Trường Đại học Quản lý và Kinh doanh Hà Nội
Giáo trình
Kỹ năng giao tiếp đàm phán
trong kinh doanh
Chủ biên
GS.TSKH Vũ Huy Từ
Lêi nãi ®Çu
Trong c¬ cÊu kiÕn thøc cña ch¬ng tr×nh ®µo t¹o nhãm ngµnh kinh tÕ, kinh
doanhvµ qu¶n lý kinh doanh cña Trêng §¹i häc Kinh doanh vµ C«ng nghÖ Hµ Néi,
m«n häc Kü n¨ng giao tiÕp, ®µm ph¸n trong kinh doanh ®îc dÆt trong môc kiÕn thøc
ngµnh thuéc phÇn kiÕn thøc gi¸o dôc chuyªn nghiÖp, víi thêi lîng 3 §VHT.
§iÓm ®Æc thï vÒ kiÕn thøc cña m«n häc Kü n¨ng giao tiÕp, ®µm ph¸n trong kinh
doanh lµ ë chç nã kh«ng nÆng vÒ môc tiªu kiÕn thøc lý luËn mµ chñ yÕu lµ nh»m môc
tiªu rÌn luyÖn kü n¨ng thùc hµnh. Nãi kh¸c ®i, m«n häc nµy kh«ng chØ lµ gi¶ng gi¶i vÒ
lý thuyÕt mµ chñ yÕu lµ vÒ thùc hµnh. KÕt thóc m«n häc nµy mµ sinh viªn míi chØ n¾m
®îc lý thuyÕt lµ cha ®ñ, mµ cßn ph¶i cã n¨ng lùc thùc hµnh vÒ c¸c ho¹t ®éng giao tiÕp
vµ ®µm ph¸n trong kinh doanh.
Trong khi häc Kü n¨ng giao tiÕp, ®µm ph¸n trong kinh doanh sinh viªn ph¶i rÌn,
tËp t¬ng ®èi thµnh th¹o 2 nhãm kü n¨ng: kü n¨ng giao tiÕp trong kinh doanh vµ kü
n¨ng ®µm ph¸n trong kinh doanh. §©y lµ hai nhãm kü n¨ng cÇn thiÕt cho mäi ngêi,
mäi tæ chøc trong cuéc sèng, trong mäi nghÒ nghiÖp, nhng ®Æc biÖt cÇn thiÕt vµ kh«ng
thÓ thiÕu cho nh÷ng nhµ kinh doanh trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay.
BÊt kú mét cuéc giao tiÕp nµo, mét cuéc ®µm ph¸n nµo còng ph¶i sö dông 4 kü
n¨ng c¬ b¶n cña giao tiÕp lµ: nãi, nghe, ®äc, viÕt; ®Òu ph¶i th«ng qua giao tiÕp b»ng c¸c
ph¬ng tiÖn ng«n ng÷ vµ phi ng«n ng÷. V× vËy gi¸o tr×nh nµy ®îc kÕt cÊu gåm:
Ch¬ng I: Kü n¨ng xö lý v¨n b¶n ( Bao gåm nhãm kü n¨ng tiÕp nhËn v¨n b¶n vµ
nhãm kü n¨ng t¹o lËp v¨n b¶n) do GS.TS.Lª A biªn so¹n, cã sù tham gia cña PGS.TS.
NguyÔn Quang Ninh ( tiÓu môc IV cña môc B), Ch¬ng II: Kü n¨ng thuyÕt tr×nh ( bao
gåm c¶ kü n¨ng nãi øng khÈu) do c¸c gi¶ng viªn Lª Quang Huy vµ NguyÔn §¨ng
Quang biªn so¹n. Ch¬ng III: Giao tiÕp trong kinh doanh, Ch¬ng IV: §µm ph¸n trong
kinh doanh vµ mét phô tr¬ng: Giao tiÕp t×m viÖc lµm ( ®Ó sinh viªn tham kh¶o) do
GS.TSKH. Vò Huy Tõ biªn so¹n.
Chñ biªn
GS.TSKH Vò Huy Tõ.
3
Thuvientailieu.net.vn
Môc lôc
Néi dung
Lêi nãi ®Çu
Ch¬ng I: Kü n¨ng xö lý v¨n b¶n
A. Kü n¨ng TiÕp nhËn v¨n b¶n khoa häc, chÝnh luËn ( Kü n¨ng ®äc)
I. Ph©n tÝch v¨n b¶n khoa häc
II. Tãm t¾t v¨n b¶n khoa häc
1. Môc ®Ých cña viÖc tãm t¾t
2. Yªu cÇu chung cña viÖc tãm t¾t
3. C¸ch tãm t¾t v¨n b¶n
III. Kü n¨ng ®äc hiÓu gi¸o tr×nh tríc khi nghe gi¶ng
1- C¸c møc ®é ®äc gi¸o tr×nh.
2- §äc hiÓu toµn bé gi¸o tr×nh m«n häc
B. Kü n¨ng viÕt ( T¹o lËp v¨n b¶n khoa häc, chÝnh luËn)
I. §Þnh híng - X¸c ®Þnh chñ ®Ò v¨n b¶n
1. X¸c ®Þnh môc ®Ých viÕt - ViÕt ®Ó lµm g×?
2. X¸c ®Þnh c¸c nh©n vËt giao tiÕp - ViÕt cho ai ®äc?
3. X¸c ®Þnh hoµn c¶nh viÕt - ViÕt trong hoµn c¶nh nµo?
4. X¸c ®Þnh hÖ thèng chñ ®Ò v¨n b¶n
II - X©y dùng lËp luËn phôc vô chñ ®Ò v¨n b¶n
1. T×m luËn cø
2. T×m c¸ch luËn chøng
3. BiÕt c¸ch sö dông c¸c ph¬ng tiÖn liªn kÕt lËp luËn
III - X©y dùng ®Ò c¬ng v¨n b¶n
1. T¸c dông vµ yªu cÇu cña mét ®Ò c¬ng
2. C¸c bíc lËp ®Ò c¬ng cho v¨n b¶n
3. H×nh thøc tr×nh bÇy ®Ò c¬ng
4. Mét sè lçi thêng m¾c khi lËp ®Ò c¬ng
IV. luyÖn viÕt ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n khoa häc, chÝnh luËn
1. Yªu cÇu chung cña viÖc viÕt ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n
2. LuyÖn viÕt ®o¹n v¨n cã c©u chñ ®Ò
3. ViÕt ®o¹n më, ®o¹n kÕt
4 Nh÷ng lçi thêng m¾c khi viÕt ®o¹n v¨n
C©u hái «n tËp
Ch¬ng II: Kü n¨ng thuyÕt tr×nh
I. C¸c bíc chuÈn bÞ cho buæi thuyÕt tr×nh.
1. X¸c ®Þnh t×nh huèng buæi thuyÕt tr×nh
2. T×m hiÓu tríc vÒ thÝnh gi¶
3. Lùa chän h×nh thøc thuyÕt tr×nh
4. §Þnh râ môc tiªu thuyÕt tr×nh vµ thu thËp th«ng tin, t liÖu
5. So¹n ®Ò c¬ng bµi nãi
II. Nh÷ng yªu cÇu khi thuyÕt tr×nh
1. NhÞp cÇu ¸nh m¾t
2. Ng÷ ®iÖu cña giäng nãi
4
Thuvientailieu.net.vn
trang
3
7
7
7
9
9
10
10
12
12
13
15
15
15
15
15
15
18
18
20
21
21
21
22
23
24
26
26
29
32
34
38
39
39
39
40
40
42
42
44
44
45
3. Ng«n ng÷ ngo¹i h×nh
4. Sù ®ång c¶m cña thÝnh gi¶
5. Sö dông ph¬ng tiÖn nh×n
III. C¸c bíc cña mét buæi thuyÕt tr×nh vµ Nh÷ng mÉu c©u cho c¸c
bíc ®ã.
1- B¾t ®Çu thuyÕt tr×nh
2- C«ng bè chñ ®Ò, môc ®Ých, vµ s¬ ph¸c sên bµi nãi
3- Nh¾c tríc ®Õn tµi liÖu sÏ ph¸t (nÕu cã)
4- §i vµo néi dung chÝnh
5- KhÝch ®éng cö to¹
6- ChuyÓn qua chñ ®Ò kh¸c.
7- Nh¾c ®Õn c¸c phÇn kh¸c cu¶ bµi nãi ®· hoÆc sÏ ®Ò cËp.
8- Nãi vÒ c¸c ph¬ng ¸n chän lùa.
9- Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n.
10- NhÊn m¹nh nh÷ng ®iÒu quan träng.
11- Sö dông c¸c ph¬ng tiÖn nh×n
12- §a ra nh÷ng khuyÕn nghÞ
13- Tãm t¾t l¹i vµ kÕt thóc
14- Xö lý c¸c c©u hái cña cö to¹
15- Tõ biÖt
C©u hái «n tËp
Ch¬ng III: Giao tiÕp trong kinh doanh
a. kh¸I qu¸t chung vÒ giao tiÕp
I. Kh¸i niÖm giao tiÕp, c¸c lo¹i h×nh giao tiÕp
1. Kh¸i niÖm.
2. C¸c lo¹i h×nh giao tiÕp.
II. CÊu tróc cña ho¹t ®éng giao tiÕp.
1. TruyÒn th«ng trong giao tiÕp.
2. Qu¸ tr×nh nhËn thøc lÉn nhau trong giao tiÕp.
3. Qu¸ tr×nh t¸c ®éng qua l¹i, ¶nh hëng lÉn nhau trong giao tiÕp.
III . C¸c ph¬ng tiÖn cña giao tiÕp
1. Ph¬ng tiÖn giao tiÕp ng«n ng÷
2. Ph¬ng tiÖn giao tiÕp phi ng«n ng÷
B. kü n¨ng Giao tiÕp trong kinh doanh
I. Nh÷ng ®Æc tÝnh vµ nguyªn t¾c cña giao tiÕp trong kinh doanh.
1. §Æc tÝnh cña giao tiÕp trong kinh doanh.
2. C¸c nguyªn t¾c giao tiÕp trong kinh doanh
II. Phong c¸ch, kü n¨ng giao tiÕp
1. Phong c¸ch giao tiÕp,
2. Kü n¨ng giao tiÕp:
III. Kü n¨ng nghe
1. Vai trß cña nghe trong giao tiÕp
2. Lîi Ých cña viÖc biÕt l¾ng nghe ngêi kh¸c
3. Nh÷ng thãi quen xÊu trong khi nghe vµ nh÷ng t¸c h¹i do nghe kÐm
5
Thuvientailieu.net.vn
46
47
48
49
50
50
52
52
52
53
54
54
54
55
55
56
56
56
57
60
61
61
61
61
61
63
63
63
66
69
70
71
74
74
74
75
77
77
78
79
79
80
80
4. L¾ng nghe, (nghe cã hiÖu qu¶)
IV. Kü n¨ng ®Æt c©u hái.
1. Dïng c©u hái ®Ó thu thËp th«ng tin.
2. C¸c lo¹i c©u hái:
3. Dïng c©u hái nh»m nh÷ng môc ®Ých kh¸c.
V. Kü n¨ng giao tiÕp b»ng ®iÖn tho¹i
1. §iÖn tho¹i - ph¬ng tiÖn giao tiÕp ®Æc biÖt
2. Kü n¨ng nghiÖp vô sö dông ®iÖn tho¹i
VI. Kü n¨ng giao tiÕp b»ng th tÝn
1. Mét sè quy t¾c cÇn tu©n thñ khi viÕt mét l¸ th trong ho¹t ®éng kinh
doanh.
2. Mét sè lo¹i th giao dÞch trong kinh doanh.
VII. Giao tiÕp trong m«i trêng doanh nghiÖp
1. Giao tiÕp néi bé doanh nghiÖp
2. Giao tiÕp víi bªn ngoµi.
C©u hái «n tËp, bµi tËp thùc hµnh
Ch¬ng IV: ®µm ph¸n trong kinh doanh
I. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña ®µm ph¸n kinh doanh.
1. Kh¸i niÖm ®µm ph¸n kinhdoanh.
2. §Æc ®iÓm cña ®µm ph¸n kinh doanh.
II. ChiÕn lîc, chiÕn thuËt ®µm ph¸n kinh doanh:
1. ChiÕn lîc ®µm ph¸n kinh doanh
2. ChiÕn thuËt ®µm ph¸n kinh doanh
III. C¸c giai ®o¹n vµ h×nh thøc ®µm ph¸n trong kinh doanh
1. C¸c giai ®o¹n ®µm ph¸n trong kinh doanh.
2. C¸c h×nh thøc ®µm ph¸n giao dÞch:
IV. Ph¸ thÕ g¨ng trong ®µm ph¸n.
1. ThÕ g¨ng vµ nguyªn nh©n h×nh thµnh thÕ g¨ng
2. Kü x¶o ph¸ thÕ g¨ng.
V. Mét sè phong c¸ch ®µm ph¸n trªn thÕ giíi
1. Phong c¸ch ®µm ph¸n ch©u ¸
2. Phong c¸ch ®µm ph¸n ch©u ¢u
C©u hái «n tËp, bµi tËp thùc hµnh
Phô tr¬ng: Giao tiÕp t×m viÖc lµm (Ch¬ng tham kh¶o)
1. TÇm quan träng cña vÊn ®Ò t×m viÖc:
2. Nh÷ng phÈm chÊt g©y Ên tîng ®èi víi ngêi tuyÓn dông («ng chñ)
3. T×m n¬i lµm viÖc tèt nhÊt: CÇn biÕt ®îc:
4. C¸c bíc tiÕn hµnh trong qu¸ tr×nh t×m viÖc
5. Pháng vÊn, mét vÊn ®Ò ®¶m b¶o quan träng trong t×m viÖc lµm
Tµi liÖu tham kh¶o
6
Thuvientailieu.net.vn
81
82
82
82
84
85
86
87
89
89
90
103
103
108
110
114
114
114
114
115
116
119
120
120
130
132
132
135
139
139
141
142
145
145
145
146
148
148
154
Ch¬ng i
Kü n¨ng xö lý v¨n b¶n
A. Kü n¨ng TiÕp nhËn v¨n b¶n khoa häc, chÝnh luËn ( Kü n¨ng ®äc)
V¨n b¶n lµ s¶n phÈm vµ ph¬ng tiÖn cña ho¹t ®éng giao tiÕp ng«n ng÷ ë d¹ng
viÕt. §ã lµ mét tËp hîp gåm nhiÒu c©u, nhiÒu ®o¹n, nhiÒu ch¬ng, nhiÒu phÇn… nhng
cã tÝnh trän vÑn vÒ néi dông, tÝnh hoµn chØnh vÒ h×nh thøc, cã tÝnh liªn kÕt chÆt chÏ vµ
híng tíi môc tiªu giao tiÕp nhÊt ®Þnh.
Mçi v¨n b¶n híng tíi mét môc tiªu nhÊt ®Þnh. §ã chÝnh lµ môc ®Ých giao tiÕp
cña v¨n b¶n vµ tr¶ lêi cho c¸c c©u hái: V¨n b¶n viÕt ra nh»m môc ®Ých g×? §Ó lµm g×?
Môc tiªu cña v¨n b¶n quy ®Þnh viÖc lùa chän chÊt liÖu cña néi dung, viÖc tæ chøc chÊt
liÖu néi dung, viÖc lùa chän ph¬ng tiÖn ng«n ng÷ vµ tæ chøc v¨n b¶n theo mét c¸ch
thøc nhÊt ®Þnh ( phong c¸ch chøc n¨ng ).
Trong ®êi sèng hµng ngµy còng nh trong viÖc häc tËp vµ nghiªn cøu khoa häc
cña sinh viªn, viÖc ®äc ®Ó tiÕp nhËn ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c mét v¨n b¶n cña ngêi kh¸c lµ
mét viÖc diÔn ra thêng xuyªn, liªn tôc. Nhµ kinh doanh còng hµng ngµy ph¶i tiÕp xóc
vµ xö lý c¸c v¨n b¶n viÕt. Muèn n¾m b¾t ®îc nh÷ng néi dung th«ng tin cã trong v¨n
b¶n, muèn hiÓu ®îc v¨n b¶n mét c¸ch s©u s¾c, ngêi ®äc ph¶i cã kÜ n¨ng tiÕp nhËn v¨n
b¶n. Nhng kÜ n¨ng tiÕp nhËn v¨n b¶n l¹i kh«ng ph¶i tù nhiªn cã ®îc mµ cÇn ph¶i qua
mét qu¸ tr×nh rÌn luyÖn nghiªm tóc, c«ng phu vµ bÒn bØ míi cã thÓ ®¹t tíi. Bëi vËy viÖc
rÌn luyÖn kÜ n¨ng tiÕp nhËn v¨n b¶n lµ ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi mçi ngêi sinh viªn.
Kü n¨ng tiÕp nhËn v¨n b¶n bao gåm c¸c thao t¸c t duy vµ thao t¸c ng«n ng÷
sau ®©y.
I. Ph©n tÝch v¨n b¶n khoa häc
§Ó cã thÓ tiÕp nhËn ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c nh÷ng néi dung th«ng tin cã trong v¨n
b¶n, tríc hÕt cÇn ph¶i ph©n tÝch v¨n b¶n. ViÖc ph©n tÝch v¨n b¶n cµng thùc hiÖn tèt bao
nhiªu th× viÖc lÜnh héi, tiÕp nhËn v¨n b¶n cµng ®¹t hiÖu qu¶ cao bÊy nhiªu. §Ó ph©n tÝch
v¨n b¶n, ta ph¶i tr¶ lêi ba c©u hái sau:
1. V¨n b¶n nµy viÕt vÒ c¸i g× ?
C©u hái nµy buéc ta ph¶i t×m hiÓu vÒ m¶ng hiÖn thùc ®îc nãi tíi trong v¨n b¶n.
§ã lµ ®Ò tµi cña v¨n b¶n.
7
Thuvientailieu.net.vn
M¶ng hiÖn thùc nµy thêng rÊt phong phó, ®a d¹ng. §ã cã thÓ lµ mét sù viÖc,
mét hiÖn tîng; ®ã cã thÓ lµ mét suy nghÜ, mét t©m tr¹ng; vµ ®ã còng cã thÓ lµ mét sù
kiÖn, mét vÊn ®Ò... ®îc t¸c gi¶ quan t©m. Lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ ph¸t hiÖn ra m¶ng hiÖn
thùc ®ang ®îc t¸c gi¶ tr×nh bµy trong ®ã?
Th«ng thêng ®Ó ph¸t hiÖn m¶ng hiÖn thùc t¸c gi¶ ®a vµo v¨n b¶n, ngêi ta dùa vµo:
+ §Çu ®Ò v¨n b¶n
Nh×n chung, ®Çu ®Ò cña c¸c v¨n b¶n, ®Æc biÖt lµ trong c¸c v¨n b¶n khoa häc tù
nã chØ ra hiÖn thùc vµ nhiÒu khi c¶ giíi h¹n, pham vi cña hiÖn thùc ®îc ph¶n ¸nh. V×
vËy, dùa vµo ®Çu ®Ò, chóng ta cã thÓ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c ®îc néi dông cña v¨n b¶n vµ
®Õn th¼ng ®îc nh÷ng vÊn ®Ò mµ v¨n b¶n ®Æt ra.
+ C¸c ®Ò môc trong v¨n b¶n
Kh«ng ph¶i v¨n b¶n nµo còng cã ®Ò môc, nhng ®èi víi c¸c v¨n b¶n khoa häc cã
chøa c¸c ®Ò môc th× chÝnh nh÷ng ®Ò môc ®ã sÏ gãp phÇn lµm s¸ng râ thªm cho ®Çu ®Ò
v¨n b¶n vµ gióp chóng ta x¸c ®Þnh cµng chÝnh x¸c h¬n néi dung cña v¨n b¶n.
+ C¸c tõ ng÷ ®îc lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn trong v¨n b¶n
Trong v¨n b¶n, nh÷ng tõ ng÷ thÓ hiÖn ®Ò tµi thêng ®îc lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn
nh»m duy tr× sù thèng nhÊt néi dung cña v¨n b¶n.
2. V¨n b¶n nµy viÕt ra nh»m môc ®Ých g× ?
C©u hái nµy híng chóng ta tíi viÖc t×m hiÓu chñ ®Ò chung vµ chñ ®Ò bé phËn
cña v¨n b¶n.
Th«ng qua m¶ng hiÖn thùc kh¸ch quan ®îc ®a vµo trong v¨n b¶n, bao giê
ngêi viÕt còng nh»m ®¹t tíi mét môc ®Ých nhÊt ®Þnh. Nhng c¸i ®Ých ®ã cã ®¹t ®îc
hay kh«ng l¹i tïy thuéc vµo c¸ch xö lý hiÖn thùc ®îc ®a vµo v¨n b¶n cña t¸c gi¶. Cã
thÓ cïng mét hiÖn thùc nhng c¸ch xö lý kh¸c nhau sÏ dÉn chóng ta tíi c¸ch nh×n nhËn
vµ ®¸nh gi¸ kh¸c nhau ®èi víi v¨n b¶n.
C¸ch xö lý hiÖn thùc vµ híng ngêi viÕt cÇn ®¹t ®Õn chÝnh lµ chñ ®Ò chung cña
v¨n b¶n. C¸i ®Ých ®ã, tïy tõng v¨n b¶n cô thÓ, sÏ cã sù kh¸c nhau. Cã thÓ ®ã lµ sù ca
ngîi, sù ®ång t×nh, ñng hé; còng cã thÓ lµ sù phª ph¸n, chØ trÝch hoÆc ®ã còng cã thÓ lµ
sù béc lé t©m t×nh, bµy tá th¸i ®é... ®èi víi hiÖn thùc ®îc nãi tíi trong v¨n b¶n. Bëi vËy,
viÖc x¸c ®Þnh hÖ thèng chñ ®Ò cña v¨n b¶n lµ cÇn thiÕt ®èi víi viÖc ph©n tÝch t×m hiÓu
néi dung v¨n b¶n.
8
Thuvientailieu.net.vn
Chñ ®Ò cña v¨n b¶n khoa häc thêng ®îc nãi râ ë ®Çu ®Ò cña v¨n b¶n. §Ó t×m hiÓu
chñ ®Ò chung cña v¨n b¶n, ngoµi viÖc dùa vµo ®Çu ®Ò vµ c¸c môc lín nhá trong v¨n b¶n,
chóng ta cßn cÇn ph¶i:
- Dùa vµo phÇn më ®Çu vµ kÕt thóc v¨n b¶n
§©y lµ nh÷ng phÇn më ra vµ khÐp l¹i toµn bé v¨n b¶n. ChÝnh hai phÇn nµy thÓ
hiÖn tËp trung nhÊt néi dung c¬ b¶n nhÊt cña v¨n b¶n.
- Dùa vµo hÖ thèng nh÷ng c©u chñ ®Ò chøa ®ùng trong c¸c ®o¹n v¨n (còng
thêng lµ c¸c chñ ®Ò bé phËn).
Phèi hîp xem xÐt ®Çu ®Ò cña v¨n b¶n, c¸c c©u chñ ®Ò cña ®o¹n v¨n víi viÖc t×m
hiÓu phÇn më ®Çu vµ kÕt thóc v¨n b¶n, chóng ta x¸c ®Þnh ®îc chñ ®Ò cña v¨n b¶n.
3. V¨n b¶n nµy cã bè côc nh thÕ nµo?
C©u hái nµy buéc chóng ta ph¶i t×m hiÓu kÜ vÒ kÕt cÊu logic cña v¨n b¶n, c¸ch lËp
luËn trong v¨n b¶n... Nãi c¸ch kh¸c, ta ph¶i t×m hiÓu vÒ nh÷ng yÕu tè thuéc h×nh thøc tæ
chøc cña v¨n b¶n.
Cïng mét ®Ò tµi vµ chñ ®Ò, nghÜa lµ cïng mét néi dung, nhng c¸ch tæ chøc kh¸c
nhau... sÏ ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ kh¸c nhau, ®Æc biÖt ®èi víi v¨n b¶n v¨n häc. Bè côc
cña v¨n b¶n khoa häc thêng dÔ ph¸t hiÖn nhê mét hÖ thèng ®Ò môc tõ lín ®Õn nhá theo
lèi viÕt diÔn dÞch.
Tãm l¹i, ®Ó tiÕp nhËn v¨n b¶n mét c¸ch cã hiÖu qu¶, ta cÇn ph¶i thùc hiÖn c¸c
thao t¸c ph©n tÝch v¨n b¶n ®Ó t×m hiÓu ®Ò tµi, hÖ thèng chñ ®Ò vµ h×nh thøc tæ chøc cña
v¨n b¶n. ChØ khi hiÓu râ nh÷ng yÕu tè nµy ta míi cã thÓ nãi r»ng ta cã kh¶ n¨ng hiÓu
®Çy ®ñ vµ s©u s¾c v¨n b¶n.
II. Tãm t¾t v¨n b¶n khoa häc
Sau khi ph©n tÝch vµ t×m hiÓu v¨n b¶n, ®Æc biÖt lµ v¨n b¶n khoa häc, chóng ta
thêng cã nhu cÇu tãm t¾t l¹i v¨n b¶n ®ã. Tãm t¾t v¨n b¶n chñ yÕu lµ ghi l¹i nh÷ng néi
dung chÝnh cña v¨n b¶n gèc díi d¹ng dån nÐn c¸c th«ng tin theo mét môc ®Ých nµo ®ã
®· ®îc ®Þnh tríc. Víi nh÷ng v¨n b¶n phong c¸ch kh¸c nhau viÖc tãm t¾t v¨n b¶n,
còng sÏ cã sù kh¸c nhau. Díi ®©y chóng ta sÏ chØ ®Ò cËp tíi nh÷ng thao t¸c chñ yÕu cña
viÖc tãm t¾t c¸c v¨n b¶n thuéc phong c¸ch khoa häc.
1. Môc ®Ých cña viÖc tãm t¾t
Tãm t¾t v¨n b¶n khoa häc cã nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau. Cã thÓ kÓ ra díi ®©y
mét vµi môc ®Ých chÝnh:
9
Thuvientailieu.net.vn
- Gióp ta lu gi÷ tµi liÖu ë d¹ng ng¾n gän nhÊt.
- Gióp ta nhí nhanh nh÷ng th«ng tin vÒ néi dung c¬ b¶n, nh÷ng ý cèt lâi, nh÷ng
luËn ®iÓm chñ yÕu cña v¨n b¶n gèc.
- Khi cÇn thiÕt cã thÓ sù dông b¶n tãm t¾t lµm trÝch dÉn hoÆc lµm c¨n cø ®Ó kh«i
phôc l¹i néi dung th«ng tin cña v¨n b¶n gèc .
- Gióp viÖc nh×n bao qu¸t toµn bé néi dung còng nh qu¸ tr×nh lËp luËn, d¾t dÉn
cña v¨n b¶n gèc trë nªn dÔ dµng h¬n.
2. Yªu cÇu chung cña viÖc tãm t¾t
ViÖc tãm t¾t v¨n b¶n cÇn ®¹t nh÷ng yªu cÇu sau:
- B¶n tãm t¾t ph¶i ®¶m b¶o ng¾n gän, c« ®äng so víi b¶n gèc. CÇn lo¹i bá tÊt c¶
c¸c chi tiÕt phô, rêm rµ lµm dµi dßng v¨n b¶n tãm t¾t.
- §¶m b¶o ph¶n ¸nh trung thµnh nh÷ng néi dung c¬ b¶n, nh÷ng híng ®Ých vµ
c¸ch thøc lËp luËn, tr×nh bÇy néi dung cña v¨n b¶n gèc. TuyÖt ®èi kh«ng ®îc lµm sai
l¹c t tëng, ý ®å cña t¸c gi¶; tuyÖt ®èi kh«ng ®îc xuyªn t¹c hoÆc thªm bít bÊt k× mét
chi tiÕt nµo vµo b¶n tãm t¾t khiÕn cho b¶n tãm t¾t kh¸c víi b¶n gèc.
- B¶n tãm t¾t cÇn ph¶i phï hîp víi môc ®Ých ®Æt ra. B¶n tãm t¾t cµng ng¾n, cµng
gän mµ vÉn tho¶ m·n ®îc môc ®Ých ®Æt ra th× cµng tèt.
3. C¸ch tãm t¾t v¨n b¶n
Gi¶ sö sau khi ®· ph©n tÝch, t×m hiÓu ®Çy ®ñ v¨n b¶n “ NghÖ thuËt qu¶ng c¸o
hiÖn ®¹i”, chóng ta tiÕn hµnh tãm t¾t v¨n b¶n nµy. §Ó v¨n b¶n tãm t¾t ®¹t ®îc nh÷ng
yªu cÇu nh chóng ta võa nªu ra ë môc trªn, ta cã thÓ tiÕn hµnh tãm t¾t v¨n b¶n lÇn lît
theo c¸c bíc sau:
3.1. Bíc 1 : §Þnh híng tãm t¾t
ë bíc nµy chóng ta cÇn ph¶i :
- X¸c ®Þnh râ môc ®Ých tãm t¾t
§©y lµ bíc khëi ®Çu chi phèi tÊt c¶ c¸c qu¸ tr×nh tãm t¾t sau nµy, tõ viÖc chän
c¸ch tãm t¾t, läc c¸c chi tiÕt ®Õn viÖc tÝnh to¸n ®é dµi ng¾n cña v¨n b¶n. V× thÕ, chØ khi
chóng ta ®Þnh râ ®îc môc ®Ých th× viÖc tãm t¾t míi nªn b¾t ®Çu tiÕn hµnh.
- Chän c¸ch tãm t¾t
Dùa vµo môc ®Ých ®Æt ra, chóng ta lùa chän c¸ch tãm t¾t sao cho phï hîp Cã thÓ
nªu ra ë ®©y mét vµi c¸ch tãm t¾t thêng hay ®îc sö dông:
10
Thuvientailieu.net.vn
+ Tãm t¾t thµnh ®Ò c¬ng.
+ Tãm t¾t thµnh v¨n b¶n nhá
+ Tãm t¾t thµnh mét c©u ( nÐn c©u )
3.2. Bíc 2 : TiÕn hµnh tãm t¾t
Sau bíc ®Þnh híng tãm t¾t, nghÜa lµ ®· x¸c ®Þnh ®îc môc ®Ých vµ c¸ch tãm t¾t,
chóng ta b¾t ®Çu tiÕn hµnh tãm t¾t v¨n b¶n. Dùa vµo kÕt qu¶ cña viÖc ph©n tÝch vµ t×m hiÓu
v¨n b¶n, chóng ta cã thÓ triÓn khai viÖc tãm t¾t v¨n b¶n mét c¸ch thuËn lîi. Ta h·y cïng tãm
t¾t v¨n b¶n “ NghÖ thuËt qu¶ng c¸o hiÖn ®¹i” ®îc nãi tíi ë trªn theo 3 c¸ch.
a. C¸ch 1 : Tãm t¾t v¨n b¶n thµnh ®Ò c¬ng.
Tríc hÕt lµ tãm t¾t thµnh ®Ò c¬ng khung (®Ò c¬ng tæng qu¸t) sau ®ã chi tiÕt
ho¸ bé khung ®ã ®Ó cã ®îc ®Ò c¬ng chi tiÕt cña v¨n b¶n.
+ Dùa vµo hÖ thèng chñ ®Ò bé phËn cña v¨n b¶n gèc ®Ó h×nh thµnh bé khung
cho ®Ò c¬ng tãm t¾t v¨n b¶n.
§èi víi v¨n b¶n cã s½n c¸c ®Ò môc th× mçi ®Ò môc ®ã sÏ øng víi mét ý lín, mét
môc trong ®Ò c¬ng. §èi víi v¨n b¶n kh«ng cã ®Ò môc ta cÇn dùa vµo c¸c chñ ®Ò bé
phËn ®Ó lËp thµnh tõng môc ý cho ®Ò c¬ng.
Khi lËp bé khung ®Ò c¬ng, chóng ta nªn chó ý sö dông c¸c kÝ hiÖu ch÷ sè Lam·
( I, II, III ...), ch÷ sè ¶ rËp (1,2,3 ...), c¸c con ch÷ hoa (A,B,C) ®Ó t¸ch c¸c bËc ý lín nhá,
ý chÝnh phô cho thËt râ rµng. §èi víi c¸c v¨n b¶n gèc ®· cã s½n kÝ hiÖu, ta cã thÓ dïng
ngay c¸c kÝ hiÖu ®ã cho v¨n b¶n tãm t¾t. §èi víi c¸c v¨n b¶n kh«ng cã kÝ hiÖu s½n,
chóng ta ph¶i dùa vµo c¸c bËc ý trong v¨n b¶n mµ ghi kÝ hiÖu cho phï hîp. §iÒu quan
träng lµ nhÊt thiÕt ph¶i dïng cïng mét lo¹i kÝ hiÖu cho nh÷ng ý ngang bËc nhau, kh«ng
dïng hai ba lo¹i kÝ hiÖu cho cïng mét bËc ý.
Kh«ng ph¶i v¨n b¶n nµo còng cÇn dïng c¸c kÝ hiÖu (nhÊt lµ ®èi víi c¸c v¨n b¶n
cã ®é dµi chõng kho¶ng mét hai trang in), nhng viÖc dïng kÝ hiÖu sÏ gióp chóng ta hiÓu
s©u h¬n vÒ c¸ch lËp luËn, c¸ch d¾t dÉn cña ngêi viÕt, ®ång thêi chóng ta còng bao qu¸t
®îc c¸c bËc ý mét c¸ch râ rµng h¬n.
b. C¸ch 2 : Tãm t¾t thµnh v¨n b¶n nhá
Tãm t¾t thµnh v¨n b¶n nhá lµ viÖc rót gän v¨n b¶n gèc vÒ mÆt dung lîng thµnh
v¨n b¶n tãm t¾t cã dung lîng nhá h¬n nhng vÉn gi÷ ®îc nh÷ng néi dung c¬ b¶n,
nh÷ng ý chÝnh cña v¨n b¶n gèc.
11
Thuvientailieu.net.vn
V¨n b¶n tãm t¾t thêng cã bè côc ba phÇn t¬ng tù nh v¨n b¶n gèc:
- PhÇn më ®Çu vµ phÇn kÕt thóc cã thÓ ®îc tãm t¾t b»ng c¸ch ®a c©u chñ ®Ò cã
trong phÇn më ®Çu vµ phÇn kÕt thóc cña v¨n b¶n gèc vµo b¶n tãm t¾t. §èi víi v¨n b¶n
gèc kh«ng cã c©u chñ ®Ò, ta cÇn ph¶i t×m c¸ch tãm t¾t c¸c ý ®ã thµnh mét hoÆc hai c©u
®Ó ®a vµo b¶n tãm t¾t cña m×nh-PhÇn triÓn khai cã thÓ ®îc tãm t¾t lÇn lît b»ng c¸ch
b¸m theo hÖ thèng c¸c luËn ®iÓm ®îc tr×nh bÇy trong v¨n b¶n gèc. C¸c luËn ®iÓm nµy
thêng ®îc thÓ hiÖn ngay trong c©u chñ ®Ò cña c¸c ®o¹n v¨n, v× thÕ khi tãm t¾t, ta cã
thÓ sö dông nh÷ng c©u chñ ®Ò nµy. NÕu nh v¨n b¶n kh«ng sö dông c©u chñ ®Ò trong
®o¹n v¨n, ta ph¶i tù kh¸i qu¸t ý cña tõng ®äan hoÆc mét vµi ®o¹n thµnh mét hoÆc hai
c©u ®Ó ®a vµo b¶n tãm t¾t. Khi s¾p xÕp c¸c c©u nh vËy, ta cÇn sö dông c¸c ph¬ng tiÖn
ng«n ng÷ thÝch hîp liªn kÕt c¸c c©u l¹i sao cho v¨n b¶n tãm t¾t trë thµnh mét thÓ thèng
nhÊt, m¹ch l¹c .
Khi tãm t¾t c¸c v¨n b¶n khoa häc, cÇn lu ý sö dông hÖ thèng thuËt ng÷ phï hîp
víi v¨n b¶n gèc.
c. C¸ch 3 : Tãm t¾t thµnh mét c©u
C¸ch nµy ®ßi hái chóng ta ph¶i n¾m ®îc ®Ò tµi vµ chñ ®Ò cña v¨n b¶n (dùa vµo
c©u chñ ®Ò trong c¸c ®o¹n v¨n) råi tù tãm t¾t toµn bé v¨n b¶n thµnh mét c©u.
iII. Kü n¨ng ®äc hiÓu gi¸o tr×nh tríc khi nghe gi¶ng
§©y lµ kh©u ®Çu tiªn trong qu¸ tr×nh tù häc mµ sinh viªn ph¶i lµm tèt ®Ó t¹o tiÒn
®Ò cho cuéc ®èi tho¹i GV-SV trong giê gi¶ng
1- C¸c møc ®é ®äc gi¸o tr×nh.
a- §äc biÕt : ®äc nhanh, ®äc lít ®Ó biÕt ®îc gi¸o tr×nh cã viÕt vÒ c¸i ®ã vµ c¸i ®ã
n»m ë chç nµo trong gi¸o tr×nh .
b- §äc hiÓu : ®äc l¹i, chËm h¬n ®Ó gi¶i thÝch ®îc c¸c néi dung ®· biÕt theo chiÒu
xu«i.
c- §äc s©u : ®äc l¹i, ®Æt ngîc vÊn ®Ò hoÆc ®i s©u vµo nh÷ng ®o¹n, nh÷ng ý, nh÷ng
côm tõ c¶m thÊy cã vÊn ®Ò, ®Æt c©u hái t¹i sao vµ tù tr¶ lêi . H·y tra cøu c¸c lo¹i
tõ ®iÓn cã liªn quan.
d- §äc më réng : ®äc thªm gi¸o tr×nh cña c¸c t¸c gi¶ kh¸c hoÆc ®äc tµi liÖu tham
kh¶o trong ®ã tr×nh bµy kü h¬n vÊn ®Ò ®· viÕt trong gi¸o tr×nh.
12
Thuvientailieu.net.vn
2- §äc hiÓu toµn bé gi¸o tr×nh m«n häc
§©y lµ c«ng viÖc cña giai ®o¹n cuèi m«n häc hoÆc giai ®o¹n «n tËp vµ thi .
2.1. Qua tÊt c¶ c¸c ch¬ng môc ®· häc h·y t×m ra vÊn ®Ò trung t©m cña m«n
häc vµ x¸c ®Þnh mèi quan hÖ néi t¹i gi÷a vÊn ®Ò trung t©m víi c¸c vÊn ®Ò cßn l¹i . Tõ ®ã
vÏ ra ®îc s¬ ®å quan hÖ gi÷a chñ ®Ò chung víi c¸c chñ ®Ò bé phËn vµ c¸c tiÓu ý.
Trong hÖ thèng kiÕn thøc m«n häc h·y t×m ra nhãm kiÕn thøc c¬ b¶n nhÊt
(nhãm kh¸i niÖm, qui luËt, nguyªn t¾c, quan ®iÓm) chi phèi c¸c kiÕn thøc cßn l¹i. Thö
t×m c¸ch vÏ ra ®îc c¸i c©y kiÕn thøc chñ yÕu cña m«n häc.
2.2. X¸c lËp mèi quan hÖ l«gic gi÷a c¸c ch¬ng môc, gi÷a c¸c nhãm kiÕn thøc :
-
Quan hÖ: nÒn t¶ng vµ ph¸i sinh
-
Quan hÖ: nh©n qu¶, tuú thuéc.
-
Quan hÖ: ®ång ®¼ng, thø bËc.
-
Quan hÖ: däc vµ ngang.
2.3. So s¸nh néi dung m«n häc nµy víi néi dung c¸c m«n häc gÇn gòi vµ c¸c m«n
häc rÊt kh¸c biÖt ®Ó ph¸t hiÖn dîc ranh giíi gi÷a chóng vµ ®Æc trng cña mçi m«n häc ®ã.
CÈm nang sè 1
Kü n¨ng ph©n tÝch v¨n b¶n
Thø tù c«ng viÖc cÇn lµm
C¸c kü n¨ng cÇn tËp thµnh th¹o
Tr¶ lêi c¸c c©u hái sau:
1. V¨n b¶n nµy viÕt vÒ
c¸i g×?
(§Ò tµi cña v¨n b¶n)
1.1 T×m hiÓu ®Çu ®Ò cña v¨n b¶n
1.2 §iÓm c¸c ®Ò môc trong v¨n b¶n
(nÕu v¨n b¶n cã ®Ò môc)
1.3 Ph¸t hiÖn c¸c tõ ng÷ ®îc lËp l¹i nhiÒu lÇn trong v¨n
b¶n
2.1 T×m hiÓu qua ®Çu ®Ò vµ c¸c ®Ò môc lín nhá trong v¨n
b¶n
1. V¨n b¶n nµy viÕt nh»m
2.2 T×m hiÓu ®o¹n më ®Çu v¨n b¶n
môc ®Ých g×?
2.3 T×m hiÓu ®o¹n kÕt v¨n b¶n
(Chñ ®Ò cña v¨n b¶n)
2.4 T×m hiÓu nh÷ng c©u chñ ®Ò bé phËn chøa ®ùng trong
tõng ®o¹n v¨n
2. V¨n b¶n cã bè côc nh
3.1 Dùa vµo c¸c ®Ò môc ®· cã trong v¨n b¶n. NÕu kh«ng
thÕ nµo?
cã ®Ò môc dùa vµo néi dung cña ®o¹n më, ®o¹n kÕt
(H×nh thøc tæ chøc cña v¨n
vµ c¸c chñ ®Ò bé phËn mµ x¸c ®Þnh bè côc.
b¶n)
13
Thuvientailieu.net.vn
CÈm nang sè 2
Tãm t¾t v¨n b¶n
Thø tù c«ng viÖc ph¶i lµm
C¸c kü n¨ng cÇn tËp thµnh th¹o
X¸c ®Þnh môc ®Ých tãm t¾t
Chän c¸ch tãm t¾t
1. Tãm t¾t thµnh ®Ò c¬ng
khung (§Ò c¬ng s¬ lîc)
2. Tãm t¾t thµnh ®Ò c¬ng
chi tiÕt
1.1 T×m hÖ thèng chñ ®Ò bé phËn cña v¨n b¶n gèc
b»ng c¸ch t×m chñ ®Ò ë mçi ®o¹n cña v¨n b¶n.
1.2 Dùa vµo hÖ thèng chñ ®Ò bé phËn ®Ó lËp khung
cho ®Ò c¬ng.
1.3 Nªu v¨n b¶n cã chia s½n ®Ò môc th× lÊy hÖ thèng
®Ò môc lµm khung cho ®Ò c¬ng tãm t¾t.
1.4 §¸nh sè khung ®Ò c¬ng b»ng c¸c ký hiÖu phï
hîp
2.1 §a ý lín, ý nhá phï hîp vµo mçi ®Ò môc cña
khung ®Ò c¬ng.
3. Tãm t¾t thµnh v¨n b¶n nhá
3.1 Gi÷ l¹i c¸c c©u chñ ®Ò bé phËn
4. Tãm t¾t thµnh mét c©u
4.1 §ã lµ c©u chñ ®Ò chung cña c¶ v¨n b¶n.
C©u hái «n tËp
1- §Ó ph©n tÝch mét v¨n b¶n chóng ta cÇn ®Æt ra vµ tr¶ lêi nh÷ng c©u hái nµo ? Lµm
thÕ nµo ®Ó tr¶ lêi tõng c©u hái ®ã ?
2- Ph©n tÝch mét v¨n b¶n nh»m môc ®Ých g× ?
3- Cã mÊy c¸ch tãm t¾t v¨n b¶n ? C¸ch nµo quan träng nhÊt t¹i sao?
4- Muèn tãm t¾t v¶n b¶n thµnh ®Ò c¬ng cÇn thùc hiÖn nh÷ng thao t¸c nµo ?
5- Muèn tãm t¾t v¨n b¶n thµnh v¨n b¶n nhá cÇn thùc hiÖn nh÷ng thao t¸c nµo?
Kü n¨ng ®äc hiÓu gi¸o tr×nh tríc khi nghe gi¶ng
Kü n¨ng tèi thiÓu nhÊt thiÕt ph¶i thµnh th¹o:
- T×m chñ ®Ò chung vµ chñ ®Ò bé phËn cña v¨n b¶n.
- Tãm t¾t v¨n b¶n thµnh ®Ò c¬ng khung vµ ®Ò c¬ng chi tiÕt.
14
Thuvientailieu.net.vn
b. Kü n¨ng viÕt ( T¹o lËp v¨n b¶n khoa häc, chÝnh luËn).
T¹o lËp v¨n b¶n lµ mét trong hai qu¸ tr×nh giao tiÕp díi d¹ng viÕt. Nã kh«ng
®¬n thuÇn lµ viÖc sö dông c¸c ph¬ng tiÖn ng«n ng÷ ®Ó viÕt v¨n b¶n mµ bao gåm nhiÒu
giai ®o¹n: ®Þnh híng, lËp ch¬ng tr×nh biÓu ®¹t, thùc hiÖn ch¬ng tr×nh vµ kiÓm tra
hiÖu ®Ýnh.
I. §Þnh híng - X¸c ®Þnh chñ ®Ò v¨n b¶n
Khi b¾t tay viÕt mét v¨n b¶n, cÇn ®Þnh híng râ rÖt cho v¨n b¶n ®ã tøc lµ x¸c
®Þnh chñ ®Ò chung vµ c¸c chñ ®Ò bé phËn cña v¨n b¶n. C«ng viÖc ®Þnh híng nµy bao
gåm c¸c thao t¸c chñ yÕu sau :
1. X¸c ®Þnh môc ®Ých viÕt - ViÕt ®Ó lµm g×?
V¨n b¶n bao giê còng ®îc viÕt ra nh»m mét môc ®Ých nhÊt ®Þnh. §Ých cña v¨n
b¶n chi phèi toµn bé v¨n b¶n tõ néi dung ®Õn c¸ch viÕt nh thÕ nµo. Bëi vËy, c«ng viÖc
®Çu tiªn cña ngêi cÇm bót lµ h·y tr¶ lêi c©u hái : ViÕt ®Ó lµm g×?
2. X¸c ®Þnh c¸c nh©n vËt giao tiÕp - ViÕt cho ai ®äc?
Trong ho¹t ®éng giao tiÕp ë d¹ng viÕt cã hai lo¹i nh©n vËt : Ngêi viÕt vµ ngêi
®äc. NhiÒu khi ngêi ta quen thuéc víi viÖc viÕt nªn Ýt ®Ó ý ®Õn t c¸ch cña ngêi viÕt
víi ngêi ®äc. Thùc ra, mçi khi viÕt mét v¨n b¶n, ngêi viÕt lu«n lu«n xuÊt hiÖn víi mét
t c¸ch nhÊt ®Þnh vµ tïy theo t c¸ch Êy mµ cã c¸ch viÕt kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n, cïng
mét ngêi nhng mçi lÇn viÕt th l¹i cã thÓ trong mçi t c¸ch kh¸c nhau. Khi lµ con, khi
lµ b¹n, khi lµ häc trß, khi l¹i lµ c«ng chøc. Tõ néi dung ®Õn c¸ch viÕt c¸c bøc th Êy cã
nhiÒu ®iÓm kh¸c nhau nh chóng ta ®· biÕt. Néi dung vµ c¸ch viÕt cßn phô thuéc vµo
ngêi ®äc. Tuú thuéc vµo tr×nh ®é, th¸i ®é, chÝnh trÞ, t×nh c¶m, së thÝch cña ngêi ®äc
mµ ngêi viÕt chän c¸ch xö lý v¨n b¶n.
3. X¸c ®Þnh hoµn c¶nh viÕt - ViÕt trong hoµn c¶nh nµo?
ViÕt trong hoµn c¶nh thêi gian, kh«ng gian v¨n ho¸ - x· héi nh thÕ nµo?
§Æc ®iÓm cña hoµn c¶nh viÕt còng cã ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn qu¸ tr×nh t¹o lËp v¨n b¶n.
4. X¸c ®Þnh hÖ thèng chñ ®Ò v¨n b¶n
Qu¸ tr×nh x©y dùng v¨n b¶n g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh hÖ thèng chñ ®Ò: Tõ
chñ ®Ò chung ®Õn chñ ®Ò bé phËn v¨n b¶n. Chñ ®Ò chung lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n, bao trïm lªn
toµn bé v¨n b¶n. Chñ ®Ò chung ®îc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c chñ ®Ò bé phËn cña v¨n
b¶n. Chñ ®Ò bé phËn chÝnh lµ c¸c néi dung nh»m triÓn khai, lµm s¸ng tá cho néi dung
15
Thuvientailieu.net.vn
cña chñ ®Ò chung. Chóng chÝnh lµ c¸c mÆt, c¸c khÝa c¹nh, c¸c ph¬ng tiÖn biÓu hiÖn
cña chñ ®Ò chung.
H·y ph©n tÝch chñ ®Ò chung vµ chñ ®Ò bé phËn trong v¨n b¶n sau :
Kh¾c phôc l¹m ph¸t
Trong lÞch sö cña m×nh c¸c níc trªn thÕ giíi ®Òu tr¶i qua l¹m ph¸t víi nh÷ng
møc ®é kh¸c nhau. Nhng nguyªn nh©n l¹m ph¸t ®Òu cã ®iÓm chung nhng mçi nÒn kinh
tÕ ®Òu cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt, nªn l¹m ph¸t cña mçi níc l¹i mang tÝnh chÊt trÇm
träng vµ phøc t¹p kh¸c nhau. §Ó tho¸t khái l¹m ph¸t, chiÕn lîc chèng l¹m ph¸t cña mçi
quèc gia kh«ng thÓ kh«ng xÐt ®Õn nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt cña m×nh. NÕu kh«ng tÝnh
®Õn nh÷ng c¸i riªng cña mçi níc th× gi¶i ph¸p chung ®îc lùa chän thêng lµ :
- §èi víi mäi cuéc siªu l¹m ph¸t vµ l¹m ph¸t phi m· hÇu nh ®Òu g¾n chÆt víi
sù t¨ng trëng nhanh chãng vÒ tiÒn tÖ, cã møc ®é th©m hôt ngµy cµng lín vÒ ng©n s¸ch
vµ cã ®é t¨ng l¬ng danh nghÜa cao.
V× vËy, gi¶m m¹nh tèc ®é t¨ng cung tiÒn, c¾t gi¶m m¹nh mÏ chi tiªu ng©n s¸ch
vµ kiÓm so¸t cã hiÖu qu¶ viÖc t¨ng l¬ng danh nghÜa ch¾c ch¾n sÏ chÆn ®øng vµ ®Èy lïi
l¹m ph¸t. Thùc chÊt cña gi¶i ph¸p trªn lµ t¹o ra có sèc cÇu ( gi¶m cung tiÒn, t¨ng l·i
suÊt, gi¶m thu nhËp dÉn tíi gi¶m tiªu dïng, ®Çu t, chi tiªu chÝnh phñ... ) ®Èy nÒn kinh
tÕ ®i xuèng däc ®êng Phillips ng¾n h¹n vµ do vËy còng g©y ra mét møc ®é suy tho¸i vµ
thÊt nghiÖp nhÊt ®Þnh. NÕu biÖn ph¸p trªn ®îc gi÷ v÷ng, nÒn kinh tÕ sÏ tù ®iÒu chØnh vµ
sau mét thêi gian gi¸ c¶ sÏ ®¹t ë møc l¹m ph¸t thÊp h¬n vµ s¶n lîng trë l¹i tiÒm n¨ng (
®êng Phillips sÏ chuyÓn dÞch xuèng díi ). Tèc ®é gi¶m l¹m ph¸t sÏ tuú thuéc vµo sù
kiªn tr× vµ liªn tôc cña c¸c biÖn ph¸p chÝnh s¸ch.
- §èi víi l¹m ph¸t võa ph¶i muèn kiÒm chÕ vµ ®Èy tõ tõ xuèng møc thÊp h¬n
còng ®ßi hái ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch nãi trªn. Tuy nhiªn, v× biÖn ph¸p trªn kÐo theo sù
suy tho¸i vµ thÊt nghiÖp- mét c¸i gi¸ ®¾t - nªn viÖc kiÓm so¸t chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ chÝnh
s¸ch tµi kho¸ trë nªn phøc t¹p vµ ®ßi hái thËn träng. §Æc biÖt víi c¸c níc ®ang ph¸t
triÓn kh«ng chØ cÇn kiÒm chÕ l¹m ph¸t mµ cßn ®ßi hái cã sù t¨ng trëng nhanh.Trong
®iÒu kiÖn ®ã viÖc kiÓm so¸t chÆt chÏ c¸c chÝnh s¸ch tµi khãa vµ tiÒn tÖ vÉn lµ nh÷ng biÖn
ph¸p cÇn thiÕt, nhng cÇn cã sù phèi hîp, tÝnh to¸n tØ mØ víi møc thËn träng cao h¬n.
VÒ l©u dµi ë c¸c níc nµy, ch¨m lo më réng s¶n lîng tiÒm n¨ng b»ng c¸c nguån vèn
16
Thuvientailieu.net.vn
trong vµ ngoµi níc còng lµ mét trong nh÷ng híng quan träng nhÊt ®Ó ®¶m b¶o võa
n©ng cao s¶n lîng, møc sèng võa æn ®Þnh gi¸ c¶ mét c¸ch bÒn v÷ng.
- Cã thÓ xo¸ bá hoµn toµn l¹m ph¸t hay kh«ng ? C¸i gi¸ ph¶i tr¶ cña viÖc xo¸
bá hoµn toµn l¹m ph¸t kh«ng t¬ng xøng víi lîi Ých ®em l¹i cña nã. V× vËy c¸c quèc gia
thêng chÊp nhËn l¹m ph¸t ë møc thÊp vµ xö lý ¶nh hëng cña nã b»ng viÖc chØ sè ho¸
c¸c yÕu tè chi phÝ nh tiÒn l¬ng, l·i suÊt, gi¸ vËt t... §ã lµ c¸ch lµm cho sù thiÖt h¹i
cña l¹m ph¸p lµ Ýt nhÊt.
Chñ ®Ò chung cña v¨n b¶n trªn ®©y lµ : Gi¶i ph¸p chèng l¹m ph¸t cña mçi quèc
gia. Chñ ®Ò chung nµy ®îc triÓn khai cô thÓ b»ng c¸c chñ ®Ò bé phËn: Gi¶i ph¸p chèng
siªu l¹m ph¸t, gi¶i ph¸p chèng l¹m ph¸t ë møc ®é võa ph¶i vµ xo¸ bá l¹m ph¸t.
C¬ së c¬ b¶n ®Ó triÓn khai chñ ®Ò chung thµnh c¸c chñ ®Ò bé phËn lµ hai lo¹i quan hÖ
sau ®©y:
* C¸c quan hÖ mang tÝnh kh¸ch quan
- Quan hÖ cã tÝnh chÊt néi t¹i gi÷a ®èi tîng vµ c¸c thµnh tè t¹o nªn ®èi tîng, vÝ
dô, chñ ®Ò chung: N¹n « nhiÓm m«i trêng cã c¸c chñ ®Ò bé phËn víi t c¸ch lµ c¸c
thµnh tè cña m«i trêng sau:
+ N¹n « nhiÔm ®Êt.
+ N¹n « nhiÔm níc.
+ N¹n « nhiÔm kh«ng khÝ.
- Quan hÖ gi÷a ®èi tîng víi m«i trêng xung quanh nã, vÝ dô chñ ®Ò « nhiÔm
m«i trêng cã thÓ ®îc triÓn khai theo híng xÐt quan hÖ gi÷a con ngêi víi m«i trêng
®Ó lµm s¸ng tá c¸c khÝa c¹nh : « nhiÔm m«i trêng ¶nh hëng ®Õn cuéc sèng con ngêi
nh thÕ nµo, con ngêi t¸c ®éng ®Õn m«i trêng ra sao...
* C¸c quan hÖ mang tÝnh chÊt chñ quan
Quan hÖ mang tÝnh chÊt chñ quan lµ quan hÖ gi÷a ngêi viÕt víi ®èi tîng ®îc
ph¶n ¸nh, thÓ hiÖn sù nhËn thøc, ph©n lo¹i, ®¸nh gi¸ ®èi víi c¸c néi dung tr×nh bÇy vÒ
®èi tîng...ch¼ng h¹n chñ ®Ò chung nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng ®äng vèn trong c¸c
ng©n hµng cã thÓ ®îc triÓn khai thµnh c¸c chñ ®Ò bé phËn sau :
+ M¹ng líi c¸c ng©n hµng ®îc më réng, ®ång tiÒn æn ®Þnh, thu nhËp cña
ngêi d©n n©ng cao.
+ NhiÒu doanh nghiÖp cßn t tëng bao cÊp, û l¹i vµo nguån vèn cÊp ph¸t cña
nhµ níc mµ kh«ng chñ ®éng vay vèn ng©n hµng.
17
Thuvientailieu.net.vn
+ Cßn víng m¾c vÒ c¬ chÕ cho vay nªn cha t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho
kh¸ch hµng.
+ N¨ng lùc cña c¸n bé ng©n hµng cßn h¹n chÕ.
II - X©y dùng lËp luËn phôc vô chñ ®Ò v¨n b¶n
§èi víi nh÷ng v¨n b¶n cã môc ®Ých t¸c ®éng vµo nhËn thøc ngêi ®äc, thuyÕt
phôc hä tin vµo nh÷ng ®iÒu ®îc tr×nh bÇy nh v¨n b¶n chÝnh luËn, v¨n b¶n khoa häc th×
lËp luËn gi÷ mét vai trß rÊt quan träng.
LËp luËn lµ ®a ra c¸c lý lÏ vµ b»ng chøng nh»m híng ngêi ®äc, ngêi nghe
®Õn kÕt luËn mµ ngêi viÕt, ngêi nãi cho lµ ®óng ®¾n. Nh vËy, ®Ó cã mét lËp luËn,
ngêi viÕt ph¶i biÕt t×m c¸c lý lÏ, b»ng chøng ( c¸c luËn cø ) vµ biÕt c¸ch tr×nh bµy c¸c
luËn cø mét c¸ch thuyÕt phôc ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých cña bµi viÕt.
1. T×m luËn cø
Cã 3 lo¹i luËn cø: dÉn chøng thùc tÕ; sè liÖu thèng kª; luËn ®iÓm ®· ®îc chøng minh.
1.1. C¸c dÉn chøng thùc tÕ, cã tÝnh chÊt “ ngêi thËt viÖc thËt “.
Nªu dÉn chøng thùc tÕ víi t c¸ch lµ luËn cø cã t¸c dông ®¸nh trùc tiÕp vµo trùc
gi¸c ngêi ®äc, huy ®éng ®îc vèn sèng cña hä. C¸ch nªu dÉn chøng nµy l¹i gi¶n tiÖn,
kh«ng cÇn thiÕt ph¶i tra cøu. Tuy nhiªn dÉn chøng thùc tÕ ph¶i ph¶n ¸nh ®óng b¶n chÊt
th× míi cã gi¸ trÞ thuyÕt phôc.
1.2. Sè liÖu thèng kª lµ lo¹i luËn cø cã søc thuyÕt phôc lín, ®Æc biÖt trong
c¸c v¨n b¶n khoa häc, chÝnh luËn vµ hµnh chÝnh...
Khi nªu sè liÖu, cÇn chØ râ nguån gèc cña chóng ( ®iÒu tra trùc tiÕp hay lÊy tõ
nguån t liÖu ®¸ng tin cËy nµo ). VÝ dô:
§iÒu ®¸ng lu ý lµ hiÖn tîng vèn thõa, g¾n liÒn víi nî qu¸ h¹n ph¶i tr¶ gia t¨ng.
Theo b¸o c¸o ®· ®îc c«ng bè, tØ lÖ nî qu¸ h¹n ®Õn ®Çu th¸ng 9-1996 lªn 4,37%, c¸ biÖt
cã ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn tØ lÖ nµy lªn ®Õn con sè trªn díi 10%. Nhng nhiÒu ý
kiÕn cho r»ng ®ã kh«ng ph¶i lµ con sè ®óng mµ thùc tÕ cßn cao h¬n.
1.3. C¸c luËn ®iÓm ®· ®îc chøng minh lµ ®óng, hoÆc ®· ®îc mäi ngêi thõa nhËn.
TrÝch dÉn c¸c luËn ®iÓm thêng ®îc sö dông cã hiÖu qu¶ trong c¸c v¨n b¶n
khoa häc vµ chÝnh luËn. Cã hai c¸ch trÝch dÉn luËn ®iÓm: trÝch dÉn trùc tiÕp vµ trÝch dÉn
gi¸n tiÕp.
18
Thuvientailieu.net.vn
a. TrÝch dÉn trùc tiÕp : T liÖu ®îc trÝch dÉn nguyªn v¨n vµ ®Æt trong dÊu
ngoÆc kÐp. Ngêi trÝch dÉn cÇn chó thÝch râ xuÊt xø trÝch dÉn ®Ó ngêi ®äc cã thÓ kiÓm
tra lµm t¨ng søc tin cËy cña luËn chøng. VÝ dô :
“TÊt c¶ mäi ngêi sinh ra ®Òu cã quyÒn b×nh ®¼ng. T¹o ho¸ cho hä nh÷ng quyÒn
kh«ng ai cã thÓ x©m ph¹m ®îc, trong nh÷ng quyÒn ®Êy, cã quyÒn ®îc sèng, quyÒn tù
do, vµ quyÒn mu cÇu h¹nh phóc “.
Lêi bÊt hñ Êy ë trong b¶n Tuyªn ng«n ®éc lËp n¨m 1776 cña Mü. Suy réng ra
c©u Êy cã nghÜa lµ : TÊt c¶ mäi d©n téc trªn thÕ giíi ®Òu sinh ra b×nh ®¼ng, d©n téc nµo
còng cã quyÒn sèng, quyÒn sung síng vµ quyÒn tù do”.
b. TrÝch dÉn gi¸n tiÕp : T liÖu trÝch dÉn kh«ng cÇn ph¶i chÝnh x¸c tõng c©u ch÷
so víi nguyªn v¨n mµ chØ cèt truyÒn ®¹t ®îc ý tëng cña v¨n b¶n. C¸c th«ng tin xuÊt
xø tõ t liÖu còng cÇn chØ ra. VÝ dô :
Trong t¸c phÈm næi tiÕng “Nguån gèc c¸c loµi” E.Darwin ®· kh¼ng ®Þnh r»ng
tÊt c¶ c¸c gièng gµ nu«i trªn thÕ giíi ®Òu b¾t nguån tõ loµi gµ rõng §«ng Nam ¸.
Khi trÝch dÉn ý kiÕn, quan ®iÓm cña ngêi kh¸c, cÇn lu ý mét sè ®iÓm sau:
1) NÕu trÝch dÉn trùc tiÕp, kh«ng ®îc tù ý thªm bít tõ ng÷ cña c©u ®îc trÝch dÉn.
2) NÕu cÇn thiÕt, cã thÓ lîc bá phÇn nµo ®ã ý kiÕn trÝch dÉn. Tuy nhiªn viÖc
lîc bá nµy kh«ng ®îc lµm sai lÖch t tëng cña t¸c gi¶.§o¹n bÞ lîc bá ®îc thay
b»ng kÝ hiÖu [..]
3) NÕu cã lÝ do x¸c ®¸ng,ngêi trÝch cã thÓ thªm mét sè tõ ng÷ nµo ®ã vµo ý
kiÕn trÝch dÉn ( ch¼ng h¹n ®Ó nhÊn m¹nh hoÆc gi¶i thÝch ).CÇn ®Æt tõ ng÷ ®îc thªm vµo
trong ngoÆc ®¬n vµ nãi râ ®ã lµ lêi cña ai. VÝ dô:
Khi trÝch dÉn Di chóc cña B¸c, ngêi dÉn ®· thay thÕ tõ trong trêng hîp sau ®©y :
“ T«i cã ý ®Þnh ®Õn ngµy ®ã ( tøc ngµy gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt
níc - BMT), t«i ®i kh¾p hai miÒn Nam B¾c ®Ó chóc mõng ®ång bµo, c¸n bé vµ chiÕn sÜ
anh hïng “
- C¸c lý lÏ, nhiÒu khi ®Ó bªnh vùc cho mét ý kiÕn nµo ®ã, ngêi ta cã thÓ c¨n cø
vµo c¸c “ lÏ thêng “ ®îc mäi ngêi chÊp nhËn nh trêng hîp sau ®©y :
Chóng ta chèng bÖnh chñ quan, chèng bÖnh hÑp hßi, ®ång thêi còng ph¶i chèng
thãi ba hoa. V× thãi nµy còng h¹i nh hai bÖnh kia. V× thãi ba hoa cßn tøc lµ bÖnh chñ
quan vµ bÖnh hÑp hßi cha khái h¼n.
19
Thuvientailieu.net.vn
2. T×m c¸ch luËn chøng
TÝnh thuyÕt phôc cña lËp luËn ch¼ng nh÷ng phô thuéc vµo lý lÏ, b»ng chøng mµ
cßn phô thuéc vµo c¸ch luËn chøng, tøc lµ biÕt vËn dông c¸c phÐp suy luËn l«gÝc ®Ó tr×nh
bµy c¸c lý lÏ vµ dÉn chøng mét c¸ch hîp lý nhÊt ®Ó chøng minh cho luËn ®iÓm ®· nªu ra.
2.1 LËp luËn diÔn dÞch
DiÔn dÞch lµ c¸ch lËp luËn xuÊt ph¸t tõ c¸c tri thøc chung, ®· ®îc kiÓm
nghiÖm... mµ suy ra c¸c tri thøc riªng.
VÝ dô:
Muèn lµm b¹n ph¶i hiÓu nhau. NÕu kh«ng hiÓu nhau kh«ng thµnh b¹n. Ngêi
tuyªn truyÒn kh«ng ®iÒu tra, kh«ng ph©n t¸ch, kh«ng nghiªn cøu kh«ng hiÓu biÕt quÇn
chóng, chØ gÆp sao nãi vËy, b¹ g× viÕt nÊy, nhÊt ®Þnh thÊt b¹i.
2.2 LËp luËn quy n¹p
Quy n¹p lµ c¸ch lËp luËn ngîc víi diÔn dÞch. §ã lµ c¸ch suy luËn ®i tõ nh÷ng
biÓu hiÖn cô thÓ riªng biÖt ®Õn nh÷ng nhËn ®Þnh tæng qu¸t.
2.3 LËp luËn quy n¹p kÕt hîp víi diÔn dÞch
ViÖt Nam lµ mét quèc gia thèng nhÊt gåm nhiÒu d©n téc cïng sinh sèng, kÒ vai
s¸t c¸nh víi nhau trong suèt qu¸ tr×nh dùng níc vµ gi÷ níc. C¸c d©n téc thiÓu sè
níc ta c tró xen kÏ trªn ®Þa bµn réng lín, cã vÞ trÝ chiÕn lîc ®Æc biÖt quan träng vÒ
chÝnh trÞ, kinh tÕ, an ninh, quèc phßng vµ b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i. §ång bµo c¸c
d©n téc thiÓu sè níc ta cã truyÒn thèng ®oµn kÕt l©u ®êi trong ®Êu tranh chèng giÆc
ngo¹i x©m, chÕ ngù thiªn nhiªn, kh¾c phôc thiªn tai vµ x©y dùng ®Êt níc. Mçi d©n téc
cã s¾c th¸i v¨n ho¸ riªng, gãp phÇn t¹o nªn sù ®a d¹ng, phong phó cña nÒn v¨n ho¸
ViÖt Nam thèng nhÊt.
2.4 LËp luËn b»ng c¸ch nªu ph¶n ®Ò
LËp luËn nµy cßn gäi lµ lËp luËn b¸c bá. Ngêi lËp luËn ®a ra nh÷ng ý kiÕn tr¸i
ngîc víi ý kiÕn cña m×nh råi lÇn lît b¸c bá tõng luËn ®iÓm cña hä b»ng c¸ch chØ ra
tÝnh v« lý cña lËp luËn, b¸c bá tõng luËn cø, nªu hËu qu¶ tai h¹i cña quan ®iÓm cÇn b¸c
bá. VÝ dô:
ThÕ mµ cã nhiÒu c¸n bé ta xem khinh viÖc tuyªn truyÒn cña ®Þch. C¸c ®ång chÝ
Êy nãi: Ai ch¼ng biÕt ®Õ quèc Ph¸p - Mü lµ ®éc ¸c, ViÖt gian bï nh×n lµ xÊu xa. Ai
20
Thuvientailieu.net.vn
ch¼ng biÕt d©n ta, chÝnh phñ ta, cô Hå ta mét lßng v× d©n v× níc vµ kh¸ng chiÕn nhÊt
®Þnh th¾ng lîi. Cho nªn dï ®Þch tuyªn truyÒn mÊy còng ch¼ng ai nghe.
NghÜ nh vËy lµ hä sai lÇm, lµ chñ quan khinh ®Þch lµ rÊt nguy hiÓm, lµ ®Ó mét
thø vò khÝ s¾c bÐn cho ®Þch chèng l¹i. Nh©n d©n ta tèt thËt. Nhng ta nªn nhí c©u
chuyÖn anh T¨ng. §Þch tuyªn truyÒn x¶o quyÖt vµ bÒn bØ, ngµy nµy ®Õn ngµy kh¸c, n¨m
nµy ®Õn n¨m kh¸c. “Giät níc nhá l©u, ®¸ còng mßn". Cho nªn kh«ng khái cã mét sè
®ång bµo bÞ ®Þch tuyªn truyÒn m·i mµ hoang mang.
3. BiÕt c¸ch sö dông c¸c ph¬ng tiÖn liªn kÕt lËp luËn
Trong khi luËn chøng, mét mÆt c¸c luËn ®iÓm ph¶i ®îc tr×nh bÇy râ rµng t¸ch
b¹ch nhau, nhng mÆt kh¸c, chóng ph¶i ®îc liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau ®Ó t¹o nªn mét
chØnh thÓ híng tíi môc ®Ých cña bµi viÕt. V× vËy, c¸c ph¬ng tiªn liªn kÕt lËp luËn gi÷
mét vai trß hÕt søc quan träng.
VÒ mÆt néi dung, cã thÓ sö dông c¸c ph¬ng tiÖn liªn kÕt víi c¸c ý nghÜa kh¸c
nhau, ch¼ng h¹n :
- ý nghÜa tr×nh tù : Tríc tiªn, tho¹t tiªn, tho¹t ®Çu, tríc hÕt, sau ®ã, tiÕp theo,
mét lµ, hai lµ, ba lµ, cuèi cïng, rót cuéc,...
- ý nghÜa t¬ng ®ång : Tríc tiªn, tho¹t tiªn, tho¹t ®Çu, tríc hÕt, sau ®ã, tiÕp
theo, mét lµ, hai lµ, ba lµ, cuèi cïng, rót cuéc,...
- ý nghÜa t¬ng ph¶n : Nhng, song, tuy nhng, tuy vËy, tuy nhiªn, ngîc l¹i,
thÕ mµ, cã ®iÒu...
- ý nghÜa nh©n qu¶ : Bëi thÕ, v× vËy, do vËy, cho nªn, nh vËy, do ®ã...
VÒ mÆt chøc n¨ng, c¸c ph¬ng tiÖn liªn kÕt cã thÓ thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng sau :
- DÉn nhËp luËn cø : V×, bëi v×, do v×...
- DÉn nhËp kÕt luËn : Nªn, cho nªn, v× vËy, nh vËy, do ®ã, do vËy....
- Nèi kÕt gi÷a c¸c luËn cø : Ngoµi ra, bªn c¹nh ®ã, v¶ l¹i, nhng, h¬n thÕ n÷a,
thªm vµo ®ã, mét mÆt, mÆt kh¸c...
III - X©y dùng ®Ò c¬ng v¨n b¶n
1. T¸c dông vµ yªu cÇu cña mét ®Ò c¬ng
§Ò c¬ng ®îc coi lµ b¶n ph¸c th¶o vÒ néi dung ®¹i lîc cña mét v¨n b¶n. Cã
®îc mét ®Ò c¬ng tèt ®· lµ mét ®¶m b¶o kh¸ ch¾c ch¾n cho sù thµnh c«ng cña viÖc viÕt
v¨n b¶n.
ViÖc lËp ®Ò c¬ng tríc khi viÕt mét v¨n b¶n cã nh÷ng lîi Ých sau:
21
Thuvientailieu.net.vn
- Xem thêm -
.PDF 
153 
394 
54 
