Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Kinh nghiệm dạy các bài luyện nói trong môn ngữ văn ở thcs...

Tài liệu Kinh nghiệm dạy các bài luyện nói trong môn ngữ văn ở thcs

.DOC
15
84
144

Mô tả:

1 I. PhÇn më ®Çu I.1. Lý do chän ®Ò tµi Môc ®Ých cña bé m«n Ng÷ V¨n trong nhµ trêng lµ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn n¨ng lùc v¨n cho häc sinh gåm: n¨ng lùc c¶m thô n¨ng lùc t duy, n¨ng lùc diÔn ®¹t. C¸c mÆt Êy gãp phÇn vµo qu¸ tr×nh h×nh thµnh lªn nh©n c¸ch còng nh kh¶ n¨ng v¨n häc cho mçi con ngêi. NhiÖm vô cña ngêi thÇy gi¸o d¹y v¨n lµ gióp cho häc sinh biÕt c¶m thô ®îc c¸i ®Ñp mét c¸ch tù gi¸c, cã ý thøc, tõ ®ã båi dìng kh¶ n¨ng t duy ®Ó häc tèt m«n V¨n còng nh c¸c m«n häc kh¸c trong ch¬ng tr×nh THCS hiÖn hµnh. Cã thÓ nãi r»ng, cã c¶m thô tèt, t duy tèt th× häc sinh míi cã thÓ diÔn ®¹t, tr×nh bµy tèt b»ng V¨n häc. Ngîc l¹i, nÕu häc sinh kh«ng biÕt diÔn ®¹t tèt, th× c¸i c¶m vµ c¸i nghÜ tèt cña häc sinh còng kh«ng cßn cã gi¸ trÞ n÷a. Nh vËy, yªu cÇu diÔn ®¹t ®èi víi häc sinh phæ th«ng lµ v« cïng quan träng. Yªu cÇu Êy ®îc cô thÓ ho¸ qua c¸c møc ®é sau: - Tr×nh bµy ®îc mét c¸ch cã trËt tù vµ cã hÖ thèng nh÷ng ý kiÕn cña m×nh - Kh¼ng ®Þnh ®îc chç nµo chÝnh, chç nµo phô, chç yÕu, chç m¹nh cña nh÷ng ý kiÕn ®ã. - B¶o vÖ ý kiÕn cña m×nh b»ng c¸ch ®¸nh gi¸, ph©n tÝch so s¸nh víi c¸c ý kiÕn kh¸c. - BiÕt tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh b»ng nh÷ng luËn ®iÓm, luËn cø chÝnh x¸c. Nh vËy, n¨ng lùc diÔn ®¹t vÒ thùc chÊt lµ mét lo¹i n¨ng lùc tæng hîp bao gåm mét lóc huy ®éng toµn bé c¸c n¨ng lùc v¨n häc cña häc sinh. V× thÕ, ®Ó h×nh thµnh vµ båi dìng n¨ng lùc v¨n häc cña häc sinh THCS, vai trß cña viÖc rÌn luyÖn kh¶ n¨ng diÔn ®¹t lµ rÊt quan träng. Trong ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n THCS ®· chó ý ®Õn vÊn ®Ò nµy qua c¸c bµi thùc hµnh LuyÖn nãi. §©y chÝnh lµ ®iÒu lµm t«i tr¨n trë l©u nay. I.2. Môc ®Ých nghiªn cøu - T×m ra mét ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y khoa häc, cã hiÖu qu¶ nhÊt, ph¸t huy ®îc tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o trong häc tËp cña häc sinh, ®¶m b¶o “ Häc sinh lµm trung t©m” trong tÊt c¶ c¸c giê häc. - Gãp phÇn ph¸t triÓn n¨ng lùc v¨n häc cña häc sinh, qua ®ã gióp c¸c em h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch. Tõ ThÞ HiÒn – Trêng THCS M¹o Khª II 2 - “ Ng«n ng÷ lµ thø cña c¶i v¹n n¨ng cña con ng êi, nhÊt lµ ng«n ng÷ nghÖ thuËt” (GS. TS NguyÔn Thanh Hïng - Trêng §¹i häc S ph¹m Hµ Néi). §Ó t¨ng thªm søc m¹nh quÇn thÓ x· héi, con ngêi cÇn cã ng«n ng÷ ®Ó trao ®æi vµ ®èi phã víi mäi bÊt tr¾c vµ gi¶i quyÕt khã kh¨n gÆp ph¶i. LuyÖn kh¶ n¨ng diÔn ®¹t tèt cho häc sinh trong c¸c giê luyÖn nãi lµ ®· luyÖn cho c¸c em c¸i søc m¹nh kú diÖu Êy ®Ó v÷ng vµng trong cuéc sèng. I.3. Thêi gian, ®Þa ®iÓm I.3.1. Thêi gian - Thêi gian ®Ó t«i nghiªn cøu ®Ò tµi lµ c¶ qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y ë c¸c n¨m häc song träng t©m lµ n¨m häc 2007 - 2008 khi t«i cã suy nghÜ lµ ph¶i t×m ra c¸ch luyÖn nãi cho häc sinh hiÖu qu¶ nhÊt trong c¸c giê v¨n. I.3.2. §Þa ®iÓm - §Þa ®iÓm ®Ó thùc nghiÖm ®Ò tµi lµ häc sinh c¸c líp khèi 7 trong ®ã chñ yÕu lµ häc sinh 2 líp 7B1 vµ 7B2 trêng THCS M¹o Khª II - §«ng TriÒu - Qu¶ng Ninh ë trong c¸c giê v¨n. I.4. §ãng gãp míi vÒ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn  C¬ së thùc tiÔn a) Ch¬ng tr×nh Ng÷ V¨n 7, ph©n m«n TËp lµm v¨n ®Æt träng t©m ë thùc hµnh. X©y dùng qua bµi thùc hµnh, thùc hµnh qua nhËn biÕt vµ thùc hµnh lµm v¨n b¶n. Ch¬ng tr×nh chó träng phÇn luyÖn nãi víi nhiÒu h×nh thøc ®îc bè trÝ r¶i ®Òu trong c¶ n¨m häc. - LuyÖn nãi ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ t¸c phÈm v¨n häc (TiÕt 56 tuÇn 14) - Lµm th¬ lôc b¸t (TiÕt 59 - 60) - LuyÖn nãi bµi v¨n gi¶i thÝch mét vÊn ®Ò (TiÕt 112 tuÇn 28) - Ho¹t ®éng ng÷ v¨n (TiÕt 135 + 136 tuÇn 34) => Tæng sè tiÕt cña m«n Ng÷ V¨n líp 7 lµ: 140 riªng ph©n m«n TËp lµm v¨n chiÕm 45 tiÕt chiÕm ( %) trong ®ã sè tiÕt luyÖn nãi lµ 7 tiÕt chiÕm ( %).  VÒ mÆt thùc tiÔn II. PhÇn néi dung II.1. Ch¬ng 1 : Tæng quan Tõ ThÞ HiÒn – Trêng THCS M¹o Khª II 3 II.1.1. HÖ thèng c©u hái ph¶i hay, râ nghÜa (hÖ thèng c©u hái c¶m xóc, cau hái tëng tîng, c©u hái hiÓu biÕt) II.1.2. Ph¶i thêng xuyªn ch÷a lçi cho häc sinh khi nãi (ch÷a ph¸t ©m sai, ch÷a nãi nhá, ch÷a nãi sai ng÷ ph¸p, ch÷a t thÕ ngîng nghÞu khi nãi) II.2. Ch¬ng 2 : Néi dung vÊn ®Ò nghiªn cøu II.2.1. LuyÖn kh¶ n¨ng ph¸t biÓu trong tÊt c¶ c¸c giê Ng÷ v¨n HÖ thèng c©u hái hay lµ nh÷ng c©u hái mang tÝnh liªn tôc, s¸t víi vÊn ®Ò, khªu gîi ®îc sù høng thó cña häc sinh, cã mµu s¾c v¨n häc kh¬i lªn ë häc sinh nh÷ng t×nh c¶m, nh÷ng xóc ®éng thÈm mÜ. C©u hái nªn cã ng«n tõ dÔ hiÓu, nÕu cÇn gi¸o viªn cã thÓ cung cÊp nh÷ng d÷ kiÖn cÇn thiÕt ®Ó häc sinh cã thÓ t×m lêi gi¶i ®óng. Qua nghiªn cøu vµ thùc tÕ d¹y häc, t«i ®· kh¸i qu¸t ®îc mét hÖ thèng c©u hái gióp häc sinh cã kh¶ n¨ng tr¶ lêi tèt nh sau: b) HÖ thèng c©u hái tëng tîng - Lo¹i c©u hái nµy gióp häc sinh x¸c nhËn sù h×nh dung cña c¸c em díi t¸c ®éng cña h×nh tîng v¨n häc. * VÝ dô: ? Em h×nh dung nh thÕ nµo vÒ h×nh ¶nh cña tªn quan phô mÉu ®ang ngåi ch¬i bµi trong ®×nh? H·y t¶ l¹i cho c¸c b¹n nghe. ? Em h·y tëng tîng vµ kÓ l¹i c©u chuyÖn “Bµi ca nhµ tranh bÞ giã thu ph¸” dùa vµo ý th¬ cña §ç Phñ. c) HÖ thèng c©u hái hiÓu biÕt  C©u hái hiÓu biÕt néi dung t¸c phÈm - C©u hái yªu cÇu häc sinh kÓ l¹i ®îc v¨n b¶n truyÖn, ®äc thuéc ®îc v¨n b¶n th¬: VÝ dô: Tãm t¾t v¨n b¶n “Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª” cña t¸c gi¶ Kh¸nh Hoµi? - C©u hái yªu cÇu lÝ gi¶i VÝ dô: V× sao Ph¹m Duy Tèn l¹i ®Æt tªn t¸c phÈm cña m×nh lµ “Sèng chÕt mÆc bay”? - C©u hái yªu cÇu ph¸t biÓu quan ®iÓm. VÝ dô: Nh©n vËt Phan Béi Ch©u lµ ngêi ®¸ng kÝnh, nh©n vËt Va - ren võa ®¸ng ghÐt võa ®¸ng khinh, ý kiÕn cña em thÕ nµo? Tõ ThÞ HiÒn – Trêng THCS M¹o Khª II 4  C©u hái hiÓu biÕt h×nh thøc t¸c phÈm - Lo¹i c©u hái nµy gîi ý häc sinh kh¸m ph¸ c¸c chi tiÕt nghÖ thuËt vµ cÊu tróc v¨n b¶n. VÝ dô: ? Trong lêi ®èi tho¹i gi÷a Sïng Bµ víi ThÞ KÝnh, nh÷ng c©u nãi nµo ®¸ng nhí? V× sao? (Quan ¢m ThÞ KÝnh) ? §Ó chøng minh cho ®øc tÝnh gi¶n dÞ cña B¸c Hå, t¸c gi¶ ®· sö dông c¸c c¸ch lËp luËn g×? (V¨n b¶n “§øc tÝnh gi¶n dÞ cña B¸c Hå”) ? §Ó thÓ hiÖn t×nh bµ ch¸u s©u nÆng t¸c gi¶ ®· sö dông nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt g×? (TiÕng gµ tra) * Thùc tÕ cho thÊy khi gi¸o viªn ®Æt hÖ thèng c©u hái hay, linh ho¹t, phï hîp víi ®èi tîng häc sinh, phï hîp víi tõng kiÓu bµi, tõng bµi häc th× häc sinh sÏ ®îc kÝch thÝch ph¶n øng, tr¶ lêi miÖng kh¸ lu lo¸t d) Muèn rÌn luyÖn kÜ n¨ng nãi tèt cho häc sinh, ph¶i thêng xuyªn ch÷a lçi cho häc sinh khi nãi. Trong khi nãi, häc sinh thêng thÓ hiÖn nhiÒu nhîc ®iÓm nh: nãi ngäng, nãi nhá, nãi sai ng÷ ph¸p, nãi ngËp ngõng, ngîng nghÞu. Tõ nh÷ng nhîc ®iÓm nµy, t«i ®Ò ra c¸ch ch÷a cho c¸c em: a) Ch÷a ph¸t ©m sai (ch÷a nãi ngäng) Häc sinh nãi ngäng chñ yÕu lµ nhÇm lÉn gi÷a “n” vµ “l”. Theo t«i, ®©y lµ nhîc ®iÓm cÇn ch÷a nhÊt. §Ó ch÷a ph¸t ©m “l - n”, t«i ®a ra biÖn ph¸p nh sau: - B¶n th©n gi¸o viªn kh«ng ®îc nãi ngäng - G©y d luËn trong líp kh«ng t¸n thµnh nãi ngäng mµ thêng xuyªn cã ý thøc gióp b¹n nãi ngäng söa. - ChØ dÉn ph¸t ©m l - n: + Phô ©m “l”: Muèn ph¸t ©m ®óng ph¶i uèn lìi vµ ®Æt ®Çu lìi vµo mÆt bªn trong cña lîi thuéc hµm trªn khi ph¸t ©m. Khi ph¸t ©m, h¬i còng bÞ ®Èy ra nhanh qua ®Çu lìi mµ tho¸t ra khái miÖng. + Phô ©m “n”: Lµ phô ©m t¾c ë ®Çu lìi, khi ph¸t ©m, h¬i bËt ra ë c¶ mòi vµ miÖng. Muèn ph¸t ©m ®óng ph¶i ®Æt ®Çu lìi vµo lîi thuéc hµm trªm cho s¸t ch©n r¨ng råi míi ph¸t ©m. - Híng dÉn häc sinh hiÓu nghÜa cña tõ. VÝ dô tõ “nµng” vµ “lµng”, khi nµo th× viÕt “n”, khi nµo th× viÕt “l” (Khi chØ mét ngêi con g¸i, viÕt “ nµng” : Nµng c«ng chóa. Khi chØ mét ®¬n vÞ hµnh chÝnh ë n«ng th«n, viÕt “lµng ”: Lµng xãm, lµng v¨n ho¸....) Tõ ThÞ HiÒn – Trêng THCS M¹o Khª II 5 - Phæ biÕn cho häc sinh nh÷ng bµi th¬ ch÷a ngäng l - n. TiÕt “Ch¬ng tr×nh ®Þa ph¬ng - RÌn luyÖn chÝnh t¶” ®· cã mét hÖ thèng bµi tËp luyÖn chÝnh t¶ l - n rÊt tèt cho häc sinh thùc hµnh ch÷a nãi ngäng. b) Ch÷a lçi nhá: §èi víi c¸c em nãi nhá, t«i thêng g©y ph¶n øng trong líp: - ë díi c¸c em nghe râ kh«ng? C¶ líp tr¶ lêi: - Kh«ng ¹. Trong trêng hîp nµy, t«i b¶o nhá em ®ã h·y nh¾c l¹i. Khi ®ã, em sÏ ph¶i nãi to h¬n h¼n. Cã khi t«i l¹i hái lu«n em kh¸c. - Em h·y nhËn xÐt ý kiÕn cña b¹n. Em ®ã sÏ kh«ng nhËn xÐt ®îc v× kh«ng nghe râ b¹n nãi g×. T«i l¹i gîi ý cho häc sinh kia nãi l¹i cho to h¬n. Ngoµi ra, t«i cßn trùc tiÕp ph©n tÝch cho c¸c em nãi nhá vÒ t¸c dông cña viÖc nãi to t¸t râ rµng, ®ã lµ tr×nh bµy ®Ó mäi ngêi hiÓu m×nh ®· thu lîm ®îc nh÷ng kiÕn thøc g×. NÕu nãi nhá th× ý kiÕn dï hay còng v« Ých. c) Ch÷a nãi sai ng÷ ph¸p: - Khi häc sinh ph¸t biÓu, t«i thêng chó ý theo dâi ý kiÕn cña c¸c em. NÕu häc sinh nãi thiÕu chñ ng÷ t«i nh¾c ngay: - Ai? C¸i g×? NÕu häc sinh nãi thiÕu vÞ ng÷, t«i hái: Lµm sao? ThÕ nµo? Cã khi t«i cßn ph¶i thªm vµo c©u nãi cña c¸c em nh÷ng tõ ng÷ cÇn thiÕt ®Ó chuyÓn ý, nèi cho m¹ch l¹c vµ cung cÊp nh÷ng tõ cho c¸c em cßn ®ang lóng tóng t×m tßi. T«i nghÜ r»ng kh«ng bao giê nªn b¾t bÎ, vÆn vÑo häc sinh nãi sai ng÷ ph¸p mµ ph¶i dïng giäng nãi nhá nhÑ, t¸c phong ®iÒm ®¹m, lµm cho häc sinh thÊy m×nh ®îc thÇy c« quan t©m gióp ®ì nªn cã høng khëi ph¸t biÓu. - T«i cßn ®Ò ra mét sè yªu cÇu ®Ó gióp c¸c em nãi ®óng ng÷ ph¸p. VÝ dô: Khi tr¶ lêi, häc sinh ph¶i nh¾c l¹i c©u hái xem cã nhí kh«ng, ph¶i tr¶ lêi ®óng néi dung c©u hái, nãi n¨ng gÉy gän, kh«ng cã nh÷ng tõ “ r»ng, th×, lµ, mµ” trong c©u. d) Ch÷a t thÕ ngîng nghÞu khi nãi * Häc sinh ngîng nghÞu khi nãi thêng do mét sè nguyªn nh©n sau: - Häc sinh kh«ng hiÓu bµi, kh«ng hiÓu c©u hái - Häc sinh lín h¬n h¼n b¹n kh¸c, ®øng l©u rÊt ng¹i. - Häc sinh kh«ng quen nãi nªn sinh ra nhót nh¸t. - Häc sinh thiÕu vèn tõ. * Ph¬ng ph¸p ch÷a: Tõ ThÞ HiÒn – Trêng THCS M¹o Khª II 6 - Víi häc sinh kh«ng hiÓu bµi, kh«ng thuéc bµi, t«i ghÐp em ®ã vµo nhãm nh÷ng em giái v¨n, yªu cÇu em giái gióp ®ì b¹n chuÈn bÞ bµi, häc bµi, nghe b¹n ®äc thuéc bµi tríc khi ®Õn líp. Gi¸o viªn sÏ ph¶i ®¸nh gi¸ häc sinh giái c¶ ë chç ph¸t huy t¸c dông trong líp nh vËy. - Víi häc sinh lín, lu«n ph¶i gi÷ uy tÝn cho c¸c em. Khi yªu cÇu c¸c em tr¶ lêi, chÝnh gi¸o viªn ph¶i gi÷ g×n t thÕ ®µng hoµng, ®óng møc cña ngêi thÇy gi¸o, ®ång thêi, lêi nãi cö chØ ph¶i t¹o ®îc niÒm vui cho c¸c em. - Víi häc sinh nhót nh¸t, t«i cho c¸c em tham gia nhiÒu trong ho¹t ®éng tËp thÓ ®Ó m¹nh d¹n dÇn, lu ý c¸c em khi nãi ph¶i biÕt ngÈng cao ®Çu, nh×n th¼ng, kh«ng cã nh÷ng ®éng t¸c thõa lµm gi¶m t¸c dông cña c©u nãi vµ thiÕu lÞch sù. - Víi häc sinh thiÕu vèn tõ nªn lóng tóng ngîng nghÞu, t«i yªu cÇu c¸c em n¾m v÷ng ph¬ng ph¸p tÝch luü vèn tõ, lùa chän tõ. * MÆt kh¸c, t«i cßn chó träng cho ®iÓm khi häc sinh ph¸t biÓu. Tiªu chuÈn cho ®iÓm t«i quy ®Þnh nh sau: - Ph¸t biÓu nhiÒu lÇn trong mét tiÕt, cã nhiÒu ý ®óng vµ gÇn ®óng, cuèi giê cho ®iÓm 8, 9, 10 (tuú møc ®é ý ®óng, ý sai) - C¶ líp kh«ng ai tr¶ lêi ®îc, em nµo ph¸t biÓu ®óng, hay, tuú møc ®é, cho ®iÓm 9 - 10. - Ph¸t biÓu ®óng, to, râ, phong th¸i ®µng hoµng, lêi lÏ lu lo¸t, cho ®iÓm 10. - Nãi lóng tóng kh«ng cho ®iÓm, nhng ph¶i ®øng dËy nghe b¹n kh¸c ph¸t biÓu råi nh¾c l¹i. ChÝnh c¸ch cho ®iÓm nµy ®· khuyÕn khÝch häc sinh thi ®ua ph¸t biÓu rÊt tèt. II.2.2. LuyÖn nãi kü n¨ng nãi trong c¸c giê luyÖn nãi cña ph©n m«n TËp lµm v¨n theo ph©n phèi ch¬ng tr×nh LuyÖn nãi lµ ho¹t ®éng ph¸t ng«n trùc tiÕp, ®ßi hái ngêi nghe ph¶i nghe trùc tiÕp. Mét ngêi nãi th× ngêi kh¸c ph¶i nghe. VËy, lµm thÕ nµo ®Ó nhiÒu häc sinh cã c¬ héi ®îc luyÖn nãi vµ nhiÒu häc sinh ®îc nghe? Qua thùc tÕ gi¶ng d¹y vµ nghiªn cøu, t«i rót ra ph¬ng ph¸p nh sau: II.2.2.1 . Yªu cÇu häc sinh chuÈn bÞ bµi ë nhµ chu ®¸o C¸c bµi luyÖn nãi cña ph©n m«n TËp lµm v¨n ®îc cÊu tróc hai phÇn chÝnh: PhÇn 1: ChuÈn bÞ. PhÇn II: LuyÖn nãi trªn líp. S¸ch gi¸o khoa ®· nªu nh÷ng viÖc lµm cô thÓ mµ häc sinh cÇn chuÈn bÞ. Gi¸o viªn x¸c ®Þnh cho häc sinh thÊy râ viÖc chuÈn bÞ bµi lµ hÕt søc cÇn thiÕt. ChuÈn bÞ mét bµi luyÖn nãi ph¶i thùc hiÖn c¸c thao t¸c sau: Tõ ThÞ HiÒn – Trêng THCS M¹o Khª II 7 - §äc kü c¸c yªu cÇu cña s¸ch gi¸o khoa: Yªu cÇu vÒ thÓ lo¹i, vÒ néi dung, ph¬ng ph¸p...cña c¸c ®Ò bµi. §äc kü bµi tham kh¶o (nÕu cã) ®Ó cã thªm nh÷ng ®Þnh híng cho bµi lµm. Gi¸o viªn ph¶i rÌn cho häc sinh ®äc víi ý thøc tr¸ch nhiÖm cao, ®äc ®Ó n¾m ®îc yªu cÇu ph¸t hiÖn ra c¸c ý träng t©m. NÕu khóc m¾c chç nµo, cÇn ph¶i ®äc l¹i lý thuyÕt, hái thÇy c«, b¹n bÌ ®Ó t×m ra c¸ch gi¶i quyÕt ngay. - Sau khi ®· n¾m ch¾c, hiÓu kÜ c¸c yªu cÇu cña ®Ò cÇn ph¶i chuÈn bÞ, häc sinh tiÕn hµnh thùc hiÖn c¸c yªu cÇu ®ã. * VÝ dô 1: Bµi “LuyÖn nãi v¨n biÓu c¶m, sù vËt, con ngêi (TiÕt 40 tuÇn 10) SGK Ng÷ V¨n 7 - TËp 1 Trang 129. PhÇn chuÈn bÞ cã yªu cÇu: LËp dµn bµi kÓ miÖng trªn líp theo mét trong c¸c ®Ò bµi sau vµ kÓ theo dµn bµi: 1. C¶m nghÜ vÒ thÇy, c« gi¸o, nh÷ng “ngêi l¸i ®ß” ®a thÕ hÖ trÎ “cËp bÕn t¬ng lai”. 2. C¶m nghÜ vÒ t×nh b¹n 3. C¶m nghÜ vÒ s¸ch vë m×nh ®äc vµ häc hµng ngµy. 4. C¶m nghÜ vÒ mét mãn quµ mµ em ®· ®îc nhËn thêi th¬ Êu. Víi phÇn chuÈn bÞ nh trªn, ®Ó luyÖn tËp ®îc tËp trung, gi¸o viªn cã thÓ chØ ®Þnh mét trong bèn ®Ò ®Ó häc sinh lËp dµn bµi tríc ë nhµ. ViÖc lËp dµn bµi ®ßi hái häc sinh ph¶i cã kü n¨ng ®· ®îc rÌn luyÖn tõ nh÷ng tiÕt trø¬c (c¸ch lËp ý, dµn ý) * VÝ dô 2: Bµi “LuyÖn nãi ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ t¸c phÈm v¨n häc” (TiÕt 56 V¨n 7 TËp 1 - Trang 154) Bµi nµy yªu cÇu häc sinh ph¶i chuÈn bÞ: ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ mét trong hai bµi th¬ cña chñ tÞch Hå ChÝ Minh (Bµi C¶nh khuya hay bµi R»m th¸ng giªng) - Gi¸o viªn nªu híng dÉn häc sinh chuÈn bÞ c¸c yªu cÇu ë nhµ theo nh gîi ý cña s¸ch gi¸o khoa. §iÒu quan träng vµ gi¸o viªn dµnh nhiÒu thêi gian nhÊt ®ã lµ: gîi ý chuÈn bÞ ®o¹n v¨n nãi. Gi¸o viªn híng dÉn cô thÓ nh÷ng c¸ch më bµi, th©n bµi vµ kÕt bµi sao cho khi nãi, c¸c chi tiÕt liÒn m¹ch, thèng nhÊt, thÓ hiÖn ®îc c¶m xóc ®èi víi t¸c phÈm. Nªn ph¸t huy kh¶ n¨ng nãi râ rµng, m¹ch l¹c, giäng nãi cã c¶m xóc, tù nhiªn. II.2.2.2 . TiÕn tr×nh lªn líp a) Ho¹t ®éng 1: Híng dÉn chung Tõ ThÞ HiÒn – Trêng THCS M¹o Khª II 8 - Gi¸o viªn nªu vai trß, tÇm quan träng, ý nghÜa cña viÖc luyÖn nãi (nÕu lµ tiÕt luyÖn nãi ®Çu tiªn trong ch¬ng tr×nh). Gi¸o viªn cã thÓ gäi mét häc sinh nãi vÒ mét vÊn ®Ò ®¬n gi¶n ®Ó tõ ®ã nhËn xÐt kü n¨ng nãi cña c¸c em. - Gi¸o viªn nªu yªu cÇu cña giê häc, chó ý nh÷ng quy ®Þnh cña viÖc luyÖn nãi: kh«ng nãi dµi dßng, v¨n hoa cÇu kú, mµ nªn nãi gän râ, m¹ch l¹c theo dµn ý ®· chuÈn bÞ (kh«ng viÕt thµnh v¨n). - KiÓm tra sù chuÈn bÞ cña häc sinh (c¸c tæ, nhãm b¸o c¸o kÕt qu¶ kiÓm tra). b) Ho¹t ®éng 2: Bæ sung hoµn chØnh sù chuÈn bÞ cña häc sinh - NÕu lµ luyÖn nãi ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ: sù vËt, con ngêi, vÒ t¸c phÈm v¨n häc ®· cã ®Þnh híng tríc vÒ ®Ò bµi th× gi¸o viªn yªu cÇu 1 -> 2 häc sinh ë 2 tæ nép dµn bµi s¬ lîc ®a lªn m¸y chiÕu ®Ó c¶ líp quan s¸t. Sau ®ã gäi häc sinh ph¸t biÓu ®¸nh gi¸, bæ sung. Gi¸o viªn gîi ý hoµn chØnh dµn bµi. - NÕu lµ ho¹t ®éng: Sö dông tõ th× gi¸o viªn cñng cè cho häc sinh kü n¨ng dïng tõ ®óng nghÜa, ®óng cÊu t¹o...Gi¸o viªn chuÈn bÞ s½n m¸y chiÕu, giÊy trong ®· viÕt nh÷ng tõ dïng ®óng vµ dïng sai, yªu cÇu häc sinh nãi trùc tiÕp, söa trùc tiÕp cho b¹n... c) Ho¹t ®éng 3: LuyÖn nãi theo tæ Khu«n khæ thêi gian kh«ng cho phÐp mäi häc sinh ®Òu ®îc tr×nh bµy miÖng tríc líp nh÷ng g× m×nh ®· chuÈn bÞ. Do ®ã cÇn chia tæ, nhãm ®Ó häc sinh tËp nãi víi nhau. Trong qu¸ tr×nh c¸c tæ luyÖn nãi, gi¸o viªn lu ý c¸c em trong tæ l¾ng nghe, cïng söa ch÷a cho c¸c b¹n, chó ý söa ch÷a vÒ c¸c mÆt sau: - Ph¸t ©m ®óng, râ rµng, dÔ nghe - Söa c©u sai, tõ sai - Söa c¸ch diÔn ®¹t vông vÒ - BiÓu d¬ng nh÷ng diÔn ®¹t hay, s¸ng, gän - Söa phong c¸ch nãi. Sau ®ã c¸c tæ chän ra ®¹i diÖn tiªu biÓu cho tæ, nhãm m×nh ®Ó chuÈn bÞ nãi tríc líp. II.2.3. gi¸o ¸n thùc nghiÖm TuÇn 14 - TiÕt 56 LuyÖn nãi: Ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ t¸c phÈm v¨n häc Tõ ThÞ HiÒn – Trêng THCS M¹o Khª II 9 A. Môc tiªu cÇn ®¹t qua tiÕt luyÖn nãi - Híng dÉn, ®éng viªn häc sinh dùa vµo dµn bµi tËp nãi, tr×nh bµy c¶m nghÜ díi h×nh thøc ®¬n gi¶n, ng¾n gän - Bíc ®Çu luyÖn kü n¨ng nãi, kÓ tríc tËp thÓ sao cho to, râ, m¹ch l¹c B. ChuÈn bÞ - Häc sinh: ChuÈn bÞ dµn ý s¬ lîc, tËp nãi ë nhµ ®Ò bµi: ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña em vÒ bµi th¬ “C¶nh khuya” cña Hå ChÝ Minh - Gi¸o viªn: ChuÈn bÞ bµi d¹y theo tiÕn tr×nh gi¸o ¸n. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh - Häc sinh lªn b¶ng tr×nh bµy phÇn chuÈn bÞ ë nhµ D. Ho¹t ®éng d¹y häc 1. æn ®Þnh tæ chøc líp 2. KiÓm tra: GV kiÓm tra sù chuÈn bÞ cña häc sinh (c¸c tæ trëng b¸o c¸o sau khi kiÓm tra vë so¹n) (mçi tæ 1 dµn ý chÐp vµo b¶ng phô) 3. Bµi míi Ho¹t ®éng 1: GV gäi 1 HS nãi cho c¸c b¹n vÒ íc m¬ cña m×nh -> GV nhËn xÐt kü n¨ng nãi. Trªn c¬ së ®ã gi¸o viªn nªu yªu cÇu cña bµi nãi h«m nay: + Khi nãi vÒ c¶m nghÜ cña m×nh vÒ t¸c phÈm v¨n häc th× néi dung ph¶i ®Çy ®ñ, nãi chuÈn µ nãi ®óng, nãi theo dµn ý + C¸c ý ph¶i ®îc s¾p xÕp hîp lý, lêi v¨n ph¶i râ rµng, trong s¸ng, c¸ch nãi tr«i ch¶y, tù nhiªn, diÔn c¶m, cã ng÷ ®iÖu. + T thÕ ph¶i m¹nh d¹n, tù tin, biÕt phèi hîp ®iÖu bé, cö chØ vµ nÐt mÆt th× cµng tèt. GV lu ý thªm: Ngêi nãi hay, hÊp dÉn lµ ngêi biÕt lµm chñ bµi nãi cña m×nh thÓ hiÖn ë chç thuéc bµi nãi, nãi cã cö chØ, ®iÖu bé minh ho¹. Ho¹t ®éng 2: Sau khi treo 4 b¶ng phô cña 4 tæ lªn b¶ng, yªu cÇu häc sinh bæ sung dµn ý cña tæ b¹n C¸c bíc cô thÓ: * Më bµi: Giíi thiÖu th¬ vµ hoµn c¶nh tiÕp xóc víi bµi th¬ * Th©n bµi: Tõ ThÞ HiÒn – Trêng THCS M¹o Khª II 10 - Hai c©u ®Çu: TiÕng suèi r× rÇm tõ xa väng l¹i ®ªm khuya thanh v¾ng míi nghe nh vËy -> NghÖ thuËt lÊy ®éng t¶ tÜnh, vÝ tiÕng suèi víi tiÕng h¸t lµ mét nÐt vÏ tinh tÕ gîi t¶ nói rõng chiÕn khu mang søc sèng vµ h¬i Êm con ngêi. C©u th¬ 2: Cã 3 nÐt vÏ: tÇng cao lµ tr¨ng, gi÷a lµ cæ thô, tÇng thÊp lµ hoa, lµ rõng. Ch÷ “lång” ®iÖp l¹i 2 lÇn, nh©n ho¸ tr¨ng, cæ thô vµ hoa; Hai vÕ tiÓu ®èi -> ng«n ng÷ th¬ trang träng ®iªu luyÖn. - Hai c©u cuèi: diÔn t¶ t©m t×nh thi sÜ: xóc ®éng tríc c¶nh thiªn nhiªn mµ bëi lo l¾ng cho ®Êt níc. * KÕt bµi: Ên tîng chung vÒ bµi th¬: lµ bµi th¬ thÊt ng«n tø tuyÖt kiÖt t¸c. Lµ mét trong nh÷ng bµi th¬ tr¨ng ®Ñp nhÊt cña B¸c Hå. Mµu s¾c cæ ®iÓn hoµ hîp víi mµu s¾c thêi ®¹i. C¶m høng thiªn nhiªn chan hoµ víi c¶m høng yªu níc nhuÇn nhÞ, ®Çy chÊt th¬... GV lu ý häc sinh: C¨n cø vµo dµn ý ®Ó tr×nh bµy theo tr×nh tù nhÊt ®Þnh. C¶m xóc ph¶i tù nhiªn, ch©n thµnh. Kh«ng cÇn giÊy (bµi ®· chuÈn bÞ) ®Ó ®äc mµ chØ dùa vµo c¸c ý ®Ó nãi. Ho¹t ®éng 3: LuyÖn nãi theo tæ - GV chia líp thµnh 4 nhãm mçi nhãm 10 em (øng víi 4 tæ) - Mçi tæ cö 1 em lµm trëng nhãm ®iÒu khتn cho c¸c b¹n tËp nãi vµ nhËn xÐt cho ngêi nãi - Mçi b¹n nãi 1 phÇn hoÆc c¶ bµi råi nhËn xÐt vÒ c¸c mÆt (ph¸t ©m, giäng nãi, dïng tõ, viÕt c©u, chuyÓn ®o¹n, diÔn ®¹t, phong c¸ch nãi, cö chØ, ®iÖu bé, nÐt mÆt..) - Chän 2 b¹n ®Ó nãi tríc líp - Khi häc sinh tËp nãi - GV theo dâi - hç trî c¸c em khi cÇn thiÕt (nªn t«n träng c¸c em, tr¸nh can thiÖp qu¸ s©u) Ho¹t ®éng 4: Tr×nh bµy tríc líp + Tõng nhãm cö ®¹i diÖn lªn nãi * Nãi phÇn më bµi + KÕt bµi + HS theo dâi b¹n ®Ó nhËn xÐt * Nãi phÇn th©n bµi (cã ®èi chiÕu víi yªu cÇu cña ®Ò, cña giê luyÖn nãi...) + Cã thÓ nhËn xÐt 1 hoÆc nhiÒu * Nãi c¶ bµi Tõ ThÞ HiÒn – Trêng THCS M¹o Khª II 11 néi dung cña bµi nãi(phong c¸ch, t thÕ, t¸c phong, giäng ®iÖu, diÔn ®¹t...) - GV theo dâi häc sinh vµ ®iÒu chØnh giê häc sao cho hîp lý, tr¸nh lµm thay c¸c em, khi cÇn thiÕt nªn lµm mÉu cho häc sinh vÒ giäng nãi, t thÕ tr×nh bµy) - Sau khi häc sinh nhËn xÐt -> bæ sung -> cho c¸c em xÕp lo¹i - GV bæ sung nhËn xÐt cña häc sinh (nªn t«n träng ý kiÕn - bµi nãi cña c¸c em) 4. Cñng cè - Gi¸o viªn nhËn xÐt giê häc: + Sù chuÈn bÞ cña häc sinh + Tinh thÇn th¸i ®é cña häc sinh trong giê thùc hµnh luyÖn nãi - Gi¸o viªn tuyªn d¬ng nh÷ng häc sinh chuÈn bÞ bµi tèt => cho ®iÓm; nh÷ng nhãm ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. 5. Híng dÉn vÒ nhµ - LËp dµn ý c¸c ®Ò cßn l¹i trong SGK 57 - TËp nãi ë nhµ (cã thÓ ®øng tríc g¬ng ®Ó võa nãi võa quan s¸t m×nh nãi råi tù rót kinh nghiÖm - ChuÈn bÞ tríc bµi sau II.3. Ch¬ng 3 : Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu - kÕt qu¶ nghiªn cøu II.3.1. KÕt qu¶ - B»ng ph¬ng ph¸p ®· thùc hiÖn nh trªn, trong thêi gian qua, t«i nhËn thÊy häc sinh ®· ®¹t ®îc mét sè kÕt qu¸ nh sau: + Häc sinh ®· hiÓu râ vai trß cña viÖc luyÖn nãi, cã ý thøc nãi thêng xuyªn kh«ng chØ ë trong giê häc Ng÷ v¨n mµ c¶ trong giao tiÕp hµng ngµy. + Sè häc sinh nãi ngäng l - n gi¶m h¼n. Mét sè em thÕ hiÖn râ kh¶ n¨ng nãi tèt. Cô thÓ trong ®ît thi “Chóng em kÓ chuyÖn B¸c Hå” cã em ®¹t ®îc gi¶i cao trong toµn trêng. + Sù chuÈn bÞ cña c¸c em trong giê luyÖn nãi rÊt chu ®¸o. C¸c em h¨ng h¸i, tù gi¸c vµ ®a sè thÝch nãi tríc toµn thÓ. Giê häc trë nªn sinh ®éng, vèn ng«n ng÷ cña c¸c em t¨ng lªn râ rÖt. + KÕt qu¶ cô thÓ qua kh¶o s¸t: Sè häc sinh thùc hµnh Líp 7B1 (40 häc sinh) Líp 7B2 (44 häc sinh) Líp thÝ nghiÖm Líp d¹y cha thùc Tõ ThÞ HiÒn – Trêng THCS M¹o Khª II 12 nghiÖm ph¬ng ph¸p nµy Sè häc sinh nãi ngäng 20/40 34/44 Sè häc sinh diÔn ®¹t lóng tóng 30/40 35/44 Sè häc sinh nãi m¹ch l¹c, tù tin 4/40 3/44 Sè häc sinh ®¹t yªu cÇu 8/40 7/44 Sè häc sinh hay nãi hay 0/40 0/44 + KÕt qu¶ kh¶o s¸t sau tiÕt luyÖn nãi ph¸t biÓu c¶m nghÜ t¸c ph¶m v¨n häc (TiÕt 56 tuÇn 14) Sè häc sinh thùc hµnh Líp 7B1 (líp thùc Líp 7B2 (44 häc sinh) nghiÖm) (40 häc sinh) Líp d¹y cha thùc hiÖn ph¬ng ph¸p nµy Sè häc sinh nãi ngäng 6/40 20/44 Sè häc sinh diÔn ®¹t lóng tóng 5/40 25/44 Sè häc sinh nãi m¹ch l¹c, tù tin 16/41 5/44 Sè häc sinh nãi hay 5/40 0/44 Sè häc sinh nãi ®¹t yªu cÇu 22/40 10/44 III. PhÇn kÕt luËn - ®Ò nghÞ III.1. KÕt luËn III.1.1. Cha gi¶i quyÕt triÖt ®Ó vÊn ®Ò thêi gian. Thùc tÕ cã nh÷ng trêng hîp häc sinh chuÈn bÞ bµi cha chu ®¸o, gi¸o viªn sÏ ph¶i mÊt nhiÒu thêi gian h¬n cho viÖc híng dÉn, bæ sung hoµn chØnh sù chuÈn bÞ cña häc sinh. L¹i cã khi c¸c tæ nhãm chän cö ®¹i diÖn cha ®óng, ®øng lªn tr×nh bµy tríc líp cßn lóng tóng c¶ vÒ ph¬ng ph¸p vµ néi dung, ph¶i söa ch÷a nhiÒu, lµm ¶nh hëng ®Õn thêi gian chung. III.1.2. KiÓu bµi luyÖn nãi, trong ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 7 nãi riªng vµ ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n THCS nãi chung kh¸ ®a d¹ng vÒ h×nh thøc vµ néi dung. Cã bµi “LuyÖn nãi v¨n biÓu c¶m sù vËt, con ngêi”, cã bµi “LuyÖn nãi ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ t¸c phÈm v¨n häc, gi¶i thÝch mét vÊn ®Ò”, cã bµi “TËp lµm th¬ lôc b¸t”....Nh vËy, víi mçi bµi l¹i ph¶i cã mét thiÕt kÕ riªng chi tiÕt h¬n, phï hîp h¬n. Néi dung cña nh÷ng kinh nghiÖm nµy chØ cã tÝnh tæng qu¸t, kh«ng ph¶i tiÕt nµo còng rËp khu«n y nh vËy. III.1.3. Muèn thùc hiÖn thµnh c«ng ph¬ng ph¸p nµy ®ßi hái gi¸o viªn vµ häc sinh ®Òu ph¶i cã sù chuÈn bÞ chu ®¸o tríc khi tiÕn hµnh giê luyÖn nãi. Sù chuÈn bÞ ®ã ph¶i ®îc thùc hiÖn c¶ gi¸n tiÕp (trong c¸c giê Ng÷ v¨n, trong giao tiÕp hµng ngµy) vµ trùc tiÕp (trong giê LuyÖn nãi chÝnh thøc). §Æc biÖt ngêi gi¸o viªn ph¶i t©m huyÕt víi nghÒ, ph¶i kiªn tr×, kh«ng nªn nãng véi. III.1.4. Häc sinh tÝch cùc häc tËp díi sù híng dÉn cña gi¸o viªn Tõ ThÞ HiÒn – Trêng THCS M¹o Khª II 13 - Gi¸o viªn hiÓu râ tÇm quan träng cña viÖc luyÖn nãi cho häc sinh, b¶n th©n gi¸o viªn ph¶i nãi tèt, biÕt xö lý t×nh huèng mét c¸ch linh ho¹t, biÕt ®éng viªn khuyÕn khÝch häc sinh kÞp thêi, khen chª ®óng møc t¹o niÒm tin cho c¸c em. III.1.5. Gi¸o viªn vµ häc sinh chuÈn bÞ chu ®¸o ®Ó giê luyÖn nãi ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. - Gi¸o viªn ph¶i thêng xuyªn cã ý thøc luyÖn nãi cho häc sinh ë tÊt c¶ c¸c tiÕt häc ®Æc biÖt lµ khi tr¶ lêi c©u hái. - Gi¸o viªn trong tæ, nhãm chuyªn m«n trao ®æi kinh nghiÖm, dù giê cña nhau ®Ó cïng t×m ra ph¬ng ph¸p gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i. III.1.6. ViÖc chia tæ, nhãm ®Ó häc sinh thùc hµnh luyÖn nãi ®îc nhiÒu lµ rÊt cÇn thiÕt. Víi mét sè tiÕt cô thÓ, gi¸o viªn cã thÓ giao cho mçi tæ, nhãm mét ®Ò riªng, hoÆc cïng mét ®Ò nhng víi nh÷ng yªu cÇu kh¸c nhau (vÒ néi dung, ph¬ng ph¸p) ®Ó häc sinh chuÈn bÞ. III.2. §Ò nghÞ III.2.1. C¸c tæ, nhãm chuyªn m«n nªn chó ý tæ chøc c¸c ho¹t ®éng ngo¹i kho¸ v¨n häc ®Ó häc sinh cã nhiÒu c¬ héi ®îc thùc hµnh nãi. Ch¼ng h¹n, trong ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 7 cã tiÕt “Ho¹t ®éng Ng÷ v¨n” c¸c gi¸o viªn trong nhãm Ng÷ v¨n 7 cã thÓ kÕt hîp víi nhau tæ chøc cuéc thi trong c¶ khèi 7 (Thi ë líp tríc, thi ë khèi sau). CÇn tæ chøc trang träng, t¹o kh«ng khÝ vui t¬i ®Ó l«i cuèn häc sinh. III.2.2. Nhµ trêng cã nhiÒu ho¹t ®éng ngo¹i kho¸ h¬n ®Ó c¸c em cã ®iÒu kiÖn giao lu, tiÕp xóc, thÓ hiÖn kü n¨ng nãi vÒ c¸c vÊn ®Ò v¨n häc trong cuéc sèng ®Ó sù c¶m nhËn cña c¸c em vÒ v¨n ch¬ng tù nhiªn h¬n, ch©n thùc h¬n. ViÖc ph¸t huy vai trß tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh ®îc thÓ hiÖn ë nhiÒu mÆt víi nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau. Mét trong nh÷ng ph¬ng ph¸p cã tÝnh tÝch cùc, theo t«i ®ã lµ viÖc rÌn luyÖn cho häc sinh tù tin, s¸ng t¹o trong häc tËp tríc hÕt lµ ë viÖc luþªn nãi tèt. Nãi tèt, nãi hay võa gióp häc sinh hiÓu vµ yªu vÎ ®Ñp kú diÖu, phong phó cña tiÕng mÑ ®Î, võa lµ c¸ch ®Ó c¸c em båi dìng t©m hån, rÌn luyÖn nh©n c¸ch toµn diÖn. Sau mét thêi gian gi¶ng d¹y, t«i ®· rót ra ®ù¬c mét sè kinh nghiÖm vµ ¸p dông kinh nghiÖm ®ã trong qu¸ tr×nh d¹y bµi LuyÖn nãi. T«i ®· kh¸i qu¸t, tæng hîp thµnh ®Ò tµi kinh nghiÖm nµy. T«i rÊt mong ®îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c cÊp l·nh ®¹o, Ban chØ ®¹o chuyªn m«n vµ c¸c ®ång nghiÖp ®Ó bæ sung cho ®Ò tµi ®îc hoµn thiÖn h¬n./. T«i xin tr©n träng c¶m ¬n! M¹o Khª, ngµy 20 th¸ng 4 n¨m 2008 Ngêi viÕt Tõ ThÞ HiÒn – Trêng THCS M¹o Khª II 14 Tõ ThÞ HiÒn NhËn xÐt cña héi ®ång khoa häc Trêng thcs m¹o khª II triÒu phßng gd & §T huyÖn ®«ng IV. tµi liÖu tham kh¶o - phô lôc Tµi liÖu tham kh¶o - Gi¶ng v¨n v¨n häc ViÖt Nam - V¨n häc d©n gian ViÖt Nam - ViÖc d¹y v¨n häc trong nhµ trêng phæ th«ng phô lôc I. PhÇn më ®Çu.........................................................................................................1 I.1 Lý do chän ®Ò tµi.................................................................................1 I.2 Môc ®Ých nghiªn cøu ..........................................................................2 I.3 Thêi gian ®Þa ®iÓm..............................................................................2 Tõ ThÞ HiÒn – Trêng THCS M¹o Khª II 15 I.4 §ãng gãp míi vÒ mÆt lÝ luËn, vÒ mÆt thùc tiÔn...................................2 II. PhÇn néi dung....................................................................................................3 II.1 Ch¬ng 1: Tæng quan........................................................................3 II.2 Ch¬ng 2: Néi dung vÊn ®Ò nghiªn cøu............................................3 II.3 Ch¬ng 3: Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu, kÕt qu¶ nghiªn cøu................13 III. PhÇn kÕt luËn - kiÕn nghÞ.........................................................................15 IV. Tµi liÖu tham kh¶o......................................................................................18 Tõ ThÞ HiÒn – Trêng THCS M¹o Khª II
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan