå xöû lyù neàn ñaùy ao, giuùp ao nuoâi saïch hôn. KEÁT HÔÏP TROÄN THÖÙC AÊN CAÙC SAÛN PHAÅM TRÒ BEÄNH: + Ngaâm caù gioáng baèng NOVA-FLOR 500 vôùi lieàu löôïng 5-10ml/m3 nöôùc ao (töông ñöông 0,25-0,5ppm) trong khoaûng 20-60 phuùt. Neân suïc khí lieân tuïc trong thôøi gian ngaâm caù. + Caù thòt: duøng NOVA-FLORDOX FOR FISH hoaëc duøng FLOR 2000 + COTRIMIN troän vaøo thöùc aên, cho aên lieân tuïc trong 5–7 ngaøy. Hình 2.1: Ruoät caù bò xuaát huyeát, nhieàu choã bò hoaïi töû, maät ruoät ñen thaãm. + Coù theå duøng rau sam röûa saïch baèng nöôùc muoái 3%, cho aên lieân tuïc trong 6 ngaøy vôùi lieàu duøng töø 1,5 – 3kg rau/100kg caù. Ñoái vôùi caù gioáng thì caàn baêm nhoû roài cho caù aên. 2.2. Taùc nhaân gaây beänh * LÖU YÙ: Beänh do caùc loaøi vi khuaån Aeromonas di ñoäng, bao goàm A.hydrophyla, A.caviae, A.sorbria. Caùc vi khuaån Aeromonas di ñoäng ñeàu phaân laäp ñöôïc töø caù nöôùc ngoït nhieãm beänh, thöôøng gaëp nhaát laø loaøi A.hydrophila. Ngoaøi ra coù theå gaëp vi khuaån gram aâm Pseudomonas fluorescens hoaëc Proteus rettgeri. Beänh ñoám ñoû coøn goïi laø beänh vieâm ruoät ôû caù traém coû. Beänh thöôøng gaëp ôû caù traém coû treân 1 tuoåi, neân coøn goïi beänh vieâm ruoät caù traém coû 2 tuoåi vaø laø loaïi beänh ñöôøng ruoät. + Sau khi caù heát beänh neân söû duïng saûn phaåm PROBIO FISH + NOVA-C hoaëc NOVAZYME F + NOVA-C troän vaøo thöùc aên cho caù aên lieân tuïc 7 ngaøy ñeå khoâi phuïc laïi heä tieâu hoùa cho caù, giuùp caù tieâu hoùa toát thöùc aên vaø phaùt trieån nhanh. -26- + Trong thôøi gian caù beänh neân cho aên löôïng thöùc aên vöøa ñuû ñeå traùnh laõng phí vaø laøm dô nguoàn nöôùc ao nuoâi. -27- 3. Beänh truøng moû neo: a Phoøng beänh: - Taåy doïn ao vaø boùn voâi tröôùc khi thaû caù. Thöôøng xuyeân thay nöôùc. b - Ñònh kyø dieät khuaån 15 ngaøy/laàn baèng AVAXIDE hoaëc NOVADINE. - Neáu coù ñieàu kieän duøng men vi sinh xöû lyù ñaùy vaø nöôùc nhö NB 25 + ZEOFISH sau khi duøng thuoác saùt khuaån nöôùc ao 48giôø. Hình 4.3: a: Truøng moû neo kyù sinh döôùi buïng b: con truøng moû neo Trò beänh: Troän NOVA-SULTRIM 240 hoaëc COTRIMIN hoaëc FLOR 2000 vaøo thöùc aên vaø duøng lieân tuïc 5-7 ngaøy. 5. Beänh naám thuûy mi Trieäu chöùng: Nguyeân nhaân: - Xuaát hieän nhöõng noát ñoû, xuaát huyeát, caùc vuøng bò vieâm loeùt treân mình caù. - Caù thöôøng gaày yeáu, ñaàu to, da maát daàn maøu saéc bình thöôøng, bôi lôø ñôø, chaäm chaïp, phaûn öùng keùm vôùi ngöôøi vaø caùc sinh vaät ñòch haïi. Phoøng beänh: - Thöôøng xuyeân thay nöôùc. - Ñònh kyø dieät khuaån 15 ngaøy/laàn: duøng AVAXIDE hoaëc CIDEX-4. Trò beänh: - Thay 1/3 hoaëc 1/2 löôïng nöôùc ao neáu coù theå vaø tieán haønh xöû lyù nöôùc ao baèng SEAWEED vôùi lieàu 2-2,5 lít/1.000 m3 nöôùc, moãi 5-7 ngaøy söû duïng 1 laàn, trong 2-3 tuaàn. - Keát hôïp troän theâm vaøo thöùc aên saûn phaåm NOVA-PRAZI FISH 1,5kg/200kg thöùc aên hoaëc 1,5kg/5 taán caù, cho aên lieân tuïc 3-5 ngaøy. vôùi lieàu 4. Beänh truøng baøo töû: Khi caù bò beänh loã haäu moân coù dòch maøu vaøng do quaù trình sinh saûn cuûa Eimeria sinh ra nhieàu lieät truøng phaù hoaïi vaùch cuûa thaønh ruoät, laøm toån thöông toå chöùc ruoät. Ñeå khaúng ñònh ta neân laáy dòch ruoät ra ñeå kieåm tra döôùi kính hieån vi. Theo moät soá taøi lieäu cuûa Lieân Xoâ, Trung Quoác ... thì gioáng Eimeria kyù sinh treân moät soá gioáng caù nuoâi vaø chuû yeáu kyù sinh treân caù lôùn, gaây taùc haïi nghieâm troïng laøm cheát caù. Eimeria khi ra moâi tröôøng nöôùc soáng khaù laâu, baøo nang laéng xuoáng trong thuyû vöïc hay laãn trong coû caây, thöùc aên neân caù aên vaøo nhieãm tröïc tieáp khoâng qua kyù chuû trung gian. Nhieät ñoä nöôùc 24300C thích hôïp cho Eimeria sinh saûn. Beänh phaùt trieån maïnh vaøo muøa heø. Eimeria coù voû cöùng bao ngoaøi vaø coù theå toàn taïi döôùi ñaùy ao hoà, khi gaëp ñieàu kieän thuaän lôïi seõ phaùt trieån vì theá tieâu dieät hoaøn toaøn raát khoù khaên. Vì vaäy caàn chuù yù caùc bieän phaùp phoøng beänh toång hôïp. -28- - Beänh gaây ra do 4 gioáng naám Leptolegnia, Aphanomyces, Saprolegnia vaø Achlya, gaây haïi nhieàu ñoái vôùi caù nuoâi giai ñoaïn caù con, caù thòt vaø tröùng caù. - Beänh thöôøng xaûy ra vaøo muøa möa vaø khi nhieät ñoä thaáp (1820oC), ñaëc bieät khi caù bò xaây xaùt hoaëc do vieâm nhieãm ngoaøi da. Hình 4.5: caù bò naám thuûy mi Trieäu chöùng: - Khi caù bò naám thuyû mi kyù sinh, maét thöôøng khoù nhìn thaáy, phaàn cuoái cuûa sôïi naám ñaâm saâu vaøo thòt caù, phaàn ñaàu sôïi naám lô löûng trong nöôùc vaø coù maøu traéng. - Caù coù caûm giaùc ngöùa ngaùy, gaày vaø ñen saäm ñi, beänh thöôøng xaûy ra ôû caù ñaõ bò toån thöông cô theå. - Khi caù bò naám thuûy mi kyù sinh, treân da xuaát hieän vuøng traéng xaùm tua tuûa nhöõng sôïi naám nhoû, meàm taïo thaønh nhöõng buùi traéng nhö boâng coù theå nhìn thaáy baèng maét thöôøng. Tröùng caù bò beänh coù maøu traéng ñuïc. Phoøng beänh: AÙp duïng bieän phaùp phoøng chung vaø xöû lyù nguoàn nöôùc ao nuoâi toát. Ñònh kyø 7-10 ngaøy söû duïng saûn phaåm SEAWEED hoaëc CIDEX-4 xöû lyù nguoàn nöôùc ao nuoâi. Ñeå phoøng beänh do naám thuyû mi, ao öông nuoâi phaûi ñöôïc taåy doïn kyõ sau moãi vuï nuoâi. Khi caù bò xaây xaùt caàn phaûi taém muoái tröôùc khi thaû nuoâi. -29- FLOR 2000 Ñieàu trò: ÑAËC TRÒ BEÄNH ÑOÁM ÑOÛ, GAN THAÄN COÙ MUÛ * Xöû lyù nguoàn nöôùc ao nuoâi: - Duøng SEAWEED 2-2,5 lít/ 1.000 m3 nöôùc, moãi 5-7 ngaøy xöû lyù 1 laàn cho ñeán khi heát beänh. Keát hôïp duøng theâm ZEOFISH + NB 25 ñeå nguoàn nöôùc ao toát vaø oån ñònh. 6 Beänh raän caù Taùc nhaân gaây beänh: Truøng thöôøng gaây thuoäc gioáng Argulus, maøu traéng ngaø, coù hình daïng gioáng con reäp neân coøn goïi laø raän caù hoaëc boï caù, boï veø, nhaän thaáy ñöôïc baèng maét thöôøng. Daáu hieäu beänh: Truøng kyù sinh baùm treân da, huùt maùu caù ñoàng thôøi phaù huyû da, laøm vieâm loeùt taïo ñieàu kieän cho caùc maàm beänh khaùc taán coâng. THAØNH PHAÀN: Florphenicol COÂNG DUÏNG: FLOR 2000 laø loaïi thuoác khaùng sinh daïng dung dòch, chuyeân duøng ñeå phoøng ngöøa vaø ñieàu trò caùc beänh nhieãm khuaån treân caù nhö: - Beänh ñoám ñoû, xuaát huyeát, lôû loeùt toaøn thaân. - Beänh söng chöôùng buïng, nhieãm truøng ñöôøng ruoät, gan thaän coù muû. - Beänh traéng ñuoâi. - Beänh tuoät nhôùt, tuoät vaûy, noå troøng maét. CAÙCH DUØNG: - Phoøng beänh: 1,5mL/ kg thöùc aên hoaëc 1,5mL/ 25-30kg troïng ÑOÙNG GOÙI : Chai 250ml : 12 chai/ carton Chai 100ml : 40 chai/ carton löôïng caù, ngaøy cho aên 1 laàn, trong 2 ngaøy. Cöù moãi 2 tuaàn cho aên 1 ñôït. - Trò beänh: 3mL/ kg thöùc aên hoaëc 3mL/ 25-30kg troïng löôïng caù, ngaøy cho aên 2-3 laàn, trong 5 ngaøy lieân tuïc. LÖU YÙ: - Tröôøng hôïp duøng thöùc aên töï cheá bieán: Troän thuoác vaøo thöùc aên sau khi ñaõ naáu chín vaø ñeå nguoäi, sau ñoù tieán haønh eùp vieân tröôùc khi cho aên. - Tröôøng hôïp söû duïng thöùc aên vieân: Pha loaõng thuoác vôùi moät ít nöôùc, phun ñeàu leân thöùc aên roài ñeå yeân 30 phuùt cho thuoác ngaám vaøo vieân thöùc aên tröôùc khi cho aên. - Thuoác coù theå söû duïng cho caùc loaøi thuûy ñaëc saûn nhö: baba, each, löôn, caù saáu… lieàu duøng töông töï nhö cho caù. - Ngöng söû duïng thuoác 12 ngaøy tröôùc khi thu hoaïch. Hình 6: Raän caù kyù sinh gaây toån thöông da caù vaø hình raän caù quan saùt döôùi kính hieån vi. Phoøng beänh: Thöôøng xuyeân thay nöôùc. Ñònh kyø dieät khuaån 15 ngaøy/laàn: duøng BKC 800 hoaëc CIDEX 4 BAÛO QUAÛN: Nôi khoâ maùt, traùnh aùnh saùng tröïc tieáp. SEAWEED Trò beänh: THUOÁC SAÙT TRUØNG NGUOÀN NÖÔÙC AO NUOÂI TROÀNG THUÛY SAÛN - Thay 1/3 hoaëc 1/2 löôïng nöôùc ao neáu coù theå vaø tieán haønh xöû lyù nöôùc ao baèng SEAWEED vôùi lieàu 2-2,5 lít/1.000 m3 nöôùc, moãi 5-7 ngaøy xöû lyù 1 laàn, trong 2-3 tuaàn. THAØNH PHAÀN: Copper as Elemental - Keát hôïp troän theâm vaøo thöùc aên cho caù saûn phaåm NOVA-PRAZI FISH vôùi lieàu 1,5kg/200kg thöùc aên hoaëc 1,5kg/5 taán caù, cho aên lieân tuïc 3-5 ngaøy. KÍNH CHUÙC BAØ CON CHAÊN NUOÂI THAØNH COÂNG VAØ THU LÔÏI NHUAÄN CAO! -30- COÂNG DUÏNG: - Dieät taûo ñoäc trong ao nuoâi troàng thuûy saûn. - Saùt truøng nguoàn nöôùc nuoâi troàng thuûy saûn. CAÙCH DUØNG: - Ñònh kyø saùt truøng nguoàn nöôùc nuoâi: 1 lít/1.000 m3 nöôùc, 2 tuaàn xöû lyù moät laàn, ñaët bieät laø vaøo muøa möa, muøa nöôùc noåi. - Tieâu dieät caùc loaïi kyù sinh truøng ôû mang vaø treân da: 2-2,5 lít/1.000 m3 nöôùc, moãi tuaàn xöû lyù moät laàn, trong 2 tuaàn. LÖU YÙ: Khoâng duøng thuoác khi pH nöôùc ao thaáp hôn 5,5. BAÛO QUAÛN: Nôi khoâ maùt, traùnh aùnh saùng. -31- ÑOÙNG GOÙI : chai 500ml : 12 chai/ carton Can 1 lít : 10 can/ carton NB-25 GIAÛI PHAÙP TOÁI ÖU LAØM SAÏCH MOÂI TRÖÔØNG ÑOÙNG GOÙI : goùi 1kg : 20 goùi/ carton goùi 500g : 20 goùi/ carton THAØNH PHAÀN: Bacillus subtilis, Bacillus licheniformis, Bacillus megaterium, Bacillus mensentericus, Nitrosomonas, Nitrobacter. ÑAËC ÑIEÅM : Hieäu quaû maïnh trong vieäc giaûm khí ñoäc NH3 vaø NO2. COÂNG DUÏNG : Giaûm ñoä ñuïc nöôùc ao, oån ñònh maøu nöôùc. Phaân huûy thöùc aên dö thöøa, taïo moâi tröôøng nöôùc ao trong saïch. Giaûm söï hình thaønh caùc loïai khí ñoäc vaø caùc taùc nhaân coù haïi trong nguoàn nöôùc ao nuoâi. CAÙCH DUØNG: Sau moãi laàn duøng thuoác dieät khuaån hoaëc khaùng sinh, duøng lieàu: 1 kg/ 5.000 m3 nöôùc. Caáy heä vi sinh tröôùc khi thaû gioáng: 1kg / 4.000 m3 nöôùc. Thaùng ñaàu: 1kg/ 4.000 m3 nöôùc , 15 ngaøy duøng 1 laàn. Thaùng thöù hai: 1kg/ 5.000 m3 nöôùc, 10 ngaøy neân duøng 1 laàn. Thaùng thöù ba trôû ñi: 1kg/ 3.000 m3 nöôùc, 7-10 ngaøy neân duøng 1 laàn. Tröôøng hôïp ao bò oâ nhieãm naëng hoaëc caù bò beänh: 1kg/ 2.000-2.500 m3 nöôùc , 5-7 ngaøy/laàn. LÖU YÙ: - Hoøa loaõng thuoác vaøo nöôùc saïch roài taït ñeàu khaép ao. - Khoâng duøng thuoác khaùng sinh, hoaëc thuoác saùt truøng trong voøng 48 giôø. BAÛO QUAÛN: Nôi khoâ maùt, traùnh aùnh saùng tröïc tieáp. NOVA-C GIUÙP CAÙ KHOÛE MAÏNH TRONG SUOÁT QUAÙ TRÌNH NUOÂI THAØNH PHAÀN: Vitamin C COÂNG DUÏNG: - Giuùp caù khoûe maïnh trong suoát quaù trình nuoâi. - Cung caáp vitamin E, C thieát yeáu cho caù phaùt trieån - Cung caáp Vitamin C giuùp caù khoûe maïnh khi thôøi tieát thay ñoåi. ÑOÙNG GOÙI : goùi 100g : 100 goùi/ carton hoäp 1kg : 8 hoäp/ carton CAÙCH DUØNG: - Taêng söùc ñeà khaùng, choáng stress: Troän 30g/10kg thöùc aên, ngaøy cho aên 1 laàn. Cho aên lieân tuïc töø khi nuoâi ñeán khi thu hoaïch. - Giuùp caù mau hoài phuïc khi maéc beänh: 50g/ 10kg thöùc aên, ngaøy duøng 2-3 laàn. Duøng lieân tuïc 5-6 ngaøy. LÖU YÙ: - Tröôøng hôïp duøng thöùc aên töï cheá bieán: Troän thuoác vaøo thöùc aên sau khi ñaõ naáu chín vaø ñeå nguoäi, sau ñoù tieán haønh eùp vieân tröôùc khi cho aên. - Tröôøng hôïp söû duïng thöùc aên vieân: Hoøa tan thuoác vôùi moät ít nöôùc, phun ñeàu leân thöùc aên roài ñeå yeân 30 phuùt cho thuoác ngaám vaøo vieân thöùc aên tröôùc khi cho aên. NOVA-C coù theå söû duïng ñöôïc cho caùc loaøi thuûy ñaëc saûn nhö baba, eách, löôn, caùc saáu…Lieàu duøng töông töï nhö lieàu cho caù. BAÛO QUAÛN: Nôi khoâ maùt, traùnh aùnh saùng tröïc tieáp. -32-