Tài liệu Kinh tế tri thức với sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 PhÇn A : Më ®Çu Kinh tÕ tri thøc ®Ò tµi ®îc nhiÒu cuéc héi th¶o quèc tÕ nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu quan t©m . Sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®· lµm biÕn ®æi s©u s¾c nÒn kinh tÕ thÕ giíi t¹o ra mét bíc ngoÆt míi trong lÞch sö ph¸t triÓn cña loµi ngêi . Sù xuÊt hiÖn vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ tri thøc ®· thu hót sù quan t©m cña nhiÒu nhµ l·nh ®¹o vµ c¸c giíi khoa häc trªn thÕ giíi .ViÖt Nam còng vËy : Kinh tÕ tri thøc ®Æt trong chiÕn lîc ph¸t triÓn chung cña ®Êt níc. Ngµy 19.5.2000 , t¹i lÔ kû niÖm 110 n¨m ngµy sinh chñ tÞch Hå ChÝ Minh ( 19.5.1890 - 19.5.2000 ) Tæng bÝ th Lª Kh¶ Phiªu ®· nªu râ : " Trong thêi ®¹i c¸ch m¹ng th«ng tin hiÖn nay , chóng ta kh«ng cã sù lùa chän nµo kh¸c lµ ph¶i tiÕp cËn nhanh chãng víi tri thøc vµ c«ng nghÖ míi nhÊt cña thêi ®¹i ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ, t¹o ra sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo tõng híng , tõng bíc h×nh thµnh nÒn kinh tÕ trÝ thøc , cã n¨ng lùc c¹nh tranh víi gi¸ trÞ gia t¨ng ngµy cµng cao " (1). NghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn IX , trong phÇn : " Ph¸t triÓn kinh tÕ " nªu lªn tõng bíc ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc , " Con ®êng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc ta cÇn vµ cã thÓ rót ng¾n thêi gian , võa cã nh÷ng bíc tuÇn tù , võa cã thÓ nh¶y vät , ph¸t huy lîi thÕ cña ®Êt níc , tËp trung mäi kh¶ n¨ng ®Ó ®¹t tr×nh ®é c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin vµ c«ng nghÖ sinh häc tranh thñ øng dông ngµy cµng nhiÒu h¬n ë møc cao h¬n vµ phæ biÕn h¬n nh÷ng thµnh tô vÒ c«ng nghÖ vµ khoa häc , tõng bíc ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc "(2) . Trong chiÕn lù¬c ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 20002001 §¶ng ta nªu râ quan ®iÓm : " C«ng nghiÖp ho¸ g¾n liÒn víi hiÖn ®¹i ho¸ ngay tõ ®Çu vµ trong suèt giai ®o¹n ph¸t triÓn . N©ng cao hµm lîng tri thøc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 trong c¸c nh©n tè ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi , tõng bíc ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc . "(3) Kinh tÕ tri thøc lµ vÊn ®Ò míi mÎ vµ ®Çy nh¹y c¶m . §©y lµ bíc ngoÆt cã tÝnh lÞch sö vµ träng ®¹i . NÒn Kinh tÕ c«ng nghiÖp chuyÓn sang Kinh tÕ tri thøc ( Kinh tÕ hËu cÇn c«ng nghiÖp ) v¨n minh loµi ngêi chuyÓn sang v¨n minh trÝ tuÖ . Do tÝnh bøc xóc vµ míi mÎ cña nÒn Kinh tÕ tri thøc . Sau khi nghiªn cøu häc phÇn triÕt häc , ®Ó vËn dông kiÕn thøc ®îc häc tËp vµ nghiªn cøu cô thÓ , t«i chän ®Ò tµi : " Kinh tÕ tri thøc víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë níc ta . " Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 PhÇn B . Néi dung I.Kinh tÕ tri thøc bíc ph¸t triÓn tÊt yÕu cña lùc lîng s¶n xuÊt 1 . Sù ph¸t triÓn tÊt yÕu cña lùc lîng s¶n xuÊt Tõ lÞch sö v¨n minh nh©n lo¹i ®Õn nay , nh×n tõ gãc ®é tiÕn bé kÜ thuËt vµ lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn , ph¸t triÓn kinh tÕ cã thÓ chia lµm ba giai ®o¹n : Giai ®o¹n Kinh tÕ søc lao ®éng . Giai ®o¹n Kinh tÕ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ giai ®o¹n Kinh tÕ trÝ lùc . Tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt , nÒn Kinh tÕ tri thøc lµ sù ph¸t triÓn tÊt yÕu cña lùc lîng s¶n xuÊt : ta cã thÓ ph©n tÝch 3 giai ®o¹n trªn , ®Ó ta cã thÓ thÊy ®îc nguyªn lÝ cña sù ph¸t triÓn . a. Giai ®o¹n Kinh tÕ søc lao ®éng : Giai ®o¹n nµy ph¸t triÓn kinh tÕ chñ yÕu dùa vµo sù chiÕm h÷u vÒ sù ph©n phèi nguån tµi nguyªn søc lao ®éng . Do khoa häc kh«ng ph¸t triÓn , nªn kh¶ n¨ng khai th¸c nguån tµi nguyªn cña nh©n lo¹i rÊt thÊp . §èi víi ®¹i ®a sè nguån tµi nguyªn mµ nãi th× vÊn ®Ò thiÕu hôt hoµn toµn kh«ng næi cém lªn mét c¸ch ®ét xuÊt : VÝ dô m·i ®Õn thÕ kû XIX mäi ngêi cßn cho r»ng rõng kh«ng thÓ ph¸ hÕt ®îc . V× thÕ søc ngêi lµ ®èi tîng chiÕm ®o¹t chñ yÕu , cã søc ngêi th× cã thÓ khai th¸c tµi nguyªn , ph¸t triÓn kinh tÕ vµ cã ®îc cña c¶i . Môc ®Ých chiÕn tranh cña Thµnh C¸t T H·n chñ yÕu lµ cíp ®o¹t søc ngêi cßn ho¹t ®éng bu«n b¸n n« lÖ ë ph¬ng T©y th× kÐo dµi cho m·i ®Õn thÕ kû thø XIX míi chÊm døt . Kinh tÕ søc lao ®«ng b¾t ®Çu tõ giai ®o¹n ®Çu cña v¨n minh nh©n lo¹i , kÐo dµi liªn tôc mÊy ngµn n¨m ®Õn thÕ kû thø XIX ( ®Õn nay mét sè níc trªn thÕ giíi vÉn thuéc giai ®oan Kinh tÕ søc lao ®éng ) trong giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ nµy con ngêi dïng kÜ thuËt nguyªn thuû , nh÷ng c«ng cô lao ®éng phæ th«ng nh : cµy, cuèc , dao ,bóa ... vµ nh÷ng c«ng cô giao th«ng nh : xe ngùa , thuyÒn gç ... ph¸t triÓn kinh tÕ chñ yÕu dùa vµo ngµnh s¶n xuÊt thø nhÊt - Ngµnh c«ng Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nghiÖp - . MÆc dï trong mÊy ngµn n¨m khoa häc kinh tÕ cã ph¸t triÓn c«ng cô s¶n xuÊt kh«ng ngõng ®îc c¶i tiÕn nhng cho ®Õn tríc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp thÕ kû thø XIX tr×nh ®é s¶n xuÊt vÉn kh«ng hÒ thay ®æi . N¨ng suÊt lao ®éng thêi k× nµy chñ yÕu dùa vµo søc ngêi . Trong giai ®o¹n kinh tÕ søc lao ®éng ph©n phèi s¶n xuÊt tiÕn hµnh chñ yÕu dùa vµo chiÕm h÷u tµi nguyªn søc lao ®éng . MÆc dï sù chiÕm h÷u ®Êt ®ai cã t¸c dông chñ yÕu ®èi víi khu vùc d©n sè Ýt nh vïng duyªn h¶i ®«ng nam Trung Quèc , lu vùc Lìng Hµ ¢n §é . Lu vùc s«ng Nin Ai CËp ... Nhng nh×n tõ gãc ®é toµn thÕ giíi ph©n phèi s¶n xuÊt chñ yÕu vÉn dùa vµo tµi nguyªn søc lao ®éng , hoÆc th«ng qua nguån tµi nguyªn søc lao ®éng . Trong giai ®o¹n Kinh tÕ søc lao ®éng cuéc sèng cña ®¹i bé phËn d©n nghÌo hä kh«ng thÓ chèng cù næi nh÷ng mÊt m¸t vÒ kinh tÕ do thiªn tai g©y ra . Gi¸o dôc kh«ng ®îc phæ cËp . Ngêi mï ch÷ chiÕm ®¹i ®a sè , nh©n tµi kh«ng ®îc ph¸t huy . b . Trong giai ®o¹n Kinh tÕ tµi nguyªn : Lµ ph¸t triÓn kinh tÕ chñ yÕu quyÕt ®Þnh bëi sù chiÕm h÷u vµ ph©n phèi tµi nguyªn thiªn nhiªn . Do khoa häc kinh tÕ kh«ng ngõng ph¸t triÓn kh¶ n¨ng khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn cña nh©n lo¹i kh«ng ngõng t¨ng lµm cho ®¹i ®a sè tµi nguyªn trë nªn thiÕu , c¸c cuéc chiÕn tranh thÕ giíi tõ thÕ kû XIX ®Õn nay chñ yÕu nh»m môc ®Ých cíp ®o¹t hoÆc b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn . Trong ®iÒu kiÖn quèc gia ®éc lËp tù chñ cã nguån tµi nguyªn th× cã thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ . Sù thËt chøng minh : Trong thêi kú hoµ b×nh kinh tÕ t¨ng trëng cã thÓ ph©n phèi mét c¸ch h÷u hiÖu nhÊt nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn . ( nhng ph¶i cã sù ®iÒu tiÕt vÜ m« ) . Tõ thÕ kû XIX ®Õn nay c¸c níc chñ yÕu trªn thÕ giíi ®Òu lÇn lît hoµn thµnh c¸c cuéc cµch m¹ng khoa häc kü thuËt , khoa häc kinh tÕ cã sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ : M¸y kÐo , m¸y tiÖn ... §· thay thÕ c«ng cô s¶n xuÊt thñ c«ng : « t« , tµu ho¶ ... thay thÕ ph¬ng tiÖn giao th«ng l¹c hËu , lao ®éng ®îc n©ng cao . Tuy nhiªn vÉn kh«ng cã t¸c dông quyÕt ®Þnh . S¾t , than , dÇu má ... lµ nguån Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 tµi nguyªn chñ yªó , ph¸t triÓn s¶n xuÊt m¸y mãc ®· nhanh chãng trë thµnh nguån tµi nguyªn thiÕu hôt , b¾t ®Çu khèng chÕ kinh tÕ ph¸t triÓn v× vËy ph¸t triÓn kinh tÕ giai ®o¹n nµy chñ yÕu quyÕt ®Þnh bëi sù chiÕm h÷u tµi nguyªn thiªn nhiªn . Trong giai ®o¹n Kinh tÕ tµi nguyªn ®· xuÊt hiÖn mét cuéc ®¹i ph©n c«ng lao ®éng . Th¬ng nghiÖp trë thµnh ngµnh ®éc lËp h×nh thµnh tÇng líp th¬ng nh©n lµm cho quy m« trao ®æi hµng ho¸ t¨ng nhanh , ph¹m vi trao ®æi më réng , h×nh thøc trao ®æi ngµy cµng phøc t¹p tõ ®ã h×nh thµnh nªn thÞ trêng . ThÞ trêng kh«ng chØ lµ mét kho¶ng trao ®æi mµ trë thµnh tæng hoµ cña c¸c lo¹i trao ®æi . Sù h×nh thµnh thÞ trêng ®· thóc ®Èy m¹nh mÏ sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ tµi nguyªn . Trong giai ®o¹n nµy sù ph©n phèi s¶n xuÊt ®îc tiÕn hµnh chñ yÕu dùa vµo chiÕm h÷u tµi nguyªn thiªn nhiªn ( bao gåm t liÖu s¶n xuÊt h×nh thµnh qua lao ®éng ) . Cho nªn n¨ng xuÊt lao ®éng t¨ng cao cña c¶i vËt chÊt t¨ng lªn nhiÒu nhng møc sèng cña qu¶ng ®¹i quÇn chóng kh«ng t¨ng theo tû lÖ thuËn . C¸c níc chñ yÕu ë ph¬ng T©y ph¶i bá ra 100 n¨m ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò no Êm ph¶i dïng mét nöa thÕ kû ®Ó kh¸ gi¶ . Sau ®ã míi dÇn dÇn giµu cã . Thêi kú nµy vÒ c¬ b¶n ®· phæ cËp gi¸o dôc bËc trung häc , b¾t ®Çu cã sù lu chuyÓn nh©n tµi khai th¸c tµi nguyªn trÝ lùc chØ ë møc t¬ng ®èi . Qua hai giai ®o¹n trªn ta thÊy loµi ngêi cÇn cã mét nÒn kinh tÕ míi ®Ó phôc vô nhu cÇu cña con ngêi . §ã lµ nguyªn nh©n chÝnh , tÊt yÕu chuyÓn sang nÒn kinh tÕ tri thøc cña nh©n lo¹i, cßn cã nguyªn nh©n s©u xa ë chç : " C¸c nhu cÇu cña cuéc sèng , bao gåm nhu cÇu vÒ ¨n mÆc nhu cÇu vÒ tinh thÇn , trong ®ã cã nhu cÇu vÒ vËt chÊt ( ¨n mÆc , ®i l¹i , ch÷a bÖnh ...) sÏ t¨ng ®Õn giíi h¹n . Nhng nhu cÇu vÒ tinh thÇn (häc tËp, nghiªn cøu s¸ng t¹o , hëng thô v¨n ho¸ nghÖ thuËt ...) . SÏ t¨ng v« h¹n ."(4) ( nhËn ®Þnh cña ¡ng-ghen ) . Bëi vËy c¸c s¶n phÈm phôc vô nhu cÇu tinh thÇn sÏ t¨ng v« h¹n do ®ã chØ cã nguån tµi nguyªn tri thøc míi cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu ®ã . Theo tÝnh tÊt yÕu cña lÞch sö th× : Kinh tÕ tri thøc ph¸t triÓn ®Çy ®ñ ë thÕ kû 21 ( Nãi theo t duy Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 triÕt häc lµ sù phñ ®Þnh biÖn chøng tøc phñ ®Þnh cã kÕ thõa chñ nghÜa hiÖn ®¹i thÕ kû 20 ). c. Giai ®o¹n kinh tÕ tri thøc : lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ chñ yÕu dùa trªn sù chiÕm h÷u vµ ph©n phèi tµi nguyªn trÝ lùc tøc khoa häc kinh tÕ trë thµnh lùc lîng lao ®éng s¶n xuÊt duy nhÊt . Kinh tÕ thÕ giíi sÏ ë vµo giai ®o¹n Kinh tÕ tri thøc ë giai ®o¹n nµy. Do sù ph¸t triÓn cao ®é khoa häc kinh tÕ , kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc kinh tÕ còng nhanh chãng trë thµnh hµng ho¸ , kh¶ n¨ng khai th¸c tµi nguyªn kinh tÕ tri thøc thay thÕ cho tµi nguyªn thiªn nhiªn ®ang bÞ c¹n kiÖt còng t¨ng nhanh . VÝ dô : Tô biÕn nhiÖt h¹ch , ®iÒu chÕ lµm cho níc biÓn thµnh x¨ng , cã thÓ lµm cho ®¸ silic biÕn thµnh m¸y tÝnh . Do vËy , vai trß cña tµi nguyªn thiªn nhiªn bÞ chuyÓn xuèng tÇng thø yÕu . Khoa häc kinh tÕ trë thµnh nh©n tè quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÕ giíi . Sù ph¸t triÓn khoa häc kinh tÕ míi cao vµ sù øng dông khoa häc kinh tÕ míi cao ®· t¹o ra mét cuéc c¸ch m¹ng míi cuéc c¸ch m¹ng : HËu c«ng nghiÖp . Nh×n tõ gãc ®é lùc lîng s¶n xuÊt khoa häc kÜ thuËt trë thµnh nh©n tè thø nhÊt , nh×n tõ gãc ®é kÕt cÊu ngµnh nghÒ th× c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng nh ngµnh s¶n xuÊt thø nhÊt N«ng nghiÖp - ngµnh s¶n xuÊt thø hai - C«ng nghiÖp - ngµnh s¶n xuÊt thø ba DÞch vô - l¹i kh«ng thÓ chøa ®ùng , bao trïm c¸c ngµnh khoa häc c«ng nghÖ kÜ thuËt míi cao . ThÝ dô nh ngµnh c«ng nghÖ sinh häc , tuy thuéc ph¹m trï cña ngµnh thø nhÊt nhng b¶n chÊt l¹i hoµn toµn kh¸c Ngµnh n«ng nghiÖp truyÒn thèng , Ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin lµ sù kÕt hîp cña Ngµnh s¶n xuÊt thø hai víi Ngµnh s¶n xuÊt thø ba nhng l¹i kh¸c hoµn toµn vÒ b¶n chÊt , nÕu so víi c¸c ngµnh nghÒ vèn cã . V× vËy cã thÓ gäi ngµnh c«ng nghiÖp míi cao nµy lµ Ngµnh s¶n xuÊt thø t . Ngµnh s¶n xuÊt thø t nµy sÏ ®øng ®Çu trong nÒn Kinh tÕ tri thøc . Nh×n tõ gãc ®é thÞ trêng th× quan niÖm thÞ trêng truyÒn thèng còng b¾t ®Çu thay ®æi . Tríc hÕt ph¶i t¨ng cêng t¸c dông chØ ®¹o vÜ m« , nÕu tr¹ng th¸i v« trËt tù sÏ g©y c¶n trë cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc ngoµi ra Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 quan niÖm vÒ thÞ trêng tÜnh quan niÖm vÒ chiÕm h÷u thÞ trêng quan niÖm vÒ më réng thÞ trêng trªn sè lîng còng cÇn thay ®«Ø t¬ng øng . Nh×n tõ gãc ®é triÕt häc mét ph¬ng thøc míi ra ®êi u thÕ h¬n ph¬ng thøc cò nh lµ nguyªn lý cña sù ph¸t triÓn lµ quy luËt hiÖn thùc kh¸ch quan cho sù ph¸t triÓn tÊt yÕu cña nh©n lo¹i . Sù t¨ng nªn vÒ lîng dÇn sÏ ph¸ vì giíi h¹n cña nã , biÕn thµnh chÊt kh¸c . Nguyªn nh©n quan träng h¬n ®Ó ®a ra quan niÖm vÒ Kinh tÕ tri thøc lµ : nÕu dùa vµo sù ph¸t triÓn cao ®é cña nÒn Kinh tÕ tµi nguyªn th× kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò thÕ giíi tríc m¾t . LÊy vÊn ®Ò nghÌo ®ãi lµm thÝ dô : Tõ n¨m 1970 ®Õn n¨m 1990 , Kinh tÕ tµi nguyªn ph¸t triÓn cao ®é mµ kh«ng næ ra chiÕn tranh thÕ giíi , nhiÒu níc ph¸t triÓn vµ hÇu nh tÊt c¶ c¸c tæ chøc Quèc tÕ ®Òu quy ®Þnh kÕ ho¹ch viÖn trî cho c¸c níc cha ph¸t triÓn , nhng t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn kh«ng cã g× thay ®æi ngµy cµng xa c¸ch c¸c níc ph¸t triÓn . §iÒu nµy nãi lªn r»ng ngay trong nÒn kinh tÕ tµi nguyªn th× sù cíp ®o¹t tµi nguyªn thiªn nhiªn còng kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò . ChØ cã b»ng Kinh tÕ tri thøc , dïng nguån trÝ lùc ®Ó khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn míi cã thÓ gi¶i quyÕt ®îc . VÝ dô mét sè quèc gia vµ khu vùc nh Singapo , Hµn Quèc , Hång K«ng ®Òu kh«ng cã tµi nguyªn thiªn nhiªn giµu cã , nhng c¸c níc nµy ®· dùa vµo viÖc khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn trÝ lùc mµ x©y dùng lªn nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nh ngµy nay. §¬ng nhiªn , trong sù ph¸t triÓn Kinh tÕ tri thøc còng tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò vÝ dô : VÊn ®Ò thÊt nghiÖp . Tríc m¾t ®èi víi c¸c níc ph¸t triÓn , tuy c«ng nghÖ kÜ thuËt míi ph¸t triÓn víi tèc ®é nhanh nhng kh«ng mang l¹i nhiÒu viÖc lµm , kho¶ng c¸ch gi÷a yªu cÇc tè chÊt trÝ lùc cao cña xÝ nghiÖp kÜ thuËt míi cao so víi tè chÊt lao ®éng ch©n tay hiÖn cã kh«ng thÓ rót ng¾n trong thêi gian ng¾n. XÐt cho cïng nÒn kinh tÕ tri thøc lµ c¸i tån t¹i tÊt yÕu trong thÕ kû nµy nã sÏ phôc vô nhu cÇu cña chóng ta . Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 2 . Kh¸i qu¸t chung vÒ Kinh tÕ tri thøc . 2.1. Kh¸i niÖm Tæng hîp c¸c kh¸i niÖm tõ 30 n¨m nay ta cã thÓ ®Þnh nghÜa : Kinh tÕ tri thøc lµ nÒn kinh tÕ mµ trong ®ã nh©n tè quan träng nhÊt lµ viÖc chiÕm h÷u ph©n phèi nguån trÝ lùc vµ viÖc s¸ng t¹o , ph©n phèi sö dông tri thøc trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt cã hµm lîng khoa häc kü thuËt cao . §¬n gi¶n ta cã thÓ nãi nh nhµ chÝnh trÞ §Æng TiÓu B×nh chØ ra lµ : " Thêi ®¹i kinh tÕ trong ®ã khoa häc kü thuËt lµ lùc lîng s¶n xuÊt thø nhÊt " . 2 . 2. §Æc ®iÓm chñ yÕu cña nÒn Kinh tÕ tri thøc Kinh tÕ tri thøc lµ kinh tÕ ph¸t triÓn trong x· héi tri thøc ho¸ ë møc ®é cao theo t«i cã 8 ®Æc ®iÓm næi bËt ®ã lµ . 2 . 2.1.Kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng . Kinh tÕ tri thøc lµ kinh tÕ thóc ®Èy ®iÒu hoµ gi÷a con ngêi vµ thiªn nhiªn lµ nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng . §Õn môc tiªu ph¸t triÓn bÒn v÷ng , ®iÒu hoµ gi÷a con ngêi vµ thiªn nhiªn , t tëng chØ ®¹o ph¸t minh kü thuËt c«ng nghiÖp ®· thay ®æi .T tëng chØ ®¹o ph¸t minh kü thuËt truyÒn thèng lµ ®¬n nhÊt , tËn dông hÕt kh¶ n¨ng lîi dông tµi nguyªn thiªn nhiªn , ®Ó dµnh lÊy lîi nhuËn cao nhÊt : Kh«ng ®Õm xØa hoÆc ®Õm xØa rÊt Ýt ®Õn lîi Ých m«i trêng , lîi Ých sinh th¸i vµ lîi Ých x· héi , ph¸t triÓn kinh tÕ trªn c¬ së nguån tµi nguyªn v« tËn vµ dung lîng m«i trêng kh«ng bao giê c¹n kiÖt , thËm chÝ cßn lÊy viÖc cíp ®o¹t tµi nguyªn lµm môc ®Ých . §iÒu nµy kh«ng thÓ kh«ng bÞ coi lµ bi kÞch cña viÖc t¸ch rêi gi÷a khoa häc vµ kÜ thuËt . Cßn kÜ thuËt cao ®îc sinh ra trong thêi ®¹i mµ tµi nguyªn thiªn nhiªn hÇu nh c¹n kiÖt , nguy c¬ m«i trêng ngµy cµng t¨ng , trong khi ®ã khoa häc kÜ thuËt l¹i dung hîp thµnh mét thÓ thèng nhÊt , ®· ph¶n ¸nh nhËn thøc toµn diÖn cña nh©n lo¹i ®èi víi khoa häc tù nhiªn vµ khoa häc x· héi . V× vËy t tëng chñ ®¹o cña kÜ thuËt cao lµ lîi dông mét c¸ch khoa häc , hîp lÝ , tæng hîp , cã hiÖu Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 qu¶ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn hiÖn cã , ®ång thêi khai ph¸ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn cßn cha ®îc tËn dông hÕt ®Ó thay thÕ nguån tµi nguyªn hiÕm ®· gÇn c¹n kiÖt . VÝ dô : hao phÝ tµi nguyªn cña phÇn mÒm m¸y tÝnh vµ kÜ thuËt gen cña c«ng nghÖ sinh häc hoµn toµn kh¸c xa víi kÜ thuËt truyÒn thèng . 2 .2 .2 Tµi s¶n v« h×nh . Kinh tÕ tri thøc lµ kinh tÕ lÊy ®Çu t vèn v« h×nh lµm chÝnh . Kinh tÕ c«ng nghiÖp ®ßi hái sè lîng lín tiÒn cña , thiÕt bÞ vµ vèn h÷u h×nh , cßn Kinh tÕ tri thøc l¹i ph¸t triÓn trªn c¬ së tri thøc , ®Çu t trÝ lùc lµ ®Çu t v« h×nh . §¬ng nhiªn , ®Ó cho kh¶ n¨ng biÕn thµnh hiÖn thùc : Kinh tÕ tri thøc còng ph¶i ®Çu t tiÒn cña , thËm chÝ víi c«ng nghÖ kÜ thuËt cao cÇn ®Çu t víi mét sè vèn rÊt lín , mang nhiÒu tÝnh rñi ro , nhng nÕu kh«ng ®a cµng nhiÒu th«ng tin , tri thøc trÝ lùc vµo c«ng nghÖ s¶n xuÊt , th× ®ã kh«ng ph¶i lµ c«ng nghÖ kÜ thuËt cao vµ kh«ng thÓ thùc thi . NÕu kh«ng cã tiÒn cña th× kh«ng thÓ biÕn kh¶ n¨ng thµnh hiÖn thùc ®îc . HiÖn nay , vèn v« h×nh cña rÊt nhiÒu xÝ nghiÖp kÜ thuËt cao cña MÜ ®· vît qua 60 % tæng sè vèn h÷u h×nh . ViÖc t¨ng gi¸ trÞ cña vèn v« h×nh sÏ thay ®æi quan ®iÓm vÒ gi¸ trÞ cña x· héi nh÷ng c«ng viÖc cã thï lao cao cña ngêi cã nhiÒu tri thøc cµng nhiÒu th× sù xuÊt hiÖn cña c¸c cêng quèc tri thøc cµng t¨ng . 2.2.3. NhÊt thÓ ho¸ kinh tÕ thÕ giíi . Kinh tÕ tri thøc lµ kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn nhÊt thÓ ho¸ kinh tÕ thÕ giíi . Kinh tÕ tri thøc dùa vµo tiÒn ®Ò ®Çu t vèn v« h×nh , thùc hiÖn sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng trªn c¬ së nhÊt thÓ ho¸ kinh tÕ thÕ giíi . Trong ®iÒu kiÖn nguån tµi nguyªn tiªu hao kh«ng t¨ng nhiÒu . MÆt kh¸c ph¹m vi c«ng nghÖ ®· ®îc më Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 réng . Kh«ng chØ gãi gän trong c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng nh c«ng nghÖ : gang thÐp , m¸y mãc , v¶i vãc ... thÝ dô víi c«ng nghÖ th«ng tin - mét lo¹i kÜ thuËt cao th× kh«ng cã quèc gia nµo ®i ®Çu trong tÊt c¶ c¸c kÜ thuËt cao míi nh kÜ thuËt m¸y tÝnh , kÜ thuËt ®iÖn tö , kÜ thuËt quang ®iÖn tö , kÜ thuËt con chÝp , kÜ thuËt IC quy m« lín , kÜ thuËt sîi quang , kÜ thuËt ®a chøc n¨ng , kÜ thuËt phÇn mÒm . BÊt k× quèc gia nµo còng cã thÓ lîi dông tµi nguyªn trÝ lùc cña m×nh ®Ó chiÕm gi÷ mét phÇn trong thÞ trêng thÕ giíi trë thµnh bé phËn kh«ng thÓ thiÕu trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi thèng nhÊt . §©y lµ c¬ së kinh tÕ cña kÕt cÊu thÕ giíi ®a cùc sau chiÕn tranh l¹nh . 2.2.4. Tri thøc ho¸ quyÕt s¸ch kinh tÕ . Kinh tÕ tri thøc lµ kinh tÕ lÊy quyÕt s¸ch tri thøc lµm híng ®i . QuyÕt s¸ch vµ qu¶n lý nÒn Kinh tÕ tri thøc ph¶i ®îc tri thøc ho¸ . tõ sau khi cÇm quyÒn n¨m 1992 Tæng thèng MÜ B . Clint¬n ®· liªn tôc ®a ra mét lo¹t chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ kÜ thuËt míi cao nh : " C«ng tr×nh x©y dùng thiÕt bÞ c¬ së th«ng tin toµn quèc " ( siªu xa lé th«ng tin ) c¸c c«ng tr×nh nµy ®· cã t¸c dông to lín ®èi víi nÒn kinh tÕ níc MÜ . Ch¼ng h¹n nh ChÝnh phñ MÜ ®· híng cho c¸c c«ng ty lín ®a kÜ thuËt cao vµo ngµnh s¶n xuÊt xe h¬i truyÒn thèng nªn ®· giµnh l¹i ®îc ng«i b¸u trong v¬ng quèc s¶n xuÊt xe h¬i , ®ång thêi tr¸nh ®îc sù ®µo th¶i trong cuéc c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ trªn thÞ trêng xe h¬i thÕ giíi . ChÝnh phñ chóng ta sÏ lµm g× gi÷a sù biÕn ®æi ®ã ? 2.2.5. Híng gi¸ trÞ míi . Gi¸ trÞ kinh tÕ n«ng nghiÖp thÓ hiÖn ë sù chiÕm h÷u ®Êt ®ai vµ søc lao ®éng . Gi¸ trÞ Kinh tÕ tri thøc thÓ hiÖn ë sù chiÕm h÷u tri thøc vµ trÝ lùc . CÇn ph¶i th«ng qua thÓ chÕ c¶i c¸ch kinh tÕ vµ x· héi ph¶i dïng hÖ thèng ph¸p luËt , vµ thiÕt lËp c¬ cÊu ®Ó ®¶m b¶o tri thøc thóc ®Èy híng ph¸t triÓn "t«n träng tri thøc t«n träng nh©n tµi" , híng dÉn viÖc thay ®æi híng gi¸ trÞ x· héi .Trong Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 gi¸o dôc nh©n tµi cho t¬ng lai , nªn lÊy nh©n tµi lµ c«ng nghÖ kinh tÕ cao lµm chñ thÓ . 2.2.6. Quan niÖm míi vÒ thÞ trêng . Kinh tÕ tri thøc lµ nÒn kinh tÕ ®îc sinh ra vµ ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng , nhng nã cã t¸c dông ngîc trë l¹i víi nÒn Kinh tÕ thÞ trêng, dÉn ®Õn sù thay ®æi Kinh tÕ thÞ trêng truyÒn thèng . Cïng víi sù ph¸t triÓn Kinh tÕ tri thøc , Kinh tÕ thÞ trêng ngµy cµng ph¸t triÓn s©u s¾c h¬n . Sù biÕn ®æi vÒ lîng ®Õn mét giíi h¹n nµo ®ã nã sÏ ph¸ vì sù ®øng im vµ biÕn ®æi thµnh chÊt míi . Tríc m¾t , cã mÊy ®iÓm t¬ng ®èi râ nh sau : mét lµ " Kinh tÕ m¹ng " ®· trë thµnh ®Æc trng cña thÞ trêng , th¬ng m¹i ®iÖn tö ph¸t triÓn sÏ h×nh thµnh cuéc c¸ch m¹ng n÷a trong Kinh tÕ thÞ trêng ; Hai lµ , ®iÒu chØnh vÜ m« tá ra cÇn thiÕt , vÝ dô : c¸c níc liªn minh ch©u còng cÊm thùc hiÖn sinh s¶n v« tÝnh víi con ngêi ; Ba la c«ng ty xuyªn quèc gia ngµy cµng ph¸t triÓn vµ ®· h×nh thµnh côc diÖn c¹nh tranh míi kh¸c víi thÞ trêng truyÒn thèng .Trong t×nh h×nh míi ®ã , chóng ta ¸p dông ®èi s¸ch míi vÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ ph¶i dïng nh©n tµi míi . 2.2.7. H×nh thøc tæ chøc x· héi . “ s¸ng kiÕn quan träng nhÊt vÒ mÆt c«ng nghÖ ho¸ khoa hoc kinh tÕ cña thÕ kû nµy lËp ra khu c«ng viªn c«ng nghiªp khoa hoc kinh tÕ” s¸ng kiÕn nµy cña chñ tÞch Trung Quèc Giang tr¹ch D©n lµ c¬ së h×nh thµnh nªn mét x· héi míi . Tæ chøc x· héi nµy cÇn cã c¬ quan chuyªn m«n qu¶n lý . Sù t¨ng trëng kinh tÕ thÞ trêng x· héi chñ nghÜa cña chóng ta chuyÓn m« h×nh t¶n m¹n sang m« h×nh tËp trung chuyªn s©u ®¬n nhÊt , suy cho cïng cÇn dùa vµo c«ng nghiÖp ho¸ kinh tÕ cao ®Ó thùc hiÖn . 2.2.8. S¸ng t¹o lµ linh hån cña kinh tÕ thÞ trêng Trong cuèn "lý luËn ph¸t triÓn kinh tÕ " n¨m 1938 , nhµ kinh häc Mü sinh t¹i ¸o-J.A.schumpter ®· ®a ra kh¸i niÖm s¸ng t¹o kinh tÕ ( ®a ra nhËn Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®Þnh theo thÕ giíi quan ) . Theo ®Þnh nghÜa cña «ng th× " s¸ng t¹o " lµ chØ " c¸c xÝ nghiÖp thc hiÖn míi ®èi vèi yÕu tè s¶n xuÊt", nã bao gåm 5 néi dung sau : 2.8.1 §a ra mét lo¹i s¶n phÈm míi hoÆc nªu ra chÊt lîng míi cho mét lo¹i s¶n phÈm . 2.8.2 ¸p dông mét ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt míi . 2.8.3 Më ra mét thÞ trêng míi . 2.8.4 T¹o ra ®îc m«t lo¹i nguyªn liÖu hoÆc mét lo¹i b¸n thµnh phÈm míi . 2.8.5 H×nh thµnh h×nh thøc xÝ nghiÖp míi , vÝ dô lËp nªn vÞ trÝ lòng ®o¹n ( ®éc quyÒn ) hoÆc ph¸ vì vÞ trÝ lòng ®o¹n viÖc s¸ng t¹o kÜ thuËt ®· ®îc ®Ò cËp tíi trong cuéc c¸ch m¹ng kÜ tthuËt míi ; Schumpter cho r»ng , ngêi ph¸t minh kÜ tthuËt cha ch¾c lµ ngêi "s¸ng t¹o" trong c«ng nghÖ kinh tÕ cao còng dïng kh¸i niÖm nµy , ngêi gi¸m øng dông kinh tÕ cao gäi lµ "ngêi s¸ng t¹o" . Shumpter cßn cho r»ng c¸c nhµ s¶n xuÊt kh¸c víi nhµ qu¶n lý kinh doanh phæ th«ng , chØ cã nh÷ng nhµ qu¶n lý kinh doanh gi¸m ®Ò xíng vµ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng "s¸ng t¹o" míi lµ "nhµ s¶n xuÊt " nÕu kh«ng nh vËy hä chØ lµ «ng chñ . C«ng nghÖ kü thuËt cao ë níc ngoµi còng chÊp nhËn kh¸i niÖm nµy II . Kinh tÕ tri thøc víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc . 1 . c«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ thêi kú ®æi míi . Tõ khi ®Êt níc ta bíc vµo thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ , §¶ng vµ nhµ níc ta cµng thÊy vÞ trÝ vµ vai trß v« cïng quan träng cña ®éi ngò trÝ thøc ViÖt Nam bëi lÏ nãi ®Õn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ nãi ®Õn yªu cÇu ph¸t triÓn cña khoa häc kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ nãi ®Õn sù øng dông Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nh÷ng ph¸t minh khoa häc míi trong ; C«ng nghiÖp , N«ng nghiÖp , qu¶n lÝ vµ dÞch vô nh»m t¹o ra mét bíc tiÕn míi cña nÒn s¶n xuÊt níc ta .Tõ nay , cã thÓ nãi mäi s¶n phÈm ®¸p øng cho nhu cÇu ®êi sèng con ngêi vµ c¶ qu¸ tr×nh qu¶n lý x· héi , sù vËn hµnh th«ng thêng nhÊt trong ®êi sèng nh ®i l¹i giao tiÕp , dÞch vô ... ®Òu g¾n liÒn víi nh÷ng ®ßi hái cña khoa häc , cña trÝ tuÖ hay chÊt x¸m , tøc lµ ®ßi hái vÒ mÆt trÝ thøc vµ sù ph¸t triÓn cña ®éi ngò trÝ thøc . Còng tõ nay , sù giµu cã , giµu cã h¬n n÷a trë thµnh mét nhu cÇu thËt sù cña mäi ngêi , nhu cÇu chÝnh ®¸ng cña thêi ®¹i v¨n minh . Tõ ®ã , còng ®ång thêi ®ßi hái sù c«ng b»ng x· héi . TiÕn bé x· héi g¾n liÒn víi c«ng b»ng x· héi lµ tÝnh u viÖt cña quan hÖ s¶n xuÊt míi . C«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc ch¾c ch¾n sÏ mang l¹i tiÕn bé vÒ s¶n xuÊt vµ n¨ng suÊt . nhng ; c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ trong ®iÒu kiÖn ®Êt níc ta cßn nhiÒu mÆt l¹c hËu , tr×nh ®é d©n trÝ cha cao vµ nhÊt lµ theo c¬ chÕ thÞ trêng trong xu thÕ toµn cÇu toµn cÇu ho¸ sù ph¸t triÓn kinh tÕ th× cha ch¾c sù t¨ng trëng kinh tÕ sÏ ®a ®Õn tiÕn bé x· héi mµ kh«ng cã tiÕn bé x· héi th× tÊt nhiªn còng kh«ng cã c«ng b»ng x· héi , lîng cha ®ñ m¹nh ®Ó thay ®æi chÊt . §ã lµ vÊn ®Ò bøc xóc ®ang ®Æt ra cho toµn §¶ng , toµn d©n ta . Cho nªn , khi nãi ®Õn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ còng nh viÖc hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt , §¶ng ta ph¶i nãi ®Õn x· héi chñ nghÜa lµ cã ý ph©n biÖt víi C«ng nghiÖp ho¸- HiÖn ®¹i ho¸ dÉn ®Õn quan hÖ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa theo quy luËt ph¸t triÓn tù nhiªn nh c¸c nhµ kinh ®iÓn chñ nghÜa m¸c-lªnin ®· tõng ph©n tÝch. Ch¼ng h¹n , trong t¸c phÈm : "Nguån gèc cña gia ®×nh" cña së h÷u t nh©n vµ cña nhµ níc , ¡ng-ghen ®· nãi : " mçi bíc tiÕn cña s¶n xuÊt ®ång thêi còng ®¸nh dÊu mét bíc lïi trong t×nh c¶nh giai cÊp bÞ ¸p bøc , nghÜa lµ cña ®¹i ®a sè . C¸i lµ phóc lîi ®èi víi nh÷ng ngêi nµy l¹i tÊt yÕu ph¶i lµ tai ho¹ ®èi víi nh÷ng ngêi kh¸c ... " (5) . §¬ng nhiªn , ®ã lµ nãi ®Õn mçi bíc tiÕn cña s¶n xuÊt trong x· héi cò , x· héi cßn sù ¸p bøc vµ bãc lét . Cßn nãi ®Õn x· héi míi ¡ng-ghen ®ßi hái : " Kh«ng ®îc ®Ó t×nh h×nh nh thÕ . C¸i g× tèt víi giai Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cÊp thèng trÞ th× còng tèt víi toµn thÓ x· héi vµ giai cÊp thèng trÞ víi toµn thÓ x· héi chØ lµ mét "(6) . §Ó kÕt luËn quan ®iÓm cña m×nh ¡ng-ghen ®· dÉn ra mét c©u nãi cña Morgan nhËn ®Þnh vÒ thêi ®¹i v¨n minh : " TrÝ tuÖ cña loµi ngêi dõng l¹i , hoang mang vµ bì ngì tríc vËt s¸ng t¹o cña chÝnh m×nh " . Nhng tuy vËy còng sÏ ®Õn ngµy lÝ trÝ cña loµi ngêi sÏ ®ñ m¹nh ®Ó chi phèi cña c¶i , mµ lÝ trÝ cña loµi ngêi sÏ quy ®Þnh nh÷ng quan hÖ gi÷a nhµ níc vµ tµi s¶n mµ nã b¶o hé , còng nh sÏ quy ®Þnh nh÷ng giíi h¹n cho c¸c quyÒn cña nh÷ng ngêi së h÷u . Lîi Ých cña x· héi ph¶i tuyÖt ®èi cao h¬n lîi Ých cña c¸ nh©n , vµ cÇn ph¶i taä ra nh÷ng mèi quan hÖ c«ng b»ng vµ nhÞp nhµng gi÷a hai lîi Ých ®ã . Nhng , nÕu nh sù tiÕn bé vÉn lµ quy luËt cña t¬ng lai , còng nh nã ®· tõng lµ quy luËt cña qu¸ khø th× viÖc chØ ®¬n thuÇn t×m kiÕm cña c¶i kh«ng lµ môc ®Ých cuèi cïng cña nh©n lo¹i . " Sù tan r· cña x· héi ®ang ®øng sõng s÷ng tríc mÆt chóng ta mét c¸ch ®e do¹ nh lµ sù kÕt thóc cu¶ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¶i lµ môc ®Ých cuèi cïng vµ duy nhÊt v× mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn . Nh vËy nã ®ang chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè lµm cho chÝnh nã bÞ tiªu diÖt . D©n chñ trong viÖc qu¶n lý , h÷u ¸i trong x· héi , b×nh ®¼ng vÒ quyÒn lîi , gi¸o dôc phæ th«ng , tÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã sÏ b¸o hiÖu giai ®o¹n cao s¾p tíi cña x· héi , mµ kinh nghiÖm , lÝ trÝ vµ khoa häc ®ang kh«ng ngõng v¬n tíi " (7) . Nh÷ng ý kiÕn nªu trªn nh ®ang nãi víi chóng ta thêi ®¹i v¨n minh kh«ng cßn xa x«i n÷a vµ chÝnh lµ thêi ®¹i chóng ta ®ang sèng ®ang chuÈn bÞ bíc vµo thÕ kû XXI mµ kinh nghiÖm , lÝ trÝ vµ khoa häc ®ang kh«ng ngõng v¬n tíi . §ã lµ thêi ®¹i cña trÝ thøc , kh«ng ph¶i tri thøc cña mét bé phËn x· héi ®¬c gäi lµ ®éi ngò hay giíi trÝ thøc mµ cã thÓ nãi lµ cña ®¹i ®a sè nh÷ng ngêi ®ang tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ x©y dùng x· héi kh«ng kÓ hä thuéc thµnh phÇn nµo , lµ c«ng nh©n hay th¬ng nh©n hay n«ng d©n , ngêi qu¶n lý vµ dÞch vô . B©y giê chóng ta ®ang nãi ®Õn viÖc tri thøc ho¸ c«ng - n«ng , nhng ®Õn mét lóc nµo ®ã khÈu hiÖu nµy sÏ trë nªn thõa , bëi lÏ trong thùc tÕ tiÕn bé x· héi , mäi thµnh viªn cña céng ®ång d©n téc muèn tån t¹i ph¶i ®îc tri thøc ho¸ . TrÝ Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 thøc , chÊt x¸m kh«ng cßn lµ tµi s¶n riªng cña ®éi ngò trÝ thøc n÷a . VËy , lóc ®ã liÖu cßn ®éi ngò trÝ thøc hay nãi c¸ch kh¸c lµ nghÒ trÝ thøc n÷a kh«ng ?. Kh«ng cßn nghi ngê g× n÷a , khi ®Êt níc ®· bíc vµo thêi kú C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ mét c¸ch toµn diÖn vµ m¹nh mÏ th× xu thÕ ph¸t triÓn cña tri thøc vµ ®éi ngò trÝ thøc còng kh«ng cßn h¹n chÕ trong ph¹m vi mét ®éi ngò dï cã ngêi muèn n©ng cao vÞ trÝ cña ®éi ngò ®ã lªn ®Ó muèn so s¸nh nh mét giai cÊp , thËm chÝ cßn coi lµ mét siªu giai cÊp nh mét ®iÒu dù b¸o cña mét t¸c gi¶ bµi b¸o " Chñ nghÜa t b¶n trong thêi ®¹i toµn cÇu ho¸ "(8). Song , còng kh«ng nªn nghÜ r»ng ®éi ngò trÝ thøc ®· bÞ hoµ tan vµ hoµ nhËp vµo c¸c thµnh phÇn x· héi . KhÈu hiÖu tri thøc hãa c«ng-n«ng còng nh c¸c thµnh phÇn kh¸c trong x· héi chØ cã ý nghÜa vµ t¸c dông n©ng cao d©n trÝ nh»m ph¸t huy mäi tiÒm lùc vèn cã vÒ trÝ tuÖ cña c¶ d©n téc chø kh«ng thÓ thay thÕ ®îc ®éi ngò trÝ thøc ngµy cµng lín m¹nh vµ cã mÆt ë tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña cuéc sèng . Theo t¸c gi¶ bµi b¸o th× : " trÝ thøc sÏ ngµy cµng trë thµnh søc m¹nh vµ ý tëng s¸ng t¹o sÏ ngµy cµng trë thµnh tiÒn vèn cña t¬ng lai " vµ khi ®ã mét x· héi cã giai cÊp kiÓu kh¸c ®i cã thÓ trë thµnh mèi nguy chung . Lóc ®ã , kh«ng ph¶i chØ cã t b¶n vµ lao ®éng ®èi mÆt víi nhau , mµ lµ mét giai cÊp bÒ trªn cã tri thøc ®èi mÆt víi quÇn chóng lao ®éng kh«ng cã viÖc lµm . §ã lµ mét ph¸n ®o¸n cã c¬ së thùc tiÔn cña x· héi c¸c níc ph¸t triÓn mµ ë ®ã khoa häc vµ c«ng nghÖ cµng ph¸t triÓn , tr×nh ®é tù ®éng ho¸ trong s¶n xuÊt ngµy cµng cao , ngêi lao ®éng nhÊt lµ ngêi lao ®éng Ýt tri thøc sÏ bÞ ®Èy ra khái c¸c xÝ nghiÖp , c«ng së , trë thµnh ®éi qu©n thÊt nghiÖp . Trong bèi c¶nh ®ã kh«ng thÓ nãi ®Õn c«ng b»ng x· héi vµ hÇu nh dÉn ®Õn mét nghÞch lý lµ trÝ tuÖ cµng ph¸t triÓn , ®éi ngò tri thøc cµng m¹nh th× kh«ng chØ cã sù ph©n ho¸ gi÷a lao ®éng trÝ ãc vµ lao ®éng ch©n tay mµ cßn cã sù ph©n ho¸ gi÷a ngêi cã tr×nh ®é tri thøc thÊp vµ ngêi cã tr×nh ®é tri thøc cao . Ngêi cã tri thøc cao cã viÖc lµm vµ trë nªn giµu cã , ngêi cã tri thøc thÊp sÏ thÊt nghiÖp , trë thµnh tÇng líp ngêi nghÌo ph¶i sèng b»ng tiÒn trî cÊp x· héi . Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Khi nh¾c ®Õn nh÷ng ®iÒu dù b¸o trong bµi viÕt : " Chñ nghÜa T b¶n trong thêi ®¹i toµn cÇu ho¸ " víi nh÷ng ®iÒu nãi vÒ tri thøc còng nh : " Mét x· héi cã giai cÊp kiÓu kh¸c ®i cã thÓ trë thµnh mét mèi nguy chung " , chóng ta l¹i nhí ®Õn ®iÒu mµ M¸c ®· nãi vÒ mèi quan hÖ gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt nh sau : " Kh«ng mét chÕ ®é x· héi nµo l¹i diÖt vong khi tÊt c¶ nh÷ng lùc lîng s¶n xuÊt mµ chÕ ®é x· héi ®ã t¹o ®Þa bµn ®Çy ®ñ cho ph¸t triÓn , vÉn cßn cha ph¸t triÓn , vµ nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt míi cao h¬n, kh«ng bao giê xuÊt hiÖn khi nh÷ng ®iÒu khiÖn tån t¹i vËt chÊt cña nh÷ng quan hÖ ®ã cßn cha chÝn muåi trong lßng b¶n th©n x· héi cò . Cho nªn , nh©n lo¹i bao giê còng chØ ®Æt ra cho m×nh nhng nhiÖm vô mµ nã cã thÓ gi¶i quyÕt ®îc" (9) H×nh nh ®· ®Õn lóc chÝnh sù ph¸t triÓn cña Chñ nghÜa T b¶n hiÖn ®¹i ®ang chøng minh cho sù ®óng ®¾n cña chñ nghÜa M¸c c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn . Sù ph¸t triÓn trÝ tuÖ loµi ngêi khiÕn cho khoa häc , kü thuËt vµ c«ng nghÖ ngµy cµng t¹o nªn sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt chÝnh lµ t¹o ®Þa bµn cho sù ra ®êi nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt míi mµ ë ®ã sÏ cã d©n chñ trong c«ng viÖc qu¶n lý , h÷u ¸i trong x· héi , b×nh ®¼ng vÒ quyÒn lîi , Gi¸o dôc phæ th«ng , tÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã sÏ b¸o hiÖu giai ®o¹n cao s¾p tíi cña Chñ nghÜa x· héi , mµ kinh nghiÖm , lý trÝ vµ khoa häc ®ang kh«ng ngõng v¬n tíi nh ¡ng - ghen ®½ nãi ë trªn . VËy th× ë ®©y kh«ng hÒ cã sù m©u thuÉn gi÷a sù ph¸t triÓn cña tri thøc vµ ®éi ngò trÝ thøc víi søc s¶n xuÊt t¹o nªn sù t¨ng trëng vÒ kinh tÕ còng nh kh«ng hÒ cã sù m©u thuÉn gi÷a tri thøc víi quÇn chóng lao ®éng kh«ng cã viÖc lµm , mµ chÝnh lµ sù ph¸t sinh m©u thuÉn gi÷a ph¬ng thøc s¶n xuÊt T b¶n chñ nghÜa víi chÝnh lùc lîng s¶n xuÊt mµ chÝnh nã t¹o ra . Cã lÏ , ®· ®Õn lóc nh©n lo¹i ®Æt ra cho m×nh nhiÖm vô ph¶i gi¶i quyÕt . Cã ®iÒu lµ nã ph¶i gi¶i quyÕt b»ng c¸ch nµo theo con ®êng nµo lµ ®iÒu ®· ®Æt ra kh«ng chØ cho c¸c lý luËn gia c¶ giai cÊp T s¶n mµ cã thÓ lµ cho sø mÖnh cao c¶ cña ®éi ngò trÝ thøc cña tõng d©n téc vµ cña c¶ thÕ giíi . Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Khi ph¸t triÓn ®Õn ®Ønh cao nhê sù thµnh c«ng cña khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ , Chñ nghÜa t b¶n ®· ph¸t sinh ra m©u thuÉn mµ tù nã kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®îc . Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ ®ang diÔn ra hiÖn nay ( c¸i chung ®ang dÇn hoµ m×nh vµo c¸i riªng vµ thµnh ®¬n nhÊt ) ch¼ng nh÷ng ®ang lµm cho c¸c níc kÐm ph¸t triÓn gÆp khã kh¨n mµ còng ®Æt ra cho nÒn kinh tÕ trÞ trêng tù do t b¶n Chñ nghÜa nhiÒu vÊn ®Ò nan gi¶i cã tÝnh x· héi nh n¹n thÊt nghiÖp ngµy cµng t¨ng , c¸c tÖ n¹n x· héi , vÊn ®Ò m«i trêng sinh th¸i , vÊn ®Ò giµu nghÌo ë ngay c¸c níc ph¸t triÓn ... vµ c¶ nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p cña thÞ trêng tù do nh : "bµn tay v« h×nh " kh«ng ai kiÓm so¸t næi . ChÝnh sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc vµ c«ng nghÖ t¹o nªn nÒn v¨n minh míi ®· ®a chñ nghÜa t b¶n ®Õn ®é chÝn muåi ®ßi hái ph¶i thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt còng cã nghÜa lµ sù thay ®æi thÓ chÕ chÝnh trÞ . Cho nªn , khi nãi ®Õn nÒn v¨n minh míi hiÖn nay kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn vÞ trÝ vai trß cña trÝ thøc cã tÇm trÝ tuÖ cao ®ñ søc nghiªn cøu ®Ò ra nh÷ng ®Þnh híng ph¸t triÓn míi nh»m tr¸nh cho nh©n lo¹i khái r¬i vµo khñng ho¶ng nh ®· tõng x¶y ra trong lÞch sö . Riªng ë níc ta víi chñ tr¬ng ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc , chóng ta cã thÓ thÊy xu thÕ ph¸t triÓn cña khoa häc vµ c«ng nghÖ g¾n liÒn víi tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ vµ tiÕn bé x· héi ë níc ta trong nh÷ng thËp kû tíi nh thÕ nµo . Cã thÓ nãi , víi nh÷ng bíc ®i thuËn lîi ®ang diÔn ra hiªn nay, ®Êt níc ta ch¾c ch¾n sÏ vît qua ®îc t×nh tr¹ng nghÌo nµn l¹c hËu ®Ó cã thÓ s¸nh vai víi nh÷ng níc cã hoµn c¶nh gièng ta ë khu vùc . Trong bèi c¶nh ®ã , ®éi ngò trÝ thøc ë níc kh«ng chØ vÉn tån t¹i nh mét nghÒ mµ h¬n thÕ cã thÓ lµ mét lùc lîng hïng hËu cã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn qu¸ tr×nh x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi . Trong tiÕn tr×nh ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®a ®Êt níc ta thµnh mét níc cã c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nÕu chØ ®¬n thuÇn lµ t×m kiÕm cña c¶i , xem viÖc t¨ng trëng kinh tÕ lµ môc ®Ých cuèi cïng th× ®¬ng nhiªn chóng ta sÏ r¬i vµo ®iÒu c¶nh b¸o nh ¡ng-ghen ®· nãi ë trªn . V× vËy , môc ®Ých cuèi Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cïng cña ph¸t triÓn ph¶i ®a tiÕn bé x· héi cã nghÜa lµ d©n chñ trong qu¶n lý , h÷u ¸i trong x· héi , gi¸o dôc phæ th«ng ... mµ ®iÒu ®ã rÊt khã thùc hiÖn ®îc ë m« h×nh ph¸t triÓn t b¶n chñ nghÜa , nhng l¹i rÊt phï hîp víi ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa nh ë níc ta . Cã ®iÒu lµ ®Þnh híng ®ã kh«ng dÔ tíi ®îc trong khi b¶n th©n nÒn s¶n xuÊt ë níc ta cßn l¹c hËu , cha qua ®îc ngìng cöa c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ , l¹i ph¶i tiÕn hµnh x©y dùng nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ trêng trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ . §©y lµ mét th¸ch thøc lín cho toµn §¶ng vµ Nhµ níc ta , ®ång thêi còng lµ mét thö th¸ch ®èi víi ®éi ngò trÝ thøc ViÖt Nam .ViÖc t×m ra con ®êng tæ chøc vµ ph¸t triÓn x· héi theo ®inh híng x· héi chñ nghÜa giao cho phï hîp víi hoµn c¶nh vµ ®iÒu kiÖn x· héi níc ta lµ ®iÒu hoµn toµn míi mÎ , cha cã tiÒn lÖ trong lÞch sö nh©n lo¹i . Trong t¬ng lai ®Êt níc ta , víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc c«ng nghÖ vµ nh»m ®¸p øng yªu cÇu ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ víi yªu cÇu ®oµn kÕt , tËp hîp nhiÒu nguån tri thøc , trong ®ã cã trÝ thøc ViÖt kiÒu , ch¾c ch¾n ®éi ngò trÝ thøc ViÖt Nam sÏ cã nh÷ng thay ®æi vÒ c¬ cÊu ®ã lµ cha nãi ®Õn nh÷ng thay ®æi trong b¶n th©n c¸c giai cÊp vµ tÇng líp c¸ch m¹ng . Do yªu cÇu nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ ®ßi hái cña nhiÖm vô c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc . TÊt c¶ nh÷ng chuyÓn dÞch vÒ c¬ cÊu x· héi , vÒ c¬ cÊu giai cÊp vÒ ph©n c«ng lao ®éng míi , vÒ ®µo t¹o båi dìng vÒ chÝnh s¸ch më cöa vµ giao lu quèc tÕ ®Òu cã t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi trong ®ã ®éi ngò trÝ thøc níc ta cã vÞ trÝ quan träng trong viÖc thùc hiÖn d©n chñ trong qu¶n lý , viÖc x· héi ho¸ c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng vµ s¸ng t¹o v¨n ho¸ , viÖc ®Ò ra chÝnh s¸ch thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi , viÖc thùc hiÖn gi¸o dôc phæ th«ng vµ nhÊt lµ viÖc ®Þnh híng ph¸t triÓn cña khoa häc vµ c«ng nghÖ . §Ó cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng trong nh÷ng n¨m tíi , ®éi ngò tri thøc níc ta sÏ vÉn lµ mét lùc lîng c¸ch m¹ng ®¸ng kÓ trong liªn minh c«ng-n«ngWebsite: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 trÝ . H¬n thÕ n÷a , víi xu híng ph¸t triÓn ®éi ngò trÝ thøc phôc vô yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc , sù t¸c ®éng cña tri thøc ®Õn qu¸ tr×nh x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi cã vÞ trÝ quyÕt ®Þnh g¾n liÒn víi chiÕn lîc con ngêi mµ c¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt níc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ®· ®Ò ra . 2 . Nh÷ng gi¶i ph¸p cña ChÝnh phñ . 2.1. Ho¹ch ®Þnh nh÷ng chiÕn lîc Quèc gia ®Ó thu hÑp nh÷ng kho¶ng c¸ch vÒ tri thøc . Nhng c¬ héi ®Ó níc ta vµ c¸c c«ng ty ho¹t ®éng tèt h¬n - ®Ó thu hÑp nh÷ng kho¶ng c¸c vÒ tri thøc trong néi bé níc ta vµ gi÷a c¸c níc - kh«ng ph¶i qu¸ xa vêi vµ chóng kh«ng chØ xuÊt hiÖn trong Ngµnh c«ng nghiÖp mµ cßn trong toµn bé nÒn kinh tÕ . ViÖc n¾m b¾t nh÷ng c¬ héi nµy ®ßi hái chóng ta ph¶i cëi më trong ®ãn nhËn c¸c ý kiÕn bªn ngoµi nã còng ®ßi hái c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch vµ c¸c thÓ chÕ ®óng ®¾n ; nh÷ng nç lùc to lín cña ®Þa ph¬ng ®Ó thu thËp , lµm thÝch øng vµ sö dông tri thøc mét c¸ch cã hiÖu qu¶ . C¸c chiÕn lîc bï ®¾p vÒ tri thøc cÇn tËp chung vµo ba vÊn ®Ò : - Nh÷ng chÝnh s¸ch nµo ®Èy m¹nh viÖc thu thËp tri thøc ? - Nh÷ng chÝnh s¸ch nµo ®Èy m¹nh n¨ng lùc tiÕp thu cña ®Êt níc ? - Nh÷ng chÝnh s¸ch nµo ®Èy m¹nh hiÖu qu¶ th«ng tin liªn l¹c vµ gi¶m chi phÝ ? V× c¸c níc ®ang t×m kiÕm lêi gi¶i ®¸p . Nªn , nh÷ng u tiªn c¹nh tranh vµ ganh ®ua ®Ó cã ®îc sù quan t©m chó ý vµo nguån lùc , vµ thêng ®Æt ra nh÷ng t×nh thÕ khã sö ®ßi hái ph¶i lùa chän døt kho¸t : Nhµ níc cÇn mua tri thøc ë bªn ngoµi hay t¹o ra nã ë trong níc ? Nh÷ng hÖ thèng gi¸o dôc cã nªn më Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 réng xo¸ mï c¬ b¶n mµ hy sinh ®Çu t vµo ®µo t¹o cÊp §¹i häc kh«ng ? Thêng vÊn ®Ò nµy lµ c¸n c©n thay ®æi theo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ ®iÒu kiÖn cña ®Êt níc . TiÕp thu tri thøc toµn cÇu vµ t¹o ra tri thøc ®Þa ph¬ng : cã ®îc tri thøc lµ sù kÕt hîp gi÷a tiÕp thu tri thøc bªn ngoµi vµ t¹o ra tri thøc ë trong níc . V× kh«ng mét níc nµo cã thÓ t¹o ra tÊt c¶ c¸c tri thøc mµ nã cÇn , nªn viÖc häc tËp tõ nh÷ng níc bªn ngoµi lµ mét yÕu tè quyÕt ®Þnh trong chiÕn lîc thµnh c«ng . §Ó x©y dùng c¬ së tri thøc chóng ta ph¶i x©y dng mäi c¬ së tiÒm n¨ng s½n cã cho viÖc tiÕp thu tri thøc bªn ngoµi mang tÝnh kÕ thõa , ph¸t huy vµ t¹o ra tri thøc trong níc chóng ta cÇn ph¶i : t×m ra ph¬ng ph¸p míi vµ hiÖu qu¶ h¬n cho s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô th«ng qua th¬ng m¹i . Hîp t¸c víi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi lµ nh÷ng ngêi ®i ®Çu trong ®æi míi khuyÕn khÝch nhµ s¶n xuÊt trong níc nç lùc ®¸p øng yªu cÇu thùc hiÖn tèt nhÊt vµ khai th¸c c¸c t¸c ®éng lan to¶ vÒ tri thøc tiÒm n¨ng . T¹o c¬ héi tiÕp cËn tri thøc kinh tÕ ®éc quyÒn th«ng qua cÊp giÊy phÐp sö dông c«ng nghÖ kÝch thÝch ®æi míi vµ t¹o c¬ héi tiÕp cËn tri thøc toµn cÇu th«ng qua viÖc x©y dùng c¸c ®iÒu luËt vµ thÓ chÕ b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ . Thu hót ngêi cã tµi trë vÒ níc , nh÷ng ngêi ®· nghiªn cøu hay lµm viÖc ë níc ngoµi . 2.2. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò th«ng tin ®Ó nu«i dìng thÞ trêng . Mét chiÕn lîc tri thøc quèc gia hiÖu qu¶ ®ßi hái chÝnh phñ ph¶i t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p c¶i thiÖn c¸c luång th«ng tin gióp cho nÒn kinh tÕ thÞ trêng vËn hµnh tèt h¬n . Nhng chÝnh phñ còng nh mäi thµnh viªn kh¸c trong nÒn kinh tÕ , b¶n th©n còng chÞu ¶nh hëng cña sù yÕu kÐm th«ng tin . Do ®ã , c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¶i xem xÐt søc m¹nh vµ h¹n chÕ n¨ng lùc cña chÝnh phñ øng víi n¨ng lùc cña thÞ trêng . Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 20