Tài liệu Kinh nghiện thu hút fdi của một số nước

Lêi më ®Çu §Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, thóc ®Èy t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, th× vÊn ®Ò quan träng nhÊt lµ ph¶i cÇn cã vèn. Vèn cã hai lo¹i chñ yÕu lµ vèn trong níc vµ vèn níc ngoµi. §èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, th× vÊn ®Ò thu hót vèn níc ngoµi ®Ó thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ lµ yÕu tè v« cïng quan träng vµ ®îc nhiÒu níc quan t©m, trong ®ã cã níc ta. Trong thêi ®¹i ngµy nay, xu híng hoµ nhËp, liªn kÕt gi÷a c¸c níc trªn thÕ giíi ngµy cµng cao.Do ®ã trong hîp t¸c ®Çu t quèc tÕ thêng cã nhiÒu nguån vèn kh¸c nhau. Nh×n chung, vèn níc ngoµi ®Çu t vµo trong níc b»ng hai con ®ßng chÝnh lµ ®êng c«ng céng vµ ®êng t nh©n hoÆc th¬ng m¹i. H×nh thøc ®Çu t qu«c tÕ chñ yÕu lµ ®Çu t trùc tiÕp (FDI: Foreign Direct Investment); ®Çu t qua thÞ trêng chøng kho¸n;cho vay cña c¸c ®Þnh chÕ kinh tÕ vµ ng©n hµng níc ngoµi (vay th¬ng m¹i) vµ nguån viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA). Trong ®Ò ¸n m«n häc nµy,em xin ®i vµo vÊn ®Ò träng t©m lµ: “Kinh nghiÖm thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë mét sè níc vµ vËn dông vµo ViÖt Nam” Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò ¸n nay,em ®· ®îc sù gãp ý vµ chØ b¶o tËn t×nh cña GS.TS NguyÔn Thµnh §é. Tuy nhiªn v× cßn giíi h¹n vÒ kiÕn thøc còng nh thêi gian nªn bµi viÕt nµy cña em kh«ng tr¸nh ®îc thiÕu sãt. KÝnh mong sù gãp ý cña thÇy! Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Sinh viªn thùc hiÖn: §ç v¨n Th¾ng 1 ch¬ng i: Lý luËn chung vÒ thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI:Foreign Direct Investment) I. Vai trß cña FDI ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ. 1.1 Quan ®iÓm cña Lª Nin vµ c¸c nhµ kinh tÕ vÒ FDI. 1.1.1 Quan ®iÓm cña Lª Nin vÒ FDI Theo Lª Nin, trong giai ®o¹n c¹nh tranh tù do, ®Æc ®iÓm cña chñ nghÜa t b¶n lµ xuÊt khÈu hµng ho¸, cßn trong giai ®o¹n hiÖn ®¹i lµ xuÊt khÈu t b¶n. ¤ng cho r»ng: xuÊt khÈu t b¶n lµ mét ®Æc ®iÓm kinh tÕ cña chñ nghÜa t b¶n hiÖn ®¹i. Do t b¶n tµi chÝnh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®· xuÊt hiÖn hiÖn tîng “ t b¶n thõa “, thõa so v¬Ý tØ suÊt lîi nhuËn thÊp nÕu ph¶i ®Çu t trong níc, cßn nÕu ®Çu t ra bªn ngoµi th× tØ suÊt lîi nhuËn sÏ cao h¬n. Theo «ng: “Chõng nµo chñ nghÜa t b¶n vÉn lµ chñ nghÜa t b¶n, sè t b¶n thõa kh«ng ph¶i dïng ®Ó n©ng cao møc sèng cña quÇn chóng trong níc ®ã, v× nh thÕ sÏ lµm gi¶m bít lîi nhuËn cña bän t b¶n- mµ lµ ®Ó t¨ng thªm lîi nhuËn b»ng c¸ch xuÊt khÈu t b¶n ra níc ngoµi, vµo nh÷ng níc l¹c hËu. Trong c¸c níc l¹c hËu nµy, lîi nhuËn thêng cao v× t b¶n h·y cßn Ýt, gi¸ ®Êt ®ai t¬ng ®èi thÊp, tiÒn c«ng h¹, nguyªn liÖu rΔ(1) . XuÊt khÈu t b¶n cã ¶nh hëng tíi nguån vèn ®Çu t cña c¸c níc xuÊt khÈu t b¶n, nhng l¹i gióp cho nh÷ng tæ chøc ®éc quyÒn thu ®îc lîi nhuËn cao ë níc ngoµi. Ngoµi ra xuÊt khÈu t b¶n cßn b¶o vÖ chÕ ®é chÝnh trÞ ë c¸c níc nhËp khÈu t b¶n vµ Ýt nhiÒu cã t¸c dông thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ, kü thuËt. Nhng thùc tÕ nh©n d©n ë c¸c níc nhËp khÈu t b¶n bÞ bãc lét nhiÒu h¬n, sù lÖ thuéc vÒ kinh tÕ vµ kü thuËt t¨ng lªn vµ tõ ®ã sù phô thuéc vÒ chÝnh trÞ lµ khã tr¸nh khái. Lª Nin cho r»ng : “ ViÖc xuÊt khÈu t b¶n ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶n vµ thóc ®Èy hÕt søc nhanh sù ph¸t triÓn ®ã trong nh÷ng níc ®· ®îc ®Çu t . Cho nªn nÕu trªn mét møc ®é nµo ®ã viÖc xuÊt khÈu cã thÓ g©y ra mét sù ngng trÖ nµo ®ã trong sù ph¸t triÓn cña c¸c níc xuÊt khÈu t b¶n..”(2) 1.1.2 Quan ®iÓm cña Samuelson vÒ thu hót FDI Samuelson cho r»ng ®a sè c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®Òu thiÕu vèn, møc thu nhËp thÊp chØ ®ñ sèng ë møc tèi thiÓu do ®ã kh¶ n¨ng tÝch luü vèn h¹n chÕ. §iÒu ®ã ®îc thÓ hiÖn trong lý thuyÕt “ c¸i vßng luÈn quÈn “ vµ “có huých tõ bªn ngoµi”. MÆt kh¸c «ng cho r»ng ,ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, nguån nh©n lùc ®ang bÞ h¹n chÕ bëi tuæi thä vµ d©n chÝ thÊp; tµi nguyªn khan hiÕm; kü thuËt l¹c hËu vµ gÆp ph¶i trë ng¹i trong viÖc kÕt hîp chóng.Do vËy ë nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn ngµy cµng khã kh¨n vµ t¨ng “c¸i vßng luÈn quÈn”.Tõ ®ã theo Samuelson: ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i cã “ có huých tõ bªn ngoµi nh»m ph¸ vì c¸i vßng luÈn quÈn “ . §ã lµ ph¶i cã ®Çu t cña níc ngoµi vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. 1.1.3 Quan ®iÓm cña R.Nurke vÒ FDI. R.Nurke ®· lÊy vßng luÈn quÈn cña sù nghÌo ®ãi lµm lý luËn t¹o vèn: xÐt vÒ lîng cung ,ngêi ta thÊy kh¶ n¨ng tiÕt kiÖm Ýt ái, t×nh h×nh ®ã lµ do møc ®é thu nhËp thùc tÕ thÊp, møc thu nhËp thÊp ph¶n ¸nh n¨ng suÊt lao ®éng thÊp , ®Õn lît m×nh n¨ng suÊt lao ®éng thÊp phÇn lín do t×nh tr¹ng thiÕu t b¶n g©y ra. ThiÕu t b¶n l¹i lµ kÕt qu¶ cña kh¶ n¨ng tiÕt kiÖm Ýt ái ®a l¹i.Vµ thÕ lµ c¸i vßng ®îc khÐp (1) V.I.LªNin: toµn tËp, “Chñ nghÜa ®Õ quèc, giai ®o¹n tét cïng cña chñ nghÜa t b¶n”,Nxb tiÕn bé, Matxc¬va,1980,t27,tr456. (2) S®d, tr459. 2 kÝn. Trong c¸i vßng luÈn quÈn cña sù nghÌo ®ãi ®ã, nguyªn nh©n c¬ b¶n lµ thiÕu vèn. Do vËy, më cña cho ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®îc «ng xem lµ gi¶i ph¸p thùc tÕ nhÊt ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Theo «ng , më cöa cho FDI cã ý nghÜa ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ v¬n ®Õn nh÷ng thÞ trêng míi còng nh khuyÕn khÝch viÖc më réng kü thuËt hiÖn ®¹i vµ nh÷ng ph¬ng ph¸p qu¶n lý cã hiÖu qu¶ .FDI gióp cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn tr¸nh ®îc nh÷ng ®ßi hái vÒ l·i suÊt chÆt chÏ. C¸c níc cã thu nhËp thÊp ®îc chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt nguyªn liÖu vµ thùc phÈm xuÊt khÈu, ®îc chuyªn m«n ho¸ dùa trªn nguyªn t¾c b©t di bÊt dÞch cña lîi thÕ so s¸nh trong th¬ng m¹i quèc tÕ , dï r»ng FDI tríc hÕt cho lîi Ých c¸c níc xuÊt khÈu vèn chø kh«ng ph¶i cña c¸c níc nhËn vèn , thÕ nhng më cöa vÉn cßn h¬n lµ ®ãng cöa. R.Nurke cho r»ng ,FDI mang l¹i lîi Ých chung cho c¶ hai bªn , dï ch¼ng bao giê c©n b»ng tuyÖt ®èi nhng kh«ng thÓ lµm kh¸c ®îc v× nã lµ ®ßi hái tù nhiªn , tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh vËn ®éng thÞ trêng 1.2 B¶n chÊt cña FDI. Sù ph¸t triÓn cña ®Çu t trùc tݪp níc ngoµi ®îc quy ®inh hoµn toµn bëi quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan víi nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ chÝn muåi nhÊt ®Þnh . Sù thay ®æi th¸i ®é tõ ban ®Çu lµ “chèng l¹i” qua “chÊp nhËn” ®Õn “hoan nghªnh” , ®Çu t trùc tݪp níc ngoµi cã thÓ xem lµ yÕu tè t¸c ®éng lµm t¹o ra nh÷ng bíc thay ®æi nhËn thøc theo híng ngµy cµng ®óng h¬n vµ chñ ®éng h¬n cña con ngêi ®èi víi quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan vÒ sù ph¸t triÓn søc s¶n xuÊt x· héi vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi ®ang më ra mét cach thùc tÕ trªn quy m« quèc tÕ.Xu híng nµy cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh trong viªc chi phèi c¸c biÓu hÞªn kh¸c nhau cu¶ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ®· h×nh thµnh nªn c¸c dßng lu chuyÓn vèn chñ yÕu:Dßng vèn tõ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®æ vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn; dßng vèn lu chuyÓn trong néi bé c¸c níc phat triÓn.Sù lu chuyÓn cña c¸c dßng vèn diÔn ra díi nhiÒu hinh thøc nh : Tµi trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (gåm viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA vµ c¸c h×nh thøc kh¸c),nguån vay t nh©n(tÝn dông tõ c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i) vµ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. Mçi nguån vèn cã ®Æc ®iÓm riªng cña nã. Nguån tµi trî ph¸t triÓn chÝnh thøc lµ nguån vèn do c¸c tæ chøc quèc tÕ, chÝnh phñ( hoÆc c¬ quan ®¹i diÖn chÝnh phñ) cung cÊp. Lo¹i vèn nµy cã u ®iÓm lµ cã sù u ®·i nhÊt ®Þnh vÒ l·i suÊt, khèi lîng cho vay lín vµ thêi h¹n vay t¬ng ®èi dµi. §Ó gióp c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, trong lo¹i vèn nµy ®· giµnh mét lîng vèn chñ yÕu cho vèn viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA, ®©y lµ nguån vèn cã nhiÒu u ®·i, trong ODA cã mét phÇn lµ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i, chiÕm kho¶ng 25% tæng sè vèn. Tuy vËy kh«ng ph¶i kho¶n ODA nµo còng dÔ dµng, nhÊt lµ lo¹i vèn do c¸c chÝnh phñ cung cÊp, nã thêng g¾n víi nh÷ng r»ng buéc nµo ®ã vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi, thËm chÝ c¶ vÒ qu©n sù. Nguån vay t nh©n: §©y lµ nguån vèn kh«ng cã nh÷ng r»ng buéc nh vèn ODA, tuy nhiªn ®©y lµ lo¹i vèn cã thñ tôc vay rÊt kh¾t khe, møc l·i suÊt cao, thêi h¹n tr¶ nî rÊt nghiªm ngÆt. Nh×n chung sö dông hai lo¹i vèn trªn ®Òu ®Ó l¹i cho nÒn kinh tÕ c¸c níc ®i vay g¸nh nÆng nî nÇn – mét trong nh÷ng yÕu tè chøa ®ùng tiÒm Èn nguy c¬ dÉn ®Õn khñng ho¶ng, nhÊt lµ khñng ho¶ng vÒ tiÒn tÖ. Nguån vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI) Trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i,®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ lo¹i vèn cã nhiÒu u ®iÓm h¬n so víi c¸c lo¹i vèn kÓ trªn. NhÊt lµ ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, khi kh¶ n¨ng tæ chøc s¶n xuÊt ®¹t hiÖu qu¶ cßn thÊp th× hiÖu qu¶ cµng râ rÖt. VÒ b¶n chÊt , FDI lµ sù gÆp nhau vÒ nhu cÇu cña mét bªn la nhµ ®Çu t vµ mét bªn kh¸c lµ níc nhËn ®Çu t. 3 - §èi víi nhµ ®Çu t: Khi qu¸ tr×nh tÝch tô tËp trung vèn ®¹t tíi tr×nh ®é mµ “m¶nh ®Êt” s¶n xuÊt kinh doanh truyÒn thèng cña hä ®· trë nªn chËt hÑp ®Õn møc c¶n trë kh¶ n¨ng hiÖu qu¶ cña ®Çu t , n¬i mµ ë ®ã nÕu ®Çu t vµo th× hä sÏ thu ®îc lîi nhuËn nh mong muèn . Trong khi ë mét sè quèc gia kh¸c l¹i xuÊt hiÖn nhiÒu lîi thÕ mµ hä cã thÓ khai th¸c ®Ó thu lîi nhuËn cao h¬n n¬i mµ hä ®ang ®Çu t .Cã thÓ nãi ®©y chÝnh lµ yÕu tè c¬ b¶n nhÊt thóc ®Èy c¸c nhµ ®Çu t chuyÓn vèn cña m×nh ®Çu t vµo níc kh¸c.Hay nãi c¸ch kh¸c ,viÖc t×m kiÕm , theo ®uæi lîi nhuËn cao h¬n vµ b¶o toµn ®éc quyÒn hay lîi thÕ c¹nh tranh lµ b¶n chÊt , lµ ®éng c¬ , lµ môc tiªu c¬ b¶n xuyªn suèt cña c¸c nhµ ®Çu t .§Çu t ra níc ngoµi lµ ph¬ng thøc gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶. §©y lµ lo¹i h×nh mµ b¶n th©n nã rÊt cã kh¶ n¨ng ®Ó thùc hiÖn viÖc kÐo dµi “chu kú tuæi thä s¶n phÈm” , “chu kú tuæi thä kü thuËt” mµ vÉn gi÷ ®îc ®éc quyÒn kü thuËt ,dÔ dµng x©m nhËp thÞ trêng níc ngoµi mµ kh«ng bÞ c¶n trë bëi c¸c rµo ch¾n. Khai th¸c ®îc nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn còng nh gi¸ nh©n c«ng rÎ cña níc nhËn ®Çu t…Ph¶i nãi r»ng,®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ “lèi tho¸t lý tëng”tr¬c sóc Ðp x¶y ra “sù bïng næ ph¸ s¶n”do nh÷ng m©u thuÉn tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh phat triÓn. Ta nãi nã lµ lý tëng v× chÝnh lèi tho¸t nµy ®· t¹o cho c¸c nhµ ®Çu t tiÕp tôc thu lîi vµ ph¸t triÓn , cã khi cßn ph¸t triÓn víi tèc ®é cao h¬n. ThËm chÝ khi níc nhËn ®µu t cã sù thay ®æi chÝnh s¸ch thay thÕ nhËp khÈu sang chÝnh s¸ch híng sang xuÊt khÈu th× nhµ ®Çu t vÉn cã thÓ tiÕp tôc ®Çu t díi d¹ng më c¸c chi nh¸nh s¶n xuÊt c¸c bé phËn , phô kiÖn …®Ó xuÊt khÈu trë l¹i ®Ó phôc vô cho c«ng ty mÑ , còng nh c¸c thÞ trêng míi …§èi víi c¸c níc ®ang phat triÓn , díi con m¾t cña c¸c nhµ ®Çu t , trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c níc nµy ®· cã nh÷ng sù c¶i thiÖn ®¸ng kÓ c¬ së h¹ tÇng, ®iÒu kiÖn kinh tÕ , tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña ngêi lao ®éng, hÖ thèng luËt ph¸p , dung lîng thÞ trêng, mét sè nguån tµi nguyªn … còng nh sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ… Nh÷ng c¶i thiÖn nµy ®· t¹o sù hÊp dÉn nhÊt ®Þnh ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t . Tíc khi x¶y ra khñng ho¶ng tµi chÝnh _tiÒn tÖ , thÕ giíi ®¸nh gi¸ Ch©u ¸ , vµ nhÊt lµ §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸ ®ang lµ khu vùc xuÊt hiÖn nhiÒu nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng, nhiÒu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn vµ cã søc hót ®¸ng kÓ ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t. Tãm l¹i : Thùc chÊt c¬ b¶n bªn trong cña nhµ ®Çu t trong ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi bao gåm:Duy tr× vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña chñ ®Çu t ( vÊn ®Ò vèn , kü thuËt , s¶n phÈm …;Khai th¸c c¸c nguån lùc vµ x©m nhËp thÞ tr êng cña c¸c níc nhËn ®Çu t ; Tranh thñ lîi dông chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch cña c¸c níc nhËn ®Çu t ; Th«ng qua ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp ®Ó thùc hiÖn c¸c ý ®å kinh tÕ (hoÆc phi kinh tÕ ) mµ c¸c ho¹t ®äng kh¸c kh«ng thùc hiÖn ®îc. - §èi víi c¸c níc nhËn ®Çu t : §©y lµ nh÷ng níc ®ang cã mét sè lîi thÕ mµ nã cha cã hoÆc kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó khai th¸c. C¸c níc nhËn ®Çu t thuéc lo¹i nµy thêng lµ c¸c níc cã nguån tµi nguyªn tu¬ng ®èi phong phó, cã nguån lao ®éng dåi dµo vµ gi¸ nh©n c«ng rÎ, thiÕu vèn, thiÕu kü thuËt, thiÕu c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ Ýt cã kh¶ n¨ng tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh ®¹t hiÖu qu¶ cao… Sè nµy phÇn lín thuéc c¸c níc ph¸t triÓn. - C¸c níc nhËn ®Çu t d¹ng kh¸c ®ã lµ c¸c níc ph¸t triÓn, ®©y c¸c níc cã tiÒm lùc kinh tÕ cao, phÇn lín lµ nh÷ng níc cã vèn ®Çu t ra níc ngoµi. C¸c níc nµy cã ®Æc ®iÓm lµ cã c¬ së h¹ tÇng tèt, hä ®¨ vµ ®ang tham gia cã hiÖu qu¶ vµo qóa tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ hoÆc lµ thµnh viªn cña c¸c tæ chøc kinh tÕ hoÆc c¸c tËp ®oµn kinh tÕ lín. Hä nhËn ®Çu t trong mèi liªn kÕt ®Ó gi÷ quyÒn chi phèi kinh tÕ thÕ giíi. Nãi chung, ®èi víi níc tiÕp nhËn ®Çu t, cho dï ë tr×nh ®é ph¸t triÓn cao hay thÊp, sè vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ do sù khÐo lÐo “mêi chµo” hay do c¸c nhµ hay do c¸c nhµ ®Çu t tù t×m ®Õn mµ cã , th× ®Çu t níc ngoµi còng thêng cã sù ®ãng gãp nhÊt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn cña hä. ë nh÷ng møc ®é kh¸c 4 nhau , ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®ãng vµi trß lµ nguån vèn bæ sung lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh ( thËm chÝ quyÕt ®Þnh) theo sù chuyÓn biÕn theo chiÒu híng tÝch cùc cña mét sè lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh , hay mét sè ngµnh nghÒ , hoÆc lµ nh÷ng yÕu tè xóc t¸c lµm cho c¸c tiÒm n¨ng néi t¹i cña níc nhËn ®Çu t ph¸t huy mét c¸ch m¹nh mÏ vµ cã hiÖu qu¶ h¬n. LÞch sö ph¸t triÓn trùc tiÕp níc ngoµi cho thÊy th¸i ®é cña c¸c níc nhËn ®Çu t lµ tõ th¸i ®é ph¶n ®èi ( xem ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ c«ng cô cíp bãc ®èi víi thuéc ®Þa ) ®Õn th¸i ®é buéc ph¶i chÊp nhËn vµ ®Õn th¸i ®é hoan nghªnh …Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay , ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®îc mêi chµo , khuyÕn khÝch m·nh liÖt ®èi víi thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. MÆc dï hiÖn nay vÉn cßn nhiÒu tranh luËn ,cßn nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau vÒ vai trß , vÒ mÆt tÝch cùc , tiªu cùc …cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®èi víi níc tiÕp nhËn ®Çu t . Nhng chØ ®iÓm qua nhu cÇu , qua trµo lu c¹nh tranh thu hót còng ®ñ cho ta kh¼ng ®Þnh r»ng : ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi hiÖn nay ®èi víi c¸c níc nhËn ®Çu t cã t¸c dông tÝch cùc lµ chñ yÕu . §a phÇn c¸c dù ¸n ®Çu t trùc tݪp níc ngoµi , khi thùc hiÖn ®Òu ®a l¹i lîi Ých cho níc nhËn ®Çu t . §èi víi nhiÒu níc , ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi thùc sù ®ãng vai trß lµ ®iÒu kiÖn , lµ c¬ héi , lµ cöa ngâ gióp tho¸t khái t×nh tr¹ng cña mét níc nghÌo , bíc vµo quü ®¹o cña sù phat triÓn vµ thc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸. Tãm l¹i : §ång vèn ( t b¶n ) cña c¸c tËp ®oµn , c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia lín xuÊt ra vµ ho¹t ®äng ngµy cµng tinh vi vµ phøc t¹p h¬n, nhng hiÖu qu¶ ®a l¹i thêng ®¹t ë møc cao h¬n . Quan hÖ cña níc tiÕp nhËn ®Çu t víi nhµ ®Çu t trong ho¹t ®äng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cña c¸c tËp ®oµn , c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia lín thêng tån t¹i ®an xen gi÷a hîp t¸c vµ ®Êu tranh ë møc ®é ngµy cµng cao h¬n 1.3. C¸c h×nh thøc chñ yÕu cña FDI LuËt quy ®Þnh cã ba h×nh thøc ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi chñ yÕu lµ: hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh; xÝ nghiÖp liªn doanh ; vµ xÝ nghiÖp 100% vèn níc ngoµi . 1.3.1. H×nh thøc xÝ nghiÖp liªn doanh. H×nh thøc nµy ®îc ¸p dông phæ biÕn h¬n, nhng cã xu híng bít dÇn vÒ tØ träng . C¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi thÝch ¸p dông h×nh thøc liªn doanh v× : -ThÊy ®îc u thÕ gi÷a h×nh thøc xÝ nghiÖp liªn doanh so víi h×nh thøc xÝ nghiÖp 100% vèn níc ngoµi lµ tranh thñ ®îc sù hiÓu biÕt vµ hç trî cña c¸c ®èi t¸c trong tÊt c¶ c¸c kh©u h×nh thµnh, thÈm ®Þnh vµ thc hiÖn dù ¸n. -Ph¹m vi , lÜnh vùc vµ ®Þa bµn ho¹t ®éng cña xÝ nghiÖp liªn doanh réng h¬n xÝ nghiÖp 100% vèn ®Çu t níc ngoµi. Tuy nhiªn cã thÓ gi¶i thÝch xu híng h¹n chÕ dÇn h×nh thøc xÝ nghiÖp liªn doanh ë ViÖt Nam b»ng nh÷ng nguyªn nh©n sau : -Sau mét thêi gian tiÕp cËn víi thÞ trêng ViÖt Nam , c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi , ®Æc biÖt c¸c nhµ ®Çu t Ch©u ¸ ®· hiÓu râ h¬n vÒ luËt ph¸p , chÝnh s¸ch vµ thñ tôc ®Çu t t¹i ViÖt Nam . -Thùc tiÔn ph¸t sinh nhiÒu tranh chÊp trong viÖc qu¶n lý ®iÒu hµnh mµ mét phÇn do sù yÕu kÐm vÒ tr×nh ®é cña ngêi ViÖt Nam . Bªn níc ngoµi thêng gãp vèn nhiÒu h¬n nhng kh«ng quýªt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò chñ chèt cña xÝ nghiÖp v× nguyªn t¾c nhÊt trÝ trong héi ®ång qu¶n trÞ. -Kh¶ n¨ng tham gia liªn doanh cña bªn ViÖt Nam lµ cã h¹n v× thiÕu c¸n bé , thiÕu vèn ®ãng gãp . 5 - NhiÒu trêng hîp c¬ quan qu¶n lý nhµ níc ®· t¸c ®éng qu¸ s©u vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh cña xÝ nghiÖp 6 1.3.2.XÝ nghiÖp 100% vèn ®Çu t níc ngoµi. §Çu t níc ngoµi theo h×nh thøc nµy ngµy cµng t¨ng . Nguyªn nh©n gi¶m sót tØ träng xÝ nghiÖp liªn doanh còng chÝnh lµ nguyªn nh©n t¨ng tØ lÖ c¸c xÝ nghiÖp 100% vèn níc ngoµi .Uû ban nhµ níc vÒ hîp t¸c vµ ®Çu t tríc ®©y ®· tõ chèi cÊp giÊy phÐp cho nhiÒu dù ¸n 100% vèn níc ngoµi trong nh÷ng ngµnh ,lÜnh vùc quan träng hoÆc cã tÝnh ®Æc thï nh : Bu chÝnh viÔn th«ng , x©y dùng kinh doanh kh¸ch s¹n , v¨n phßng cho thuª , s¶n xuÊt xi m¨ng , dÞch vô xuÊt nhËp khÈu , du lÞch…Tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y , c¸c ®Þa ph¬ng phÝa Nam , ®Æc biÖt lµ c¸c tØnh §ång Nai , S«ng BÐ, Bµ RÞa _Vòng Tµu ®· ñng hé m¹nh c¸c dù ¸n 100% vèn níc ngoµi víi lËp luËn r»ng cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi thuª ®Êt lËp xÝ nghiÖp 100% vèn níc ngoµi cã lîi h¬n viÖc giao ®Êt cho bªn ViÖt Nam gãp vèn b»ng gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt ®Ó tham gia liªn doanh 1.3.3.H×nh thøc hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh. H×nh thøc nµy ®îc ¸p dông phæ biÕn trong lÜnh vùc th¨m dß khai th¸c dÇu khÝ vµ trong lÜnh vùc bu chÝnh viÔn th«ng .Hai lÜnh vùc nµy chiÕm 30% sè dù ¸n hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh , nhng chiÕm tíi 90% tæng vèn cam kÕt thc hiÖn . Ph©n cßn l¹i chñ yÕu thuéc vÒ lÜnh vùc c«ng nghiÖp , gia c«ng , dÞch vô 1.3.4 C¸c h×nh thøc ®Çu t vµ ph¬ng thøc tæ chøc thu hót ®Çu t kh¸c . - C«ng ty cæ phÇn cã vèn ®Çu t níc ngoµi : §©y lµ h×nh thøc tæ chøc kh¸ phæ biÕn trªn thÕ giíi . Theo quan ®iÓm cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi , so víi c¸c h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n , c«ng ty cæ phÇn cã lîi thÕ trong viÖc huy ®éng vèn ngay tõ ®Çu cña doanh nghiÖp . - Cæ phÇn ho¸ c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi , viÖc chuÓn nhîng phÇn gãp vèn trong xÝ nghiÖp liªn doanh ph¶i ®îc sù chÊp thuËn cña c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn . XÝ nghiÖp liªn doanh kh«ng ®îc phÐp huy ®éng vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh cæ phiÕu hoÆc b¸n l¹i chøng kho¸n . V× vËy , mét sè nhµ ®Çu t níc ngoµi cho r»ng quy ®Þnh cña LuËt hiÖn hµnh lµ “cøng” vµ ®Ò nghÞ cho cæ phÇn ho¸ xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi . - Chi nh¸nh c«ng ty níc ngoµi t¹i ViÖt Nam . LuËt ®Çu t hiÖn hµnh kh«ng cã quy ®Þnh vÒ h×nh thøc chi nh¸nh c«ng ty níc ngoµi t¹i ViÖt Nam. Tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m qua, mét sè ng©n hµng níc ngoµi ,c¸c c«ng ty tµi chÝnh, th¬ng m¹i quèc tÕ ®· lµm ®¬n xin më chi nh¸nh t¹i ViÖt Nam. - Ph¬ng thøc ®æi ®Êt lÊy c«ng tr×nh. Nhµ ®Çu t níc ngoµi bá vèn x©y dùng mét hoÆc mét sè dù ¸n c¬ së h¹ tÇng nh cÇu, ®êng, hoÆc khu phè míi theo ph¬ng thøc ch×a kho¸ trao tay hoÆc BT ( x©y dùng – chuyÓn giao). §æi l¹i, Nhµ níc ViÖt Nam sÏ dµnh cho nhµ ®Çu t níc ngoµi quyÒn sö dông mét diÖn tÝch ®Êt trong mét thêi gian x¸c ®Þnh ®Ó x©y dùng, kinh doanh hoÆc mét sè dù ¸n cô thÓ. - H×nh thøc thuª mua Mét sè xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi, ®Æc biÖt lµ xÝ nghiÖp 100% vèn cña c¸c c«ng ty NhËt B¶n ®Ò nghÞ ®îc thuª mua hoÆc thuª miÔn phÝ m¸y mãc thiÕt bÞ. V× ®©y lµ vÊn ®Ò míi vµ m¸y mãc thiÕt bÞ vÉn thuéc së h÷u cña xÝ nghiÖp t¹i ViÖt Nam nªn Bé Th¬ng m¹i ®· kh«ng chÊp nhËn ®Ò nghÞ miÔn thuÕ nhËp khÈu ®èi víi m¸y mãc thiÕt bÞ leasing. 1.4 §Æc ®iÓm chñ yÕu cña FDI §Õn nay xÐt vÒ b¶n chÊt, FDI cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu: * FDI trë thµnh h×nh thøc ®Çu t chñ yÕu trong ®Çu t níc ngoµi. XÐt vÒ u thÕ vµ hiÖu qu¶ th× FDI thÓ hiÖn râ h¬n sù chuyÓn biÕn vÒ chÊt lîng trong nÒn kinh tÐ thÕ giíi. G¾n trùc tiÕp víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trùc tiÕp, 7 tham gia vµo sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ theo chiÒu s©u vµ t¹o thµnh c¬ së cña sù ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia vµ c¸c doanh nghiÖp xuyªn quèc tÕ * FDI ®ang vµ sÏ t¨ng m¹nh ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn Cã nhiÒu lý do gi¶i thÝch møc ®é ®Çu t cao gi÷a c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn víi nhau nhng cã thÓ thÊy ®îc hai nguyªn nh©n chñ yÕu sau: -Thø nhÊt, m«i trêng ®Çu t ë c¸c níc ph¸t triÓn cã ®é t¬ng hîp cao. M«i trêng nµy hiÓu theo nghÜa réng bao gåm c¶ m«i trêng c«ng nghÖ vµ m«i trêng ph¸p lý. -Thø hai, xu híng khu vùc ho¸ ®· thóc ®Èy c¸c níc nµy x©m nhËp thÞ trêng cña nhau. Tõ hai lý do ®ã ta cã thÓ gi¶i thÝch ®îc xu híng t¨ng lªn cña FDI ë c¸c c«ng nghiÖp míi (NICs), c¸c nø¬c ASEAN vµ TrungQuèc. Ngoµi ra xu híng tù do ho¸ vµ më cöa cña nÒn kinh tÕ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo sù thay ®æi ®¸ng kÓ dßng ch¶y FDI. * C¬ cÊu vµ ph¬ng thøc FDI trë nªn ®a d¹ng h¬n. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¬ cÊu vµ ph¬ng thøc ®Çu t níc ngoµi trë nªn ®a d¹ng h¬n so víi tríc ®©y. ®iÒu nµy liªn quan ®Õn sù h×nh thµnh hÖ thèng phan c«ng lao ®éng quèc tÕ ngµy cµng s©u réng vµ sù thay ®æi m«i trêng kinh tÕ th¬ng m¹i toµn cÇu. VÒ c¬ cÊu FDI, ®Æc biÖt lµ FDI vµo c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn cã nh÷ng thay ®æi sau: - Vai trß vµ tØ träng cña ®Çu t vµo c¸c ngµnh cã hµm lîng khoa häc cao t¨ng lªn. H¬n 1/3 FDI t¨ng lªn hµng n¨m lµ tËp trung vµo c¸c ngµnh then chèt nh ®iÖn tö, chÕ t¹o m¸y tÝnh, chÊt dÎo, ho¸ chÊt vµ chÕ t¹o m¸y. Trong khi ®ã nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp truyÒn thèng dïng nhiÒu vèn vµ lao ®éng, FDI gi¶m tuyÖt ®èi hoÆc kh«ng ®Çu t . - Tû träng cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ taä gi¶m xuèng trong khi FDI vµo c¸c ngµnh dÞch vô t¨ng lªn. §iÒu nµy cã liªn quan ®Õn tû träng khu vùc vô trong GDP cña c¸c nø¬c CECD t¨ng lªn vµ hµm lîng dÞch vô trong céng nghiÖp chÕ t¹o. Mét sè lÜnh vùc ®îc u tiªn lµ c¸c dÞch vô th¬ng m¹i, bµo hiÓm, c¸c dÞch vô tµi chÝnh vµ gi¶i trÝ . * Sù g¾n bã ngµy cµng chÆt chÏ gi· FDI vµ ODA, th¬ng m¹i vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ. -FDI vµ th¬ng m¹i cã liªn quan rÊt chÆt chÏ víi nhau . Th«ng thêng, mét chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t níc ngoµi ®îc nh»m vµo môc ®Ých t¨ng tiÒm n¨ng xuÊt khÈu cña mét níc. MÆt kh¸c, c¸c c«ng ty níc ngoµi ®îc lùa chän ngµnh vµ ®Þa ®iÓm ®Çu t còng dùa trªn c¬ së t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn trêng quèc tÕ - FDI ®ang trë thµnh kªnh quan träng nhÊt cña viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ. Xu híng hiÖnu nay lµ FDI vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ ngµy cµng g¾n bã chÆt chÏ víi nhau . §©y chÝnh lµ h×nh thøc cã hiÖu qu¶ nhÊt cña sù lu chuuyÓn vèn vµ kü thuËt trªn ph¹m vi quèc tÕ . NhiÒu níc ®· ®¹t ®îc thµnh c«ng trong viÖc hÊp thô c¸c yÕu tè bªn ngoµi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trong níc lµ nhê chó ý ®Õn ®iÒu nµy. Hong Kong , Singapo vµ §µi Loan rÊt tÝch cùc khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia chuyÓn giao c«ng nghÖ cïng víi qu¸ tr×nh ®Çu t. - Sù g¾n bã gi÷a FDI vµ ODA còng lµ mét ®Æ ®iÓm næi bËt cña sù lu chuyÓn c¸c nguån vèn , c«ng nghÖ trªn ph¹m vi quèc tÕ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. H¬n n÷a xu híng nµy sÏ ngµy cµng trë nªn m¹nh h¬n . 1.5 Vai trß cña FDI víi ph¸t triÓn kinh tÕ . 8 MÆc dï FDI vÉn chÞu chi phèi cña ChÝnh Phñ nhng FDI Ýt lÖ thuéc vµo mèi quan hÖ chÝnh trÞ gi÷a hai bªn. MÆt kh¸c bªn níc ngoµi trùc tiÕp tham gia qu¶n lý s¶n xuÊt , kinhh doanh nªn møc ®é kh¶ thi cña dù ¸n kh¸ cao, ®Æc biÖt lµ trong viÖc tiÕp cËn thÞ trêng quèc tÕ ®Ó më réng xuÊt khÈu.Do quyÒn lîi g¾n chÆt víi dù ¸n , hä quan t©m tíi hiÖu qu¶ kinh do¹nh nªn cã thÓ lùa chän c«ng nghÖ thÝch hîp , n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý vµ tay nghÒ cña c«ng nh©n . V× vËy , FDI ngµy cµng cã vai trß to lín ®èi víi viÖc thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸c níc ®Çu t vµ c¸c níc nhËn ®Çu t . - §èi víi níc ®Çu t : §Çu t ra níc ngoµi gióp n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông nh÷ng lîi thÕ s¶n xuÊt ë c¸c níc tiÕp nhËn ®Çu t, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ n©ng cao tû suÊt lîi nhuËn cña vèn ®Çu t vµ x©y dùng ®îc thÞ trêng cung cÊp nguyªn liÖu æn ®Þnh víi gi¸ ph¶i ch¨ng. MÆt kh¸c ®Çu t ra níc ngoµi gióp bµnh tríng søc m¹nh kinh tÕ vµ n©ng cao uy tÝn chÝnh trÞ. Th«ng qua viÖc x©y dùng nhµ m¸y s¶n xuÊt vµ thÞ trêng tiªu thô ë níc ngoµi mµ c¸c níc ®Çu t më réng ®îc thÞ trêng tiªu thô, tr¸nh ®îc hµng rµo b¶o hé mËu dÞch cña c¸c níc. - §èi víi níc nhËn ®Çu t. + §èi víi c¸c níc kinh tÕ ph¸t triÓn, FDI cã t¸c dông lín trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n vÒ kinh tÕ, x· héi nh thÊt nghiÖp vµ l¹m ph¸t…Qua FDI c¸c tæ chøc kinh tÕ níc ngoµi mua l¹i nh÷ng c«ng ty doanh nghiÖp cã nguy c¬ ph¸ s¶n, gióp c¶i thiÖn t×nh h×nh thanh to¸n vµ t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng. FDI cßn t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng thu ng©n s¸ch díi h×nh thøc c¸c lo¹i thuÕ ®Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh béi chi ng©n s¸ch, t¹o ra m«i trêng c¹nh tranh thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ th¬ng m¹i, gióp ngêi lao ®éng vµ c¸n bé qu¶n lý häc hái kinh nghiÖm qu¶n lý cña c¸c níc kh¸c. + §èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn: FDI gióp ®Èy m¹nh tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ th«ng qua viÖc tao ra nh÷ng doanh nghiÖp míi, thu hót thªm lao ®éng, gi¶i quyÕt mét phÇn n¹n thÊt nghiÖp ë nh÷ng níc nµy. FDI gióp c¸c níc ®ang ph¸t triÓn kh¾c phôc ®îc t×nh tr¹ng thiÕu vèn kÐo dµi. Nhê vËy mµ m©u thuÉn gi÷a nhu cÇu ph¸t triÓn to lín víi nguån tµi chÝnh khan hiÕm ®îc gi¶i quyÕt, ®Æc biÖt lµ trong thêi kú ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸. Theo sau FDI lµ m¸y mãc thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ míi gióp c¸c níc ®ang ph¸t triÓn tiÕp cËn víi khoa häc-kü thuËt míi. Qu¸ tr×nh ®a c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt gióp tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn trªn thÞ trêng quèc tÕ. Cïng víi FDI, nh÷ng kiÕn thøc qu¶n lý kinh tÕ, x· héi hiÖn ®¹i ®îc du nhËp vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, c¸c tæ chøc s¶n xuÊt trong nø¬c b¾t kÞp ph¬ng thøc qu¶n lý c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, lùc lîng lao ®éng quen dÇn víi phong c¸ch lµm viÖc c«ng nghiÖp còng nh h×nh thµnh dÇn ®éi ngò nh÷ng nhµ doanh nghiÖp giái. FDI gióp c¸c níc ®ang ph¸t triÓn më cöa thÞ trêng hµng ho¸ níc ngoµi vµ ®i kÌm víi nã lµ nh÷ng ho¹t ®éng Marketing ®îc më réng kh«ng ngõng. FDI gióp t¨ng thu cho ng©n s¸ch nhµ níc th«ng qua viÖc ®¸nh thuÕ c¸c c«ng ty níc ngoµi. Tõ ®ã c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã nhiÒu kh¶ n¨ng h¬n trong viÖc huy ®éng nguån tµi chÝnh cho c¸c dù ¸n ph¸t triÓn. II. VÊn ®Ò thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. 2.1 Sù cÇn thiÕt ph¶i thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI). LÞch sö ph¸t triÓn cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cho thÊy th¸i ®é cña níc tiÕp nhËn ®Çu t tõ th¸i ®é ph¶n ®èi, ®Õn th¸i ®é buéc ph¶i chÊp nhËn, ®Õn th¸i ®é hoan nghªnh. Trong ®iÒu kiÖn thÕ giíi hiÖn nay ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®îc mêi chµo, khuyÕn khÝch m·nh liÖt. Trªn thÕ giíi thùc chÊt diÔn ra trµo lu c¹nh tranh quyÕt liÖt trong viÖc thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. 9 Së dÜ hÇu hÕt c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã nhu cÇu lín vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ v× nh÷ng lý do sau: - Thø nhÊt, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ nh÷ng khã kh¨n vÒ vèn cho c«ng nghiÖp ho¸. §èi víi c¸c níc nghÌo, vèn ®uîc xem lµ yÕu tè c¬ b¶n,lµ ®iÒu kiÖn khëi ®Çu quan träng ®Ó tho¸t khái ®ãi nghÌo vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. ThÕ nhng, ®· lµ níc nghÌo th× kh¶ n¨ng tÝch luü vèn hay huy ®éng vèn trong níc ®Ó tËp trung cho c¸c môc tiªu cÇn u tiªn lµ rÊt khã kh¨n, thÞ trêng vèn trong níc l¹i cha ph¸t triÓn. Trong ®iÒu kiÖn cña thêi kú ®Çu tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, nh×n chung c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®Òu gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n: mc sèng thÊp, kh¼ n¨ng tÝch luü thÊp, c¬ së h¹ tÇng cha ph¸t triÓn, c«ng nghÖ kü thuËt cha ph¸t triÓn, møc ®Çu t thÊp nªn kÐm hiÖu qu¶, Ýt cã ®iÒu kiÖn ®Ó x©m nhËp, më réng hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ, thiÕu kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn cña thÕ giíi… Gi¶i ph¸p cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn lóc nµy lµ t×m ®Õn víi c¸c nguån ®Çu t quèc tÕ. Nhng trong sè c¸c nguån ®Çu t quèc tÕ th× vèn viÖn trî tuy cã ®îc mét sè vèn u ®·i nhng l¹i ®i kÌm víi mét sè rµng buéc vÒ chÝnh trÞ, x· héi, thËm chÝ c¶ vÒ qu©n sù. Cßn vèn vay th× thñ tôc võa kh¾t khe mµ l¹i ph¶i chÞu l·i xuÊt cao. Nguån vèn ®uîc ®¸nh gi¸ cã hiÖu qu¶ nhÊt ®èi víi giai ®o¹n ®Çu tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn lµ vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. Khi nhµ ®Çu t bá vèn ®Çu t còng ®ång thêi hä hoµn toµn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hiÖu qu¶ cña ®ång vèn mµ m×nh bá ra,do ®ã truíc khi ®Çu t th× hä buéc ph¶i tÝnh to¸n kü c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho viÖc thùc hiÖn dù ¸n .Hay nãi c¸ch kh¸c,c¸c nhµ ®Çu t chØ xin phÐp vµ triÓn khai dù ¸n khi hä tÝnh to¸n thÊy ®é rñi ro Ýt vµ kh¶ n¨ng thu lîi cao. §©y lµ u thÕ h¬n h¼n cña lo¹i vèn ®Çu t trùc tiÕp so víi c¸c lo¹i v«n vay kh¸c. _Thø hai, Mét ®Æc ®iÓm t¬ng ®èi phæ biÕn ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn lµ sù l¹c hËu vµ thiÕu thèn c«ng nghÖ vµ kü thuËt. Th«ng qua c¸c dù ¸n®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, níc tiÕp nhËn ®Çu t cã thÓ tiÕp nhËn ®îc nh÷ng kü thuËt míi, nh÷ng c«ng nghª tiªn tiÕn, gãp phÊn c¶i thiÖn ®¸ng kÓ c¬ së h¹ tÇng, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nãi riªng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung. §ång thêi, t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ kü thuËt cho viÖc thùc hiÖn cuéc c¶i biÕn c¬ cÊu kinh tÕ theo híng gi¶m tû träng n«ng nghiÖp, t¨ng tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. _Thø 3,c¸c dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cã thÓ thu hót mét lîng lín lao ®éng trùc tiÕp vµ t¹o ra nhiÒu viÖc lµm cho c¸c dÞch vô t¬ng øng. Th«ng qua viÖc thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, cã thÓ lµm ®éi ngò c¸n bé cña níc nhËn ®Çu t qua viÖc tham gia vµo ho¹t ®éng cña liªn doanh mµ trëng thµnh h¬n vÒ n¨ng lùc qu¶n lý phï hîp víi nÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i; h×nh thµnh mét lùc lîng c«ng nh©n kü thuËt lµnh nghÒ; t¨ng nguån thu cho ng©n s¸ch… _Thø 4, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cã c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho viÖc t¹o lËp mét hÖ thèng thÞ trêng phï hîp víi yªu cÇu cña mét nÒn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ho¸, tiÕp cËn vµ më réng ®îc thÞ trêng míi, t¨ng cêng quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ… H×nh thµnh ®îc c¸c khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiªp chñ lùc; t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cho tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. 2.2 C¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t. 2.2.1 T¹o lËp m«i trêng ®Çu t hÊp dÉn. VÊn ®Ò mang tÝnh quan träng then chèt trong viÖc tæ chøc nh»m thu hót FDI lµ t¹o lËp m«i trêng ®Çu t hÊp dÉn. M«i trêng ®Çu t lµ tæng thÓ c¸c bé phËn mµ ë ®ã chóng t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau vµ chi phèi m¹nh mÏ ®Õn c¸c ho¹t ®éng ®Çu t. Buéc c¸c nhµ ®Çu t ph¶i tù ®iÒu chØnh c¸c môc ®Ých, h×nh thøc vµ ph¹m vi ho¹t ®éng cho thÝch hîp, t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng kinh doanh vµ ®a ®Õn hiÖu qu¶ cao trong kinh doanh. Ngêi ta cã thÓ ph©n lo¹i m«i trêng ®Çu t theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau vµ mçi tiªu thøc ph©n lo¹i ®ã l¹i h×nh thµnh c¸c m«i trêng thµnh phÇn kh¸c nhau: 10 - C¨n cø ph¹m vi kh«ng gian: cã m«i trêng ®Çu t néi bé doanh nghiÖp, m«i trêng ®Çu t trong níc vµ m«i trêng ®Çu t quèc tÕ. - C¨n cø vµo lÜnh vùc: cã m«i trêng chÝnh trÞ, m«i trêng luËt ph¸p, m«i trêng kinh tÕ, m«i trêng v¨n ho¸ x· héi, c¬ së h¹ tÇng… - C¨n cø vµo tÝnh hÊp dÉn: cã m«i trêng ®Çu t cã tÝnh c¹nh tranh cao, m«i trêng ®Çu t cã tÝnh trung b×nh, m«i trêng ®Çu t cã tÝnh c¹nh tranh thÊp vµ m«i trêng ®Çu t kh«ng cã tÝnh c¹nh tranh. 2.2.2 §¶m b¶o c¸c quyÒn c¬ b¶n cña nhµ ®Çu t. VÒ quyÒn c¬ b¶n vµ c¸c ®¶m b¶o cho c¸c nµh ®Çu t gåm: - §¶m b¶o kh«ng tíc ®o¹t: §¶m b¶o nµy th«ng thêng ®îc quy ®Þnh ë nh÷ng ®iÒu kho¶n ®Çu tiªn cña LuËt ®Çu t níc ngoµi còng nh th«ng qua viÖc ký kÕt tham gia vµo hiÖp ®Þnh ®¶m b¶o ®Çu t ®a ph¬ng. - §¶m b¶o cho nh÷ng mÊt m¸t: Sù ®¶m b¶o nµy diÔn ra trong c¸c trêng hîp sau: +Quèc h÷u ho¸: C¸c nhµ ®Çu t sÏ quan t©m ®Õn viÖc chÝnh phñ mét níc sÏ cã th¸i ®é nh thÕ nµo ®èi víi vÞªc quèc h÷u ho¸. T¹i ViÖt Nam, LuËt qui ®Þnh c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi kh«ng bÞ quèc h÷u ho¸; cã níc l¹i qui ®Þnh r»ng trong nh÷ng trêng hîp ®Æc biÖt sÏ quèc h÷u ho¸ vµ cã kho¶n ®Òn bï xøng ®¸ng. + Ph¸ huû do chiÕn tranh: Th«ng thêng nh÷ng thiÖt h¹i g©y ra bëi chiÕn tranh tõ bªn ngoµi kh«ng ®îc ®Òn bï nhng nh÷ng thiÖt h¹i t¹o ra tõ c¸c vÊn ®Ò cña quèc gia ®ã nh næi lo¹n, khñng bè…th× sÏ ®îc ®Òn bï. + TÝnh kh«ng chuyÓn ®æi ®îc cña tiÒn tÖ: §èi víi ®ånh tiÒn kh«ng chuyÓn ®æi ®îc, nhµ ®Çu t níc ngoµi sÏ ®îc híng dÉn c¸ch c©n b»ng ngo¹i tÖ cÇn thiÕt còng nh chuyÓn ®æi tõ ®ång néi tÖ sang ngo¹i tÖ. - ChuyÓn(göi) ngo¹i hèi: §èi víi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi kh¶ n¨ng tèt nhÊt vÉn lµ kh«ng cã mét qui ®Þnh g× tõ phÝa níc së t¹i. Tõ ®ã hä cã thÓ chuyÓn c¸c kho¶n tiÒn vÒ níc mét c¸ch tù do. Nh÷ng kho¶n sau ®©y trong mäi trêng hîp c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ph¶i ®îc chuyÓn vÒ níc nÕu hä muèn: lîi nhuËn, c¸c kho¶n kiÕm ®îc kh¸c, lîi tøc ®Çu t, vèn ®Çu t, gèc vµ l·i cña c¸c kho¶n vay níc ngoµi , l¬ng cho nh©n viªn níc ngoµi, tiÒn b¶n quyÒn, phÝ kü thuËt… 2.2.3 ChiÕn lîc b¶o hé vµ c¸c u tiªn dµnh cho c¸c nhµ ®Çu t vµ ngêi níc ngoµi. Bao gåm c¸c vÊn ®Ò sau: - ViÖc tuyÓn dông ngêi níc ngoµi: ViÖc tuyÓn dông ngêi níc ngoµi lµ ®¶m b¶o lîi Ých cho c¸c bªn ®Çu t. Mét sè quy ®Þnh mµ c¸c níc thêng sö dông ®Ó qui ®Þnh ®Ó qui ®Þnh viÖc tuyÓn dông ngêi níc ngoµi nh: + Qui ®Þnh tæng sè lao ®éng níc ngoµi kh«ng ®îc vît qu¸ mét møc qui ®Þnh nµo ®ã. + Ban hµnh c¸c thÓ c tró cho lao ®éng níc ngoµi hay thÎ lao ®éng níc ngoµi còng nh nh÷ng quy ®Þnh vÒ ®èi tîng b¾t buéc ph¶i cã c¸c thÎ ®ã míi ®îc lµm viÖc ë níc së t¹i. + Quy ®Þnh nh÷ng nghµnh nghÒ cÇn thiÕt ph¶i sö dông lao ®éng níc ngoµi. + Quy ®Þnh viÖc thÕt kÕ c¸c ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®Ó thay thÕ lao ®éng níc ngoµi b»ng c¸c lao ®éng trong níc. -QuyÒn së h÷u trÝ tuÖ: Sù ®¶m b¶o quyÒn së h÷u vÒ s¸ng chÕ, nh·n hiÖu th¬ng m¹i còng lµ mét ®iÒu kiÖn kÝch thÝch c¸c nhµ ®Çu t. -Sù u tiªn víi c¸c nhµ ®Çu t chÝnh phñ C¸c kho¶n vay hay nguån trî gióp tõ phÝa chÝnh phñ ®îc coi lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc khuyÕn khÝch ®Çu t . -§¶m b¶o cho mét m«i trêng c¹nh tranh b×nh ®¼ng . 11 C¸c nhµ ®Çu t mong muèn viÖc ®¶m b¶o cho mét m«i trêng c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c nhµ ®Çu t trong níc víi níc ngoµi, gi÷a c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi víi nhau, gi÷a khu vùc t nh©n vµ c«ng céng.Bao gåm: +C¹nh tranh nhËp khÈu: ChÝnh s¸ch nhËp khÈu cña níc së t¹i cÇn phï hîp vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña níc ®ã ph¸t triÓn. C¸c hµng ho¸ s¶n xuÊt trong níc thuéc nh÷ng ngµnh ®êc coi lµ non trÎ nªn cã mét thêi gian ®îc b¶o hé ®Ó c¹nh tranh ®îc víi hµng ho¸ nhËp khÈu. +C¹nh tranh ChÝnh Phñ: C¸c ch¬ng tr×nh cña ChÝnh phñ vÒ hç trî c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc kh«ng ®îc vi ph¹m tÝnh c¹nh tranh. §iÒu nµy ®ßi hái Nhµ níc ph¶i ph©n biÖt râ rµng nh÷ng u ®·i dµnh cho tõng khu vùc. Khu vùc c«ng céng kh«ng ®îc phÐp x©m ph¹m khu vùc t nh©n. +C¹nh tranh néi ®Þa th«ng qua viÖc ®¸nh thuÕ tõ c¸c hµng rµo ch¾n th©m nhËp vµo ngµnh c«ng nghiÖp.§iÒu nµy liªn quan ®Õn viÖc t¹o ra sù c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi vµ c¸c nhµ ®Çu t trong níc. 2.2.4 Së h÷u bÊt ®éng s¶n cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi . §©y còng cã thÓ coi lµ mét trong nh÷ng khuyÕn khÝch ®Çu t , bëi v× nã lµm cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi tin tëng cµo kh¼ n¨ng æn ®Þnh cña kho¶n ®Çu t còng nh nh÷ng quyÒn kh¸c. Nãi chung, ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t th× thuËn lîi nhÊt vÉn lµ ®uîc së h÷u bÊt ®éng s¶n. NÕu viÖc së h÷u bÊt ®éng s¶n kh«ng ®îc luËt ph¸p cho phÐp th× c¸c nhµ ®Çu t ®ßi hái ph¶i ®îc sö dông bÊt ®éng s¶n trong mét thêi gian hîp lý. 2.2.5 MiÔn gi¶m thuÕ. - MiÔn thuÕ vèn: ChÝnh phñ kh«ng thu thuÕ trªn c¸c kho¶n chuyÓn nhîng hay phÇn kiÕm ®îc tõ cæ phiÕu. - MiÔn gi¶m thuÕ suÊt, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp. Sau khi kinh doanh cã l·i, trong mét thêi gian c¸c nhµ ®Çu t ®îc hëng u ®·i kh«ng ph¶i nép thuÕ. Sau mét thêi gian miÔn thuÕ, c¸c níc tiÕn hµnh gi¶m thuÕ. - MiÔn gi¶m c¸c lo¹i thuÕ thu nhËp kh¸c. ChÝnh phñ cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t kh«ng ph¶i nép c¸c kho¶n thuÕ ®Þa ph¬ng nh thuÕ doanh thu, lîi tøc.Ngµnh ®îc miÔn gi¶m cã thÓ lµ ngµnh ®Þnh híng xuÊt khÈu, hay ngµnh thu vÒ nhiÒu ngo¹i tÖ cho ®Êt níc. - MiÔn gi¶m thuÕ hµng t liÖu s¶n xuÊt nhËp khÈu (vèn). ChÝnh phñ kh«ng thu thuÕ nhËp khÈu t liÖu s¶n xuÊt (bao gåm m¸y mãc vµ c¸c linh kiÖn, phô tïng thay thÕ, nguyªn nhiªn vËt liÖu) phôc vô c¸c ngµnh khuyÕn khÝch nh ngµnh híng vµo xuÊt khÈu, hay c¸c ngµnh thùc hiÖn chiÕn lîc ho¸ c«ng nghiÖp ®Êt níc, c¸c dù ¸n khuyÕn khÝch ®Çu t. - MiÔn thuÕ b¶n quyÒn. ViÖc miÔn thuÕ b¶n quyÒn nh»m khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi chuyÓn giao c«ng nghÖ vµo níc së t¹i. Tuy nhiªn c¸c ChÝnh phñ còng c©n nh¾c xem nªn miÔn thuÕ b¶n quyÒn trong suèt thêi gian hîp ®ång hay chØ miÔn thuÕ cho mét sè n¨m. - MiÔn c¸c lo¹i thuÕ vµ chi phÝ kh¸c: C¸c lo¹i thuÕ vµ chi phÝ kh¸c ®ù¬c miÔn bao gåm nhiÒu d¹ng nh thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ®èi víi chuyªn gia kü thuËt níc ngoµi lµm viÖc trong c¸c khu vùc ®îc u tiªn; c¸c kho¶n thuÕ doanh thu hay c¸c møc thuÕ ®Æc biÖt khi míi khëi sù kinh doanh…ViÖc ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh tr¸nh ®¸nh thuÕ hai lÇn còng lµ mét khuyÕn khÝch ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t bëi v× nã miÔn trõ viÖc nép thuÕ thu nhËp c¸ nh©n trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh nµo ®ã. Trong mét sè dù ¸n khuyÕn khÝch ®Çu t, c¸c nhµ ®Çu t cßn ®îc hëng u ®·i vÒ gi¸ cho thuª ®Êt vµ c¸c chi phÝ kh¸c trong qu¸ tr×nh triÓn khai vµ vËn hµnh dù ¸n. 2.2.6 Nh÷ng kho¶n trî cÊp cña chÝnh phñ 12 - C¸c chi phÝ tæ chøc vµ tiÒn vËn hµnh. ChÝnh phñ níc së t¹i cã thÓ cho phÐp tÝnh nµy vµo chi phÝ cña dù ¸n trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. - T¸i ®Çu t: NÕu dïng lîi nhuËn ®Ó t¸i ®Çu t th× sÏ ®îc hëng nh÷ng u ®·i nhÊt ®Þnh. - Trî cÊp ®Çu t: Lµ cho phÐp mét tû nhÊt ®Þnh cña kho¶n vèn ®Çu t kh«ng ph¶i chÞu nh÷ng nghÜa vô vÒ ®Çu t trong kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. - C¸c kho¶n khÊu trõ kh¸c: C¸c kho¶n khÊu trõ nµy cã thÓ tån t¹i díi cã nh÷ng quy ®Þnh ®Æc biÖt ®èi víi mét sè ngµnh nh cho phÐp ®îc miÔn trõ gÊp 2 lÇn vÒ gi¸ trÞ còng nh vÒ mÆt thêi gian ban hµnh nh÷ng quy ®Þnh u ®·i chØ riªng cho mét dù ¸n nµo ®ã. - TÝn dông thuÕ ®Çu t: §©y thùc chÊt lµ biÖn ph¸p mµ chÝnh phñ sö dông nh»m khuyÕn khÝch vµ còng ®Ó gióp c¸c nhµ ®Çu t t¨ng vèn ®Çu t nh trî cÊp ®Çu t, tr¶ l¹i nh÷ng nghÜa vô vÒ thuÕ ®· ph¶i nép cho nhµ ®Çu t nÕu nhµ ®Çu t ph¶i t¸i ®Çu t - C¸c kho¶n tÝn dông thuÕ kh¸c: §Ó khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t, mét kho¶n thu nhËp cã nguån gèc tõ níc ngoµi mµ ®· chÞu thuÕ ë níc ngoµi cã thÓ ®îc ®a vµo ®Ó xin miÔn gi¶m ë trong níc cã thÓ sö dông nh nh÷ng kho¶n tÝn dông ®Çu t 2.2.7. C¸c khuyÕn khÝch ®Æc biÖt - §èi víi c¸c c«ng ty ®a quèc gia : C¸c c«ng ty nµy lµ mét nguån cung cÊp vèn ®Çu t lín trªn thÕ giíi nªn viÖc cã nh÷ng khuyÕn khÝch ®Æc biÖt víi c¸c c«ng ty ®a quèc gia lµ cÇn thiÕt .Tuy nhiªn c¸c chÝnh phñ ph¶i c©n nh¾c xem nªn thùc hiÖn nh÷ng khuyÕn khÝch ®Æc biÖt ®ã nh thÕ nµo ®Ó vÉn ®¶m b¶o nguyªn t¾c “ s©n ch¬i b×nh ®¼ng ” Mét så trêng hîp ®· sö dông c¸c khuyÕn khÝch ®Æc biÖt : + Coi nh÷ng c«ng ty ®a quèc gia nh nh÷ng c«ng ty ®îc ghi tªn ë thÞ trêng chøng kho¸n vµ cho hëng nh÷ng u ®·i t¬ng tù +Cho phÐp c¸c c«ng ty ®a quèc gia ®îc thµnh lËp c¸c c«ng ty cæ phÇn + KhuyÕn khÝch c¸c c«ng ty ®a quèc gia chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ thùc hiÖn mua s¾m trong néi bé h·ng còng nh khuyÕn khÝch viÖc thiÕt lËp c¸c trô së chÝnh b»ng viÖc cho phÐp thµnh lËp c¸c trung t©m mua s¾m cña c«ng ty ®a quèc gia ®ã ë níc së t¹i vµ ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc h¶i quan , c¸c ®ßi hái vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi , ®¨ng ký lµm thÎ cho nh©n viªn …ViÖc thµnh lËp c¸c khu chÕ xuÊt , khu c«ng nghÖ cao , khu c«ng nghÖ tËp trung còng lµ mét biÖn ph¸p khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty ®a quèc gia ho¹t ®éng ë níc së t¹i -§èi víi c¸c c¬ quan tµi chÝnh h¶i ngo¹i .ViÖc khuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c c«ng ty nµy còng cã nghÜa lµ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp níc ngoµi ®Çu t vµo së t¹i .Do ®ã chÝnh phñ níc së t¹i cã xu híng miÔn gi¶m c¸c kho¶n thuÕ vµ nghÜa vô tµi chÝnh còng nh t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan tµi chÝnh h¶i ngo¹i . 2.2.8. C¸c luËt t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi §©y lµ nh÷ng qui ®Þnh riªng nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi tiÕn hµnh c«ng viÖc kinh doanh ë níc së t¹i . Nhãm nµy bao gåm nh÷ng khuyÕn khÝch phi tµi chÝnh nh cho phÐp tuyÓ dông nh©n c«ng níc ngoµi kh«ng h¹n chÕ ,®¶m b¶o viÖc chuyÓn nhîc vµ håi h¬ng cña vèn vµ lîi nhuËn ; ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh ; sù cho phÐp b¸n hµng tiªu dïng ®Õn ngêi tiªu dïng cuèi cïng kh«ng ph¶i th«ng qua c¸c ®¹i lý hay c«ng ty th¬ng m¹i, së h÷u ®Êt ®ai . 13 ch¬ng ii kÕt qu¶ thu hót vèn fdi ë níc ta vµ kinh nghiÖm cña c¸c níc I. Sù ph¸t triÓn cña FDI ë ViÖt Nam trong thêi kú ®æi míi 1.1. Sù cÇn thiÕt ph¶i thu hót FDI ë níc ta §¶ng vµ nhµ níc ta ®· x¸c ®Þnh vèn trong níc mang tÝnh quyÕt ®Þnh cßn vèn níc ngoµi lµ quan träng. Do ®ã §¶ng vµ Nhµ níc ta còng rÊt quan t©m tíi FDI, h×nh thøc nµy rÊt quan träng. §iÒu ®ã thÓ hiÖn ë chç: - FDI gióp thóc ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ cña ®Êt níc. §Ó ®¹t ®îc nh÷ng chØ tiªu chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong nh÷ng n¨m tíi th× tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n hµng n¨m ph¶i ®¹t trªn 7%, vµ nhu cÇu vÒ vèn ®Çu t cã tõ 4,2 tû USD trë lªn cho mçi n¨m(tøc lµ tÝch luü hµng n¨m ph¶i ®¹t 22% thu nhËp quèc d©n). §©y lµ con sè kh«ng nhá ®èi víi nÒn kinh tÕ níc ta, cho nªn FDI lµ nguån bæ xung quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam. - FDI ®em l¹i kh¶ n¨ng më réng quy m« s¶n xuÊt, x©y dùng nh÷ng doanh nghiÖp vµ c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô míi lµm cho tæng s¶n phÈm x· héi cña ViÖt Nam t¨ng lªn vµ cho phÐp gi¶i quyÕt ®îc t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp cña ngêi lao ®éng. TÝnh ®Õn n¨m 2002 ®· cã 4447 dù ¸n ®Çu t níc ngoµi ®îc cÊp giÊy phÐp, víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 43194,0 triÖu USD, trong ®ã vèn ph¸p ®Þnh lµ 20357,6 triÖu USD*. Gi¶i quýªt ®îc viÖc lµm cho hµng v¹n lao ®éng, t¨ng thu ng©n s¸ch nhµ níc. - Th«ng qua ®Çu t níc ngoµi, nhÊt lµ FDI, chóng ta tiÕp nhËn thµnh tùu ph¸t triÓn khoa häc- kÜ thuËt tiªn tiÕn cña thÕ giíi, nhê ®ã rót ng¾n kho¶ng c¸ch cña ta so víi thÕ giíi. - Nhê cã FDI, chóng ta sö dông cã hiÖu qu¶ nh÷ng lîi thÕ cña ®Êt n íc mµ nhiÒu n¨m qua kh«ng thÓ thùc hiÖn do thiÕu vèn nh khai th¸c dÇu má, kho¸ng s¶n … - Ngoµi ra, trong qu¸ tr×nh tiÕp nhËn FDI chóng ta häc ®îc kinh nghiÖm qu¶n lý kinh doanh vµ c¸ch lµm th¬ng m¹i trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng cña c¸c níc tiªn tiÕn. Tãm l¹i, FDI cã ý nghÜa cùc kú quan träng ®Ó ®a níc ta nhanh chãng héi nhËp víi sù ph¸t triÓn cña thÕ giíi vµ khu vùc. 1.2. T¸c ®éng cña FDI ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua. Ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ. Theo tÝnh to¸n cña bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t, FDI ®· ®ãng gãp quan träng vµo tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ, ®Èy nhanh tèc ®é gia t¨ng xuÊt khÈu, ®ãng gãp cho ng©n s¸ch quèc gia. Th«ng qua ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, ®éi ngò lao ®éng ®îc thu hót vµo lµm viÖc cã thu nhËp cao h¬n víi c¸c khu vùc kh¸c, h¬n n÷a, l¹i tõng bíc ®îc n©ng cao tay nghÒ, ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý ®îc n©ng cao kiÕn thøc, kinh nghiÖn qu¶n lý. Cô thÓ: -Vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi trong c¸c n¨m 1991- 1995 chiÕn 25,7% vµ tõ n¨m 1996 ®Õn 2000 chiÕm kho¶ng 30% tæng vèn ®Çu t x· héi. §· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo t¨ng trëng kinh tÕ vµ lµ nguån vèn bï ®¾p quan träng cho th©m hôt c¸n c©n v·ng lai, gãp phÇn c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. -Tû lÖ ®ãng gãp cña khu vùc ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi trong GDP t¨ng dÇn qua c¸c n¨m 1993 ®¹t 3,6% ®Õn n¨m 1998 ®¹t 9% vµ n¨m 1999 íc ®¹t 10,5%. Nguån thu ng©n s¸ch nhµ níc tõ khu vùc ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi liªn tôc t¨ng: n¨m 1994 ®¹t 128 triÖu USD ®Õn 1998 ®¹t 370 triÖu USD (chiÕm 6% ®Õn 7% tæng thu ng©n s¸ch nhµ níc). NÕu tÝnh c¶ thu dÇu khÝ, tû lÖ nµy ®¹t gÇn 20%. 14 Kim ng¹ch xuÊt khÈu (cha kÓ dÇu khÝ) cña khu vùc ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi t¨ng nhanh: n¨m 1996 ®¹t 768 triÖu USD, n¨m 1998 ®¹t 1982 triÖu USD vµ n¨m 1999 ®¹t kho¶ng 2200 triÖu USD, b»ng 21% kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ níc. Khu vùc ®Çu t níc ngoµi ®· gãp phÇn më réng thÞ trêng xuÊt khÈu vµ thÞ trêng trong níc, thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng dÞch vô ph¸t triÓn. §Çu t níc ngoµi gãp phÇn tÝch cùc chuyÓn dÞch vô c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt. Th«ng qua ®Çu t níc ngoµi bíc ®Çu ®· h×nh thµnh hÖ thèng c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt. §Çu t níc ngoµi còng ®· ®em ®Õn nh÷ng m« h×nh qu¶n lý tiªn tiÕn, ph¬ng thøc kinh doanh hiÖn ®¹i trong c¸c ngµnh, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ. - §Çu t níc ngoµi ®· gãp phÇn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, tham gia ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. §Õn n¨m 2000 khu vùc ®Çu t níc ngoµi ®· thu hót kho¶ng 30 v¹n lao ®éng trùc tiÕp vµ hµng chôc v¹n lao ®éng gi¸n tiÕp kh¸c nh x©y dùng, cung øng dÞch vô… Mét sè ®¸ng kÓ ngêi lao ®éng ®· ®îc ®µo t¹o n¨ng lùc qu¶n lý, tr×nh ®é n¨ng lùc cã thÓ thay thÕ chuyªn gia níc ngoµi. MÆc dï vÉn cßn cã nh÷ng h¹n chÕ cña ®Çu t níc ngoµi nh : nhËp c«ng nghÖ cò, l¹c hËu, hiÖn tîng chuyÓ gi¸, trèn lËu thÕu,« nhiÔm m«i trêng… nhng kh«ng thÓ phñ ®Þnh nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc cña ®µu t trùc tiÕp níc ngoµi ë ViÖt Nam. 1.3. ViÖc tæ chøc nh»m thu hót FDI. 1.3.1 C¸c h×nh thøc thu hót FDI. HiÖn nay FDI vµo Viªt Nam ®îc thùc hiÖn qua c¸c h×nh thøc ®Çu t sau ®©y: - Doanh nghiÖp liªn doanh - Doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t níc ngoµi. - Hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh - C¸c ph¬ng thøc ®Çu t BOT, BTO, BT. Thêi gian qua, doanh nghiÖp liªn doanh lµ h×nh thøc chiÕm u thÕ. Tuy nhiªn, trong mét sè n¨m gÇn ®©y, h×nh thøc nµy ®ang cã xu híng gi¶m bít vÒ tØ träng. NÕu n¨m1995, doanh nghiÖp liªn doanh chiÕm 84% sè vèn ®Çu t th× n¨m 1997 chØ cßn 70%sè vèn ®Çu t vµ 61% sè dù ¸n. Trong khi ®ã, h×nh thøc ®Çu t 100% vèn níc ngoµi ®ang cã xu híng t¨ng lªn vÒ tØ träng. Thêi kú 1988 ®Õn 1991, h×nh thøc nµy chiÕm 6% vèn ®Çu t, nhng ®Õn cuèi n¨m 1997 chiÕm tíi 20% sè vèn ®Çu t víi 30% sè dù ¸n.§Õn n¨m 2001 cã tíi 55,5% sè dù ¸n vµ 29,4% vèn ®¨ng ký( ®Õn hÕt n¨m 2000, cã 1459 dù ¸n 100% vèn níc ngoµi,cßn hiÖu lùc víi 10,7 tû USD vèn ®¨ng ký). TÝnh ®Õn hÕt n¨m 1997, h×nh thøc hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh chiÕm 7,1% sè dù ¸n vµ 10%sè vèn ®Çu t. Tíi n¨m 1998, chóng ta míi thu hót ®îc 4 dù ¸n ®Çu t theo h×nh thøc BOT (x©y dùng – chuyÓn giao). C¸c dù ¸n ®Çu t theo h×nh thøc BOT lµ: Dù ¸n nhµ m¸y xö lý vµ cung cÊp níc s¹ch Thñ §øc ë Thµnh Phè Hå ChÝ Minh; dù ¸n c¶ng quèc tÕ BÕn B×nh – Sao Mai (Vòng Tµu); dù m¸y ®iÖn Wartsila Bµ RÞa – Vòng Tµu; dù ¸n nhµ m¸y níc B×nh An.§Õn n¨m 2001 ®· cã 6 dù ¸n ®Çu t níc ngoµi ®îc cÊp phÐp theo h×nh tøc nµy víi sè vèn ®¨ng ký h¬n 1300 triÖu USD. Trong ®ã, cã mét dù ¸n (C¶ng quèc tÕ Vòng Tµu )®· rut giÊy phÐp ®Çu t. H×nh thøc nµy cã ®Æc ®iÓm lµ: phÇn lín c¸c dù ¸n cã ph¹m vi ¸p dông kh«ng réng , ®iÒu kiÖn thùc hiÖn phøc t¹p nªn mÊt nhiÒu thêi gian ®Ó gi¶i quiet nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p nªn mÊt nhiÒu thêi gian ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng thñ tôc ban ®Çu nh hoµn chØnh viÖc ®µm ph¸n,ký kÕt hîp ®ång, hîp ®ång mua b¸n s¶n phÈm,ph¬ng ¸n tµi chÝnh, thùc hiÖn gi¶i phãng mÆt b»ng…Kh«ng nh÷ng thÕ ,®©y l¹i lµ h×nh thøc míi,phÝa ViÖt Nam cßn Ýt kinh nghiÖm nªn tiÕn ®« triÓn khai dù ¸n thuéc h×nh thøc nµy têng chËm h¬n c¸c h×nh thøc kh¸c. 15 Xu híng nµy ph¶n ¸nh tr¹ng th¸i cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi muèn ®îc tù chñ trong ®iÒu hµnh doanh nghiÖp, kh«ng bÞ phô thuéc vµo ý kiÕn ®èi t¸c níc chñ nhµ, ®ång thêi vÉn tËn dông ®îc lao ®éng rÎ, tµi nguyªn phong phó vµ chiÕm lÜnh thÞ trêng ViÖt Nam. §iÒu nµy còng nãi lªn yÕu kÐm cña ViÖt Nam, hîp t¸c kh«ng cã hiÖu qu¶ víi phÝa ®èi t¸c níc ngoµi. NhiÒu trêng hîp, phÝa ®èi t¸c níc ngoµi c¶m thÊy phiÒn hµ, r¾c rèi muèn tho¸t khái nhanh chãng sù qu¶n lý cña ta lµ “lÊy h×nh thøc liªn doanh lµ chñ yÕu”®Ó cã c¬ héi tiÕp thu tiÕn bé c«ng nghÖ, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý cña c¸n bé qu¶n lý, n©ng cao tay nghÒ cña ngêi lao ®éng. 1.3.2. Ph©n bæ c¸c dù ¸n FDI vµo c¸c khu chÕ xuÊt vµ khu c«ng nghiÖp §Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cã hiÖu qu¶, c¸c chÝnh phñ ®Òu khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t vµo c¸c khu c«ng nghiÖp. Cã thÓ chia khu c«ng nghiÖp thµnh 3 lo¹i: - Khu c«ng nhiÖp th«ng thêng: lµ khu tËp trung c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp chuyªn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, cã ranh giíi ®Þa lý x¸c ®Þnh, kh«ng cã d©n c sinh sèng do chÝnh phñ hoÆc thñ tíng chÝnh phñ quyÕt ®Þnh thµnh lËp. - Khu chÕ xuÊt: lµ khu c«ng nghiÖp tËp trung c¸c doanh nghiÖp chuyªn s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, thùc hiÖn c¸c dÞch vô cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu, cã ranh giíi ®Þa lý x¸c ®Þnh, kh«ng cã d©n c sinh sèng, do chÝnh phñ hoÆc thñ tíng chÝnh phñ quyÕt ®Þnh thµnh lËp. - Khu c«ng nghÖ cao: lµ khu tËp trung c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp cã kü thuËt cao vµ c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®éng phôc vô cho ph¸t triÓn c«ng nghÖ cao gåm nghiªn cøu- triÓn khai khoa häc c«ng nghÖ- ®µo t¹o c¸c dÞch vô liªn quan, cã ranh giíi ®Þa lý x¸c ®Þnh do chÝnh phñ hoÆc thñ tíng chÝnh phñ quyÕt ®Þnh thµnh lËp. §Õn n¨m 1998, c¶ níc cã h¬n 50 khu c«ng nghiÖp, trong ®ã cã 3 khu chÕ xuÊt ®· vµ ®ang ho¹t ®éng; 18 khu do ViÖt Nam tù bá vèn ra x©y dùng, 11 khu liªn doanhvíi níc ngoµi x©y dùng vµ mét khu §µi Loan bá 100% vèn x©y dùng. Trong 50 khu c«ng nghiÖp nãi trªn, tÝnh ®Õn cuèi n¨m 1998 míi cã 20 khu c«ng nghiÖp ®· thu hót ®îc vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. DÉn ®Çu lµ khu c«ng nghiÖp Biªn Hoµ 2 ®· thu hót ®îc 79 dù ¸n FDI víi tæng sè vèn 900 triÖu USD (cã 300 triÖu USD ®· thùc hiÖn ). KÕ tiÕp lµ khu chÕ xuÊt T©n ThuËn, ®· thu hót ®îc 99 dù ¸n víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 341 triÖu USD ( cã 200 triÖu USD ®· thùc hiÖn). TiÕp theo lµ khu c«ng nghiÖp Sµi §ång B thu hót ®îc 9 dù ¸n víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 300 triÖu USD (cã 250 triÖu USD ®· thùc hÞªn ). Cßn nh×n chung,c¸c khu c«ng nghÞªp kh¸c,sè dù ¸n cßn rÊt Ýt,rÊt nhiÒu l« ®Êt trong khu c«ng nghiÖp cßn bá trèng. Cho ®Õn n¨m 2002,Nhµ níc ta ®· phª duyÖt cho thµnh lËp 68 khu chÕ xuÊt vµ khu c«ng nghiÖp (kÓ c¶ khu Dung QuÊt ) víi tæng diÖn tÝch 25.633,5 ha. Vèn ®Çu t x©y dùng c¬ së h¹ tÇng lµ 2.037,6 triÖu USD.Trong sè c¸c khu chÕ xuÊt cã 3 ®Þa ®iÓm chuyÓn thµnh khu c«ng nghiÖp. Khu c«ng nghÞªp vµ khu chÕ xuÊt ®îc ph©n bæ theo vïng l·nh thæ nh sau: MiÒn B¾c cã 15 khu c«ng nghiÖp víi tæng diÖn tÝch lµ 1.684,6 ha (b»ng 16,4% tæng diÖn tÝch c¸c khu c«ng nghiÖp trong c¶ níc); MiÒn Trung cã 10 khu c«ng nghiÖp ,diÖn tÝch 687 ha (chiÕm 4,2%); MiÒn Nam cã 38 khu c«ng nghiÖp, diÖn tÝch 7.776 ha (b»ng 79,4%).Trong sè ®îc duyÖt trªn ®· cã 8 khu c«ng nghiÖp ®· x©y dùng xong c¬ së h¹ tÇng (b»ng 12,7%) vµ 29 khu c«ng nghiÖp ®ang tiÕn hµnh x©y dùng c¬ së h¹ tÇng (b»ng 46%) víi tæng sè vèn ®· thùc hiÖn lµ 386 triÖu USD (b»ng 22,5%tæng sè vèn ®Çu t ®¨ng ký). C¸c khu c«ng nghiÖp ®· duyÖt cho c¸c nhµ ®Çu t thuª 1.715,8 ha ®Ó x©y dùng xÝ nghiÖp (b»ng 24,3% tæng diÑn tÝch cã thÓ cho thuª trong c¸c khu c«ng nghiÖp). §Æc biÖt trong ®ã cã 9 khu c«ng nghiÖp ®· cho thuªh¬n 50% diÖn tÝch, 15 khu c«ng nghiÖp cho thuª ®îc kho¶ng 20%-50% diÖn tÝch, sè cßn l¹i cho 16 thuª ®îc ë møc díi 20% (thËm chÝ cã nh÷ng khu c«ng nghiÖp chØ cho thuª ®îc kho¶ng 2-3% diÖn tÝch). PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi trong khu c«ng nghiÖp ®Òu lµ doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi. 1.3.3. Thñ tôc hµnh chÝnh trong viÖc thu hót FDI Thñ tôc hµnh chÝnh cña ViÖt Nam trong lÜnh vùc ®Çu t níc ngoµi mÆc dï ®· cã nhiÒu c¶i tiÕn, song vÉn cßn rÊt phøc t¹p, lµm n¶n lßng c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi muèn lµm ¨n t¹i ViÖt Nam. ThÓ hiÖn: -Thñ tôc cÊp giÊy phÐp ®Çu t ®· vµ ®ang lµ vÊn ®Ò trë ng¹i ®èi víi thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi. Thßi gian th¶m ®Þnh mét dù ¸n thêng kÐo dµi s¸u th¸ng ®Õn mét n¨m, thËm chÝ dµi h¬n. Cã qu¸ nhiÒu c¬ quan cã quyÒn buéc nhµ ®Çu t ph¶i tr×nh diÖn dù ¸n ®Ó hä xem xÐt vµ nghiªn cøu. C¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ph¶n ¸nh r»ng : §Ó cã ®îc dù ¸n ®Çu t hä ph¶i tr¶i qua trung b×nh mêi hai cöa, cã dù ¸n ph¶i tr¶i qua mêi s¸u cöa. Thªm vµo ®ã viÖc chuÈn bÞ dù ¸n bªn ViÖt Nam thêng s¬ sµi, khi ®µm ph¸n ph¶i söa ®æi, bæ xung nhiÒu lÇn, g©y mÊt thêi gian. -C¸c thñ tôc vÒ h¶i quan cßn g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho c¸c ho¹t ®éng cña c¸c nhµ ®Çu t. T×nh tr¹ng göi hµng kiÓm tra qu¸ l©u,tuú tiÖn tÞch thu hµng ho¸, g©y khã kh¨n vµ nh÷ng tiªu cùc kh¸c cña c¬ quan h¶i quan lµ c¶n trë cho viÖc thu hót FDI. ViÖc lµm thñ tôc h¶i quan ë c¸c cöa khÈu tiÕn hµnh rÊt chËm, thêng mÊt tõ 10 ®Õn 15 ngµy, thËm chÝ l©u h¬n. §iÒu nµy lµm gi¶m chÊt lîng hµng nhËp vµ ¶nh hëng tíi tiÕn ®é s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. - MÆc dï ®· cã c¸c luËt thuÕ, nhng thñ tôc thùc hiÖn luËt thuÕ nµy còng cßn nhiÒu phiÒn hµ, g©y khã kh¨n cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. ThÓ hiÖn: + Cïng mét mÆt hµng nhËp khÈu, nhng h¶i quan ViÖt Nam cã c¸c thuÕ suÊt kh¸c nhau lµm cho doanh nghiÖp kh«ng bݪt tríc møc thuÕ ph¶i nép ®Ó tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ ký hîp ®ång lµm s¶n phÈm. + Thêi h¹n hoµn thuÕ nhËp khÈu ®èi víi nguyªn liÖu nhËp ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu lµ qu¸ ng¾n. + HiÖn nay cã qu¸ nhiÒu c¸c lo¹i lÖ phÝ vµ phÝ( kho¶ng 200 lo¹i lÖ phÝ vµ phÝ ®ang thùc hiÖn). §iÒu nµy g©y cho nhµ ®Çu t c¶m thÊy ph¶i ®ãng qu¸ nhiÒu thuÕ. + Thñ tôc xuÊt- nhËp khÈu qu¸ phøc t¹p vµ mÊt nhiÒu thêi gian do chñ ®Çu t ph¶i “ch¹y ®i ch¹y l¹i” nhiÒu c¬ quan ®Ó xin ý kiÕn( nh Bé Th¬ng m¹i, Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t, Bé Khoa häc- c«ng nghÖ vµ m«i trêng, Bé qu¶n lý ngµnh…) + Thñ tôc cÊp ®Êt cßn qu¸ phøc t¹p vµ kÐo dµi. Muèn ®o ®Êt ph¶i thùc hiÖn ®o tíi 3 lÇn. Cßn ®Ó ®îc cÊp giÊy phÐp quyÒn sö dïng ®Êt th× ph¶i tr¶i qua 11 c¬ quan víi nhiÒu ch÷ ký cña l·nh ®¹o c¸c c¬ quan, thêi gian giao ®Êt bÞ kÐo dµi vµi ba n¨m, thËm chÝ cã dù ¸n ®Õn 5 n¨m do viÖc ®Òn bï gi¶i to¶ chËm trÔ. + ViÖc ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm vµ tr×nh ®é thÈm ®Þnh thiÕt kÕ cha râ rµng. §Ó héi ®ång quy ho¹ch kiÕn tróc ®« thÞ chÊp nhËn thiÕt kÕ kü thuËt, chñ ®Çu t ph¶i ®i l¹i tõ 10 ®Õn 17 lÇn trong kho¶ng thêi gian vµi ba th¸ng. 1.4 C¸c chÝnh s¸ch thu hót FDI ë ViÖt Nam thêi gian qua Môc tiªu cña chÝnh s¸ch thu hót FDI cña ViÖt Nam lµ thu hót vèn, c«ng nghÖ, kinh nghiÖm qu¶n lý cña níc ngoµi ®Ó thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ, khai th¸c cã hiÖu qu¶ tµi nguyªn thiªn nhiªn, t¹o viÖc lµm cho ngêi lao ®éng vµ më réng xuÊt khÈu. Ho¹t ®éng thu hót FDI liªn quan chÆt chÏ ®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, t¹o ra m«i trêng ®Çu t hÊp dÉn, râ rµng, th«ng tho¸ng, b×nh ®¼ng vµ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi c¸c níc kh¸c trong khu vùc. 17 Thêi gian qua, chÝnh s¸ch thu hót FDI ®· ®îc ®iÒu chØnh, bæ sung vµ hoµn thiÖn dÇn tõng bíc mét c¸ch cã hÖ thèng. 1.4.1 ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai Môc tiªu cña chÝnh s¸ch ®Êt ®ai lµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi, b¶o ®¶m cho c¸c nhµ ®Çu t yªn t©m vµ tin tëng ®Çu t l©u dµi ë ViÖt Nam §Æc ®iÓm ®Æc thï ë VÞªt Nam ®ã lµ: ®Êt ®ai lµ tµi s¶n quèc gia, thuéc së h÷u toµn d©n. C¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi kh«ng cã quyÒn së h÷u vÒ ®Êt ®ai. C¸c lo¹i v¨n b¶n ph¸p lý liªn quan ®Õn ®Êt ®ai g¾n víi ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp nø¬c ngoµi lµ LuËt ®Êt ®ai, LuËt ®Çu t níc ngoµi t¹i VÞªt Nam. Møc tiÒn thuª ®Êt ®îc x¸c ®Þnh tuú thuéc vµo: + Møc quy ®Þnh khëi ®iÓm cña tõng vïng + §Þa ®iÓm cña khu ®Êt + KÕt cÊu h¹ tÇng cña khu ®Êt + HÖ sè ngµnh nghÒ Theo quyÕt ®Þnh sè 1477 – TC/TC§N ngµy 31-12-1994 cña bé tµi chÝnh ban hµnh b¶n quy ®Þnh vÒ quyÒn cho thuª mÆt ®Êt, mÆt níc, mÆt biÓn ¸p dông ®èi víi c¸c h×nh thøc ®Çu t níc ngoµi. - Khung gi¸ cho thuª ®Êt ®îc quy ®Þnh tõ 0,375 USD/m 2/n¨m ®Õn 1,7 USD/m2/n¨m tuú theo nhãm ®« thÞ. - Riªng ®Êt c«ng nghiÖp sö dông ®èi víi c¸c dù ¸n chÕ biÕn n«ng, l©m kh«ng ®Êt ®« thÞ ®îc hëng gi¸ thªu ®Êt tõ 150 USD/ha/n¨m ®Õn 750 USD/ha/n¨m. - §èi víi ®Êt t¹i c¸c vïng kh«ng ph¶i lµ ®« thÞ gi¸ thuª ®îc qui ®Þnh cô thÓ nh sau: + Nh÷ng vïng ®¸, ®åi träc, ®Êt xÊu khã sö dông tõ 30-50 USD/ha/n¨m + C¸c vïng ®Êt kh¸c tõ 150 – 170 USD/ha/n¨m . - §èi víi mÆt s«ng hå, vÞnh, mÆt biÓn gi¸ thuª cã 2 møc: + MÆt níc s«ng, hå, vÞnh tõ 75-525 USD/ha/n¨m. + MÆt biÓn tõ 150- 600 USD/km2/n¨m. Trong trêng hîp sö dông kh«ng cè ®Þnh th× ¸p dông møc gi¸ tõ 1500 USD ®Õn 7500 USD. Møc gi¸ thuª ®Êt, mÆt níc, mÆt biÓn nªu trªn lµ møc gi¸ ¸p dông cho thùc tr¹ng diÖn tÝch ®Êt cho thuª kh«ng bao gåm chi phÝ ®Òn bï, gi¶i to¶. MÆc dï trong c¸c v¨n b¶n nãi trªn ®· cè g¾ng ph©n lo¹i ®Ó x¸c ®Þnh møc gi¸ tiÒn thuª kh¸c nhau cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Þa ®iÓm, lo¹i ®Êt, h¹ tÇng c¬ së nhng vÉn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng bÊt hîp lý. Trong thùc tÕ khi gãp vèn b»ng gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµ c¸c dù ¸n cã vèn ®Çu t níc ngoµi thuêng cã nh÷ng víng m¾c sau: + Do ViÖt Nam cha cã quy ®Þnh vÒ tÝnh gi¸ trÞ nªn trong mét sè trêng hîp phÇn gãp vèn b»ng gi¸ trÞ quyÒn sö dông l¹i cã qu¸ lín so víi gi¸ trÞ cña khu ®Êt lµm cho viÖc ®µm ph¸n kÐo dµi v× bªn níc ngoµi khã chÊp nhËn. + Trong mét sè trêng hîp, khi ®µm ph¸n víi níc ngoµi, c¸c ®èi t¸c ViÖt Nam ®· ®a ra møc gi¸ cho thuª thÊp ®Ó ®îc bªn níc ngoµi chÊp nhËn. Nhng khi thÈm ®Þnh dù ¸n, hä l¹i ®îc yªu cÇu ph¶i ®µm ph¸n ®Ó t¨ng gi¸ thuª ®Êt th× gÆp khã kh¨n, mÊt nhiÒu thêi gian vµ còng khã thuyÕt phôc bªn níc ngoµi. + Mét sè dù ¸n nhÇm lÉn gi÷a viÖc gãp vèn b»ng gi¸ trÞ nhµ xëng víi viÖc gãp vèn b»ng gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt. Mét sè dù ¸n chØ tÝnh tiÒn thuª ®Êt cña diÖn tÝch x©y dùng nhng kh«ng tÝnh c¸c diÖn tÝch kh¸c nh ®êng néi bé, diÖn tÝch trång c©y xanh…§lµ c¸ch hiÓu sai chÕ ®é qui ®Þnh. §Ó tiÕp tôc t¨ng møc hÊp dÉn cña m«i trêng ®Çu t níc ngoµi, chÝnh s¸ch sö dông ®Êt cho c¸c dù ¸n ®Çu t níc ngoµi ®· ®îc c¶i thiÖn. LuËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam n¨m 1996 ®· söa ®æi chÝnh s¸ch ®Êt ®ai theo híng khuyÕn khÝch vµ râ rµng h¬n: GÝa tiÒn thuª ®Êt, mÆt kh¸c, mÆt biÕn ®æi víi tõng dù ¸n ®îc gi÷ æn 18 ®Þnh tèi thiÓu lµ 5 n¨m, khi ®iÒu chØnh t¨ng th× møc t¨ng kh«ng vît qu¸ 15% cña møc qui ®Þnh lÇn tríc. Trong trêng hîp doanh nghiªp cã vèn ®Çu t níc ngoµi, c¸c bªn hîp doanh ®· tr¶ tiÒn thuª ®Êt cho c¶ ®êi dù ¸n, nÕu gi¸ tiÒn thuª cã t¨ng trong thêi h¹n ®ã th× tiÒn thuª ®· tr¶ kh«ng bÞ ®iÒu chØnh l¹i. Do ViÖt Nam cßn thiÕu qui ho¹ch chi tiÕt ®Ó phôc vô cho viÖc thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi cho viÖc t¹o ra c¸c ®Þa ®iÓm æn ®Þnh thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi cã ý nghÜa quan träng. Tuy nhiªn chÝnh s¸ch ®Êt ®ai ¸p dông ®èi víi lÜnh vùc ®Çu t níc ngoµi vÉn cßn nh÷ng víng m¾c nhÊt ®Þnh: + GÝa thuª ®Êt cña ViÖt Nam cao h¬n so víi nhiÒu níc trong khu vùc. NÕu tÝnh c¶ chi phÝ ®Òn bï, gi¶i to¶ th× gi¸ ®Êt bÞ ®Èy lªn qu¸ cao. §©y lµ yÕu tè lµm gi¶m søc c¹nh tranh ®Ó thu hót vèn ®Çu t. Thêi ®iÓm tÝnh gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt ®Ó gãp vèn vµo c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi cha hîp lý. + ViÖc giao ®Êt, nhÊt lµ c¸c dù ¸n cã ®Òn bï vµ gi¶i to¶ kÐo dµi trong nhiÒu trêng hîp viÖc gi¶i to¶ nµy kÐo dµi trong mét sè n¨m thËm chÝ cã dù ¸n kÐo dµi tíi 5 n¨m. Thñ tôc thuª ®Êt, cÊp ®Êt, gi¸ ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng cßn phøc t¹p g©y mÊt c¬ héi vµ thêi gian cña c¸c nhµ ®Çu t. HiÖu lùc ph¸p luËt cña c¸c qui ®Þnh vÒ ®Êt ®ai cßn thÊp. LuËt ®Êt ®ai mÆc dï ®· söa ®æi song thiÕu nh÷ng v¨n b¶n híng dÉn chi tiÕt. + ThiÕu qui ho¹ch chi tiÕt cho viÖc thu hót FDI. Mét sè ®Þa ph¬ng tù ý sö lý vÊn ®Ò ®Êt ®ai ¸p dông ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. 1.4.2. ChÝnh s¸ch lao ®éng. ChÝnh s¸ch lao ®éng cã môc tiªu gi¶i quyÕt viÖc lµm, n©ng cao tay nghÒ, kü n¨ng cho ngêi lao ®éng, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý vµ c¶i thiÖn thu nhËp cho ngêi lao ®éng. Trong thêi gian qua sè lîng ngêi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c dù ¸n cã vèn ®Çu t níc ngoµi kho¶ng 28 v¹n ngêi. Sè lao ®éng cña ViÖt Nam lµm viÖc trong c¸c dù ¸n cã vèn ®Çu t níc ngoµi phÇn lín lµ lao ®éng trÎ, cã kh¶ n¨ng thÝch øng nhanh víi yªu cÇu c«ng nghÖ s¶n xuÊt tiªn tiÕn nhng h¹n chÕ lín vÒ thÓ lùc, kinh nghiÖm vµ tay nghÒ. Mét sè lao ®éng xuÊt th©n tõ n«ng th«n do ®ã kû luËt cha cao.Sù hiÓu biÕt vÒ ph¸p luËt cña ngêi lao ®éng cßn h¹n chÕ. NhiÒu ngêi lao ®éng trÎ tuæi thêng kh«ng chÊp nhËn sù ®èi xö th« b¹o cña giíi chñ. §©y lµ mÇm mèng cña nh÷ng ph¶n øng lao ®éng tËp thÓ. Theo sè liÖu cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t, sè lîng c¸c vô tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ trong c¸c dù ¸n ®Çu t níc ngoµi cã xu híng ra t¨ng qua c¸c n¨m. N¨m 1990 cã 3 vô, ®Õn 1996 cã 29 vô, 3 th¸ng ®Çu n¨m 1997 cã 10 vô. Sè vô tranh chÊp lao ®éng ra nhiÒu ë c¸c doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t níc ngoµi hoÆc liªn doanh §µi Loan, Hµn Quèc. Nguyªn nh©n dÉn tíi c¸c vô tranh chÊp ®ã lµ: - §èi víi ngêi sö dông lao ®éng: + NhiÒu gi¸m ®èc doanh nghiÖp kÓ c¶ ngêi ®îc uû quyÒn ®iÒu hµnh kh«ng l¸m v÷ng nh÷ng qui ®Þnh cña ph¸p luËt lao ®éng hoÆc cè t×nh kh«ng tu©n thñ nh÷ng qui ®Þnh cña ph¸p luËt nh kÐo dµi thêi gian lµm viÖc trong ngµy… + Trï dËp ngêi lao ®éng khi hä ®Êu tranh b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng, chÊm døt hîp ®ång tuú tiÖn hoÆc sa th¶i ngêi lao ®éng trë lªn c¨ng th¼ng. + Vi ph¹m c¸c qui ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn lµm viÖc ®iÒu kiÖn lao ®éng vµ c¸c tiªu chuÈn vµ quy ph¹m vÒ an toµn lao ®éng, vÖ sinh lao ®éng cã nguy c¬ g©y tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp… +Mét sè c¸n bé gióp viÖc cho c¸c chñ doanh nghiÖp níc ngoµi n¾m c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt kh«ng v÷ng nªn nhiÒu trêng hîp dÉn ®Õn nh÷ng vi ph¹m ph¸p luËt. - VÒ phÝa ngêi lao ®éng: 19 + PhÇn ®«ng thiÕu sù hiÓu biÕt vÒ c¸c qui ®Þnh cña ph¸p luËt lao ®éng, cha n¾m v÷ng c¸c chÝnh s¸ch, quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña m×nh ®Ó tiÕn hµnh ký hép ®ång cßn mang tÝnh h×nh thøc, bÞ thiÖt thßi, bÞ ¸p ®Æt dÉn ®Õn m©u thuÉn ph¸t sinh tranh chÊp. + Mét sè ngêi lao ®éng ®ßi hái vît qu¸ qui ®Þnh ph¸p luËt vµ do sù h¹n chÕ vÒ ngo¹i ng÷ nªn cã nh÷ng bÊt ®ång do kh«ng hiÓu nhau dÉn ®Õn m©u thuÉn. Tuy nhiªn chÝnh s¸ch lao ®éng cßn nh÷ng h¹n chÕ. MÆc dï ®· gi¶i quyÕt ®îc c«ng ¨n viÖc lµm cho mét lùc lîng lao ®éng nhÊt ®Þnh, song môc tiªu n©ng cao tay nghÒ cho c«ng nh©n, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý cho ®éi ngò c¸n bé cßn nhiÒu h¹n chÕ. 1.4.3 ChÝnh s¸ch thÞ trêng vµ tiªu thô s¶n phÈm Tríc n¨m 1996, chÝnh s¸ch ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam vÉn chñ yÕu lµ thay thÕ nhËp khÈu. Do ®ã, chÝnh s¸ch vÒ thÞ trêng chñ yÕu lµ thÞ trêng trong níc. Theo ®iÒu 3 cña LuËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam n¨m 1987 Nhµ níc ViÖt Nam khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc, c¸ nh©n níc ngoµi ®Çu t vµo: - Thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh kinh tÕ lín, s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ hµng thay thÕ hµng nhËp khÈu. -Sö dông kü thuËt cao, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, ®Çu t theo chiÒu s©u, khai th¸c vµ tËn dông c¸c kh¶ n¨ng vµ n©ng cao c«ng suÊt cña c¸c c¬ së kinh tÕ hiÖn cã. - Sö dông nhiÒu lao ®éng, nguyªn vËt liÖu vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn s½n cã ë ViÖt Nam. -X©y dùng c¸c c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng. - DÞch vô thu tiÒn níc ngoµi nh dÞch vô du lÞch, söa ch÷a tµu, dÞch vô s©n bay, c¶ng khÈu kh¸c. LuËt söa ®æi, bæ xung n¨m 1996 ®· khuyÕn khÝch ®Çu t víi môc tiªu u tiªn hµng ®Çu lµ hµng xuÊt khÈu. V× vËy, viÖc tiªu thô s¶n phÈm ë c¸c dù ¸n cã vèn ®Çu t níc ngoµi ®· cã ®Þnh híng xuÊt khÈu. N¨m 1996, xuÊt khÈu cña khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi chiÕm 11% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. §Õn n¨m 1997 tû lÖ nµy ®· t¨ng lªn 17%vµ tû lÖ nµy ®ang cã xu híng gia t¨ng. Tuy nhiªn, viÖc thóc ®Èy xuÊt khÈu chØ míi dõng l¹i ë t×nh tr¹ng bªn níc ngoµi bao tiªu s¶n phÈm, do ®ã bªn ViÖt Nam kh«ng biÕt ®îc b¹n hµng níc ngoµi, gi¸ c¶, t×nh h×nh l¬Þ nhuËn thu ®îc tõ xuÊt khÈu. §©y lµ yÕu tè g©y thua thiÖt cho bªn ViÖt Nam –mét vÊn ®Ò ®ang ®Æt ra gay g¾t hiÖn nay. Thªm vµo ®ã, tØ lÖ hµng xuÊt khÈu cßn rÊt h¹n chÕ. 1.4.4.ChÝnh s¸ch c«ng nghÖ. Môc tiªu cña chÝnh s¸ch c«ng nghÖ lµ thu hót c«ng nghÖ, m¸y mãc, thiÕt bÞ hiÖn ®¹i cña níc ngoµi ®Ó phôc vô cho c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i h¸o ®Êt níc, ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé kü thuËt, c«ng nh©n lµnh nghÒ, thùc hiÖn néi ®Þa ho¸ c«ng nghÖ ®Ó t¨ng n¨ng lùc néi sinh cña c«ng nghÖ. §iÒu nµy ®îc kh¼ng ®Þnh trong LuËt §Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam lµ thu hót c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó ®Çu t theo chiÒu s©u vµo c¸c c¬ së kinh tÕ hiÖn cã hoÆc thu hót c«ng nghÖ cao ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Qua thÈm ®Þnh c¸c dù ¸n cho thÊy, nhiÒu dù ¸n ph¸t huy t¸c dông tèt trong chuyÓn giao c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc khai th¸c dÇu khÝ, viÔn th«ng, c¸c nghµnh c¬ khÝ n«ng nghiÖp, m¸y mãc c«ng cô, m¸y phôc vô nghµnh c«ng nghiÖp nhÑ… Tuy nhiªn, c«ng nghÖ tiªn tiÕn nhËp vµo cha nhiÒu, cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu cÇn thiÕt c¶ vÒ sè lîng, lÉn qui m«,cha c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ, nhÊt lµ ë mét sè ngµnh then chèt cã t¸c dông t¹o m«i trêng c«ng nghÖ cho c«ng nghiÖp nh c¬ khÝ, n¨ng lîng, ho¸ chÊt, giao th«ng… còng nh gi÷a c¸c vïng. Nh×n chung trong c¸c liªn doanh víi níc ngoµi, hµm lîng c«ng nghÖ thÓ hiÖn trong gi¸ trÞ gia t¨ng cña s¶n phÈm chÕ biÕn cßn thÊp, chØ ®¹t 10% - 20%, trong 20